How do you know what's true? - Sheila Marie Orfano

Çeviri: Emre Incel Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

A samurai is found dead in a quiet bamboo grove.

Bir samuray sessiz bir bambu bahçesinde ölü bulundu.

One by one, the crime’s only known witnesses recount their version

Suçun bilinen tek tanıkları, meydana gelen olayın

kendi versiyonlarını tek tek anlatıyor.

of the events that transpired.

But as they each tell their tale,

Ama her biri hikayelerini anlatırken

it becomes clear that every testimony is plausible, yet different.

her ifadenin makul ancak farklı olduğu ortaya çıkıyor.

And each witness implicates themselves.

Her tanık kendini anlattığı hikayenin içine sokuyor.

This is the premise of “In a Grove,” a short story published in the early 1920s

Bu durum, Japon yazar Ryūnosuke Akutagawa tarafından 1920′lerin başında yayınlanan

by Japanese author Ryūnosuke Akutagawa.

kısa bir hikaye olan “In a Grove”un temel dayanağı.

Though many know this tale of warring perspectives by a different name:

Gerçi çoğu kişi bu çatışan bakış açılarını farklı bir isimle biliyor:

“Rashomon.”

“Rashomon.”

In 1950, Japanese filmmaker Akira Kurosawa adapted two of Akutagawa’s stories

1950′de Japon film yapımcısı Akira Kurosawa Akutagawa’nın

iki hikayesini tek bir filmde beyaz perdeye uyarladı.

into one film.

This movie introduced the world to an enduring cultural metaphor

Bu film, dünyayı hakikat, adalet ve insan hafızası anlayışımızı dönüştüren

that has transformed our understanding of truth, justice and human memory.

kalıcı bir kültürel metaforla tanıştırdı.

The Rashomon effect describes a situation

Rashomon etkisi, bireylerin aynı olayın önemli ölçüde farklı

in which individuals give significantly different but equally conceivable accounts

ama eşit derecede akla yatkın anlatıldığı bir durumu açıklar.

of the same event.

Often used to highlight the unreliability of eyewitnesses,

Genellikle görgü tanıklarının güvenilmezliğini vurgulamak için

the Rashomon effect usually occurs under two specific conditions.

kullanılan Rashomon etkisi çoğu zaman iki özel koşulda ortaya çıkar.

The first: there’s no evidence to verify what really happened.

Birincisi, gerçekte ne olduğunu doğrulayacak hiçbir kanıt bulunmaz.

And the second: there’s pressure to achieve closure,

İkincisi, genellikle kesin gerçeği tanımlamaya çalışan

often provided by an authority figure trying to identify the definitive truth.

bir otorite figürü tarafından sağlanan sonuca ulaşmak için baskı olur.

But the Rashomon effect undermines the very idea of a singular, objective truth.

Ama Rashomon etkisi tekil, nesnel bir gerçek fikrini baltalıyor.

In the source material,

Kaynak materyalde,

Akutagawa and Kurosawa use the tools of their media

Akutagawa ve Kurosawa her karakterin ifadesine eşit ağırlık vermek için

to give each character’s testimony equal weight,

kendi alanlarının araçlarını kullanır

transforming each witness into an unreliable narrator.

ve her tanığı güvenilmez bir anlatıcıya dönüştürür.

Without any hints on who’s sharing the most accurate account,

En doğru anlatıyı kimin aktardığına dair herhangi bir ipucu olmadan

the audience can’t tell which character to trust.

izleyiciler hangi karaktere güveneceklerini bilemez.

Instead, each testimony takes on a truthful quality,

Bunun yerine, her ifade doğru bir nitelik alır

and the audience is left doubting their convictions

ve izleyiciler samurayın hayatını kimin sonlandırdığını tahmin ederken

as they guess who ended the samurai’s life.

doğru bildiklerinden şüphe eder.

Some might find this frustrating because the plot subverts expectations

Bazı izleyiciler bunu sinir bozucu bulabilir

çünkü olay dizimi gizemlerin genelde nasıl sona erdiği beklentilerini altüst eder.

of how mysteries usually end.

But by refusing to provide a clear answer,

Ancak bu iki sanatçı net bir cevap vermeyi reddederek

these two artists capture the messiness and complexity of truth and human memory.

gerçeğin ve insan hafızasının dağınıklığını ve karmaşıklığını yakalıyor.

Neuroscientists have found that when we form a memory,

Nörobilimciler, bir anı oluşturduğumuzda

our interpretation of visual information is influenced

görsel bilgileri yorumlamamızın önceki deneyimlerimizden

by our previous experiences and internal biases.

ve önyargılarımızdan etkilendiğini bulmuşlar.

Some of these biases are unique to individuals,

Bu önyargıların bazıları bireylere özgüyken

but others are more universal.

diğerleri daha evrensel.

For example, egocentric bias can influence people

Örneğin, benmerkezci önyargı insanları bilinçaltında anılarını

to subconsciously reshape their memories

eylemlerine olumlu bir ışık tutacak şekilde

in ways that cast a positive light on their actions.

yeniden şekillendirmeleri yönünde etkileyebilir.

Even if we were able to encode a memory accurately,

Bir anıyı doğru bir şekilde kodlayabilsek bile,

recalling it incorporates new information that changes the memory.

geri çağırmak anıyı değiştiren yeni bilgiler içerir.

And when we later recall that event,

Daha sonra bu olayı hatırladığımız zaman,

we typically remember the embellished memory instead of the original experience.

genellikle orijinal deneyim yerine ayrıntılarla bezenmiş anıyı hatırlarız.

These underlying psychological phenomena mean that the Rashomon effect

Bu altında yatan psikolojik olaylar,

Rashomon etkisinin her yerde ortaya çıkabileceği anlamına gelir.

can pop up anywhere.

In biology, scientists starting from the same dataset

Biyolojide, aynı veri setinden başlayıp

and applying the same analytical methods, frequently publish different results.

aynı analitik yöntemleri uygulayan bilim adamları,

sıklıkla farklı sonuçlar yayınlar.

Anthropologists regularly grapple with the impact personal backgrounds can have

Antropologlar, kişisel geçmişlerin bir uzmanın algısı üzerindeki etkisiyle

düzenli olarak uğraşır.

on an expert's perception.

In one famous case, two anthropologists visited the Mexican village of Tepoztlan.

Ünlü bir vakada, iki antropolog Meksika’nın Tepoztlan köyünü ziyaret etti.

The first researcher described life in the town as happy and contented,

İlk araştırmacı kasabadaki yaşamı mutlu ve memnun olarak tanımlarken

while the second recorded residents as paranoid and disgruntled.

ikincisi sakinleri paranoyak ve hoşnutsuz olarak kaydetti.

Experts aside, the Rashomon effect can also impact the general public,

Uzmanlar bir yana, Rashomon etkisi

genel halkı da etkileyebilir,

particularly when it comes to the perception of complicated world events.

özellikle de karmaşık dünya olayları algısı söz konusu olduğunda.

For example, following a 2015 security summit

Örneğin, ABD ile Arap devletlerinden liderler arasında

between the United States and leaders from the Arab States,

2015′te yapılan güvenlik zirvesinin ardından,

media reports about the summit varied enormously.

zirveyle ilgili yayınlanan haberler aşırı derece farklılık gösteriyordu.

Some stated that it had gone smoothly, while others called it a complete failure.

Bazıları sorunsuz gittiğini belirtirken diğerleri tam bir başarısızlık dedi.

It's tempting to fixate on why we have competing perceptions,

Neden çatışan algılara sahip olduğumuza kafayı takmak cazip geliyor

but perhaps the more important question the Rashomon effect raises is,

ama belki de Rashomon etkisinin önümüze getirdiği en önemli soru şudur:

what is truth anyway?

Gerçek nedir ki?

Are there situations when an “objective truth” doesn’t exist?

“Nesnel bir gerçeğin” var olmadığı durumlar var mı?

What can different versions of the same event tell us

Aynı olayın farklı yorumları

about the time, place and people involved?

bize zaman, yer ve ilgili kişiler hakkında ne söyleyebilir?

And how can we make group decisions if we’re all working

Hepimiz farklı bilgi, geçmiş ve önyargılarla değerlendirme yapıyorsak

with different information, backgrounds, and biases?

grup kararlarını nasıl verebiliriz?

Like most questions, these don’t have a definitive answer.

Birçok soru gibi bunların da kesin bir cevabı yok.

But the enduring importance of Akutagawa’s story

Ancak Akutagawa’nın hikayesinin kalıcı önemi,

suggests there may be value in embracing the ambiguity.

belirsizliği olduğu gibi kabul etmenin bir değeri olabileceğini gösteriyor.