What would happen if you didn’t sleep? - Claudia Aguirre

Translator: Şəms Cəfər Reviewer: Farhad Haqverdi

In 1965, 17-year-old high school student, Randy Gardner

1965-ci ildə universitet tələbəsi olan Rendi Qardner

stayed awake for 264 hours.

264 saat boyunca oyaq qaldı.

That's 11 days to see how he'd cope without sleep.

Onun, yuxusuzluğun öhdəsindən necə gələcəyini görmək üçün 11 günü vardı.

On the second day, his eyes stopped focusing.

İkinci gündə gözləri fokuslanmağı dayandırmışdı.

Next, he lost the ability to identify objects by touch.

Daha sonra, o, cisimlərə toxunaraq anlamaq bacarığını itirmişdi.

By day three, Gardner was moody and uncoordinated.

3 gündən etibarən Gardner kefsiz və dağınıq hiss edirdi.

At the end of the experiment, he was struggling to concentrate,

Təcrübənin sonunda diqqətini nəyəsə verməkdə və qısamüddətli

had trouble with short-term memory,

yaddaşda çətinliklər çəkir,

became paranoid,

paranoyaklaşır

and started hallucinating.

və halüsinasiyalar görür.

Baxmayaraq ki, Qardner, uzunmüddətli psixoloji və ya

Although Gardner recovered without long-term psychological

or physical damage,

fiziki zərbə almadan düzəldi,

for others, losing shuteye can result in hormonal imbalance,

başqaları üçün yuxu rejmini itirmək hormonal disbalans,

illness,

xəstəlik yarada

and, in extreme cases, death.

və ya ən pis halda ölümlə nəticələ bilər.

We're only beginning to understand why we sleep to begin with,

Niyə yatdığımızı daha yeni anlamağa başlasaq da,

but we do know it's essential.

bilirik ki, bu vacib prosesdir.

Adults need seven to eight hours of sleep a night,

Yeniyetmələrin 10 saat, yetkin şəxslərinsə 7-8 saat

and adolescents need about ten.

gecə yuxusuna ihtiyacı var.

We grow sleepy due to signals from our body

Bədənimiz beynə yorğunluq siqnalları ötürdüyünə görə

telling our brain we are tired,

yuxulu hiss edirik

and signals from the environment telling us it's dark outside.

və ətrafdan gələn siqnallar bizə deyir ki, artıq qaranlıqdır.

The rise in sleep-inducing chemicals,

Adenozin və melatonin kimi

like adenosine and melatonin,

yuxu gətirən hormonların artışı

send us into a light doze that grows deeper,

bizi get-gedə dərinləşən yüngül yuxuya göndərir və

making our breathing and heart rate slow down

nəfəsimizi, ürək döyüntümüzü yavaşladır,

and our muscles relax.

əzələlərimizi rahatlaşdırır.

This non-REM sleep is when DNA is repaired

REM olmayan bu yuxu DNT bərpası

and our bodies replenish themselves for the day ahead.

və bədənimizi bir sonraki gün üçün hazırlamağa xidmət edir.

In the United States,

Amerika Birləşmiş Ştatlarında,

it's estimated that 30% of adults and 66% of adolescents

təxmin olunur ki, olğun şəxslərin 30, yeniyetmələrinsə 60 faizi

are regularly sleep-deprived.

mütəmadi yuxusuzluq yaşayır.

This isn't just a minor inconvenience.

Bu sadəcə xırda bir narahatlıq deyil.

Staying awake can cause serious bodily harm.

Yuxusuz qalmaq ciddi şəkildə bədənə zərər vura bilər.

When we lose sleep,

Yuxumuz pozulduqda

learning,

öyrənmək, yaddaş gücü, ruh halı

memory,

mood,

and reaction time are affected.

və reaksiya bacarığı xəsarət alır.

Sleeplessness may also cause inflammation,

Yuxusuzluq həmçinin iltihab

halluciations,

halisünasiyalar,

high blood pressure,

yüksək qan təzyiqi,

and it's even been linked to diabetes and obesity.

hətta şəkər xəstəliyi və köklüyə səbəb ola bilər.

In 2014, a devoted soccer fan died

2014-cü ildə həvəsli futbol fanatı

after staying awake for 48 hours to watch the World Cup.

Dünya Kubokunu izləmək üçün 48 saat oyaq qaldıqdan sonra ölüb.

While his untimely death was due to a stroke,

Onun vaxtsız ölümünün səbəbi iflic olsa da,

studies show that chronically sleeping fewer than six hours a night

araştırmalar göstərir ki, 6 saatdan az olan mütəmadi yuxu rejmi

increases stroke risk by four and half times

iflic riskini 8 saat yuxu rejmi olanlara nisbətən

compared to those getting a consistent seven to eight hours of shuteye.

dörd və ya beş dəfə daha çox artırır.

For a handful of people on the planet who carry a rare inherited genetic mutation,

Planetimizdə bir qisim nadir insanlar var ki, genetik mutasiya daşıyırlar

sleeplessness is a daily reality.

və onlar üçün yuxusuzluq günlük haldır.

This condition, known as Fatal Familial Insomnia,

Ölümcül Ailəvi Yuxusuzluq olaraq da bilinən bu vəziyyət

places the body in a nightmarish state of wakefulness,

bədəni kabus kimi bir oyaqlıq halına salır və

forbidding it from entering the sanctuary of sleep.

yuxu ziyarətinə daxil olmağı qadağan edir.

Within months or years,

Aylar və ya illər ərzində

this progressively worsening condition leads to dementia and death.

bu proqressiv şəkildə pisləşən vəziyyət demans və ya ölümə səbəb olur.

How can sleep deprivation cause such immense suffering?

Yuxusuzluq halı necə belə bir ağır əziyyətə səbəb ola bilir?

Scientists think the answer lies with the accumulation of waste prducts

Alimlər cavabın tullantıların beyində toplanmasında olduğunu

in the brain.

düşünürlər.

During our waking hours,

İş saatlarımız boyu

our cells are busy using up our day's energy sources,

hüceyrələrimiz günlük enerji resurslarımızı istifadə edirlər,

which get broken down into various byproducts,

bunlar isə adenosin daxil, müxtəlif yan məhsullara

including adenosine.

bölünə bilərlər.

As adenosine builds up,

Adenozin yığıldıqca

it increases the urge to sleep, also known as sleep pressure.

yuxu təzyiqi olaraq da adlandıra biləcəyimiz yatma istəyini artırır.

In fact, caffeine works by blocking adenosine's receptor pathways.

Əslində kafeinin iş prinsipi adenozin reseptorlarının keçidini bloklamaqdır.

Other waste products also build up in the brain,

Beynimizdə digər tullantı məhsulları da toplanır

and if they're not cleared away, they collectively overload the brain

və əgər onlar təmizlənməsə, toplu olaraq beyni yükləyirlər.

and are thought to lead to the many negative symptoms of sleep deprivation.

Bu halın yuxusuzluğun bir çox simptomuna yol açdığı düşünülür.

So, what's happening in our brain when we sleep to prevent this?

Bəs buna əngəl olmaq üçün yatdığımız zaman nə baş verir?

Scientists found something called the glymphatic system,

Elm adamları qlimfatik sistem adlanan və bu tullantıları

a clean-up mechanism that removes this buildup

təmizləməyə yarayan mexanizm kəşf ediblər, bu proses

and is much more active when we're asleep.

biz yatanda çox daha aktiv olur.

It works by using cerebrospinal fluid to flush away toxic byproducts

Mexanizm serebrospinal mayenin istifadəsilə hüceyrələrdən yığdığı toksik

that accumulate between cells.

yan məhsulları yuyub aparır.

Lymphatic vessels, which serve as pathways for immune cells,

Beyində yeni kəşf olunmuş və immun hüceyrələr üçün keçid yolu olan

have recently been discovered in the brain,

limfa damarları beynin gündəlik

and they may also play a role in clearing out the brain's daily waste products.

tullantı məhsullarını təmizləməkdə də rol oynaya bilərlər.

While scientists continue exploring the restorative mechanisms behind sleep,

Alimlər yuxunun ardındakı bərpaedici mexanizmləri kəşf etməyə davam edərkən

we can be sure that slipping into slumber is a necessity

fiziki və mental sağlamlığımızı qorumaq istəyiriksə,

if we want to maintain our health and our sanity.

yuxuya getməyin nə qədər önəmli olduğuna əmin ola bilərik.