A day in the life of an ancient Egyptian doctor - Elizabeth Cox

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

အီဂျစ်ပြည်၊ မဲမ်ဖစ်မှာ နောက်ထပ် အိုက်စပ်တဲ့ နံနက်ခင်းတစ်ခုပါ။

It’s another sweltering morning in Memphis, Egypt.

As the sunlight brightens the Nile, Peseshet checks her supplies.

နိုင်းမြစ်ပေါ် နေရောင်ခြည် လင်းချိန်မှာ ပါရှက်ဟာ သူ့ရဲ့ ပစ္စည်းတွေကို စစ်ဆေးတယ်။

ပျားရည်၊

Honey,

garlic,

ကြက်သွန်ဖြူ၊

cumin,

ဇီရာ၊

acacia leaves,

ထနောင်းရွက်၊

cedar oil.

သစ်ကတိုးဆီတွေပါ။

She’s well stocked with the essentials she needs to treat her patients.

သူဟာ သူ့လူနာတွေကို ကုသဖို့ မရှိမဖြစ် လိုတာတွေကို ကောင်းကောင်း ဖြည်တင်းထားတယ်။

Peseshet is a swnw, or a doctor.

ပယ်ဆယ်ရှက်ဟာ swnw (ဝါ) သမားတော်တစ်ယောက်ပါ။

In order to become one,

သမားတော်ဖြစ်လာဖို့

she had to train as a scribe

သူဟာ ကျမ်းစာရေးအဖြစ် လေ့ကျင့်ရရပြီး၊

and study the medical papyri stored at the Per Ankh, the House of Life.

ပါအန်းခ်၊ ဘဝ အိမ်တော်မှာ သိုလှောင်ထားတဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ကျူစာတွေကို လေ့လာခဲ့ရတယ်။

Now, she teaches her own students there.

အခုတော့ အဲဒီမှာ သူ့ကိုယ်ပိုင် ကျောင်းသားတွေကို စာသင်ပေးတယ်။

Before teaching, Peseshet has a patient to see.

သင်တန်းမတိုင်မီ ပယ်ဆယ်ရှက်ဟာ လူနာတစ်ယောက်ကို တွေ့ဖို့ရှိတယ်။

One of the workers at the temple construction site has injured his arm.

ကျောင်းတော် ဆောက်လုပ်ရေး အလုပ်ခွင်က အလုပ်သမားတစ်ယောက် လက်မောင်းမှာ ဒဏ်ရာရတယ်။

When Peseshet arrives,

ပယ်ဆယ်ရှက် ရောက်လာတဲ့အခါ

the laborer’s arm is clearly broken,

အလုပ်သမားရဲ့လက်က လုံးလုံး ကျိုးနေပြီး

and worse, the fracture is a sed, with multiple bone fragments.

ပိုဆိုးတာက ကျိုးတာက အရိုးစအများကြီးနဲ့အတူ ပ္ငင့်နေတာပါ။

Peseshet binds and immobilizes the injury.

ပယ်ဆယ်ရှက်က ဒဏ်ရာကို စည်းပြီး မလှုပ်အောင်ထားတယ်။

Her next stop is the House of Life.

သူ့ရဲ့ နောက်ထပ် ရပ်နားမှူက မော်ကွန်းတိုက်ပါ။

On her way, a woman intercepts Peseshet in the street.

လမ်းခရီးမှာ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်က လမ်းမှာ ပယ်ဆယ်ရှက်ကို ကြားဖြတ်ခေါ်တယ်။

The woman’s son has been stung by a scorpion.

ဒီအမျိုးသမီးရဲ့သားက ကင်းမြီးကောက် အတုပ်ခံရတယ်။

Peseshet has seen many similar stings and knows exactly what to do.

ပယ်ဆယ်ရှက်က အလားတူ အတုပ်ခံရတာ အများကြီး မြင်ဖူးပြီး ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာ အတိအကျသိတယ်။

She must say an incantation to cast the poison out.

သူဟာ အဆိပ်ကို ထုတ်ပစ်ဖို့ မန္တန်တစ်ခု ရွတ်ရရမှာပါ။

She begins to recite the spell,

သမားတော်တွေနဲ့ အဆိပ်ရှိတဲ့

invoking Serqet, patron of physicians and goddess of venomous creatures.

သတ္တဝါတွေရဲ့နတ်ဘုရားတွေရဲ့ အစောင့်အရှောက် ဆာကတ်ကို တိုင်တည်ရင်း ဂါထာကို စရွတ်တယ်။

Peseshet recites the spell as if she is Serqet.

ပယ်ဆယ်ရှက်က ဂါထာကို ဆာကတ်လို ရွတ်ဆိုတယ်။

This commanding approach has the greatest chance at success.

ဒီအမိန့်ပေးတဲ့ နည်းလမ်းက အောင်မြင်မှု အတွက် အကောင်းဆုံး အခွင့်အလမ်းပါ။

After she utters the last line,

နောက်ဆုံးအကြောင်း ရွတ်ပြီးနောက်

she tries to cut the poison out with a knife for good measure.

အပိုအဖြစ်အဆိပ်ကို ဓားတစ်ချောင်းနဲ့ ဖြတ်ထုတ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်။

Peseshet packs up to leave, but the woman has another question.

ထွက်သွားဖို့ အထုပ်ပြင်လိုက်ပေမဲ့၊ ဒီအမျိုးသမီးမှာ နောက်ပြဿနာတစ်ခုရှိသေးတယ်။

She wants to find out if she is pregnant.

သူ့မှာ ကိုယ်ဝန်ရှိ၊မရှိ သိချင်တာပါ။

Peseshet explains her fail-safe pregnancy test:

ပယ်ဆယ်ရှက်က ဘေးကင်းတဲ့ ကိုယ်ဝန် စမ်းသပ်မှုကို ရှင်းပြတယ်၊

plant two seeds: one barley, one emmer.

သစ်စေ့ နှစ်စေ့ဖြစ်တဲ့ မုယောတစ်စေ့၊ ဂျုံတစ်စေ့ စိုက်တာပါ။

ဒီနောက် နေ့တိုင်း အစေ့တွေပေါ် ဆီးသွားခိုင်းတယ်။

Then, urinate on the seeds every day.

If the plants grow, she’s pregnant.

အပင်တွေ ပေါက်လာရင်၊ ကိုယ်ဝန်ရှိနေတယ်။

A barley seedling predicts a baby boy,

မုယောအပင်ပေါက်က ယောက်ျားလေးလို့ ကြိုဟောပြီး

while emmer foretells a girl.

ဂျုံပင်ပေါက်က မိန်းကလေးလို့ ကြိုဟောတယ်။

Peseshet also recommends a prayer to Hathor, goddess of fertility.

ပယ်ဆယ်ရှက်ကလည်း သားဆုပန် နတ်ဘုရားမ ဟာသောဆီမှာ ဆုတောင်းဖို့လည်း အကြံပြုတယ်။

When Peseshet finally arrives at the House of Life,

နောက်ဆုံး ပယ်ဆယ်ရှက် ဘဝအိမ်တော်ကို ရောက်လာတဲ့အခါ

she runs into the doctor-priest Isesi.

သမားတော် ဘုန်းကြီး အီဆယ်ဆီနဲ့ ဝင်တိုးတယ်။

She greets Isesi politely, but she thinks priests are very full of themselves.

သူက အီဆယ်ဆီကို ယဉ်ကျေးစွာ နှုတ်ဆက်ပေမဲ့ ဘုန်းကြီးတွေဟာ မောက်မာတယ်လို့ သူ ထင်တယ်။

She doesn’t envy Isesi’s role as neru pehut,

တော်ဝင်မိသားစု ဒါမှမဟုတ် တော်ဝင် စအိုထိန်းလို့

which directly translates to herdsman of the anus to the royal family,

တိုက်ရိုက် ဘာသာပြန်ဆိုတဲ့ neru pehut အဖြစ်

or, guardian of the royal anus.

အီဆယ်ဆီရဲ့ ရာထူးကို သူ မငြူစူပါဘူး။

Inside, the House of Life is bustling as usual with scribes,

အတွင်းဘက်မှာတော့ ဘဝအိမ်တော်ဟာ စာရေးတွေ၊ ဘုန်းကြီးတွေ၊ သမားတော်တွေ

priests,

ကျောင်းသားတွေနဲ့

doctors,

ပုံမှန်အတိုင်း

and students.

ပျာယာခပ်နေတယ်။

Papyri containing all kinds of records, not just medical information,

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအချက်အလက်မျှသာမဟုတ်ဘဲ မှတ်တမ်းအမျိုးမျိုးပါဝင်တဲ့ ကျုူစာတွေကို

are stored here.

ဒီနေရာမှာ သိုမှီးထားတယ်။

Peseshet’s son Akhethetep is hard at work copying documents

ပယ်ဆယ်ရှက်ရဲ့သား အခ်ဟက်သက်ပ်က စာရေးတစ်ယောက်ဖြစ်လာဖို့ လေ့ကျင့်မှု

as part of his training to become a scribe.

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် စာရွက် စာတမ်းတွေကိုကြိုးစားကူးတယ်။

He’s a particularly promising student,

သူဟာ အလားအလာရှိတဲ့ ကျောင်းသားဖြစ်ပေမဲ့

but he was admitted to study because Peseshet is a scribe,

ပယ်ဆယ်ရှက်ဟာ သူ့ရှေ့က အဖေအတိုင်း စာရေးတစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့အတွက်

as was her father before her.

သူ့ကိုလေ့လာဖို့ ခွင့်ပြုခဲ့တယ်။

Without family in the profession,

သက်မွေးအလုပ်မှာ မိသားဝင်မရှိရင်

ယောက်ျားလေးတွေအတွက် အလွန်ခက်ခဲပြီး မိန်းကလေးတွေအတွက် ဒီပညာရေးကို

it’s very difficult for boys, and impossible for girls,

to pursue this education.

လိုက်စားဖို့က မဖြစ်နိုင်ဘူး။

Peseshet oversees all the female swnws and swnws-in-training in Memphis.

ပယ်ဆယ်ရှက်က မဲမ်ဖစ်မြို့က အမျိုးသမီး သမားတော်လေ့ကျင့်ရေးအားလုံးကို ကြီးကြပ်တယ်။

The men have their own overseer,

အမျိုးသားတွေက အမျိုးသမီးကို မတုံ့ပြန်တာကြောင့်

as the male doctors won’t answer to a woman.

အမျိုးသားသမားတော်တွေမှာ ကိုယ်ပိုင်ကြီးကြပ်သူရှိတယ်။

Today, Peseshet teaches anatomy.

ဒီနေ့ ပယ်ဆယ်ရှက်က ခန္ဓာဗေဒကို သင်ပေးနေတယ်။

She quizzes her students on the metu,

သူက သွေး၊လေ၊ဆီးနဲ့ နတ်ဆိုးတွေကိုတောင်

the body’s vessels that transport blood,

သယ်ဆောင်ပေးတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ သွေးကြောတွေ

ဖြစ်တဲ့

air,

urine,

မီတူးအကြောင်း

and even bad spirits.

ကျောင်းသားတွေကို မေးမြန်းတယ်။

Peseshet is preparing to leave

ပယ်ဆယ်ရှက် ထွက်ဖို့ ပြင်နေစဉ်

when a pale, thin woman accosts her at the door and begs to be examined.

ဖြူရော်၊ပိန်ပါးတဲ့အမျိုးသမီးတစ်ယောက်က တံခါးဝမှာ လာကပ်ကာ စစ်ပေးဖို့ အသနားခံတယ်။

The woman has a huge, sore lump under her arm.

ဒီအမျိုးသမီးက သူ့လက်အောက်မှာ ကြီးမားပြီး ရောင်နေတဲ့ အဖုတစ်ဖုရှိနေတယ်။

Peseshet probes the growth and finds it cool to the touch

ပယ်ဆယ်ရှက်က အဖုကို စမ်းကြည့်တော့ ထိတွေ့မှုက အေးနေပြီး မမှည့်သေးတဲ့

and hard like an unripe hemat fruit.

သစ်သီးတစ်လုံးလို မာနေတာကိုတွေ့ရှိရတယ်။

She has read about ailments like this, but never seen one.

ဒီလိုရောဂါအကြောင်း သူ ဖတ်ဖူးပေမဲ့၊ တစ်ခါမှ မတွေ့ဖူးဘူး။

For this tumor there is no treatment, medicine or spell.

ဒီအကျိတ်အတွက် ကုသမှု၊ ဆေးဝါး ဒါမှမဟုတ် ဂါထာ မရှိဘူး။

All the texts give the same advice: do nothing.

စာအားလုံးက ပေးတဲ့ တူညီတဲ့ အကြံပြုချက်က– ဘာမှမလုပ်ပါနဲ့တဲ့။

After delivering the bad news, Peseshet goes outside.

သတင်းဆိုးကို ပြောပြီးတဲ့နောက် ပယ်ဆယ်ရှက်က အပြင်ထွက်သွားတယ်။

She lingers on the steps of the House of Life,

သူဟာ ညနေစောင်းမှာ မြို့ကို ရှုစားရင်း ဘဝအိမ်တော်ရဲ့

admiring the city at dusk.

လှေကားထစ်တွေပေါ်မှာ တရစ်ဝဲဝဲလုပ်နေတယ်။

In spite of all her hard work,

သူ ကြိုးစားအားထုတ်ပေမဲ့

there will always be patients she can’t help,

သူ မကူညီနိုင်တဲ့ အကျိတ်ရှိတဲ့ အမျိုးသမီးလို

like the woman with the tumor.

လူနာတွေ အမြဲရှိနေမှာပါ။

They linger with her, but Peseshet has no time to dwell.

သူတို့ တရစ်ဝဲဝဲလုပ်ကြပေမဲ့ ပယ်ဆယ်ရှက်မှာ နေဖို့အချိန်မရှိဘူး။

In a few short weeks,

သီတင်းပတ်အနည်းငယ်အတွင်းမှာ

the Nile’s annual flooding will begin,

လာမယ့်နှစ် ရိတ်သိမ်းမှုနဲ့ လူနာတွေရဲ့

ကောက်ပဲသီးနှံအသစ်အတွက် မြေဆီလွှာကို အသက်ဝင်စေမယ့်

bringing life to the soil for the next year’s harvest

and a whole new crop of patients.

နိုင်းလ်မြစ်ရဲ့ နှစ်စဉ် ရေလွှမ်းမိုးမှု စတော့မယ်။