Why you think you're right -- even if you're wrong | Julia Galef

Translator: Phuong Quach Reviewer: Sharon Nguyen

So I'd like you to imagine for a moment

Bạn hãy thử tưởng tượng

that you're a soldier in the heat of battle.

mình là một người lính đang trong trận chiến.

Maybe you're a Roman foot soldier or a medieval archer

Bạn có thể là một đấu sĩ La Mã, một xạ thủ thời trung cổ

or maybe you're a Zulu warrior.

hay một chiến binh Zulu.

Regardless of your time and place, there are some things that are constant.

Dù là ở thời nào, ở đâu, có những thứ không hề thay đổi.

Your adrenaline is elevated,

Khi nồng độ adrenaline của bạn tăng lên,

and your actions are stemming from these deeply ingrained reflexes,

những phản xạ học được sẽ dẫn đến hành động của bạn,

reflexes rooted in a need to protect yourself and your side

chúng nói rằng bạn phải bảo vệ bản thân và đồng đội

and to defeat the enemy.

và đánh bại kẻ thù.

So now, I'd like you to imagine playing a very different role,

Còn bây giờ, bạn hãy hình dung mình đang đóng vai

that of the scout.

một người do thám xem nào.

The scout's job is not to attack or defend.

Một nhà do thám không có nhiệm vụ tấn công hay phòng thủ.

The scout's job is to understand.

Họ cần phải thông đạt sự việc.

The scout is the one going out,

Họ sẽ là người ra ngoài,

mapping the terrain, identifying potential obstacles.

vẽ lại địa hình, định vị những chặng đường hiểm trở.

And the scout may hope to learn that, say, there's a bridge

Còn nữa, một nhà do thám sẽ nắm được có một cây cầu bắc qua sông

in a convenient location across a river.

ở một địa thế thuận lợi.

But above all, the scout wants to know what's really there,

Nhưng trên hết, họ muốn biết chắc ở đó có gì,

as accurately as possible.

càng chính xác càng tốt.

And in a real, actual army, both the soldier and the scout are essential.

Trong một đội quân thật, cả người lính và người do thám đều quan trọng.

But you can also think of each of these roles as a mindset --

Bạn có thể hiểu là mỗi vai có một lối tư duy khác nhau:

a metaphor for how all of us process information and ideas

đó là hình ảnh ẩn dụ cho cách ta xử lý thông tin và ý tưởng

in our daily lives.

trong đời sống hằng ngày.

What I'm going to argue today is that having good judgment,

Cái tôi muốn nói hôm nay chính là: khả năng đánh giá đúng,

making accurate predictions, making good decisions,

dự đoán chính xác, quyết định hợp lý,

is mostly about which mindset you're in.

hầu như phụ thuộc hoàn toàn vào cách bạn tư duy.

To illustrate these mindsets in action,

Để minh họa cho những hoạt động tư duy,

I'm going to take you back to 19th-century France,

tôi sẽ đưa các bạn quay về nước Pháp thế kỉ 19,

where this innocuous-looking piece of paper

là nơi mà mảnh giấy tưởng chừng vô hại này

launched one of the biggest political scandals in history.

lại gây ra một trong những vụ bê bối chính trị lớn nhất lịch sử.

It was discovered in 1894 by officers in the French general staff.

Năm 1894, chính các sĩ quan Pháp đã đưa chuyện này ra ánh sáng.

It was torn up in a wastepaper basket,

Ban đầu, tờ giấy bị xé và ném vào sọt rác,

but when they pieced it back together,

nhưng khi họ ghép chúng lại với nhau,

they discovered that someone in their ranks

họ đã phát hiện có ai đó trong doanh ngũ

had been selling military secrets to Germany.

đang bán bí mật quân sự cho Đức.

So they launched a big investigation,

Cho nên họ tiến hành một cuộc điều tra lớn,

and their suspicions quickly converged on this man,

và nghi ngờ của họ nhanh chóng tập trung vào người này,

Alfred Dreyfus.

Alfred Dreyfus.

He had a sterling record,

Ông có lí lịch trong sạch,

no past history of wrongdoing, no motive as far as they could tell.

chưa từng có hành vi sai phạm, không hề có động cơ nào tìm thấy.

But Dreyfus was the only Jewish officer at that rank in the army,

Nhưng Dreyfus là người Do Thái duy nhất được giữ chức sĩ quan,

and unfortunately at this time, the French Army was highly anti-Semitic.

và không may lúc đó, quân đội Pháp vô cùng kì thì bộ tộc Semitic.

They compared Dreyfus's handwriting to that on the memo

Họ so nét chữ của Dreyfus với nét chữ trên mẩu giấy đó

and concluded that it was a match,

và kết luận chúng trùng khớp với nhau,

even though outside professional handwriting experts

dù tới những chuyên gia phân tích nét chữ

were much less confident in the similarity,

cũng không dám chắc chúng tương đồng,

but never mind that.

mà cũng không hề gì.

They went and searched Dreyfus's apartment,

Vì sau đó họ đã lục soát căn hộ của Dreyfus,

looking for any signs of espionage.

để truy tìm dấu vết tình báo.

They went through his files, and they didn't find anything.

Họ lục tung đống tài liệu của ông và không tìm được gì.

This just convinced them more that Dreyfus was not only guilty,

Điều này càng khiến họ tin rằng Dreyfus không chỉ có tội,

but sneaky as well, because clearly he had hidden all of the evidence

mà còn ranh ma nữa, vì rõ ràng ông đã giấu hết chứng cứ

before they had managed to get to it.

trước khi họ đến nhà lục soát.

Next, they went and looked through his personal history

Tiếp theo, họ đi điều tra lai lịch của ông

for any incriminating details.

xem liệu có bất cứ chi tiết buộc tội nào không.

They talked to his teachers,

Họ nói chuyện với giáo viên của ông,

they found that he had studied foreign languages in school,

và biết được hồi còn đi học, ông đã học nhiều ngoại ngữ,

which clearly showed a desire to conspire with foreign governments

càng làm rõ ông có tham vọng cấu kết với chính phủ nước ngoài

later in life.

thời gian sau này.

His teachers also said that Dreyfus was known for having a good memory,

Giáo viên của ông cũng nói rằng Dreyfus mệnh danh là người có trí nhớ tốt,,

which was highly suspicious, right?

điều này cũng rất đáng nghi, đúng không?

You know, because a spy has to remember a lot of things.

Bạn biết đó, vì một điệp viên phải ghi nhớ rất nhiều thứ.

So the case went to trial, and Dreyfus was found guilty.

Cho nên vụ việc được đưa ra tòa và Dreyfus bị kết tội.

Afterwards, they took him out into this public square

Sau đó, họ đưa ông ra quảng trường công

and ritualistically tore his insignia from his uniform

và tiến hành tước bỏ huy hiệu trên đồng phục ông

and broke his sword in two.

rồi bẻ đôi thanh gươm của ông.

This was called the Degradation of Dreyfus.

Đây được gọi là Buổi giáng chức Dreyfus.

And they sentenced him to life imprisonment

Và ông phải chịu án tù chung thân

on the aptly named Devil's Island,

tại một nơi đặt tên rất khéo: Đảo Quỷ,

which is this barren rock off the coast of South America.

là một vùng khô cằn sỏi đá ở ngoài khơi bờ biển Nam Mĩ.

So there he went, and there he spent his days alone,

Thế là ông bị đẩy ra đó, và trong suốt những ngày đơn độc,

writing letters and letters to the French government

ông đã viết thư cho chính phủ Pháp, hết lá này đến lá khác,

begging them to reopen his case so they could discover his innocence.

cầu xin họ điều tra lại vụ việc để thấy được ông vô tội.

But for the most part, France considered the matter closed.

Nhưng nước Pháp hầu như đã coi đó là kết quả cuối cùng rồi.

One thing that's really interesting to me about the Dreyfus Affair

Tôi thấy có một chỗ rất hay ho trong Vụ án Dreyfus

is this question of why the officers were so convinced

chính là tại sao các sĩ quan ấy lại cực kì quả quyết

that Dreyfus was guilty.

rằng Dreyfus có tội.

I mean, you might even assume that they were setting him up,

Ý tôi là, có khi bạn cho rằng họ dựng chuyện để gài ông ấy,

that they were intentionally framing him.

là họ cố tình đẩy ông vào tù.

But historians don't think that's what happened.

Nhưng các nhà sử học không hề nghĩ đến điều này.

As far as we can tell,

Chúng ta chỉ có thể nói,

the officers genuinely believed that the case against Dreyfus was strong.

các sĩ quan đã một mực tin rằng Dreyfus có tội là chính xác.

Which makes you wonder:

Đó chính là thứ khiến ta tự hỏi:

What does it say about the human mind

Chuyện này phản ánh gì về tư duy con người

that we can find such paltry evidence

khi ta xem những chứng cứ vụn vặt

to be compelling enough to convict a man?

là đủ thuyết phục để luận tội một người?

Well, this is a case of what scientists call "motivated reasoning."

Đây là ví dụ cho cái mà khoa học gọi là "Lý giải có động cơ'.

It's this phenomenon in which our unconscious motivations,

Đây là hiện tượng mà những động cơ hình thành vô thức,

our desires and fears,

chính là những khát khao và nỗi sợ của chúng ta,

shape the way we interpret information.

quy định cách ta lý giải thông tin.

Some information, some ideas, feel like our allies.

Một số thông tin, ý tưởng, nghe ra thì như chúng cùng phe với ta.

We want them to win. We want to defend them.

Ta muốn chúng thắng. Ta muốn bênh vực chúng.

And other information or ideas are the enemy,

Còn những thông tin, ý tưởng khác đều là kẻ thù,

and we want to shoot them down.

và chúng ta muốn bắn hạ chúng.

So this is why I call motivated reasoning, "soldier mindset."

Nên đây là lí do tôi gọi lý giải có động cơ là "tư duy người lính."

Probably most of you have never persecuted

Chắc hầu hết các bạn chưa từng lấn lướt

a French-Jewish officer for high treason,

một sĩ quan Pháp gốc Do Thái nào vì tội phản quốc,

I assume,

tôi nghĩ thế,

but maybe you've followed sports or politics, so you might have noticed

nhưng khi xem thể thao hay chính trị, chắc bạn thấy được

that when the referee judges that your team committed a foul,

mỗi khi trọng tài tuyên bố rằng đội mà bạn thích phạm lỗi,

for example,

đó là ví dụ,

you're highly motivated to find reasons why he's wrong.

vậy là bạn hào hứng tìm cho ra lý do tại sao anh ta sai.

But if he judges that the other team committed a foul -- awesome!

Nhưng khi anh ta tuyên bố đội đối thủ phạm lỗi: thiệt hết sẩy!

That's a good call, let's not examine it too closely.

Đó là ví dụ hay mà tôi nhớ ra thôi, đừng mổ xẻ nó kĩ quá.

Or, maybe you've read an article or a study

Hay như vầy, chắc bạn từng đọc một bài báo hay bài nghiên cứu

that examined some controversial policy,

bàn về chính sách gây tranh cãi nào đó,

like capital punishment.

Án tử hình chẳng hạn.

And, as researchers have demonstrated,

Thì, khi các nhà nghiên cứu chứng minh,

if you support capital punishment

giả sử bạn ủng hộ án tử hình nhé,

and the study shows that it's not effective,

hoặc họ đưa ra được bằng chứng cho thấy nó không hiệu quả,

then you're highly motivated to find all the reasons

bạn sẽ hồ hởi tìm bằng được mọi lí do

why the study was poorly designed.

khiến bài nghiên cứu được trình bày tệ tới vậy.

But if it shows that capital punishment works,

Nhưng nếu nó chứng tỏ án tử hình hiệu quả,

it's a good study.

đó sẽ là bài nghiên cứu hay.

And vice versa: if you don't support capital punishment, same thing.

Và ngược lại: nếu các bạn không ủng hộ án tử hình, cũng giống vậy.

Our judgment is strongly influenced, unconsciously,

Đánh giá của chúng ta bị chi phối rất nhiều trong vô thức,

by which side we want to win.

tùy vào phe mà chúng ta chọn..

And this is ubiquitous.

Và bè phái có ở khắp nơi.

This shapes how we think about our health, our relationships,

Nó quy định cách chúng ta nghĩ về sức khỏe, các mối quan hệ,

how we decide how to vote,

cách chúng ta muốn bầu cử,

what we consider fair or ethical.

cũng như quan điểm của ta về công bằng hay đạo đức.

Điều tôi sợ nhất về lý giải có động cơ

What's most scary to me about motivated reasoning

or soldier mindset,

còn gọi là tư duy người lính,

is how unconscious it is.

là độ vô thức kinh khủng của nó.

We can think we're being objective and fair-minded

Chúng ta vẫn có thể tin là mình khách quan và công bằng

and still wind up ruining the life of an innocent man.

rồi cuối cùng hủy hoại cuộc đời của một người vô tội.

However, fortunately for Dreyfus, his story is not over.

Tuy nhiên, may cho Dreyfus, chuyện vẫn chưa kết thúc.

This is Colonel Picquart.

Đây là thượng tá Picquart.

He's another high-ranking officer in the French Army,

Ông là một sĩ quan cấp cao khác của quân đội Pháp,

and like most people, he assumed Dreyfus was guilty.

giống hầu hết mọi người, ông cho rằng Dreyfus có tội.

Also like most people in the army, he was at least casually anti-Semitic.

Cũng giống nhiều người trong quân đội, ông cũng có lúc chống lại tộc Semitic.

But at a certain point, Picquart began to suspect:

Nhưng tại một thời điểm nào đó, Picquart bắt đầu nghi ngờ:

"What if we're all wrong about Dreyfus?"

"Lỡ chúng ta hiểu lầm Dreyfus thì sao?"

What happened was, he had discovered evidence

Chuyện là, ông đã phát hiện bằng chứng chứng tỏ

that the spying for Germany had continued,

công việc tình báo cho Đức vẫn diễn ra,

even after Dreyfus was in prison.

ngay cả khi Dreyfus đã vào nhà giam.

And he had also discovered that another officer in the army

Và ông cũng phát hiện rằng một sĩ quan khác trong quân đội

had handwriting that perfectly matched the memo,

có nét chữ hoàn toàn khớp với bản ghi chép,

much closer than Dreyfus's handwriting.

mà còn khớp hơn bản viết tay của Dreyfus.

So he brought these discoveries to his superiors,

Anh đã đem những phát hiện này đưa cho cấp trên,

but to his dismay, they either didn't care

nhưng thất vọng thay cho ông, họ cũng không thèm quan tâm

or came up with elaborate rationalizations to explain his findings,

hay nghiêm túc lí giải những gì ông phát hiện,

like, "Well, all you've really shown, Picquart, is that there's another spy

họ kiểu như, "Ờ, Picquart à, những thứ này chỉ cho thấy còn một gián điệp nữa

who learned how to mimic Dreyfus's handwriting,

hắn biết nhái theo nét chữ của Dreyfus,

and he picked up the torch of spying after Dreyfus left.

hắn đã tiếp quản hoạt động gián điệp sau khi Dreyfus đi khỏi.

But Dreyfus is still guilty."

Nhưng Dreyfus vẫn có tội."

Eventually, Picquart managed to get Dreyfus exonerated.

Cuối cùng, Picquart cũng giải oan thành công cho Dreyfus.

But it took him 10 years,

Nhưng ông đã mất đến 10 năm,

and for part of that time, he himself was in prison

và trong mười năm đó, bản thân ông cũng vào tù mấy năm

for the crime of disloyalty to the army.

vì tội bất trung với quân đội.

A lot of people feel like Picquart can't really be the hero of this story

Nhiều người thấy Picquart không phải anh hùng thật sự trong vụ này

because he was an anti-Semite and that's bad, which I agree with.

vì ông cũng từng kì thị người Semitic và tệ thật, tôi đồng ý.

But personally, for me, the fact that Picquart was anti-Semitic

Nhưng cá nhân tôi cho rằng, sự thật Picquart từng kì thị tộc Semitic

actually makes his actions more admirable,

lại khiến cho điều ông làm đáng ngưỡng mộ hơn,

because he had the same prejudices, the same reasons to be biased

vì ông từng có cùng những định kiến, và cùng lí do để có định kiến

as his fellow officers,

với các sĩ quan đồng nghiệp của mình,

but his motivation to find the truth and uphold it trumped all of that.

nhưng nỗ lực tìm ra sự thật và giữ vững nó của ông đã vượt lên tất cả.

So to me,

Nên đối với tôi,

Picquart is a poster child for what I call "scout mindset."

Picquart là một ví dụ điển hình cho người sở hữu "tư duy do thám."

It's the drive not to make one idea win or another lose,

Động lực không phải là bênh vực ý này, chống lại ý kia,

but just to see what's really there

mà để biết thực hư thế nào trong vụ này

as honestly and accurately as you can,

càng trung thực và chính xác càng tốt,

even if it's not pretty or convenient or pleasant.

ngay cả khi sự thật chẳng đẹp đẽ hay dễ chịu gì.

This mindset is what I'm personally passionate about.

Đây chính là cách tư duy mà tôi đặc biệt đam mê.

And I've spent the last few years examining and trying to figure out

Và trong vài năm qua, tôi đã nghiên cứu để tìm cho ra

what causes scout mindset.

điều gì làm nên tư duy do thám.

Why are some people, sometimes at least,

Tại sao có người, ít ra là đôi khi,

able to cut through their own prejudices and biases and motivations

lại có thể gạt bỏ định kiến, sự thiên vị và động lực của mình

and just try to see the facts and the evidence

chỉ để tìm ra được sự thật và chứng cứ

as objectively as they can?

càng khách quan càng tốt?

And the answer is emotional.

Câu trả lời chính là cảm xúc.

So, just as soldier mindset is rooted in emotions

Cho nên, nếu tư duy người lính gắn liền với cảm xúc

like defensiveness or tribalism,

thể hiện qua việc phòng thủ hay lòng trung thành,

scout mindset is, too.

thì tư duy do thám cũng vậy.

It's just rooted in different emotions.

Có điều nó gắn với những cảm xúc khác.

For example, scouts are curious.

Ví dụ, người do thám rất tò mò.

They're more likely to say they feel pleasure

Họ thường hay nói là họ thấy vui

when they learn new information

khi họ học được điều gì mới

or an itch to solve a puzzle.

hay muốn tìm lời giải cho một câu đố.

They're more likely to feel intrigued when they encounter something

Óc tò mò của họ thường bị kích thích khi bắt gặp chuyện gì đó

that contradicts their expectations.

đi ngược lại mong muốn của họ.

Scouts also have different values.

Người do thám cũng có những phẩm chất khác nhau.

They're more likely to say they think it's virtuous

Họ có xu hướng nói rằng, với họ, tự xét lại niềm tin

to test your own beliefs,

là một việc làm đúng đắn,

and they're less likely to say that someone who changes his mind

và họ ít khi nhận xét một người hay thay đổi suy nghĩ

seems weak.

trông thật yếu đuối.

And above all, scouts are grounded,

Quan trọng hơn cả, nền tảng của người do thám,

which means their self-worth as a person

cái khẳng định giá trị cá nhân của họ

isn't tied to how right or wrong they are about any particular topic.

không gắn với việc mức độ đúng-sai của họ khi bàn về một vấn đề.

So they can believe that capital punishment works.

Cho nên họ có thể tin rằng án tử hình hiệu quả.

If studies come out showing that it doesn't, they can say,

Nhưng nếu nhiều nghiên cứu chỉ ra nó không hiệu quả, họ có thể nói,

"Huh. Looks like I might be wrong. Doesn't mean I'm bad or stupid."

"Ủa, hình như tôi nhầm rồi. Nhưng không có nghĩa là tôi xấu xa hay ngu ngốc."

This cluster of traits is what researchers have found --

Hàng loạt những đặc trưng này do các nhà nghiên cứu tìm ra

and I've also found anecdotally --

và tôi cũng thấy được

predicts good judgment.

chúng có thể giúp phán đoán đúng.

And the key takeaway I want to leave you with about those traits

Điều chủ yếu tôi muốn nhắn nhủ với các bạn qua những đặc trưng này

is that they're primarily not about how smart you are

chính là: điều quan trọng không phải là bạn thông minh cỡ nào

or about how much you know.

hay biết nhiều bao nhiêu.

In fact, they don't correlate very much with IQ at all.

Thật ra, chúng không hề liên quan đến chỉ số IQ.

They're about how you feel.

Chúng nói về cách bạn cảm nhận.

There's a quote that I keep coming back to, by Saint-Exupéry.

Có một câu nói mà tôi luôn tâm đắc, của Saint-Exupéry.

He's the author of "The Little Prince."

Ông là tác giả cuốn "Hoàng tử bé."

He said, "If you want to build a ship,

Ông nói, "Nếu bạn muốn đóng một con tàu,

don't drum up your men to collect wood and give orders

đừng thúc giục thuyền viên của mình đi khai thác gỗ, ra lệnh

and distribute the work.

và chỉ định nhiệm vụ cho họ.

Instead, teach them to yearn for the vast and endless sea."

Thay vào đó, hãy dạy họ cách khao khát về vùng đại dương mênh mông vô tận."

In other words, I claim,

Nói cách khác, tôi tin rằng,

if we really want to improve our judgment as individuals

nếu ta thật sự muốn cải thiện đánh giá của mình khi là cá thể

and as societies,

và khi ở trong một tập thể,

what we need most is not more instruction in logic

cái ta cần nhất là không chỉ là những bài học logic thuần lý thuyết,

or rhetoric or probability or economics,

hay lời nói hoa mĩ, môn xác xuất hay kinh tế học,

even though those things are quite valuable.

dù những thứ đó cũng tương đối giá trị.

But what we most need to use those principles well

Nhưng thứ chúng ta cần nhất để áp dụng tốt những qui tắc này

is scout mindset.

là một bộ óc tư duy do thám.

We need to change the way we feel.

Chúng ta cần thay đổi cách cảm nhận.

We need to learn how to feel proud instead of ashamed

Chúng ta cần học cách cảm thấy tự hào thay vì xấu hổ

when we notice we might have been wrong about something.

khi chúng ta thấy được mình có thể mắc sai lầm.

We need to learn how to feel intrigued instead of defensive

Chúng ta cần học cách cảm thấy tò mò thay vì cảnh giác

when we encounter some information that contradicts our beliefs.

khi chúng ta bắt gặp một số thông tin đi ngược lại niềm tin của mình.

So the question I want to leave you with is:

Cho nên câu hỏi tôi muốn nhắc các bạn là:

What do you most yearn for?

Các bạn mong muốn điều gì nhất?

Do you yearn to defend your own beliefs?

Bạn khao khát bảo vệ niềm tin của riêng mình,

Or do you yearn to see the world as clearly as you possibly can?

hay muốn thấy thế giới càng rõ ràng càng tốt?

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)