What would happen if you didn’t sleep? - Claudia Aguirre

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: Razaw Bor

In 1965, 17-year-old high school student, Randy Gardner

لە ساڵی 1965، ڕاندی گاردنەر کە تەمەنی 17 ساڵان بوو

stayed awake for 264 hours.

بۆ ماوەی 264 کاتژمێر نەخەوت.

That's 11 days to see how he'd cope without sleep.

ئەمە 11 ڕۆژ دەکات. توانی بەبێ خەوتن بژیت.

On the second day, his eyes stopped focusing.

ڕۆژی دواتر چاوی گرفتی تێکەوت.

Next, he lost the ability to identify objects by touch.

دواتر نەیدەتوانی شتەکان لە ڕێگەی دەست لێدانەوە بناسێتەوە.

By day three, Gardner was moody and uncoordinated.

ڕۆژی سێهەم، میزاجی و شڵەژاو بوو.

At the end of the experiment, he was struggling to concentrate,

لە کۆتایی تاقیکردنەوەکەدا، توانایی تێڕمانینی نەما،

had trouble with short-term memory,

و گرفت لە یادەوەری کورت مەودا بۆ دروست بوو

became paranoid,

توشی شلڵەژان بوو.

and started hallucinating.

وردە وردە لەبەر خۆیەوە قسەی دەکرد..

Although Gardner recovered without long-term psychological

لەگەڵ ئەوەی گاردنەر بەبێ هیچ زیانێکی دەروونی و جەستەیی

or physical damage,

ئەم کێشانەی تێپەڕاند،

for others, losing shuteye can result in hormonal imbalance,

بەڵام بۆ خەڵکانیتر ئەم ئەزموونە توشی تێکچوونی هۆڕمۆنیان دەکات،

illness,

نەخۆش دەبن،

and, in extreme cases, death.

لە خراپترین حاڵەتدا، دەمرن.

We're only beginning to understand why we sleep to begin with,

دەمانەوێت بزانین بۆچی دەخەوین،

but we do know it's essential.

دڵنیاین کە زۆر گرنگە.

Adults need seven to eight hours of sleep a night,

مرۆڤی پێگەیشتوو ڕۆژانە دەبێت حەفت تا هەشت کاتژمێر بخەوێت،

and adolescents need about ten.

نەوجەوانان پێویستیان بە 10 کاتژمێرە.

We grow sleepy due to signals from our body

ئێمە خەواڵو دەبین بە هۆی هێماکانی جەستەمانەوە

telling our brain we are tired,

کە بە مێشک دەڵێن ئێمە ماندووین،

and signals from the environment telling us it's dark outside.

و هێمایی ژینگە کە پێمان دەڵێت ئێستا تاریکە.

The rise in sleep-inducing chemicals,

بەرزبوونەوەی هێما کیمیایەکانی خەوتن لە جەستە

like adenosine and melatonin,

وەک، ئەدینۆسین و میلاتۆنین

send us into a light doze that grows deeper,

جەستە بۆ خەوێکی سووک دەنێرێت، کە قووڵ دەبێتەوە

making our breathing and heart rate slow down

و هەناسە و لێدانی دڵمان خاو دەکاتەوە

and our muscles relax.

و ماسولکەکانیشمان پشوو دەدەن.

This non-REM sleep is when DNA is repaired

ئەم خەوە DNA مان چاک دەکاتەوە

and our bodies replenish themselves for the day ahead.

جەستەشمان خۆی بۆ ڕۆژی داهاتوو ئامادە دەکات.

In the United States,

لە ئەمریکا،

it's estimated that 30% of adults and 66% of adolescents

نزیکەی 30 لە سەدی پێگەیشتووان و 60 لە سەدی نەوجەوانان

are regularly sleep-deprived.

لە خەو بێ بەشن.

This isn't just a minor inconvenience.

ئەمە تەنها کێشەیەکی بچووک نییە.

Staying awake can cause serious bodily harm.

نەخەوتن دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە جەستە.

When we lose sleep,

کاتێک ناخەوین،

learning,

فێربوون،

memory,

mood,

یادگار،

میزاج،

and reaction time are affected.

و هەستی کات لە دەست دەدەین.

Sleeplessness may also cause inflammation,

نەخەوتن لەوانەیە ببێتە هۆی هەوکردنیش،

halluciations,

شڵەژان،

high blood pressure,

بەزبوونەوەی پەستانی خوێن

and it's even been linked to diabetes and obesity.

و دەبێتە هۆی شەکرە و قەڵەوبوونیش.

In 2014, a devoted soccer fan died

لە ساڵی 2014، هاندەرێکی تۆپی پێ گیانی سپارد

after staying awake for 48 hours to watch the World Cup.

بەهۆی ئەوەی بۆ ماوەی 48 کاتژمێر سەیری جامی جیهانی کرد.

While his untimely death was due to a stroke,

هۆکاری مردنەکەی جەڵتە بوو،

studies show that chronically sleeping fewer than six hours a night

لێکۆڵینەوەکان سەلماندوویانە کە خەوتن بۆ ماوەی کەمتر لە 6 کاتژمێر

increases stroke risk by four and half times

لە شەوان دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئەگەری جەڵتە بە ڕێژەی 4.5

compared to those getting a consistent seven to eight hours of shuteye.

بە بەراورد بەو کەسانەی شەوانە 7 کاتژمێر دەخەون.

For a handful of people on the planet who carry a rare inherited genetic mutation,

هەندێک خەڵک هەیە کە گۆڕانی جینیان هەیە

sleeplessness is a daily reality.

نەخەوتن شتێکی ئاساییە.

This condition, known as Fatal Familial Insomnia,

ئەم حاڵەتە ناو نراوە Fatal Familial Insomnia

places the body in a nightmarish state of wakefulness,

جەستە لە بارودۆخێکی قورس دایە و

forbidding it from entering the sanctuary of sleep.

ڕێگەی خەوتنی مێشک نادات.

Within months or years,

لە ماوەی چەند مانگێک یان چەند ساڵێک،

this progressively worsening condition leads to dementia and death.

لەگەڵ تێپەڕبوونی کات، حاڵەتەکە خراپتر دەبێت و تا دەگاتە مردن.

How can sleep deprivation cause such immense suffering?

چۆن نەخەوتن دەبێتە هۆکاری ئەم هەموو دەردە؟

Scientists think the answer lies with the accumulation of waste prducts

زاناکان پێان وایە هۆکارەکەی کۆبوونەوەی پاشماوەکانە

in the brain.

لە ناو مێشک.

During our waking hours,

لە ماوەی بەخەبەربوونماندا

our cells are busy using up our day's energy sources,

خانەکانی جەستە وزە بەکاردەهێنن

which get broken down into various byproducts,

کە ئەم وزەیە تێکدەشکێت بۆ چەند مادەیەکیتر

including adenosine.

لەوانەش ئەدینۆساین.

As adenosine builds up,

لەگەڵ بەرزبوونەوەی ئەدینۆساین،

it increases the urge to sleep, also known as sleep pressure.

هانی خەوتن دادات، کە بە فشاری خەوتن ناسراوە.

In fact, caffeine works by blocking adenosine's receptor pathways.

کافاین، ڕێگە لە کۆبوونەوەی ئەدۆنسین دەگرێت.

Other waste products also build up in the brain,

پاشماوەیتر لە مێشک کۆدەبێتەوە،

and if they're not cleared away, they collectively overload the brain

ئەگەر ئەم پاشماوانە خاوێن نەکرێنەوە، فشار لە سەر مێشک دروست دەکەن

and are thought to lead to the many negative symptoms of sleep deprivation.

و دەبنە هۆکاری کۆمەڵێک زیان کە بە مێشک دەگات کە دەبێتە نیشانەکانی نەخەوتن.

So, what's happening in our brain when we sleep to prevent this?

باشە، کاتێک دەخەوین چی لە ناو مێشک ڕوودەدات بۆ ڕێگە گرتن لەمە؟

Scientists found something called the glymphatic system,

زاناکان سیستەمێکی لیمفەویان دۆزیتەوە،

a clean-up mechanism that removes this buildup

کە کاری پاکردنەوەی مێشک لە پاشماوەکان دەکات کاتێک ئەمە دەخەوین.

and is much more active when we're asleep.

ئەم سیستەمە لە کاتی خەوتن زۆر چالاکترە.

It works by using cerebrospinal fluid to flush away toxic byproducts

شلەیەکی دڕکەپەتک بۆ پاکردنەوەی پاشماوە ژەهراویەکان بەکاردەهێنێت

that accumulate between cells.

کە لە ناو خانەکان کۆدەبنەوە.

Lymphatic vessels, which serve as pathways for immune cells,

خڕۆکە لیمفاویەکان کە وەک ڕێرەوە بۆ خانەکانی بەرگری

have recently been discovered in the brain,

لەم ماوانە لە ناو مێشک دۆزراینەوە

and they may also play a role in clearing out the brain's daily waste products.

لەوانەیە ڕۆڵیان لە پاکردنەوەی مێشک لە پاشماوەکان هەبێت.

While scientists continue exploring the restorative mechanisms behind sleep,

لەو کاتەی کە زاناکان بە دوای دۆزینەوەی میکانیزمی پاکردنەوەی مێشک وێڵن

we can be sure that slipping into slumber is a necessity

دەتوانین دڵنیات بکەینەوە کە خەوتن زۆر گرنگە

if we want to maintain our health and our sanity.

ئەگەر دەمانەوێت تەندروستی جەستە و مێشکمان باش بێت.