How do you know what's true? - Sheila Marie Orfano

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Marta Grochowalska

A samurai is found dead in a quiet bamboo grove.

W bambusowym gąszczu odkryto ciało samuraja.

One by one, the crime’s only known witnesses recount their version

Jeden po drugim, świadkowie zbrodni

opowiadają swoją wersję wydarzeń.

of the events that transpired.

But as they each tell their tale,

Ale z czasem okazuje się, że choć każda wersja brzmi przekonująco,

it becomes clear that every testimony is plausible, yet different.

to bardzo się od siebie różnią.

And each witness implicates themselves.

Każdy świadek oskarża siebie.

This is the premise of “In a Grove,” a short story published in the early 1920s

Tak można streścić opowiadanie “W gąszczu” z roku 1920

by Japanese author Ryūnosuke Akutagawa.

autorstwa Japończyka Ryūnosuke Akutagawy.

Though many know this tale of warring perspectives by a different name:

Opowieść o sprzecznych perspektywach znana jest jednak pod inną nazwą:

“Rashomon.”

“Rashōmon”.

In 1950, Japanese filmmaker Akira Kurosawa adapted two of Akutagawa’s stories

W 1950 roku Akira Kurosawa zaadaptował dwa opowiadania Akutagawy

into one film.

w jeden film.

This movie introduced the world to an enduring cultural metaphor

Film przedstawił światu trwałą metaforę kulturową,

that has transformed our understanding of truth, justice and human memory.

która zmieniła nasze pojmowanie prawdy, sprawiedliwości i pamięci.

The Rashomon effect describes a situation

Efekt Rashōmon odnosi się do sytuacji,

in which individuals give significantly different but equally conceivable accounts

w której świadectwa tego samego wydarzenia

brzmią bardzo odmiennie, choć jednakowo wiarogodnie.

of the same event.

Often used to highlight the unreliability of eyewitnesses,

Używany dla podkreślenia małej wiarygodności świadków naocznych,

the Rashomon effect usually occurs under two specific conditions.

efekt Rashōmon zachodzi zwykle pod dwoma szczególnymi warunkami.

The first: there’s no evidence to verify what really happened.

Po pierwsze: brak dowodów, by zweryfikować, co się stało.

And the second: there’s pressure to achieve closure,

Po drugie: nacisk na zamknięcie sprawy,

often provided by an authority figure trying to identify the definitive truth.

często ze strony kogoś ważnego, kto próbuje dojść prawdy.

But the Rashomon effect undermines the very idea of a singular, objective truth.

Efekt Rashōmon podważa samą ideę jednej, obiektywnej prawdy.

In the source material,

W materiale źródłowym

Akutagawa and Kurosawa use the tools of their media

Akutagawa i Kurosawa używają swoich środków przekazu

to give each character’s testimony equal weight,

do nadania równej wagi każdemu świadectwu,

transforming each witness into an unreliable narrator.

odzierając każdego świadka z wiarygodności.

Without any hints on who’s sharing the most accurate account,

Pozbawiona wskazówek widownia

the audience can’t tell which character to trust.

nie potrafi orzec, komu wierzyć.

Instead, each testimony takes on a truthful quality,

Każde świadectwo zdaje się prawdziwe

and the audience is left doubting their convictions

i widz wątpi we własne przekonania,

as they guess who ended the samurai’s life.

rozważając zagadkę śmierci samuraja.

Some might find this frustrating because the plot subverts expectations

Niektórych to irytuje,

bo nie tak wyobrażamy sobie zakończenie kryminału.

of how mysteries usually end.

But by refusing to provide a clear answer,

Jednak przez odmowę udzielenia jasnej odpowiedzi

these two artists capture the messiness and complexity of truth and human memory.

obu artystom udaje się uchwycić komplikacje i złożoność ludzkiej pamięci.

Neuroscientists have found that when we form a memory,

Neurobiolodzy odkryli, że podczas tworzenia wspomnień

our interpretation of visual information is influenced

interpretacja informacji wizualnych podlega wpływom

by our previous experiences and internal biases.

posiadanych doświadczeń i przyswojonych uprzedzeń.

Some of these biases are unique to individuals,

Niektóre dotyczą pojedynczych osób,

but others are more universal.

inne są bardziej uniwersalne.

For example, egocentric bias can influence people

Egocentryzm atrybucyjny nakłania

to subconsciously reshape their memories

do podświadomego naginania wspomnień tak,

in ways that cast a positive light on their actions.

żeby rzucały pozytywne światło na nasze postępowanie.

Even if we were able to encode a memory accurately,

Nawet jeśli wspomnienie jest dokładne,

recalling it incorporates new information that changes the memory.

umiemy dodać nowe informacje, które zmienią jego wydźwięk.

And when we later recall that event,

Przywołując wspomnienie później,

we typically remember the embellished memory instead of the original experience.

pamiętamy zwykle upiększoną wersję zamiast oryginału.

These underlying psychological phenomena mean that the Rashomon effect

Podłoże psychologiczne sprawia,

że efekt Rashōmon może wystąpić w dowolnym miejscu.

can pop up anywhere.

In biology, scientists starting from the same dataset

W oparciu o te same zestawy danych i przy użyciu tych samych metod

and applying the same analytical methods, frequently publish different results.

biolodzy często publikują rozbieżne wyniki.

Anthropologists regularly grapple with the impact personal backgrounds can have

Antropolodzy często mają do czynienia z wpływem osobistych doświadczeń

on an expert's perception.

na percepcję eksperta.

In one famous case, two anthropologists visited the Mexican village of Tepoztlan.

Na przykład dwóch antropologów odwiedziło meksykańską wioskę Tepoztlan.

The first researcher described life in the town as happy and contented,

Pierwszy opisywał mieszkańców jako szczęśliwych i zadowolonych,

while the second recorded residents as paranoid and disgruntled.

drugi uznał ich za skwaszonych paranoików.

Experts aside, the Rashomon effect can also impact the general public,

Efekt Rashōmon dotyczy nie tylko na ekspertów,

particularly when it comes to the perception of complicated world events.

zwłaszcza przy pojmowaniu złożonych zdarzeń na świecie.

For example, following a 2015 security summit

Na przykład w 2015 roku po konferencji na temat bezpieczeństwa

between the United States and leaders from the Arab States,

między USA i przywódcami arabskimi

media reports about the summit varied enormously.

doniesienia mediów różniły się diametralnie.

Some stated that it had gone smoothly, while others called it a complete failure.

Jedne ogłosiły pełen sukces, inne kompletną porażkę.

It's tempting to fixate on why we have competing perceptions,

Choć rozważania na temat przyczyn rozbieżnego postrzegania mogą wciągać,

but perhaps the more important question the Rashomon effect raises is,

to jednak lepiej zapytać,

what is truth anyway?

czym rzeczywiście jest prawda.

Are there situations when an “objective truth” doesn’t exist?

Czy może się zdarzyć, że obiektywna prawda nie istnieje?

What can different versions of the same event tell us

Co różne wersje tego samego zajścia

about the time, place and people involved?

mogą nam powiedzieć o miejscu, czasie i uczestnikach?

And how can we make group decisions if we’re all working

Jak podejmować zbiorowe decyzje, jeśli każdy czerpie

with different information, backgrounds, and biases?

z innych informacji, doświadczeń i uprzedzeń?

Like most questions, these don’t have a definitive answer.

Jak wiele innych, również i te pytania nie mają jednoznacznych odpowiedzi.

But the enduring importance of Akutagawa’s story

Jednak niezmienna doniosłość opowiadania Akutagawy sugeruje,

suggests there may be value in embracing the ambiguity.

że wieloznaczność może mieć swoje zalety.