The mathematics of love | Hannah Fry

Hannah Fry: Toán học tình yêu

Translator: Chau Uong Reviewer: Nhu PHAM

Today I want to talk to you about the mathematics of love.

Hôm nay, tôi sẽ chia sẻ với các bạn về toán học tình yêu.

Tôi nghĩ chúng ta đều đồng ý

Now, I think that we can all agree

that mathematicians are famously excellent at finding love.

rằng các nhà toán học là những người

nổi tiếng xuất sắc trong việc tìm kiếm tình yêu.

(Laughter)

But it's not just because of our dashing personalities,

Nhưng không phải chỉ vì tính cách rạng ngời,

superior conversational skills and excellent pencil cases.

kỹ năng giao tiếp tốt và sở hữu các hộp bút tuyệt đẹp.

Mà còn bởi vì chúng tôi đã bỏ rất nhiều công sức

It's also because we've actually done an awful lot of work into the maths

of how to find the perfect partner.

vào bài toán tìm kiếm một nửa hoàn hảo.

Now, in my favorite paper on the subject, which is entitled,

Bài luận yêu thích của tôi trong chủ đề ấy, mang tên,

"Tại sao tôi không có bạn gái?" -- (Tiếng cười) --

"Why I Don't Have a Girlfriend" --

(Laughter)

Peter Backus tries to rate his chances of finding love.

Peter Backus tìm cách tính cơ hội tìm được tình yêu.

Now, Peter's not a very greedy man.

Peter không phải là một người đàn ông quá tham lam

Of all of the available women in the UK,

Trong số những phụ nữ Anh Quốc chưa có người yêu,

all Peter's looking for is somebody who lives near him,

tất cả những gì Peter tìm kiếm là sống gần anh ấy,

có độ tuổi thích hợp,

somebody in the right age range,

somebody with a university degree,

có bằng đại học,

somebody he's likely to get on well with,

có thể hòa hợp với anh,

somebody who's likely to be attractive,

hấp dẫn và thấy Peter hấp dẫn.

somebody who's likely to find him attractive.

(Laughter)

(tiếng cười)

And comes up with an estimate of 26 women in the whole of the UK.

Ước tính rằng có khoảng 26 người trên toàn nước Anh.

(Laughter)

It's not looking very good, is it Peter?

Không khả quan cho lắm, đúng không Peter?

Now, just to put that into perspective,

Hãy đưa vấn đề này vào thực tiễn,

that's about 400 times fewer than the best estimates

xác suất thấp hơn khoảng 400 lần so với các ước tính tốt nhất

of how many intelligent extraterrestrial life forms there are.

về việc có bao nhiêu nền văn minh khác tồn tại ngoài Trái Đất.

And it also gives Peter a 1 in 285,000 chance

Kết quả cho Peter: cơ hội 1 trên 285.000

of bumping into any one of these special ladies

gặp được 1 trong 26 người phụ nữ này.

on a given night out.

tại một đêm tiệc tùng.

I'd like to think that's why mathematicians

Tôi nghĩ rằng đó là lý do các nhà toán học

don't really bother going on nights out anymore.

không thèm bận tâm đến tiệc đêm nữa.

Vấn đề là cá nhân tôi

The thing is that I personally don't subscribe

không có cách nhìn bi quan như thế.

to such a pessimistic view.

Because I know, just as well as all of you do,

Bởi vì, cũng như các bạn, tôi biết rằng,

that love doesn't really work like that.

tình yêu không thật sự vận hành như thế.

Human emotion isn't neatly ordered and rational and easily predictable.

Cảm xúc con người không hề có thứ tự ngay ngắn, hợp lý và dễ đoán.

But I also know that that doesn't mean

Nhưng tôi cũng biết rằng nó không có nghĩa là

that mathematics hasn't got something that it can offer us,

toán học hoàn toàn không liên quan đến vấn đề này.

because, love, as with most of life, is full of patterns

Bởi, tình yêu, như phần lớn cuộc đời, là tập hợp các quy luật

and mathematics is, ultimately, all about the study of patterns.

và toán học, suy cho cùng là nghiên cứu về quy luật.

Patterns from predicting the weather to the fluctuations in the stock market,

Quy luật từ dự báo thời tiết đến biến động của thị trường chứng khoán,

to the movement of the planets or the growth of cities.

đến chuyển động của các hành tinh hoặc sự phát triển của các thành phố.

And if we're being honest, none of those things

Thành thật mà nói, trong tất cả những điều trên,

are exactly neatly ordered and easily predictable, either.

cũng không điều nào có thứ tự chặt chẽ hoặc có thể dễ dàng dự đoán.

Because I believe that mathematics is so powerful that it has the potential

Tôi tin rằng toán học có ảnh hưởng rất lớn và có thể khả năng

cho ta một cách nhìn mới gần như về bất kì điều gì

to offer us a new way of looking at almost anything.

Even something as mysterious as love.

ngay cả những điều bí ẩn như tình yêu.

And so, to try to persuade you

Và để thuyết phục các bạn

of how totally amazing, excellent and relevant mathematics is,

rằng toán học tuyệt vời, xuất sắc và liên quan đến thế nào,

I want to give you my top three mathematically verifiable tips for love.

tôi muốn gửi đến các bạn top 3 mẹo tình yêu đã được toán học kiểm chứng.

(Laughter)

Mẹo đầu tiên,

OK, so Top Tip #1:

Làm thế nào để nhận được một cuộc hẹn hò trực tuyến.

How to win at online dating.

So my favorite online dating website is OkCupid,

Trang web hẹn hò trực tuyến yêu thích của tôi là OkCupid,

not least because it was started by a group of mathematicians.

trên hết là vì nó được sáng lập bởi một nhóm các nhà toán học.

Now, because they're mathematicians,

Vì là những nhà toán học,

they have been collecting data

họ đã thu thập dữ liệu

on everybody who uses their site for almost a decade.

của những người sử dụng trang web của mình gần một thập kỷ.

Và họ đã cố gắng tìm kiếm các quy luật

And they've been trying to search for patterns

in the way that we talk about ourselves

về cách ta nói về bản thân,

and the way that we interact with each other

cách ta giao tiếp với nhau

on an online dating website.

trên trang web hẹn hò trực tuyến

And they've come up with some seriously interesting findings.

và đưa ra một số nghiên cứu thật sự thú vị.

But my particular favorite

Tôi đặc biệt yêu thich

is that it turns out that on an online dating website,

kết luận rằng trên một trang web hẹn hò trực tuyến,

how attractive you are does not dictate how popular you are,

độ hấp dẫn của bạn không nói lên được bạn được ưa thích đến đâu,

and actually, having people think that you're ugly

và thật ra, để mọi người nghĩ rằng bạn xấu xí

can work to your advantage.

lại có thể là một lợi thế.

(Laughter)

Let me show you how this works.

Để tôi chỉ cho bạn cách làm điều này.

In a thankfully voluntary section of OkCupid,

Nhờ vào một mục trên OkCupid,

you are allowed to rate how attractive you think people are

bạn được phép chấm độ hấp dẫn của người khác

on a scale between one and five.

trên thang điểm từ 1 đến 5.

Now, if we compare this score, the average score,

So sánh số điểm này, số điểm trung bình

to how many messages a selection of people receive,

về số lượng thư mà một số người chọn lọc nhận được,

you can begin to get a sense

bạn có thể thấy

of how attractiveness links to popularity on an online dating website.

liên kết giữa sự hấp dẫn và mến mộ trên một trang web hẹn hò trực tuyến.

Đây là biểu đồ mà nhân viên của OkCupid đã vẽ ra.

This is the graph the OkCupid guys have come up with.

And the important thing to notice is that it's not totally true

Nhận xét quan trọng rút ra là, không phải

that the more attractive you are, the more messages you get.

càng hấp dẫn, thì bạn càng nhận được nhiều thư.

But the question arises then of what is it about people up here

Câu hỏi đặt ra là điều gì làm cho những người ở trên

được mến mộ hơn những người bên dưới

who are so much more popular than people down here,

even though they have the same score of attractiveness?

dù họ nhận được số điểm bằng nhau về độ hấp dẫn?

And the reason why is that it's not just straightforward looks that are important.

Đơn giản là không chỉ vẻ bề ngoài mới quan trọng.

So let me try to illustrate their findings with an example.

Để tôi minh họa số liệu của họ với một ví dụ.

So if you take someone like Portia de Rossi, for example,

Lấy một người như Portia de Rossi làm ví dụ,

everybody agrees that Portia de Rossi is a very beautiful woman.

mọi người đều đồng ý rằng Portia de Rossi là một người phụ nữ đẹp.

Nobody thinks that she's ugly, but she's not a supermodel, either.

Không ai nghĩ rằng cô ấy xấu, nhưng cô cũng không phải là 1 siêu mẫu.

If you compare Portia de Rossi to someone like Sarah Jessica Parker,

Nếu bạn so sánh Portia de Rossi với một người như Sarah Jessica Parker,

now, a lot of people, myself included, I should say,

thì rất nhiều người, bao gồm cả tôi,

think that Sarah Jessica Parker is seriously fabulous

sẽ nghĩ rằng Sarah Jessica Parker thật sự tuyệt vời

and possibly one of the most beautiful creatures

và có khả năng là một trong những sinh vật đẹp nhất

to have ever have walked on the face of the Earth.

xuất hiện trên Trái Đất.

But some other people, i.e., most of the Internet ...

Nhưng một số người khác, ví dụ: đa số cộng đồng mạng,

(Laughter)

seem to think that she looks a bit like a horse.

nghĩ rằng cô ấy nhìn hơi giống một con ngựa. (Tiếng cười)

(Laughter)

Now, I think that if you ask people how attractive they thought

Bây giờ, tôi nghĩ rằng nếu bạn hỏi mọi người về độ hấp dẫn

Jessica Parker or Portia de Rossi were,

của Sarah Jessica Parker hoặc Portia de Rossi,

and you ask them to give them a score between one and five

và bạn bảo họ đưa một số điểm từ 1-5,

I reckon that they'd average out to have roughly the same score.

tôi nghĩ tính trung bình, họ sẽ có số điểm tương đối ngang nhau.

But the way that people would vote would be very different.

Nhưng cách mà mọi người bỏ phiếu sẽ rất khác nhau.

Tất cả số điểm cho Portia sẽ ở khoảng 4, 5 điểm

So Portia's scores would all be clustered around the four

vì mọi người đều đồng ý rằng cô ấy rất đẹp,

because everybody agrees that she's very beautiful,

còn Sarah Jessica Parker sẽ có nhiều ý kiến trái chiều.

whereas Sarah Jessica Parker completely divides opinion.

Các số điểm cho cô ấy sẽ tản mạn khắp nơi.

There'd be a huge spread in her scores.

And actually it's this spread that counts.

Chính sự tản mạn đó đóng vai trò quan trọng,

It's this spread that makes you more popular

giúp bạn nổi tiếng

on an online Internet dating website.

trên một trang web hẹn hò trực tuyến.

So what that means then

Điều đó có nghĩa là

is that if some people think that you're attractive,

nếu một số người nghĩ bạn hấp dẫn,

you're actually better off

bạn sẽ có cơ hội cao hơn

having some other people think that you're a massive minger.

nếu cũng có một số khác nghĩ rằng bạn xấu xí.

That's much better than everybody just thinking

Thật sự tốt hơn việc bạn là cô hàng xóm dễ thương

that you're the cute girl next door.

trong mắt tất cả mọi người.

Điều này bắt đầu nghe có vẻ hợp lý

Now, I think this begins to make a bit more sense

when you think in terms of the people who are sending these messages.

dựa trên khía cạnh của những người gửi thư này.

So let's say that you think somebody's attractive,

Ví dụ bạn nghĩ một người nào đó rất thu hút,

và ngờ rằng những người khác không nhất thiết cũng thích thú như vậy.

but you suspect that other people won't necessarily be that interested.

Nghĩa là bạn sẽ ít gặp phải sự cạnh tranh

That means there's less competition for you

and it's an extra incentive for you to get in touch.

và nó giúp bạn có thêm động lực để liên lạc với người đó.

Whereas compare that to if you think somebody is attractive

So sánh điều đó với việc một người bạn nghĩ là hấp dẫn

but you suspect that everybody is going to think they're attractive.

nhưng ngờ rằng mọi người cũng nghĩ như vậy.

Well, why would you bother humiliating yourself, let's be honest?

Thành thật mà nói, tại sao chúng ta phải khổ sở tự làm bẽ mặt chính mình?

Và đây là phần thú vị.

But here's where the really interesting part comes.

Khi chọn hình ảnh để sử dụng trên trang web hẹn hò trực tuyến,

Because when people choose the pictures that they use on an online dating website,

they often try to minimize the things

mọi người thường sẽ giảm thiểu những thứ

that they think some people will find unattractive.

mà họ nghĩ người khác xem là kém hấp dẫn.

The classic example is people who are, perhaps, a little bit overweight

Ví dụ điển hình là những người có thể là hơi bị thừa cân một chút

deliberately choosing a very cropped photo,

cố tình chọn một tấm hình đã được cắt xén,

(Laughter)

hay những người đàn ông bị hói

or bald men, for example,

deliberately choosing pictures where they're wearing hats.

cố tình chọn những tấm hình đội nón.

But actually this is the opposite of what you should do

Nhưng thật ra, bạn nên làm điều ngược lại

if you want to be successful.

nếu muốn thành công.

You should really, instead,

Bạn nên tận dụng những điều làm bạn khác biệt,

play up to whatever it is that makes you different,

even if you think that some people will find it unattractive.

dù bạn nghĩ một số người sẽ thấy điều đó kém hấp dẫn.

Because the people who fancy you are just going to fancy you anyway,

Vì những người ưa thích bạn đằng nào cũng ưa thích bạn,

and the unimportant losers who don't, well, they only play up to your advantage.

và những người không ưa thích bạn, cũng chẳng giúp bạn có thêm lợi thế.

OK, Top Tip #2: How to pick the perfect partner.

Vậy mẹo thứ 2, làm thế nào chọn được đối tác hoàn hảo?

So let's imagine then that you're a roaring success

Hãy tưởng tượng bạn thành công vang dội

on the dating scene.

trong việc hẹn hò.

But the question arises of how do you then convert that success

Nhưng câu hỏi đặt ra là làm sao chuyển đổi thành công đó

into longer-term happiness,

thành hạnh phúc lâu dài và nhất là,

and in particular, how do you decide when is the right time to settle down?

làm sao quyết định được thời điểm thích hợp để lập gia đình?

Now generally, it's not advisable to just cash in

Nhìn chung, chúng ta không nên bỏ tiền

and marry the first person who comes along and shows you any interest at all.

cưới người đầu tiên

mà không hề có một chút hứng thú nào với mình.

But, equally, you don't really want to leave it too long

Nhưng đồng thời, bạn cũng không muốn để nó quá lâu

if you want to maximize your chance of long-term happiness.

nếu muốn tối đa hóa khả năng tìm được hạnh phúc lâu dài.

As my favorite author, Jane Austen, puts it,

Như nhà văn yêu thích của tôi, Jane Austen nói:

"An unmarried woman of seven and twenty

"Một người phụ nữ chưa có gia đình ở tuổi 27

can never hope to feel or inspire affection again."

không bao giờ có thể hy vọng cảm nhận hay truyền cảm hứng tình yêu lần nữa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Cám ơn Jane rất nhiều. Cô biết gì về tình yêu chứ?

Thanks a lot, Jane.

What do you know about love?

(Laughter)

So the question is then,

Vậy thì, câu hỏi đặt ra là,

how do you know when is the right time to settle down,

làm sao để biết thời điểm thích hợp để lập gia đình

given all the people that you can date in your lifetime?

dựa trên tất cả những người bạn có thể hẹn hò trong đời?

Thankfully, there's a rather delicious bit of mathematics that we can use

May thay, có một phần thú vị trong toán mà ta có thể áp dụng,

to help us out here, called optimal stopping theory.

gọi là thuyết dừng tối ưu.

Hãy tưởng tượng,

So let's imagine, then,

bạn bắt đầu hẹn hò ở tuổi 15

that you start dating when you're 15

and ideally, you'd like to be married by the time that you're 35.

và lý tưởng là kết hôn trước khi bước sang tổi 35.

And there's a number of people

Có một số người

bạn có khả năng hẹn hò xuyên suốt cuộc đời,

that you could potentially date across your lifetime,

and they'll be at varying levels of goodness.

và mức độ tốt lành của họ sẽ khác nhau.

Now the rules are that once you cash in and get married,

Quy tắc là một khi đã bỏ tiền ra kết hôn,

you can't look ahead to see what you could have had,

bạn không thể nhìn về tương lai để thấy những gì bạn có thể đã có

and equally, you can't go back and change your mind.

và tương tự, bạn không thể quay lại và đổi ý.

In my experience at least,

Ít nhất là theo kinh nghiệm của tôi.

I find that typically people don't much like being recalled

Tôi thấy rằng thông thường mọi người không thích gợi nhớ

years after being passed up for somebody else, or that's just me.

về quá khứ sau khi đã đến với người khác, hoặc đó chỉ là tôi nghĩ thế.

So the math says then that what you should do

Thế nên, toán học nói là

in the first 37 percent of your dating window,

trong 37% cơ hội hẹn hò đầu tiên,

you should just reject everybody as serious marriage potential.

bạn không nên coi bất cứ ai là tiềm năng cho hôn nhân nghiêm túc.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And then, you should pick the next person that comes along

Và rồi, bạn nên chọn người tiếp theo

that is better than everybody that you've seen before.

là một người tốt hơn tất cả những người bạn đã gặp trước đó.

So here's the example.

Sau đây là một ví dụ:

Now if you do this, it can be mathematically proven, in fact,

Nếu làm như thế, thực tế toán học có thể chứng minh

that this is the best possible way

rằng đây là cách tốt nhất có thể

of maximizing your chances of finding the perfect partner.

để tối đa hóa khả năng tìm được đối tượng hoàn hảo.

Now unfortunately, I have to tell you that this method does come with some risks.

Nhưng tôi phải nói với các bạn rằng, cách thức đi kèm với một số rủi ro.

For instance, imagine if your perfect partner appeared

Ví dụ khi đối tượng hoàn hảo của bạn xuất hiện

during your first 37 percent.

trong 37% cuộc hẹn hò đầu tiên.

Now, unfortunately, you'd have to reject them.

Thật không may là bạn sẽ phải từ chối họ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Bây giờ, nếu bạn đi theo bước toán này,

Now, if you're following the maths,

tôi sợ rằng không ai sau đó

I'm afraid no one else comes along

that's better than anyone you've seen before,

sẽ tốt hơn những người bạn đã gặp từ trước,

vậy nên, bạn sẽ phải từ chối tất cả mọi người và sống chết một mình.

so you have to go on rejecting everyone and die alone.

(Laughter)

(tiếng cười)

Probably surrounded by cats ...

Có thể là được mèo vây quanh và rỉa nốt những gì còn lại.

(Laughter)

nibbling at your remains.

OK, another risk is, let's imagine, instead,

Một rủi ro khác nữa là,

that the first people that you dated in your first 37 percent

những người đầu tiên bạn hẹn hò trong khoảng 37% đầu tiên,

are just incredibly dull, boring, terrible people.

cực kì chậm chạp, nhàm chán và tệ bạc.

That's OK, because you're in your rejection phase,

Không sao cả, vì đang ở giai đoạn từ chối,

so that's fine, you can reject them.

vậy nên bạn có thể từ chối họ.

But then imagine the next person to come along

Những hãy tưởng tượng rằng người tiếp theo

is just marginally less boring, dull and terrible ...

chỉ bớt nhàm chán, chậm chạp và tệ bạc hơn một chút

(Laughter)

than everybody that you've seen before.

so với những người trước đó.

Now, if you are following the maths, I'm afraid you have to marry them ...

Vậy thì, nếu đi theo bài toán này, tôi sợ rằng bạn sẽ phải cưới họ

(Laughter)

và có một mối quan hệ, thẳng thắn mà nói là không tối ưu.

and end up in a relationship which is, frankly, suboptimal.

Sorry about that.

Xin lỗi nhé.

But I do think that there's an opportunity here for Hallmark to cash in on

Nhưng tôi nghĩ rằng có một cơ hội ở đây

để Hallmark có thể bỏ tiền và đầu tư.

and really cater for this market.

A Valentine's Day card like this.

Một tấm thiệp Valentine như thế này (Tiếng cười)

(Laughter)

"My darling husband, you are marginally less terrible

"Chồng yêu quý của em, anh đỡ hơn

than the first 37 percent of people I dated."

so với 37% những người đầu tiên mà em từng hẹn hò."

(Laughter)

Nó thật ra lãng mạn hơn rất nhiều so với những gì tôi thường làm được.

It's actually more romantic than I normally manage.

(Laughter)

OK, so this method doesn't give you a 100 percent success rate,

Thế nên, công thức này không cho bạn 100% khả năng thành công,

but there's no other possible strategy that can do any better.

nhưng không có chiến lược nào có thể làm tốt hơn.

And actually, in the wild, there are certain types of fish

Và thật ra, trong thế giới hoang dã, một số loài cá

which follow and employ this exact strategy.

đã làm theo chiến lược này.

So they reject every possible suitor that turns up

Chúng từ chối mọi lời cầu hôn đến

in the first 37 percent of the mating season,

trong khoảng 37% đầu tiên trong mùa giao phối,

and then they pick the next fish that comes along after that window

và chọn con cá đến sau khoảng 37% đó,

that's, I don't know, bigger and burlier

tôi không biết nữa, lớn hơn, vạm vỡ hơn,

than all of the fish that they've seen before.

những con chúng gặp trước đó.

I also think that subconsciously, humans, we do sort of do this anyway.

Tôi cũng nghĩ rằng trong tiềm thức, chúng ta đằng nào cũng làm điều này.

We give ourselves a little bit of time to play the field,

Chúng ta cho bản thân một ít thời gian để chơi bời,

get a feel for the marketplace or whatever when we're young.

để cảm nhận thị trường hoặc bất kì thứ gì khi còn trẻ.

And then we only start looking seriously at potential marriage candidates

Và chỉ bắt đầu nghiêm túc tìm kiếm ứng viên có tiềm năng hôn nhân

once we hit our mid-to-late 20s.

khi qua giữa hoặc cuối tuổi 20.

I think this is conclusive proof, if ever it were needed,

Tôi nghĩ đây là một bằng chứng quả quyết, nếu cần,

rằng bộ não mỗi người đã được kết nối để luôn có một chút tính toán.

that everybody's brains are prewired to be just a little bit mathematical.

OK, so that was Top Tip #2.

Đó là mẹo thứ 2.

Now, Top Tip #3: How to avoid divorce.

Giờ là mẹo thứ 3: làm thế nào để tránh việc li hôn.

Hãy tưởng tượng bạn đã chọn được đối tượng hoàn hảo

OK, so let's imagine then that you picked your perfect partner

và quyết định lập gia đình, thiết lập mối quan hệ lâu dài với họ.

and you're settling into a lifelong relationship with them.

Now, I like to think that everybody would ideally like to avoid divorce,

Tôi thích nghĩ rằng mọi người thường muốn tránh việc li hôn,

apart from, I don't know, Piers Morgan's wife, maybe?

ngoại trừ những người, tôi không biết nữa, có thể là vợ của Piers Morgan?

(Laughter)

Nhưng điều đáng buồn trong đời sống hiện đại

But it's a sad fact of modern life

that one in two marriages in the States ends in divorce,

là cứ 1 trong 2 cuộc hôn nhân ở Mỹ sẽ kết thúc bằng việc li hôn,

with the rest of the world not being far behind.

không khác mấy với các nước khác.

Now, you can be forgiven, perhaps

Bạn có thể được tha thứ

for thinking that the arguments that precede a marital breakup

khi nghĩ rằng các cuộc cãi nhau trước thềm li hôn

are not an ideal candidate for mathematical investigation.

không phải là một đối tượng lý tưởng trong nghiên cứu toán học.

Một điều là, rất khó để biết rằng

For one thing, it's very hard to know

nên tính tóan điều gì hay nên định lượng điều gì.

what you should be measuring or what you should be quantifying.

Nhưng nó không hề ngăn cản nhà tâm lý học John Gottman làm điều này.

But this didn't stop a psychologist, John Gottman, who did exactly that.

Gottman observed hundreds of couples having a conversation

Gottman quan sát hàng trăm cặp đôi đối thoại với nhau

and recorded, well, everything you can think of.

và ghi chép tất cả những gì bạn có thể nghĩ ra.

So he recorded what was said in the conversation,

Ông ấy thu âm những đoạn hội thoại,

he recorded their skin conductivity,

ghi lại độ dẫn điện của da họ,

he recorded their facial expressions,

ghi lại biểu cảm trên gương mặt họ,

their heart rates, their blood pressure,

nhịp tim, huyết áp,

basically everything apart from whether or not the wife was actually always right,

đơn giản là, mọi thứ trừ việc người vợ có luôn đúng hay không,

which incidentally she totally is.

tình cờ rằng cô ấy thật sự đúng.

But what Gottman and his team found

Nhưng điều mà Gottman và đội ngũ tìm thấy

was that one of the most important predictors

là một trong những yếu tố dự báo quan trọng nhất

về việc một cặp đôi có sẽ li hôn hay không,

for whether or not a couple is going to get divorced

đó là việc mỗi người tiêu cực hoặc tích cực đến đâu trong đoạn hội thoại.

was how positive or negative each partner was being in the conversation.

Now, couples that were very low-risk

Các cặp đôi có rủi ro thấp

scored a lot more positive points on Gottman's scale than negative.

sẽ số điểm tích cực nhiều hơn tiêu cực, dựa trên thang điểm của Gottman.

Whereas bad relationships,

Trong khi các mối quan hệ xấu,

by which I mean, probably going to get divorced,

ý tôi là có lẽ sẽ li hôn,

thấy bản thân rơi vào vòng xoáy tiêu cực.

they found themselves getting into a spiral of negativity.

Now just by using these very simple ideas,

Sử dụng những ý tưởng đơn giản,

Gottman and his group were able to predict

Gottman và đội ngũ của mình đã có thể dự báo

whether a given couple was going to get divorced

liệu một cặp đôi có li hôn

with a 90 percent accuracy.

với độ chính xác là 90%.

Nhưng phải đến khi kết hợp với nhà toán học James Murray,

But it wasn't until he teamed up with a mathematician, James Murray,

that they really started to understand

họ mới bắt đầu hiểu được

what causes these negativity spirals and how they occur.

điều gì tạo nên những vòng xoáy tiêu cực và chúng xuất hiện như thế nào.

And the results that they found,

Kết quả mà họ tìm thấy

I think, are just incredibly impressively simple and interesting.

đơn giản một cách ấn tượng và thú vị.

So these equations predict how the wife or husband is going to respond

Với phương trình này, họ dự đoán người vợ hoặc người chồng sẽ phản ứng ra sao

in their next turn of the conversation,

khi đến lượt hội thoại của mình,

how positive or negative they're going to be.

họ sẽ tích cực hay tiêu cực đến đâu.

And these equations depend on

Những phương trình này tùy thuộc vào

the mood of the person when they're on their own,

tâm trạng của một người khi một mình,

the mood of the person when they're with their partner,

tâm trạng của một người khi ngồi với bạn đời của mình,

quan trọng nhất là, ảnh hưởng lẫn nhau

but most importantly, they depend on

how much the husband and wife influence one another.

giữa người chồng và người vợ.

Điều quan trọng cần được chỉ ra là

Now, I think it's important to point out at this stage,

that these exact equations have also been shown

những phương trình này cũng cho thấy

khả năng mô tả

to be perfectly able at describing

what happens between two countries in an arms race.

chuyện gì sẽ xảy ra giữa 2 đất nước trong một cuộc chạy đua vũ trang.

(Tiếng cười)

(Laughter)

So that an arguing couple spiraling into negativity

Thế nên, một cặp vợ chồng bị xoáy vào tiêu cực

and teetering on the brink of divorce

và loạng choạng trên bờ vực li hôn --

is actually mathematically equivalent to the beginning of a nuclear war.

trong toán học, nó ngang ngửa với bắt đầu một cuộc chiến tranh hạt nhân.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Nhưng điều thật sự quan trọng trong phương trình này

But the really important term in this equation

is the influence that people have on one another,

là sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa mọi người,

and in particular, something called "the negativity threshold."

và đặc biệt, thứ gọi là ngưỡng tiêu cực,

Bây giờ, bạn có thể xem

Now, the negativity threshold,

you can think of as how annoying the husband can be

ngưỡng tiêu cực giống như khả năng gây phiền toái của người chồng

before the wife starts to get really pissed off, and vice versa.

trước khi người vợ bắt đầu nổi giận, và ngược lại.

Now, I always thought that good marriages were about compromise and understanding

Tôi luôn nghĩ rằng hôn nhân tốt đẹp là sự thỏa hiệp và sự thấu hiểu

and allowing the person to have the space to be themselves.

và cho phép đối phương có không gian riêng của mình.

So I would have thought that perhaps the most successful relationships

Thế nên, tôi nghĩ rằng các mối quan hệ tốt đẹp nhất

were ones where there was a really high negativity threshold.

là những mối quan hệ có ngưỡng tiêu cực rất cao.

Where couples let things go

Khi mà các cặp đôi bỏ qua cho nhau

and only brought things up if they really were a big deal.

và chỉ nói về chúng nếu thật sự nghiêm trọng.

But actually, the mathematics and subsequent findings by the team

Trên thực tế, toán học và những kết quả sau đó

have shown the exact opposite is true.

đã chỉ ra điều hoàn toàn ngược lại.

The best couples, or the most successful couples,

Các cặp đôi hoàn hảo nhất hoặc các cặp đôi tuyệt nhất

are the ones with a really low negativity threshold.

là những cặp đôi có ngưỡng tiêu cực cực kì thấp.

These are the couples that don't let anything go unnoticed

Đây là những cặp đôi chú ý tất cả mọi thứ

and allow each other some room to complain.

và cho phép đối phương được phàn nàn ở một mức độ nào đó.

These are the couples that are continually trying to repair their own relationship,

Đây là những cặp đôi luôn tìm cách phát triển mối quan hệ của chính mình,

that have a much more positive outlook on their marriage.

giúp họ có cái nhìn tích cực hơn về hôn nhân.

Couples that don't let things go

Các cặp đôi không bỏ qua mọi chuyện

and couples that don't let trivial things end up being a really big deal.

và không để những điều tầm thường trở nên nghiêm trọng.

Now of course, it takes a bit more than just a low negativity threshold

Dĩ nhiên, để có được một mối quan hệ tốt đẹp, đòi hỏi

and not compromising to have a successful relationship.

nhiều hơn một ngưỡng tiêu cực thấp và sự không thỏa hiệp.

But I think that it's quite interesting

Tôi nghĩ rất thú vị

to know that there is really mathematical evidence

khi biết là thật sự có bằng chứng toán học

to say that you should never let the sun go down on your anger.

nói rằng đừng đi ngủ trong tức giận.

So those are my top three tips

Và đó là top 3 mẹo của tôi

of how maths can help you with love and relationships.

về cách toán học có thể giúp bạn trong tình yêu và các mối quan hệ.

But I hope, that aside from their use as tips,

Hy vọng rằng ngoài việc được dùng như những lời khuyên,

they also give you a little bit of insight into the power of mathematics.

chúng cũng cho các bạn cái nhìn sơ bộ về sức mạnh của toán học.

Because for me, equations and symbols aren't just a thing.

Vì với tôi, các phương trình và ký hiệu không chỉ là "điều gì đó".

They're a voice that speaks out about the incredible richness of nature

Chúng là tiếng nói kể về về sự phong phú lạ thường của thiên nhiên

and the startling simplicity

và sự đơn giản đáng ngạc nhiên

in the patterns that twist and turn and warp and evolve all around us,

của các quy luật quanh co khúc khuỷu quanh ta,

from how the world works to how we behave.

từ việc xã hội vận hành thế nào cho đến ta hành xử ra sao.

So I hope that perhaps, for just a couple of you,

Tôi hy vọng rằng, với một vài bạn,

a little bit of insight into the mathematics of love

một chút cái nhìn sơ bộ về toán học tình yêu

có thể thuyết phục các bạn có thêm chút tình yêu vào toán học

can persuade you to have a little bit more love for mathematics.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)