What is bipolar disorder? - Helen M. Farrell

Bipolar bozukluk nedir? - Helen M. Farrell

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Gözde Zülal Solak

What is bipolar disorder?

Bipolar bozukluk nedir?

The word bipolar means two extremes.

Bipolar kelimesi iki kutbu ifade eder.

For the many millions experiencing bipolar disorder around the world,

Dünyada bipolar bozukluk yaşayan milyonlarca insan için hayat,

life is split between two different realities -

sevinç ve depresyon olmak üzere,

elation and depression.

iki farklı gerçekliğe bölünmüştür.

Although there are many variations of bipolar disorder,

Bipolar bozukluğun birçok çeşidi olmasına karşın,

let's consider a couple.

birkaçını değerlendirelim.

Type 1 has extreme highs alongside the lows,

Tip 1, aşırı yükselmelerin yanı sıra aşırı çöküntüler yaşarken;

while Type 2 involves briefer, less extreme periods of elation

Tip 2, uzun süreli depresyon ile harmanlanan

interspersed with long periods of depression.

daha kısa süreli ve az şiddetli neşe hâlinde olur.

For someone seesawing between emotional states,

Ruh hâlleri arasında mekik dokuyan bir kişi için,

it can feel impossible to find the balance necessary to lead a healthy life.

sağlıklı yaşam sürmek için gereken dengeyi bulabilmek, imkânsız görünebilir.

Type 1's extreme highs are known as manic episodes,

Tip 1'in aşırı yükselmeleri, manik ataklar olarak bilinir

and they can make a person range from feeling irritable to invincible.

ve insanı asabiyet ile yenilmezlik duyguları arasında değişime uğratır.

But these euphoric episodes exceed ordinary feelings of joy,

Yaşanılan bu uç sevinç, genel olarak hissedilen mutluluk duygusundan ötedir

causing troubling symptoms like racing thoughts,

ve ani fikir değişimi, uykusuzluk,

sleeplessness,

çok konuşkanlık,

rapid speech,

içgüdüsel davranışlar,

impuslive actions,

tehlikeli hareketler

and risky behaviors.

gibi rahatsız edici belirtilere yol açar.

Without treatment, these episodes become more frequent,

Tedavi olunmadığı takdirde bu ataklar sıklaşır,

intense,

yoğunlaşır

and take longer to subside.

ve yatışması daha uzun süre alır.

The depressed phase of bipolar disorder manifests in many ways -

Bipolar bozukluğun depresyon aşaması birçok şekilde ortaya çıkabilir -

a low mood,

düşük ruh hâli,

dwindling interest in hobbies,

hobilere olan ilginin gitgide azalması,

changes in appetite,

iştahta farklılıklar görülmesi,

feeling worthless or excessively guilty,

değersiz veya fazlasıyla suçlu hissetmek,

sleeping either too much or too little,

çok fazla veya çok az uyumak,

restlessness or slowness,

huzursuzluk veya durgunluk

or persistent thoughts of suicide.

veya süregelen intihar düşünceleri.

Worldwide, about one to three percent of adults

Dünya çapında, yetişkinlerin neredeyse 3'te 1'i

experience the broad range of symptoms that indicate bipolar disorder.

bipolar bozukluğa işaret eden geniş çaplı belirtileri yaşıyorlar.

Most of those people are functional, contributing members of society,

Bu insanların çoğu, topluma hizmet eden etkin bireyler

and their lives, choices, and relationships

ve hayatları, seçimleri ve ilişkileri

aren't defined by the disorder,

bu bozukluk ile belirlenmiyor,

but still, for many, the consequences are serious.

ama yine de, birçoğu için ciddi sonuçlar doğuran bir durum.

The illness can undermine educational and professional performance,

Bu hastalık, eğitimsel ve mesleki başarıyı,

relationships,

ilişkileri,

financial security,

maddi ve bireysel güvenceyi

and personal safety.

heba edebilir.

So what causes bipolar disorder?

Bipolar bozukluğa sebep olan şey nedir?

Researchers think a key player is the brain's intricate wiring.

Araştırmacılar beynin karışık yapısının kilit rol oynadığını düşünüyorlar.

Healthy brains maintain strong connections between neurons

Beynin kendisini devamlı olarak kullanılmayan

thanks to the brain's continuous efforts to prune itself

veya hatalı olan sinirsel bağlardan uzak tutması sayesinde,

and remove unused or faulty neural connections.

sağlıklı beyinler sinirler arası güçlü bağları koruyabiliyorlar.

This process is important because our neural pathways serve as a map

Sinirsel patikalarımız, yaptığımız her şeye yol gösterdiği için,

for everything we do.

bu aşama önem taşır.

Using functional magnetic resonance imaging,

Fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme sayesinde

scientists have discovered that the brain's pruning ability is disrupted

bilim insanları, beynin kırpma yetisinin bipolar hastalığa sahip insanlarda

in people with bipolar disorder.

sekteye uğradığını keşfetmiştir.

That means their neurons go haywire

Bu, onların sinirlerinin istikrarsız

and create a network that's impossible to navigate.

hareket ettiği ve seyri güç bir ağ oluşturduğu anlamına geliyor.

With only confusing signals as a guide,

Uyarımları kılavuzla karıştırdıkları için,

people with bipolar disorder develop abnormal thoughts and behaviors.

bipolar bozukluğa sahip kişiler olağandışı düşünce ve davranışlara bürünürler.

Also, psychotic symptoms,

Ayrıca, aksak bir şekilde konuşma

like disorganized speech and behavior,

veya davranma,

delusional thoughts,

sanrılar kurma,

paranoia,

paranoya

and hallucinations

ve halüsinasyon

can emerge during extreme phases of bipolar disorder.

gibi psikoz belirtiler, bipolar bozukluğun uç dönemlerinde kendini gösterebilir.

This is attributed to the overabundance of a neurotransmitter called dopamine.

Bu durum, dopamin adlı bir nöroileticinin aşırı yüklenmesi sebebiyle oluşur.

But despite these insights, we can't pin bipolar disorder down to a single cause.

Bu bulgulara karşın, bipolar bozukluğu tek bir sebebe bağlayamayız.

In reality, it's a complex problem.

Aslında oldukça karmaşık bir sorundur.

For example, the brain's amygdala is involved in thinking,

Mesela beynin amigdala bölgesi düşünme,

long-term memory,

uzun süreli hafıza

and emotional processing.

ve duygusal tepkimeleri kapsar.

In this brain region, factors as varied as genetics and social trauma

Beynin bu bölgesinde, genetik ve travma gibi çeşitli faktörler

may create abnormalities and trigger the symptoms of bipolar disorder.

anomaliler yaratabilir ve bipolar bozukluk belirtilerini tetikleyebilirler.

The condition tends to run in families,

Bu durum ırsî olma eğilimindedir,

so we do know that genetics have a lot to do with it.

bu yüzden genlerin rol oynadığını biliyoruz.

But that doesn't mean there's a single bipolar gene.

Fakat bu sadece bir bipolar geni olduğunu göstermiyor.

In fact, the likelihood of developing bipolar disorder

Aslında bipolar bozukluğa sahip olma ihtimali,

is driven by the interactions between many genes

bizim hâlâ anlamaya çalıştığımız, birçok genin karışık bir formülle

in a complicated recipe we're still trying to understand.

birbirleriyle etkileşime geçmesi durumunda ortaya çıkar.

The causes are complex,

Sebepleri çok karışık

and consequently, diagnosing and living with bipolar disorder is a challenge.

ve dolayısıyla bipolar bozukluk teşhisi ve deneyimi de çetrefilli.

Despite this, the disorder is controllable.

Buna karşın, kontrol edilebilmesi mümkündür.

Certain medications like lithium can help manage risky thoughts and behaviors

Lityum gibi bazı tedavi seçenekleri, ruh hâlini dengeye sokarak tehlikeli düşünce

by stabilizing moods.

ve davranışları dizginleyebilir.

These mood stabilizing medications work by decreasing abnormal activity in the brain,

Bu denge tedavisi, beyindeki anomalileri aşağı çekerek ve dolayısıyla aktif olan

thereby strengthening the viable neural connections.

sinir bağlarını güçlendirerek etki gösterir.

Other frequently used medications include antipsychotics,

Yine sık kullanılan bir diğer tedavi yöntemlerine,

which alter the effects of dopamine,

dopaminin etkilerini değiştiren antipsikotikler

and electroconvulsive therapy,

ve bazen akut tedavi olarak kullanılan,

which works like a carefully controlled seizure in the brain,

beyinde kontrollü yaratılan nöbet şeklinde işleyen

is sometimes used as an emergency treatment.

elektroşok tedavisi dâhildir.

Some bipolar patients reject treatment

Bazı bipolar hastaları,

because they're afraid it will dim their emotions

duygularını ve yaratıcılıklarını yitirme

and destroy their creativity.

endişesiyle, tedaviyi reddederler.

But modern psychiatry is actively trying to avoid that.

Çağdaş psikiyatri, bilfiil bunun önüne geçmeye çalışıyor.

Today, doctors work with patients on a case-by-case basis

Doktorlar günümüzde hastaların hayatlarını

to administer a combination of treatments and therapies

en etkili şekilde yaşamaları yolunda

that allows them to live to their fullest possible potential.

duruma göre oluşturulan tedavi ve terapi derlemeleri oluşturuyorlar.

And beyond treatment, people with bipolar disorder can benefit

Tedavi dışında, bipolar bozukluk yaşayan kişiler

from even simpler changes.

basit değişiklerle fark yaratabilirler.

Those include regular exercise,

Bunlar; düzenli egzersiz,

good sleep habits,

iyi uyku alışkanlığı,

and sobriety from drugs and alcohol,

alkol ve madde bağımlılığından arınma

not to mention the acceptance and empathy of family and friends.

ve şüphesiz ki aile ve arkadaşlardan gelecek empati ve güven.

Remember, bipolar disorder is a medical condition,

Unutmayın ki bipolar bozukluk bir sağlık durumudur,

not a person's fault,

birinin hatası değildir,

or their whole identity,

kişinin karakterini betimlemez

and it's something that can be controlled

ve içte bünyeye uygulanan tıbbi tedaviyle,

through a combination of medical treatments doing their work internally,

dışta ise aile ve arkadaşların teşviki ve anlayışı ile

friends and family fostering acceptance and understanding on the outside,

ve nihayetinde bipolar bozukluğa sahip kişilerin

and people with bipolar disorder empowering themselves

hayatlarında dengeyi yakalayabilmek adına güç dengesini ellerine alması

to find balance in their lives.

kombinasyonu ile kontrol edilebilir.