A day in the life of an ancient Egyptian doctor - Elizabeth Cox

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Marta Grochowalska

Jest upalny poranek w Memfis w Egipcie.

It’s another sweltering morning in Memphis, Egypt.

As the sunlight brightens the Nile, Peseshet checks her supplies.

Pierwsze promienie słońca oświetlają Nil.

Peseshet sprawdza zapasy.

Honey,

garlic,

Miód,

czosnek,

cumin,

kmin,

acacia leaves,

liście akacji,

cedar oil.

olejek cedrowy.

Ma wszystko, czego potrzebuje do leczenia pacjentów.

She’s well stocked with the essentials she needs to treat her patients.

Peseshet is a swnw, or a doctor.

Peseshet jest swnw, czyli medykiem.

In order to become one,

Żeby nim zostać,

she had to train as a scribe

musiała nauczyć się pisać

and study the medical papyri stored at the Per Ankh, the House of Life.

i przestudiować medyczne papirusy gromadzone w Per Ankh, Domu Życia.

Now, she teaches her own students there.

Teraz sama tu naucza.

Before teaching, Peseshet has a patient to see.

Jednak zanim zacznie, Peseshet przyjmuje pacjenta.

One of the workers at the temple construction site has injured his arm.

Jeden z robotników budujących świątynię zranił się w rękę.

When Peseshet arrives,

Kiedy Peseshet dociera na miejsce,

the laborer’s arm is clearly broken,

widzi, że ręka robotnika jest złamana.

and worse, the fracture is a sed, with multiple bone fragments.

To skomplikowane i wieloodłamowe złamanie.

Peseshet binds and immobilizes the injury.

Peseshet unieruchamia kończynę.

Her next stop is the House of Life.

Dalej kieruje się do Domu Życia.

On her way, a woman intercepts Peseshet in the street.

Po drodze zatrzymuje ją kobieta,

The woman’s son has been stung by a scorpion.

której syna ukąsił skorpion.

Peseshet has seen many similar stings and knows exactly what to do.

Peseshet widziała wiele takich ran i dokładnie wie, co robić.

She must say an incantation to cast the poison out.

Musi wypowiedzieć zaklęcie, żeby pozbyć się toksyn.

She begins to recite the spell,

Recytuje zaklęcie i przyzywa Selkit,

invoking Serqet, patron of physicians and goddess of venomous creatures.

boginię medyków i jadowitych stworzeń.

Peseshet recites the spell as if she is Serqet.

Peseshet wypowiada zaklęcie, jakby sama była boginią.

This commanding approach has the greatest chance at success.

To władcze podejście ma największe szanse powodzenia.

After she utters the last line,

Po wypowiedzeniu ostatniego wersu

she tries to cut the poison out with a knife for good measure.

wycina truciznę nożem, tak na wszelki wypadek.

Peseshet packs up to leave, but the woman has another question.

Peseshet już miała się oddalić, ale kobieta ma jeszcze pytanie.

She wants to find out if she is pregnant.

Chce się dowiedzieć, czy jest w ciąży.

Peseshet explains her fail-safe pregnancy test:

Peseshet objaśnia, jak wykonać niezawodny test ciążowy.

plant two seeds: one barley, one emmer.

Trzeba zasadzić dwa ziarna, jęczmień i pszenicę.

Then, urinate on the seeds every day.

Należy oddawać na nie mocz każdego dnia.

If the plants grow, she’s pregnant.

Jeśli wykiełkują, oznacza to ciążę.

A barley seedling predicts a baby boy,

Sadzonka jęczmienia oznacza chłopca,

while emmer foretells a girl.

z kolei pszenica - dziewczynkę.

Peseshet also recommends a prayer to Hathor, goddess of fertility.

Peseshet radzi też modlić się do Hathor, bogini płodności.

When Peseshet finally arrives at the House of Life,

Peseshet w końcu dociera do Domu Życia.

she runs into the doctor-priest Isesi.

Napotyka tam medyka-kapłana Isesi.

She greets Isesi politely, but she thinks priests are very full of themselves.

Pozdrawia go uprzejmie, myśląc, że kapłani są zarozumiali.

She doesn’t envy Isesi’s role as neru pehut,

Nie zazdrości mu, że jest neru pehut,

which directly translates to herdsman of the anus to the royal family,

czyli w wolnym tłumaczeniu pasterzem odbytu rodziny królewskiej

or, guardian of the royal anus.

czy stróżem królewskiego zadka.

Inside, the House of Life is bustling as usual with scribes,

Dom Życia jest pełen

skrybów,

priests,

kapłanów,

doctors,

medyków

and students.

i studentów.

Papyri containing all kinds of records, not just medical information,

Zawiera papirusy o różnej tematyce,

nie tylko z zakresu medycyny.

are stored here.

Peseshet’s son Akhethetep is hard at work copying documents

Syn Peseshet kopiuje dokumenty.

as part of his training to become a scribe.

To część jego kształcenia na skrybę.

He’s a particularly promising student,

Jest obiecującym uczniem,

but he was admitted to study because Peseshet is a scribe,

ale został przyjęty do szkoły tylko dlatego, że Peseshet jest skrybą,

as was her father before her.

tak samo jak skrybą był jej ojciec.

Without family in the profession,

Jeśli w rodzinie nie ma skryby,

it’s very difficult for boys, and impossible for girls,

chłopcom jest bardzo trudno, a dziewczynki prawie nie mają szans,

to pursue this education.

żeby rozpocząć kształcenie w tym kierunku.

Peseshet oversees all the female swnws and swnws-in-training in Memphis.

Peseshet nadzoruje wszystkie kobiety-swnw w Memfis.

The men have their own overseer,

Mężczyźni mają swojego przełożonego,

as the male doctors won’t answer to a woman.

bo nie chcą podlegać kobiecie.

Today, Peseshet teaches anatomy.

Peseshet uczy dziś anatomii.

She quizzes her students on the metu,

Przepytuje uczennice z metu,

the body’s vessels that transport blood,

czyli naczyń transportujących krew,

air,

urine,

powietrze,

mocz,

and even bad spirits.

a nawet złe duchy.

Peseshet is preparing to leave

Peseshet już miała wychodzić,

when a pale, thin woman accosts her at the door and begs to be examined.

kiedy chuda i blada kobieta stanęła w drzwiach i zaczęła błagać o badanie.

The woman has a huge, sore lump under her arm.

Ma dużego, bolącego guza na ręce.

Peseshet probes the growth and finds it cool to the touch

Peseshet bada narośl.

Stwierdza, że to zimny i twardy krwiak.

and hard like an unripe hemat fruit.

She has read about ailments like this, but never seen one.

Czytała o podobnych dolegliwościach, ale nigdy takiej nie widziała.

For this tumor there is no treatment, medicine or spell.

Nie ma żadnej kuracji, leku ani zaklęcia na tego guza.

All the texts give the same advice: do nothing.

Wszystkie papirusy radzą: nie rób nic.

After delivering the bad news, Peseshet goes outside.

Po przekazaniu złej nowiny Peseshet w końcu wychodzi.

She lingers on the steps of the House of Life,

Zatrzymuje się na progu Domu Życia

admiring the city at dusk.

i podziwia miasto o zmierzchu.

In spite of all her hard work,

Jak ciężko by nie pracowała,

there will always be patients she can’t help,

zawsze się znajdzie pacjent, któremu nie można pomóc,

like the woman with the tumor.

jak tamta kobieta z guzem.

They linger with her, but Peseshet has no time to dwell.

Peseshet myśli o tym przez chwilę, ale nie ma czasu na roztrząsanie.

In a few short weeks,

Za kilka tygodni

the Nile’s annual flooding will begin,

Nil zacznie wylewać jak co roku.

bringing life to the soil for the next year’s harvest

Zaczną wzrastać rośliny na przyszłoroczne żniwa,

and a whole new crop of patients.

a także będzie wielu nowych pacjentów.