What is bipolar disorder? - Helen M. Farrell

Rối loạn lưỡng cực là gì? - Helen M. Farrell

Translator: Linndy V

What is bipolar disorder?

Rối loạn lưỡng cực (RLLC) là gì?

The word bipolar means two extremes.

Lưỡng cực có nghĩa là hai cực.

For the many millions experiencing bipolar disorder around the world,

Với hàng triệu người đang chống chọi với RLLC trên thế giới,

life is split between two different realities -

cuộc sống là sự phân tách giữa hai thực tại rất khác nhau -

elation and depression.

hưng phấn và trầm cảm.

Although there are many variations of bipolar disorder,

Mặc dù có rất nhiều biến thể RLLC,

let's consider a couple.

bài học này sẽ đề cập đến hai dạng.

Type 1 has extreme highs alongside the lows,

Loại 1 có những giai đoạn hưng phấn tột độ bên cạnh các giai đoạn trầm cảm,

while Type 2 involves briefer, less extreme periods of elation

còn Loại 2 gồm các giai đoạn hưng phấn ngắn và ít dữ dội hơn

interspersed with long periods of depression.

xen kẽ với các giai đoạn trầm cảm dài.

For someone seesawing between emotional states,

Với những người bấp bênh giữa các trạng thái cảm xúc,

it can feel impossible to find the balance necessary to lead a healthy life.

họ dường như không thể tìm được sự cân bằng cần thiết để sống khỏe mạnh.

Type 1's extreme highs are known as manic episodes,

Giai đoạn hưng phấn tột độ của Loại 1 được gọi là các giai đoạn hưng cảm,

and they can make a person range from feeling irritable to invincible.

và chúng có thể khiến một người cảm thấy từ khó chịu tới vô hình.

But these euphoric episodes exceed ordinary feelings of joy,

Nhưng những giai đoạn phấn chấn này vượt quá cảm xúc vui vẻ thông thường,

causing troubling symptoms like racing thoughts,

gây ra những triệu chứng rối loạn như suy nghĩ dồn dập,

sleeplessness,

mất ngủ,

rapid speech,

nói nhanh,

impuslive actions,

hành động bốc đồng,

and risky behaviors.

và các hành vi liều lĩnh.

Without treatment, these episodes become more frequent,

Nếu không trị, các giai đoạn này sẽ xảy ra thường hơn,

intense,

dữ dội hơn,

and take longer to subside.

và mất nhiều thời gian hơn để giảm cường độ.

The depressed phase of bipolar disorder manifests in many ways -

Giai đoạn trầm cảm của RLLC có nhiều biểu hiện khác nhau -

a low mood,

tâm trạng chán nản,

dwindling interest in hobbies,

ngày càng ít hứng thú với các sở thích,

changes in appetite,

thay đổi khẩu vị,

feeling worthless or excessively guilty,

cảm thấy vô dụng hoặc cực kỳ tội lỗi,

sleeping either too much or too little,

ngủ quá nhiều hoặc quá ít,

restlessness or slowness,

bồn chồn hoặc chậm chạp,

or persistent thoughts of suicide.

hay thường xuyên suy nghĩ về việc về tự tử.

Worldwide, about one to three percent of adults

Trên thế giới, có khoảng 1-3% người trưởng thành

experience the broad range of symptoms that indicate bipolar disorder.

có nhiều triệu chứng khác nhau là biểu hiện của chứng RLLC.

Most of those people are functional, contributing members of society,

Phần lớn trong số họ là những người có đóng góp cho xã hội,

and their lives, choices, and relationships

có cuộc sống, những sự lựa chọn, và các mối quan hệ

aren't defined by the disorder,

không hề bị chứng rối loạn chi phối,

but still, for many, the consequences are serious.

nhưng, với rất nhiều người, hậu quả của RLLC là vô cùng nghiêm trọng.

The illness can undermine educational and professional performance,

Căn bệnh này có thể ảnh hưởng tiêu cực tới chất lượng học tập và làm việc,

relationships,

các mối quan hệ,

financial security,

tài chính,

and personal safety.

và sự an toàn cá nhân.

So what causes bipolar disorder?

Vậy đâu là nguyên nhân của RLLC?

Researchers think a key player is the brain's intricate wiring.

Theo các nhà nghiên cứu, yếu tố chủ chốt chính là hệ thần kinh phức tạp của não bộ.

Healthy brains maintain strong connections between neurons

Các bộ não khỏe mạnh duy trì kết nối chặt chẽ giữa các tế bào thần kinh

thanks to the brain's continuous efforts to prune itself

nhờ có nỗ lực không ngừng của não trong việc tự giảm thiểu

and remove unused or faulty neural connections.

và loại bỏ các kết nối tế bào thần kinh không hoạt động hoặc bị lỗi.

This process is important because our neural pathways serve as a map

Quá trình này rất quan trọng vì đường truyền thần kinh đóng vai trò là bản đồ

for everything we do.

trong tất cả mọi việc ta làm.

Using functional magnetic resonance imaging,

Sử dụng phương pháp chụp cộng hưởng từ chức năng,

scientists have discovered that the brain's pruning ability is disrupted

các nhà khoa học đã phát hiện ra khả năng giảm thiểu của não bị phá vỡ

in people with bipolar disorder.

với những ai mắc RLLC.

That means their neurons go haywire

Nghĩa là các tế bào thần kinh của họ bị rối loạn

and create a network that's impossible to navigate.

và tạo ra một hệ thống không thể định hướng được.

With only confusing signals as a guide,

Do được chỉ dẫn chỉ bằng những dấu hiệu khó hiểu,

people with bipolar disorder develop abnormal thoughts and behaviors.

những người mắc RLLC có những suy nghĩ và hành vi khác thường.

Also, psychotic symptoms,

Thêm đó, các triệu chứng loạn thần

like disorganized speech and behavior,

như nói năng và hành xử lộn xộn,

delusional thoughts,

suy nghĩ ảo tưởng,

paranoia,

hoang tưởng,

and hallucinations

và ảo giác

can emerge during extreme phases of bipolar disorder.

có thể xuất hiện trong các giai đoạn RLLC tột độ.

This is attributed to the overabundance of a neurotransmitter called dopamine.

Điều này là do thừa chất dẫn truyền thần kinh gọi là dopamine.

But despite these insights, we can't pin bipolar disorder down to a single cause.

Nhưng không kể đến nghiên cứu này, không thể tìm căn nguyên duy nhất của RLLC

In reality, it's a complex problem.

Trong thực tế, đây là một vấn đề phức tạp.

For example, the brain's amygdala is involved in thinking,

Ví dụ, hạch hạnh nhân của não liên quan đến sự tư duy,

long-term memory,

trí nhớ dài hạn,

and emotional processing.

và hình thành cảm xúc.

In this brain region, factors as varied as genetics and social trauma

Trong khu vực này của não, yếu tố đa dạng như di truyền học và chấn thương tâm lý

may create abnormalities and trigger the symptoms of bipolar disorder.

có thể gây ra sự bất thường và các triệu chứng RLLC.

The condition tends to run in families,

Tình trạng này thường di truyền gia đình,

so we do know that genetics have a lot to do with it.

vì vậy ta biết được rằng di truyền học liên quan nhiều đến nó.

But that doesn't mean there's a single bipolar gene.

Nhưng cũng không có nghĩa là có một gen lưỡng cực.

In fact, the likelihood of developing bipolar disorder

Trên thực tế, khả năng RLLC xuất hiện

is driven by the interactions between many genes

là do sự tương tác giữa nhiều gen

in a complicated recipe we're still trying to understand.

trong một cách thức phức tạp mà chúng ta vẫn đang cố gắng để hiểu được.

The causes are complex,

Các nguyên nhân đều phức tạp,

and consequently, diagnosing and living with bipolar disorder is a challenge.

và vì vậy, việc chẩn đoán và sống chung với RLLC là một thách thức.

Despite this, the disorder is controllable.

Tuy nhiên, chứng bệnh này có thể kiểm soát được.

Certain medications like lithium can help manage risky thoughts and behaviors

Một số loại thuốc như lithium có thể giúp kiểm soát các suy nghĩ hành vi liều lĩnh

by stabilizing moods.

bằng cách làm ổn định tâm trạng.

These mood stabilizing medications work by decreasing abnormal activity in the brain,

Thuốc ổn định tâm trạng hoạt động cách giảm các hoạt động bất thường trong não,

thereby strengthening the viable neural connections.

từ đó tăng cường các kết nối thần kinh vững chắc.

Other frequently used medications include antipsychotics,

Các loại thuốc thường được sử dụng khác gồm thuốc chống loạn thần,

which alter the effects of dopamine,

làm thay đổi tác động của dopamine,

and electroconvulsive therapy,

và liệu pháp sốc điện,

which works like a carefully controlled seizure in the brain,

hoạt động như cơn kịch phát được kiểm soát cẩn trọng trong não bộ,

is sometimes used as an emergency treatment.

đôi khi được sử dụng trong điều trị khẩn cấp.

Some bipolar patients reject treatment

Một số bệnh nhân lưỡng cực từ chối điều trị

because they're afraid it will dim their emotions

vì lo ngại rằng việc này khiến họ cảm thấy u uất

and destroy their creativity.

và phá hủy sự sáng tạo của họ.

But modern psychiatry is actively trying to avoid that.

Nhưng tâm thần học luôn chủ động cố gắng để tránh điều đó.

Today, doctors work with patients on a case-by-case basis

Ngày nay, bác sĩ làm việc với bệnh nhân theo từng ca bệnh cụ thể

to administer a combination of treatments and therapies

để quản lý việc kết hợp giữa các phương pháp điều trị và các liệu pháp

that allows them to live to their fullest possible potential.

cho phép họ có thể sống với tiềm năng trọn vẹn nhất có thể.

And beyond treatment, people with bipolar disorder can benefit

Và trên cả điều trị, người mắc RLLC có thể được hưởng lợi ích

from even simpler changes.

thậm chí từ những thay đổi đơn giản hơn.

Those include regular exercise,

Bao gồm thể dục thường xuyên,

good sleep habits,

thói quen ngủ tốt,

and sobriety from drugs and alcohol,

sử dụng thuốc và bia rượu điều độ,

not to mention the acceptance and empathy of family and friends.

và nhất là sự chấp nhận và thấu hiểu từ gia đình và bạn bè.

Remember, bipolar disorder is a medical condition,

Hãy nhớ rằng, RLLC là một tình trạng bệnh,

not a person's fault,

chứ không phải lỗi của một người,

or their whole identity,

hay toàn bộ đặc tính của họ,

and it's something that can be controlled

và đó là thứ có thể kiểm soát được

through a combination of medical treatments doing their work internally,

qua sự kết hợp giữa các biện pháp điều trị y học bên trong,

friends and family fostering acceptance and understanding on the outside,

cùng với sự chấp nhận và thấu hiểu từ bạn bè, gia đình

and people with bipolar disorder empowering themselves

và sự tự lực trong việc tạo sức mạnh từ chính những người mắc RLLC

to find balance in their lives.

để tìm tới sự cân bằng trong cuộc sống của chính mình.