What is bipolar disorder? - Helen M. Farrell

Translator: Marharyta Marozava Reviewer: Hanna Baradzina

What is bipolar disorder?

Што такое біпалярнае расстройства?

The word bipolar means two extremes.

Тэрмін "біпалярны" азначае дзве крайнасці.

For the many millions experiencing bipolar disorder around the world,

Для мільёнаў тых, хто пакутуе на біпалярнае расстройства,

life is split between two different realities -

жыццё падзелена на дзве самастойныя рэальнасці ‒

elation and depression.

эйфарыя і дэпрэсія.

Although there are many variations of bipolar disorder,

Хоць існуе шмат тыпаў біпалярнага расстройства,

let's consider a couple.

разгледзім некаторыя з іх.

Type 1 has extreme highs alongside the lows,

Першы тып спалучае станы надзвычайных уздымаў і падзенняў,

while Type 2 involves briefer, less extreme periods of elation

а пры другім меней выразныя станы эйфарыі

interspersed with long periods of depression.

чаргуюцца з працяглай дэпрэсіяй.

For someone seesawing between emotional states,

Для тых, хто не можа кантраляваць свой эмацыянальны стан,

it can feel impossible to find the balance necessary to lead a healthy life.

здаецца немагчымым захоўваць баланс, неабходны для здаровага жыцця.

Type 1's extreme highs are known as manic episodes,

Уласцівыя першаму тыпу надзвычайныя ўздымы называюць маніякальнымі перыядамі,

and they can make a person range from feeling irritable to invincible.

яны могуць спарадзіць рэзкія змены настрою ад раздражнення да беспадстаўнай адвагі.

But these euphoric episodes exceed ordinary feelings of joy,

Але гэтыя перыяды эйфарыі перакрываюць звычайныя пачуцці асалоды

causing troubling symptoms like racing thoughts,

і выклікаюць пабочныя сімптомы, як паскоранае мысленне,

sleeplessness,

бессань,

rapid speech,

паскоранае маўленне,

impuslive actions,

імпульсіўныя рухі

and risky behaviors.

і рызыковыя ўчынкі.

Without treatment, these episodes become more frequent,

Без лячэння гэтыя перыяды становяцца больш частымі,

intense,

інтэнсіўнымі

and take longer to subside.

і працяглымі.

The depressed phase of bipolar disorder manifests in many ways -

Дэпрэсіўнай фазе біпалярнага расстройства ўласцівы такія прыкметы як:

a low mood,

панурасць,

dwindling interest in hobbies,

паніжаны інтарэс да любага занятку,

changes in appetite,

змены ў апетыце,

feeling worthless or excessively guilty,

пачуццё ўласный нязначнасці ці беспадстаўнай віны,

sleeping either too much or too little,

парушэнне рэжыму сну,

restlessness or slowness,

заклапочанасць або млявасць

or persistent thoughts of suicide.

ці навязлівыя думкі пра самагубства.

Worldwide, about one to three percent of adults

Па ўсім свеце ад аднаго да трох адсоткаў дарослых

experience the broad range of symptoms that indicate bipolar disorder.

перажываюць шырокі спектр сімптомаў, уласцівых біпалярнаму расстройству.

Most of those people are functional, contributing members of society,

Большасць гэтых людзей ‒ дзейныя, карысныя члены грамадства,

and their lives, choices, and relationships

а іх жыцці, рашэнні і ўзаемаадносіны

aren't defined by the disorder,

не вызначаюцца расстройствам,

but still, for many, the consequences are serious.

але дагэтуль некаторыя пакутуюць ад сур'ёзных наступстваў.

The illness can undermine educational and professional performance,

Хвароба можа перашкаджаць адукацыйнай і прафесійнай эфектыўнасці,

relationships,

узаемаадносінам,

financial security,

пагражаць фінансавай

and personal safety.

і асабістай бяспецы.

So what causes bipolar disorder?

Што ж з'яўляецца прычынай біпалярнага расстройства?

Researchers think a key player is the brain's intricate wiring.

Навукоўцы лічаць адным з ключавых фактараў складаныя нейронныя сувязі мозга.

Healthy brains maintain strong connections between neurons

У здаровым стане сувязі паміж нейронамі трывалыя,

thanks to the brain's continuous efforts to prune itself

дзякуючы здольнасці мозга абнаўляць

and remove unused or faulty neural connections.

і выдаляць нядзейныя або пашкоджаныя сувязі.

This process is important because our neural pathways serve as a map

Гэта важны працэс, бо нашы нейронныя шляхі накіроўваюць

for everything we do.

усе нашы дзеянні.

Using functional magnetic resonance imaging,

Функцыянальная магнітна-рэзанансная тамаграфія

scientists have discovered that the brain's pruning ability is disrupted

дазволіла навукоўцам выявіць парушэнні працэсу абнаўлення мозга

in people with bipolar disorder.

ў людзей з біпалярным растройствам.

That means their neurons go haywire

То бок, іх нейроны страчваюць функцыянальнасць

and create a network that's impossible to navigate.

і ствараюць неэфектыўныя сувязі.

With only confusing signals as a guide,

З-за пераблытаных нэрвовых сігналаў

people with bipolar disorder develop abnormal thoughts and behaviors.

у людзей з біпалярным расстройствам развіваюцца анамальныя думкі і паводзіны.

Also, psychotic symptoms,

Таксама псіхатычныя сімптомы,

like disorganized speech and behavior,

як зблытаная гаворка і паводзіны,

delusional thoughts,

трызненні,

paranoia,

параноя

and hallucinations

і галюцынацыі

can emerge during extreme phases of bipolar disorder.

могуць з'яўляцца падчас вострых перыядаў расстройства.

This is attributed to the overabundance of a neurotransmitter called dopamine.

Гэта тлумачыцца празмернай колькасцю нейрамедыятара дафаміну.

But despite these insights, we can't pin bipolar disorder down to a single cause.

Нягледзячы на гэта, біпалярнае расстройства не мае адзінай прычыны.

In reality, it's a complex problem.

На самай справе, гэта складаная праблема.

For example, the brain's amygdala is involved in thinking,

Напрыклад, міндалепадобнае цела мозга адказвае за мысленне,

long-term memory,

доўгатэрміновую памяць

and emotional processing.

і фармаванне эмоцый.

In this brain region, factors as varied as genetics and social trauma

У гэтым аддзеле мозга, такія фактары, як генетыка або сацыяльная траўма

may create abnormalities and trigger the symptoms of bipolar disorder.

могуць спарадзіць анамаліі і выклікаць сімптомы біпалярнага расстройства.

The condition tends to run in families,

Захворванне можа перадавацца па спадчыне,

so we do know that genetics have a lot to do with it.

таму нам вядома, што генетыка тут грае не апошнюю ролю.

But that doesn't mean there's a single bipolar gene.

Але гэта не азначае наяўнасць асобнага біпалярнага гена.

In fact, the likelihood of developing bipolar disorder

Фактычна, верагоднасць развіцця біпалярнага расстройства

is driven by the interactions between many genes

залежыць ад узаемадзенняў паміж рознымі генамі,

in a complicated recipe we're still trying to understand.

настолькі складаных, што мы дагэтуль спрабуем іх патлумачыць.

The causes are complex,

Прычыны комплексныя,

and consequently, diagnosing and living with bipolar disorder is a challenge.

таму дыягнаставаць і жыць з біпалярным расстройствам няпроста.

Despite this, the disorder is controllable.

Нягледзячы на гэта, захворванне можна кантраляваць.

Certain medications like lithium can help manage risky thoughts and behaviors

Медыкаменты, як літый, стабілізуюць настрой і могуць дапамагчы

by stabilizing moods.

кіраваць рызыковымі думкамі і паводзінамі.

These mood stabilizing medications work by decreasing abnormal activity in the brain,

Лекі паніжаюць анамальную мазгавую актыўнасць і стабілізуюць настрой,

thereby strengthening the viable neural connections.

тым самым робячы жыццяздольныя нейронныя сувязі больш трывалымі.

Other frequently used medications include antipsychotics,

Да іншых распаўсюджаных метадаў лячэння адносяць нейралептыкі,

which alter the effects of dopamine,

якія змяняюць уплыў дафаміна

and electroconvulsive therapy,

і электрасутаргавая тэрапія.

which works like a carefully controlled seizure in the brain,

Яна выклікае ў мозгу сутаргавы прыпадак, які пільна кантралюецца.

is sometimes used as an emergency treatment.

Але тэрапія выкарыстоўваецца ў надзвычайных выпадках.

Some bipolar patients reject treatment

Некаторыя пацыенты адмаўляюцца ад лячэння,

because they're afraid it will dim their emotions

бо баяцца, што яго ўплыў прытупляе эмоцыі

and destroy their creativity.

і знішчае іх крэатыўнасць.

But modern psychiatry is actively trying to avoid that.

Але сучасная псіхіятрыя актыўна спрабуе пазбегнуць гэтага.

Today, doctors work with patients on a case-by-case basis

Сёння дактары працуюць з пацыентамі на індывідуальнай аснове,

to administer a combination of treatments and therapies

каб абраць камбінацыю лекаў і тэрапіі,

that allows them to live to their fullest possible potential.

якая дазволіць ім жыць паўнавартасна.

And beyond treatment, people with bipolar disorder can benefit

Акрамя лячэння, стан хворых на расстройства могуць палепшыць

from even simpler changes.

нават простыя змены ладу жыцця.

Those include regular exercise,

Напрыклад, рэгулярныя трэніроўкі,

good sleep habits,

здаровы сон

and sobriety from drugs and alcohol,

і адмова ад наркотыкаў ды алкаголю.

not to mention the acceptance and empathy of family and friends.

А таксама важную ролю грае падтрымка сям'і і сяброў.

Remember, bipolar disorder is a medical condition,

Памятайце, біпалярнае расстройства ‒ медыцынскі дыягназ,

not a person's fault,

а не віна чалавека

or their whole identity,

ці яго дрэннага выхавання.

and it's something that can be controlled

Захворванне магчыма кантраляваць

through a combination of medical treatments doing their work internally,

пры дапамозе эфектыўнага медыкаментознага лячэння,

friends and family fostering acceptance and understanding on the outside,

падтрымкі сям'і, сяброў ды грамадства ў цэлым

and people with bipolar disorder empowering themselves

і ўнутраных намаганняў людзей з біпалярным расстройствам

to find balance in their lives.

адшукаць баланс у жыцці.