How do you know what's true? - Sheila Marie Orfano

Translator: Ashan Weerasinghe Reviewer: Dulini Mudunkotuwa

A samurai is found dead in a quiet bamboo grove.

දිනක් නිසල උණ පඳුරක් යට සමුරායිවරයෙකු මිය ගොස් සිටියා.

One by one, the crime’s only known witnesses recount their version

මේ අපරාදය ගැන දැන සිටි පුද්ගලයන්

of the events that transpired.

ඒ සිද්ධිය ගැන තමන්ට සිතුණ දේ කියන්නට වුණා.

But as they each tell their tale,

ඒත් ඒ හැම කෙනාම තමන්ගේ කතාන්දරය කීමේදී,

it becomes clear that every testimony is plausible, yet different.

ඒ හැම සාක්ෂියක්ම සත්‍ය සේ පෙනුණත් ඒවා එකිනෙකින් වෙනස් බව පැහැදිලි වුණා.

And each witness implicates themselves.

ඒ හැම සාක්ෂිකාරයෙකුම ඉදිරිපත් කළේ තමන්ට සිතුණු අදහස්.

This is the premise of “In a Grove,” a short story published in the early 1920s

1920 ගණන් මුල් භාගයේදී පළ කෙරුණු, “වන ලැහැබකදී” කෙටිකතාවේ වස්තු බීජය මෙයයි

by Japanese author Ryūnosuke Akutagawa.

එය ජපන් කෙටිකතාකරුවෙකු වූ රියුනෝසුකෙ අකුතගාවා විසින් ලියන ලද්දක්.

Though many know this tale of warring perspectives by a different name:

ඒත් එකිනෙකට පරස්පර දෘෂ්ටිකෝණ ගැන මේ කතාව බොහෝ දෙනා දන්නේ වෙනත් නමකින්:

“Rashomon.”

“රෂෝමාන්.”

In 1950, Japanese filmmaker Akira Kurosawa adapted two of Akutagawa’s stories

1950 දී, අකිරා කුරසාවා නම් ජපන් සිනමාකරුවා අකුතගාවාගේ කෙටිකතා දෙකක් ඇසුරින්

into one film.

චිත්‍රපටයක් තැනුවා.

This movie introduced the world to an enduring cultural metaphor

මේ චිත්‍රපටය සමස්ථ ‍ලෝකයම නිරාවරණය කළා සදාකාලික සංස්කෘතික රූපකයක් වෙත

that has transformed our understanding of truth, justice and human memory.

සත්‍යය, යුක්තිය හා මිනිසාගේ මතකය ගැන අපේ අවබෝධය වෙනස් කරන්නට එය සමත් වුණා.

The Rashomon effect describes a situation

රෂෝමාන් ප්‍රතිඵලය ලෙස හැඳින්වෙන්නේ

in which individuals give significantly different but equally conceivable accounts

එකි‍නෙකට වෙනස් නමුත් පිළිගත හැකි සේ පෙනෙන විවිධ විග්‍රහ ඇති අවස්ථාවක්,

of the same event.

එකම සිද්ධිය ගැන.

Often used to highlight the unreliability of eyewitnesses,

ඇසින් දුටු සාක්ෂිකරුවන්ගේ වුණත් අවිශ්වසනීයත්වය පෙන්වීමට නිතර යොදා ගැනෙන,

the Rashomon effect usually occurs under two specific conditions.

රෂෝමාන් ප්‍රතිඵලය බොහෝ විට උද්ගත වන්නේ සුවිශේෂී තත්ත්ව දෙකක් යටතේ.

The first: there’s no evidence to verify what really happened.

පළමුවැන්න: ඇත්තෙන්ම සිදු වූ දෙය ගැන නිසැකවම කීමට තරම් සාක්ෂි නොමැති වීම.

And the second: there’s pressure to achieve closure,

දෙවැන්න: සත්‍යය වසන් කිරීමේ අරමුණින් පීඩනයක් එල්ල වීම,

often provided by an authority figure trying to identify the definitive truth.

බොහෝ විට එම පීඩනය එල්ල වන්නේ පරම සත්‍යය සෙවීමට තැත් කරන බලාධිකාරියකින්

But the Rashomon effect undermines the very idea of a singular, objective truth.

එහෙත් රෂෝමාන් ප්‍රතිඵලය නිසා තනි, වාස්තවික සත්‍යය යන්න ප්‍රශ්න කෙරෙනවා.

In the source material,

මුල් නිර්මාණයේදී

Akutagawa and Kurosawa use the tools of their media

අකුතගාවා සහ කුරසාවා යන දෙදෙනාම තම නිර්මාණ උපක්‍රම යොදා ගන්නවා

to give each character’s testimony equal weight,

සෑම චරිතයක්ම ඉදිරිපත් කරන සාක්ෂිවලට එක සමාන බරක් දෙන්නට,

transforming each witness into an unreliable narrator.

ඒ වෙනුවෙන් සෑම සාක්ෂිකරුවෙකුම විශ්වාසය තබනු බැරි කතා හදන්නෙකු කෙරෙනවා.

Without any hints on who’s sharing the most accurate account,

වඩාත්ම නිවැරදි විස්තරය කියන පුද්ගලයා ගැන කිසිම ඉඟියක් නොමැති නිසා,

the audience can’t tell which character to trust.

විශ්වාස කළ යුත්තේ කවර චරිතයදැයි කියන්නට ප්‍රේක්ෂකයන්ට හැකි වන්නේ නෑ.

Instead, each testimony takes on a truthful quality,

ඒ වෙනුවට, සෑම සාක්ෂි කතාවක්ම සත්‍ය සේ දිස් වෙනවා,

and the audience is left doubting their convictions

එමෙන්ම, ප්‍රේක්ෂකයන්ට සිදු වෙනවා තමන්ගේ මත සැක කරන්නට

as they guess who ended the samurai’s life.

සමුරායිගේ ඝාතනය කළේ කවුදැයි ඔවුන් සිතමින් සිටින විට.

Some might find this frustrating because the plot subverts expectations

ඇතැම් අයට මේ කතාව හිසරදයක් සේ දැනෙනු ඇති

අභිරහස් කතා අවසානය ගැන අපේක්ෂා මින් සිඳෙන නිසා.

of how mysteries usually end.

But by refusing to provide a clear answer,

එහෙත්, පැහැදිලි පිළිතුරක් නොදීම තුළින්,

these two artists capture the messiness and complexity of truth and human memory.

මේ කලාකරුවන් දෙදෙනා සත්‍යය හා මතකය පිළිබඳ අපැහැදිලිතාව හා සංකීර්ණතාව චිත්‍රණය කරනවා.

Neuroscientists have found that when we form a memory,

ස්නායු විද්‍යාඥයන් සොයා ගෙන තිබෙනවා අප මතකයක් බිහි කර ගන්නා විට,

our interpretation of visual information is influenced

ඇසට පෙනෙන තොරතුරු ගැන අපේ අර්ථකථනය බලපෑමට ලක් වන බව

by our previous experiences and internal biases.

අපේ පූර්ව අත්දැකීම් සහ අප තුළම ඇති අගතිගාමී ආකල්ප මගින්.

Some of these biases are unique to individuals,

මේ ඇතැම් අගතිගාමීත්වයන් ඒ ඒ පුද්ගලයාට ආවේණික දේ වුණත්,

but others are more universal.

තවත් දේවල් හැමෝටම බෙහෙවින් පොදු ඒවා

For example, egocentric bias can influence people

නිදසුනක් ලෙස, ආත්මාර්ථාමී නැඹුරුතා මිනිසුන් පෙළඹවීමට ඉඩ තිබෙනවා

to subconsciously reshape their memories

උපවිඥානික වශයෙන් තම මතකයන්

in ways that cast a positive light on their actions.

තම ක්‍රියා සුභවාදී ලෙස පෙන්විය හැකි පරිදි හැඩ ගස්වා ගැනීමට.

Even if we were able to encode a memory accurately,

අපට යම් මතකයක් නිවැරදිව ගබඩා කර ගැනීමට නොහැකි වුණත්,

recalling it incorporates new information that changes the memory.

එය නැවත ආවර්ජනය කිරීමේදී මතකය වෙනස් කෙරෙන නව තොරතුරු එක් වෙනවා.

And when we later recall that event,

එසේම, අප එම සිද්ධිය පසුව යළි ආවර්ජනය කරන විට

we typically remember the embellished memory instead of the original experience.

මුල් අත්දැකීමට වඩා අපේ මතකයේ තිබෙන්නේ අප විසින් හැඩගස්වා ගන්නා ලද මතකයයි.

These underlying psychological phenomena mean that the Rashomon effect

මතුපිටට නොපෙනෙන මේ මානසික සංසිද්ධි අපට හඟවන්නේ රෂෝමාන් ප්‍රතිඵලය

can pop up anywhere.

ඕනෑම තැනක සිදු විය හැකි බවයි.

In biology, scientists starting from the same dataset

ජීව විද්‍යාවේදී, එම දත්ත මාලාවම සහ

and applying the same analytical methods, frequently publish different results.

එම විශ්ලේෂණ ක්‍රමම යොදා ගන්නා විද්‍යාඥයන් එකිනෙකට වෙනස් ප්‍රතිඵල නිතර පළ කරනවා.

Anthropologists regularly grapple with the impact personal backgrounds can have

නිතරම පාහේ මානව විද්‍යාඥයන්ද සොයනවා පුද්ගලික අත්දැකීම්

on an expert's perception.

කෙනෙකුගේ අදහස්වලට බලපාන සැටි ගැන.

In one famous case, two anthropologists visited the Mexican village of Tepoztlan.

වරක් මානව විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු ටෙපොස්ට්ලන් නම් මෙක්සිකානු ගමට ගියා

The first researcher described life in the town as happy and contented,

පළමුවැන්නා නගරයේ ගෙවන ජීවිතය තෘප්තිමත් එකක් ලෙස විස්තර කළ අතර,

while the second recorded residents as paranoid and disgruntled.

එය නොසතුටින් හා පීඩනයෙන් ගෙවෙන ජීවිතයක් ලෙස දෙවැන්නා විග්‍රහ කළා.

Experts aside, the Rashomon effect can also impact the general public,

පොදු ජනතාව කෙරෙහි බලපෑමක් එල්ල කිරීමට රෂෝමාන් ප්‍රතිඵලයටද හැකියි,

particularly when it comes to the perception of complicated world events.

විශේෂයෙන්ම, සංකීර්ණ ලෝක සිද්ධි වටහා ගැනීමට යාමේදී.

For example, following a 2015 security summit

නිදසුනක් ලෙස, 2015 වසරේදී

between the United States and leaders from the Arab States,

එක්සත් ජනපදය හා අරාබි රටවල නායකයන් අතර ආරක්ෂක සමුළුවෙන් පසුව

media reports about the summit varied enormously.

එම සමුළුව ගැන මාධ්‍ය වාර්තා බෙහෙවින්ම විවිධාකාර වුණා.

Some stated that it had gone smoothly, while others called it a complete failure.

එය හොඳින් පැවැති බව ඇතැම් අය පැවසුවත් තවත් අය පැවසුවේ එය සපුරාම අසාර්ථක වූ බවයි.

It's tempting to fixate on why we have competing perceptions,

අප වෙනස් එකිනෙකට අදහස් දැරීම ගැන සිතීම ආකර්ෂණීය පුරුද්දක් වුණත්,

but perhaps the more important question the Rashomon effect raises is,

රෂෝමාන් ප්‍රතිඵලය මතු කරන ඉතාම වැදගත් ප්‍රශ්නය වන්නේ

what is truth anyway?

ඇත්තෙන්ම සත්‍යය යනු කුමක්ද?

Are there situations when an “objective truth” doesn’t exist?

″වාස්තවික සත්‍යයක්” නොපවතින අවස්ථා තිබේද?

What can different versions of the same event tell us

එකම සිද්ධිය ගැන එකිනෙකට වෙනස් මත අපට හඟවන්නේ කුමක්ද

about the time, place and people involved?

ඊට අදාළ කාලය, ස්ථානය සහ පුද්ගලයන් ගැන?

And how can we make group decisions if we’re all working

සමූහයක් වශයෙන් අප පොදු තීරණ ගන්නේ කෙසේද,

with different information, backgrounds, and biases?

එකිනෙකට වෙනස් තොරතුරු, පසුබිම් හා පක්ෂග්‍රාහී වීම් ඇති විට?

Like most questions, these don’t have a definitive answer.

බොහෝ ප්‍රශ්න මෙන්ම මේවාටද නිශ්චිත තනි පිළිතුරක් නෑ.

But the enduring importance of Akutagawa’s story

එහෙත් අකුතගාවාගේ කතාවේ සදාකාලික වැදගත්කම නිසා

suggests there may be value in embracing the ambiguity.

විවිධ අර්ථකථන භාර ගැනීමේ වුණත් වටිනාකමක් ඇති බව ගම්‍ය වෙනවා.