Why we love, why we cheat | Helen Fisher

Helen Fisher bize neden sevdiğimizi ve aldattığımız anlatıyor.

Çeviri: Sinan Özel Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I'd like to talk today about the two biggest social trends

Bugün, yüzyılımızın, belki de önümüzdeki on bin yılın, iki en önemli

in the coming century,

and perhaps in the next 10,000 years.

sosyal eğiliminden bahsetmek istiyorum,

But I want to start with my work on romantic love,

Ama en son çalışmam aşk ile ilgili olduğundan

because that's my most recent work.

konuşmama da aşk ile başlayacağım.

What I and my colleagues did was put 32 people, who were madly in love,

Ben ve çalışma arkadaşlarım, kara sevdaya tutulmuş 32 kişiyi

into a functional MRI brain scanner.

alıp MRI tarayıcısına yerleştirdik.

17 who were madly in love and their love was accepted;

17 kara sevdalı, aşklarına cevap bulmuşlardı,

and 15 who were madly in love and they had just been dumped.

kalan 15'ini de, aşkları yeni terketmişti.

Önce bu deneyin sonuçlarını anlatmak istiyorum,

And so I want to tell you about that first,

and then go on into where I think love is going.

sonra da aşkın nereye gittiğine geçmeyi düşünüyorum.

(Laughter)

"What 'tis to love?" Shakespeare said.

"Nedir bu aşk denen?" demiş Shakespeare.

I think our ancestors --

Sanıyorum atalarımız - insanoğlu bir milyon yıl önce kamp ateşi etrafında

I think human beings have been wondering about this question

oturdukları zamandan beri bu sorunun cevabını merak ediyorlar.

since they sat around their campfires

or lay and watched the stars a million years ago.

I started out by trying to figure out what romantic love was

Ben de son 45 yılın araştırmalarına bakarak aşkın ne olduğunu

by looking at the last 45 years of the psychological research

çözmeye çalıştım - sadece psikolojik çalışmalar.

and as it turns out,

Bu çalışmalar gösteriyor ki, aşık olduğunda belirli şeyler gerçekleşiyor.

there's a very specific group of things that happen when you fall in love.

The first thing that happens is,

İlk olan şey, aşık olunan kişinin "özel bir anlam" kazanması.

a person begins to take on what I call, "special meaning."

Buna "özel bir anlam" adını veriyorum.

As a truck driver once said to me,

Bir zamanlar bir kamyon şoförünün söylediği gibi:

"The world had a new center, and that center was Mary Anne."

"Dünyanın yeni bir merkezi olmuştu, bu merkez de Mary Anne'di."

George Bernard Shaw said it differently.

George Bernard Shaw biraz daha farklı ifade etmiş:

"Love consists of overestimating the differences

"Aşk, bir kadınla öteki arasındaki farklara fazla önem vermektir."

between one woman and another."

Gerçekten de bunu yaparız. (Kahkaha)

And indeed, that's what we do.

(Laughter)

And then you just focus on this person.

Bir kişi üzerine odaklanırız.

You can list what you don't like about them,

Onun hakkında sevdiklerinizi ve sevmediklerinizi listeleseniz bile,

but then you sweep that aside and focus on what you do.

bu listeye bakmayıp sadece sevdiğiniz özelliklerine odaklanırsınız.

As Chaucer said, "Love is blind."

Chaucer'ın dediği gibi "Aşk kördür."

In trying to understand romantic love,

Aşkı anlamaya çalışırken,

I decided I would read poetry from all over the world,

dünyanın her tarafından şiirler okumaya karar verdim.

and I just want to give you one very short poem

Size 8. yüzyılda Çin'de yazılmış çok kısa bir şiiri okumak istiyorum.

from eighth-century China,

because it's an almost perfect example

Bu şiir, tümüyle belirli bir kadın üzerine odaklanmış bir adamı gösteren mükemmel bir örnek.

of a man who is focused totally on a particular woman.

It's a little bit like when you are madly in love with somebody

Birine çılgınca aşık olduğunuz zaman,

and you walk into a parking lot --

bir park yerine gittiğinizde

their car is different from every other car in the parking lot.

onun arabası park yerindeki bütün diğer arabalardan farklı olur.

Their wine glass at dinner

Bardağı, misafirlikte bütün diğer bardaklardan farklıdır.

is different from every other wine glass at the dinner party.

And in this case, a man got hooked on a bamboo sleeping mat.

Bu şiirde de, adam bir bambu yer yatağına takılmış.

And it goes like this.

Şairin adı Yuan Çen; şiir de şöyle:

It's by a guy called Yuan Zhen.

"Bambu yer yatağını kaldırmaya kıyamıyorum.

"I cannot bear to put away the bamboo sleeping mat.

The night I brought you home, I watched you roll it out."

Seni evime getirdiğim ilk gece sererken seni izlemiştim."

He became hooked on a sleeping mat,

Yer yatağına takılıp kalmasının sebebi

probably because of elevated activity of dopamine in his brain,

büyük ihtimalle zihnindeki yoğun dopamin aktivitesi.

just like with you and me.

Bizim durum da aynen bu.

But anyway, not only does this person take on special meaning,

Neyse, sadece bu kişi özel bir anlam kazanmakla kalmıyor,

you focus your attention on them.

bir de o kişinin üzerine titremeye başlıyoruz.

You aggrandize them.

Onu yüceleştiriyoruz. Öte yandan, yoğun enerji birikiyor.

But you have intense energy.

As one Polynesian said, "I felt like jumping in the sky."

Bir Polinezya yerlisi şöyle dedi: "Gökyüzüne zıplamak istiyorum."

You're up all night. You're walking till dawn.

Bütün gece uyanık kalırsınız. Gün doğana dek yürürsünüz.

You feel intense elation when things are going well;

İşler iyi gittiğinde büyük haz duyarsınız,

mood swings into horrible despair when things are going poorly.

ama işler bozulduğunda korkunç umutsuzluğun içine düşürseniz.

Bu kişiye gerçek bir bağımlılık.

Real dependence on this person.

As one businessman in New York said to me,

New York'tan bir işadamı bana şöyle dedi: "Sevdiği her şeyi ben de sevdim."

"Anything she liked, I liked."

Simple. Romantic love is very simple.

Basit. Aşk çok basittir.

You become extremely sexually possessive.

Cinsel anlamda aşırı sahiplenirsiniz.

You know, if you're just sleeping with somebody casually,

Eğer biriyle sadece sevişiyorsanız, başkasıyla

you don't really care if they're sleeping with somebody else.

yatmasına çok da aldırmazsınız.

But the moment you fall in love,

Ama aşık olduğunuz vakit,

you become extremely sexually possessive of them.

onu cinsel anlamda aşırı derecede sahiplenirsiniz.

I think there's a Darwinian purpose to this.

Bunun Darwinci - bunun arkasında Darwinsel bir amaç olduğunu düşünüyorum.

The whole point of this is to pull two people together

Bütün amaç, iki kişiyi, bebeklerini beraberce büyüttürecek

strongly enough to begin to rear babies as a team.

kadar güçlü bir şekilde yakınlaştırmak.

But the main characteristics of romantic love are craving:

Ama aşkın ana özelliği, yoksunluk çekmek:

an intense craving to be with a particular person,

Bir kişinin beraberliğinin - sadece cinsel değil, duygusal da - yoğun yoksunluğu.

not just sexually, but emotionally.

It would be nice to go to bed with them,

Tabii istersiniz - onunla seks yapmak içinizden gelir.

but you want them to call you on the telephone, to invite you out, etc.,

Ama daha çok, onun sizi aramasını, sizi davet etmesini, vs... istersiniz.

to tell you that they love you.

Sizi sevdiğini söylemesini istersiniz.

The other main characteristic is motivation.

Öteki ana özellik de dürtü:

The motor in the brain begins to crank, and you want this person.

Beyninizdeki motor çalışmaya başlar, bu kişiyi arzularsınız.

And last but not least, it is an obsession.

Son olarak, bu bir takıntı olur:

Before I put these people in the MRI machine,

Bu kişileri makineye - MRI makinesine - sokmadan önce

I would ask them all kinds of questions.

her türlü soruyu sordum.

But my most important question was always the same.

Ama hepsine sorduğum en önemli soru şuydu:

It was: "What percentage of the day and night do you think about this person?"

"Günün ve gecenin yüzde kaçında bu kişiyi düşünüyorsunuz?"

Gerçekten de, "Bütün gün. Bütün gece. Onu düşünmekten kendimi alıkoyamıyorum" dediler.

And indeed, they would say,

"All day. All night.

I can never stop thinking about him or her."

And then, the very last question --

En sonunda da bir soru daha sordum -

I would always have to work myself up to this question,

her seferinde kendimi bu soruya hazırlamam gerekti,

because I'm not a psychologist.

ben psikolog değilim,

I don't work with people in any kind of traumatic situation.

travmatik durumdaki insanlarla uğraşmıyorum.

My final question was always the same.

En son sorum hep aynıydı:

I would say, "Would you die for him or her?"

Hepsine "Onun için ölür müsün?" diye sordum.

And, indeed, these people would say "Yes!"

Gerçekten de, bu insanlar, sanki

as if I had asked them to pass the salt.

tuzu uzatmalarını istemişim gibi "evet" dediler.

I was just staggered by it.

Bu her seferinde kafamı karıştırdı.

So we scanned their brains,

Beyin taramalarını iki koşulda yaptık: Önce aşklarının resmine bakarken, sonra da nötr bir fotoğrafa bakarken.

looking at a photograph of their sweetheart

and looking at a neutral photograph,

Araya da dikkat dağıtıcı bir eylem yerleştirdik.

with a distraction task in between.

Bu şekilde aradaki farkı - bu şekilde aynı beyne yoğunlaşmış haldeyken

So we could look at the same brain when it was in that heightened state

and when it was in a resting state.

ve dinlenme halindeyken bakabildik.

And we found activity in a lot of brain regions.

Beynin bir çok bölümünde aktivite gördük.

Hatta, en önemlisi, aynı zamanda kokain alınca

In fact, one of the most important was a brain region

that becomes active when you feel the rush of cocaine.

harekete geçen bir bölgeydi.

And indeed, that's exactly what happens.

Gerçekten de aşk bu:

I began to realize that romantic love is not an emotion.

Aşkın, bir duygu olmadığını farketmeye başladım.

Zaten hep bir "duygu silsilesi" olduğunu düşünmüştüm,

In fact, I had always thought it was a series of emotions,

bazıları çok yoğun, bazıları daha hafif.

from very high to very low.

But actually, it's a drive.

Ama aslında bu bir dürtü. Zihnin motorundan, zihnin

It comes from the motor of the mind,

the wanting part of the mind, the craving part of the mind.

"isteyen" parçasından, yoksunluk hisseden parçasından geliyor.

The kind of part of the mind

Zihnin - zihnin, çikolataya uzanırken,

when you're reaching for that piece of chocolate,

işinizde ilerlemeyi isterken

when you want to win that promotion at work.

çalışan kısmından geliyor.

The motor of the brain.

Beynin motoru. Bu bir dürtü.

It's a drive.

And in fact, I think it's more powerful than the sex drive.

Gerçekten de, seks güdüsünden de güçlü olduğunu düşünüyorum.

Eğer gidip de birisinden sizinle yatmasını isterseniz ve "Hayır, almayayım" derse

You know, if you ask somebody to go to bed with you,

and they say, "No, thank you,"

kesinlikle gidip de kendinizi ölürmezsiniz, klinik depresyon da geçirmezsiniz.

you certainly don't kill yourself or slip into a clinical depression.

But certainly, around the world,

Ama dünyanın etrafında aşkı reddedilen insanlar, bu sebeple cinayet işler.

people who are rejected in love will kill for it.

People live for love.

İnsanlar aşk için yaşar. Aşk için öldürür. Aşk için ölür.

They kill for love.

They die for love.

They have songs, poems, novels,

Aşkla ilgili şarkıları, şiirleri, romanları, heykelleri, resimleri, mitleri ve efsaneleri vardır.

sculptures, paintings, myths, legends.

In over 175 societies,

175'in üzerinde toplumda, bu güçlü beyinsel sistemin kanıtlarını bulabiliriz.

people have left their evidence of this powerful brain system.

I have come to think

Bunun dünya üzerinden en güçlü beyinsel sistemlerinden biri olduğuna kanaat getirdim -

it's one of the most powerful brain systems on Earth

for both great joy and great sorrow.

- iyisiyle de, kötüsüyle de.

And I've also come to think

Aşk gibi iki beyinsel sistem daha olduğunu düşünüyorum;

that it's one of three basically different brain systems

bu sistemler de çiftleşme ve çoğalmadan evrimleşti.

that evolved from mating and reproduction.

One is the sex drive: the craving for sexual gratification.

Biri seks dürtüsü: Cinsel tatmin arzusu.

W.H. Auden called it an "intolerable neural itch,"

W. H. Auden, "dayanılmaz sinirsel kaşıntı" diye ifade etmiş.

and indeed, that's what it is.

Bu gerçekten de doğru.

Sizi sürekli bir nebze rahatsız eder, aç kalmak gibi.

It keeps bothering you a little bit, like being hungry.

The second of these three brain systems is romantic love:

Diğer bir beyinsel sistem de aşk:

that elation, obsession of early love.

Aşkın başlangıcındaki sevinç, saplantı.

And the third brain system is attachment:

Üçüncü beyinsel sistem de bağlılık:

that sense of calm and security you can feel for a long-term partner.

Uzun süreli bir ilişkinin getirdiği huzur ve güvenlik duygusu.

And I think that the sex drive evolved to get you out there,

Seks dürtüsünün, etrafta gezinip değişik değişik

looking for a whole range of partners.

eşler aramak için evrimleştiğini düşünüyorum.

You can feel it when you're just driving along in your car.

Yani, arabanızı sürerken bile seks dürtüsünü hissedebilirsiniz.

It can be focused on nobody.

Kimseye odaklanmayabilir.

I think romantic love evolved to enable you to focus your mating energy

Aşkın da, çiftleşme enerjinizi tek bir eşe odaklayarak,

on just one individual at a time,

çiftleşme süresi ve enerjisinden tasarruf etmek

thereby conserving mating time and energy.

için evrimleştiğini düşünüyorum.

And I think that attachment, the third brain system,

Üçüncü beyin sistemi olan "bağlılığın" da,

evolved to enable you to tolerate this human being

bu insana, çocuklarınızı büyütebileceğiniz süre boyunca

at least long enough to raise a child together as a team.

tahammül edebilmeniz için evrimleştiğini düşünüyorum. (Kahkaha)

So with that preamble,

Bu başlangıcın ardından, iki çok önemli sosyal eğilimi tartışmak istiyorum.

I want to go into discussing the two most profound social trends.

One of the last 10,000 years

Biri son on bin yıla ait bir eğilim, öteki de en az son 25 yılın eğilimi.

and the other, certainly of the last 25 years,

that are going to have an impact on these three different brain systems:

İki eğilim de bu değişik beyin sistemlerin üzerinde ciddi bir etki yaratacak:

lust, romantic love and deep attachment to a partner.

Şehvet, aşk ve bir eşe karşı derin bağlılık.

The first is women working, moving into the workforce.

İlki, kadınların çalışması, kadınların işgücüne katılımı.

Birleşmiş Milletler'in yıllıklarında 150... 130 toplumun demografik yapısına baktım.

I've looked at 130 societies

through the demographic yearbooks of the United Nations.

Everywhere in the world, 129 out of 130 of them,

Dünyanın her tarafında, 130'un 129'unda, kadınlar sadece işgücüne katılmakla kalmıyor -

women are not only moving into the job market --

sometimes very, very slowly, but they are moving into the job market --

- bazen çok, çok yavaş ama yine de işgücüne katılıyorlar -

and they are very slowly closing that gap between men and women

ve erkek-kadın arasındaki ekonomik güç, sağlık ve eğitim

in terms of economic power, health and education.

farklarını yavaş yavaş kapatıyorlar.

It's very slow.

Çok yavaş bir eğilim.

For every trend on this planet, there's a counter-trend.

Bu gezegendeki her bir eğilim için bir de karşı-eğilim var.

We all know of them, but nevertheless --

Böyle olduğunu biliyoruz, ama yine de - eski bir Arap sözü var.

the Arabs say, "The dogs may bark, but the caravan moves on."

Araplar der ki: "İt ürür, kervan yürür."

And, indeed, that caravan is moving on.

Gerçekten de kervan yürüyor.

Women are moving back into the job market.

Kadınlar işgücüne yeniden katılıyor.

And I say back into the job market, because this is not new.

"Yeniden" dememin sebebi var, çünkü bu yeni bir eğilim değil.

For millions of years, on the grasslands of Africa,

Milyonlarca yıl boyunca, Afrika'nın yaylalarında,

Kadınlar sebze toplamak için işe gidip geldi.

women commuted to work to gather their vegetables.

They came home with 60 to 80 percent of the evening meal.

Akşam yemeğinin yüzde 60 - 80 kadarını kadınlar getirdiler.

The double income family was the standard.

Çift gelirli aile yapısı toplumun kabul ettiği normdu.

And women were regarded as just as economically,

Kadınlar, ekonomik, sosyal ve cinsel yönden erkekler kadar güçlü kabul ediliyordu.

socially and sexually powerful as men.

In short, we're really moving forward to the past.

Özetle, geçmişe doğru ileri gidiyoruz.

Then, women's worst invention was the plow.

Derken, kadının en kötü icadı olan "saban" ortaya çıktı.

With the beginning of plow agriculture, men's roles became extremely powerful.

Saban ile tarımın başlamasıyla, erkeklerin rolü aşırı güç kazandı.

Women lost their ancient jobs as collectors,

Kadınlar toplayıcı olan eski işlerini yitirdiler,

ama sanayi devrimi ve sanayi-sonrası devrim sayesinde

but then with the industrial revolution and the post-industrial revolution

they're moving back into the job market.

işgücüne geri geliyorlar.

In short, they are acquiring the status that they had a million years ago,

Özetle, bir milyon yıl önceki, on bin yıl önceki, yüz bin yıl önceki

10,000 years ago, 100,000 years ago.

statülerine geri kavuşuyorlar.

We are seeing now one of the most remarkable traditions

Şimdi, insan denen hayvanın tarihindeki en önemli geleneklerden birini görüyoruz.

in the history of the human animal.

Bunun bir etkisi olacak.

And it's going to have an impact.

I generally give a whole lecture

Genelde iş hayatında kadınların etkisi üzerine bütün bir ders saati dolduracak kadar konuşurum.

on the impact of women on the business community.

I'll say just a couple of things, and then go on to sex and love.

Şimdi ise sadece bir kaç şey söyleyip sonra seks ve aşka döneceğim.

There's a lot of gender differences;

Cinsiyetler arasında çok fark var;

anybody who thinks men and women are alike

Sadece hiç çocuk büyütmemiş birileri kadın ve erkeğin aynı olduğunu iddia edebilir.

simply never had a boy and a girl child.

I don't know why they want to think that men and women are alike.

Neden kadın ve erkeğin benzer olduğunu düşünmek isterler bilemiyorum.

There's much we have in common,

Ortak yanlarımız çok, ama farklı olduğumuz yanlarımız --

but there's a whole lot that we do not have in common.

ortak olmadığımız bir süre konu var.

We are -- in the words of Ted Hughes,

Ted Hughes'ün dediği gibi,

"I think that we are like two feet. We need each other to get ahead."

"Zannederim böyle yaratılmışız - bir çift ayak gibi. İlerlemek için birbirimize ihtiyacımız var."

But we did not evolve to have the same brain.

Ama beyinlerimiz farklı evrimleşti.

And we're finding more and more gender differences in the brain.

Gittikçe, beyinde daha fazla cinsiyet farkı keşfediyoruz.

I'll only just use a couple and then move on to sex and love.

Sadece bir kaçını söyleyip sonra seks ve aşka döneceğim.

One of them is women's verbal ability.

Birisi, kadınların ifade yeteneği. Kadınlar konuşmasını bilir.

Women can talk.

Women's ability to find the right word rapidly, basic articulation

Âdet dönemlerinde, östrojen seviyesi yüksekken,

goes up in the middle of the menstrual cycle,

kadınların doğru kelimeyi hızla bulma yeteneği, temel ifade becerisi artar.

when estrogen levels peak.

But even at menstruation, they're better than the average man.

Ama âdet görmüyorken bile ortalama erkekten daha iyidirler.

Women can talk.

Kadınlar konuşmasını bilir.

They've been doing it for a million years; words were women's tools.

Milyon yıldır yaptıkları şey bu, kelimeler hep kadının araçları oldu.

They held that baby in front of their face,

Bebeği yüzlerinin önünde tutup,

cajoling it, reprimanding it, educating it with words.

sevdiler, kızdılar, kelimelerle eğittiler.

And, indeed, they're becoming a very powerful force.

Gerçekten de çok güçlü bir kuvvete dönüşüyorlar.

Even in places like India and Japan,

Kadınların işgücüne hızla katılmadıkları

where women are not moving rapidly into the regular job market,

Hindistan ve Japonya gibi yerlerde bile,

they're moving into journalism.

gazeteciliğe giriyorlar.

And I think that the television is like the global campfire.

Televizyonun, küresel bir kamp ateşi olduğunu düşünüyorum.

We sit around it and it shapes our minds.

Etrafında oturuyoruz ve zihnimizi biçimlendiriyor.

Almost always, when I'm on TV, the producer who calls me,

Televizyona her çıktığımda, beni çağırıp neler konuşacağımı

who negotiates what we're going to say,

konuştuğum prodüktörler kadın oluyor.

is a woman.

In fact, Solzhenitsyn once said,

Solzhenitsyn bir keresinde şöyle demiş:

"Büyük bir yazarının olması, ikinci bir hükümetin olması demektir."

"To have a great writer is to have another government."

Today 54 percent of people who are writers in America are women.

Bugün Amerika'daki yazarların % 54'ü kadın.

Bu, kadınların işgücüne getirdikleri çok, bir çok

It's one of many, many characteristics that women have

that they will bring into the job market.

özellikten bir tanesi.

They've got incredible people skills, negotiating skills.

İnanılmaz insan becerileri, uzlaşma becerileri var.

They're highly imaginative.

Hayalgüçleri çok üstün.

We now know the brain circuitry of imagination, of long-term planning.

Artık hayalgücünün ve uzun vadeli planlamanın beyin devrelerini biliyoruz.

They tend to be web thinkers.

Ağlarla düşünüyorlar.

Because the female parts of the brain are better connected,

Kadınların beyinlerinin parçaları daha iyi bağlantılı olduğundan,

they tend to collect more pieces of data when they think,

düşünürken daha fazla veri topluyorlar,

put them into more complex patterns, see more options and outcomes.

karmaşık yapılara çeviriyorlar, daha fazla seçenek ve sonuç görüyorlar.

They tend to be contextual, holistic thinkers,

Bağlamsal, bütünsel düşünüyorlar - buna "ağlarla düşünmek" diyorum.

what I call web thinkers.

Men tend to -- and these are averages --

Erkekler daha ziyade - ortalamadan bahsediyorum - fazlalık gördükleri şeyleri atmaya,

tend to get rid of what they regard as extraneous,

focus on what they do,

önlerindekine odaklanmaya ve daha adım-be-adım düşünme şekilleriyle hareket ediyorlar.

and move in a more step-by-step thinking pattern.

They're both perfectly good ways of thinking.

Her ikisi de geçerli düşünme şekilleri.

We need both of them to get ahead.

İlerlemek için her ikisine de ihtiyacımız var.

In fact, there's many more male geniuses in the world.

Gerçekten de, erkek dahilerin sayısı çok daha fazla.

And there's also many more male idiots in the world.

Öte yandan, erkek salakların sayısı da çok daha fazla. (Kahkaha)

(Laughter)

When the male brain works well, it works extremely well.

Erkek beyni çalıştığında, çok iyi çalışıyor.

And what I really think that we're doing is,

Ben de - benim kanaatim o ki, daha ortaklaşa bir topluma doğru ilerliyoruz;

we're moving towards a collaborative society,

a society in which the talents of both men and women

hem kadınların, hem de erkeklerin yeteneklerinin daha iyi anlaşıldığı, değer

are becoming understood and valued and employed.

verildiği ve kullanıldığı bir topluma doğru.

But in fact, women moving into the job market

Ama öte yanda, kadınların işgücüne geçmeleri, seks, romantizm ve aile yaşantısı

is having a huge impact on sex and romance and family life.

üzerine müthiş bir etki yaratıyor.

Foremost, women are starting to express their sexuality.

Öncelikle, kadınlar cinselliklerini ifade etmeye başlıyorlar.

I'm always astonished when people come to me and say,

İnsanlar gelip de bana "erkekler niye bu kadar aldatıyor?"

"Why is it that men are so adulterous?"

diye sorduklarında çok şaşırıyorum.

"Why do you think more men are adulterous than women?"

"Neden erkeklerin kadınlardan daha fazla aldattığını düşünüyorsunuz?" diye soruyorum.

"Well, men are more adulterous!"

"Yani işte - erkekler daha fazla aldatıyor!"

Ben de diyorum ki: "Bu erkeklerin kiminle yattığını düşünüyorsunuz?"

And I say, "Who do you think these men are sleeping with?"

Ve - temel matematik! (Kahkaha)

(Laughter)

And -- basic math!

Anyway.

Neyse.

In the Western world,

Batı dünyasında, küçük kızlar daha -

women start sooner at sex, have more partners,

kadınların sekse daha erken başlayıp, daha fazla eş deniyorlar,

express less remorse for the partners that they do,

eşleri ile ilgili daha az pişmanlık yaşıyorlar,

marry later, have fewer children,

geç evleniyorlar, daha az çocuk sahibi oluyorlar, iyi evlilik için kötü evlilikleri bırakıyorlar.

leave bad marriages in order to get good ones.

We are seeing the rise of female sexual expression.

Kadının cinsel ifadesinin yükselişini görüyoruz.

And, indeed, once again we're moving forward to the kind of sexual expression

Gerçekten de, bir milyon yıl önce Afrika yaylalarında görüldüğünü tahmin ettiğimiz

that we probably saw on the grasslands of Africa a million years ago,

türden bir cinsel ifadeye doğru ilerliyoruz.

because this is the kind of sexual expression that we see

Aynı cinsel ifadeyi, bugünkü avcı-toplayıcı topluluklarda

in hunting and gathering societies today.

gözlemleyerek eskiler hakkında çıkarım yapıyoruz.

We're also returning to an ancient form of marriage equality.

Evlilikte eşitlik konusunda da eski bir forma dönüş yapıyoruz.

They're now saying that the 21st century

21. yüzyılın "simetrik evlilik" denen şeyin

is going to be the century of what they call the "symmetrical marriage,"

yüzyılı olacağını söylüyorlar.

or the "pure marriage," or the "companionate marriage."

Diğer adıyla, "saf evlilik" veya "ortaklık evliliği"

This is a marriage between equals,

Bu şekilde, eşitler arasında bir evlilik,

moving forward to a pattern

eski insan ruhu ile çok uyumlu bir şekle doğru ilerliyor.

that is highly compatible with the ancient human spirit.

We're also seeing a rise of romantic love.

Aşkın yükselişini de görüyoruz.

91 percent of American women and 86 percent of American men

Amerikalı kadınların % 91'i, Amerikalı erkeklerin de % 86'sı

would not marry somebody who had every single quality

eğer aşık değillerse, aradıkları özelliklerin her birine sahip olan biriyle

they were looking for in a partner,

if they were not in love with that person.

evlenmeyeceklerini söylüyor.

People around the world, in a study of 37 societies,

37 toplumu kapsayan bir çalışmaya göre,

want to be in love with the person that they marry.

dünyanın değişik yerlerinde insanlar, aşık oldukları insanla evlenmek istiyorlar.

Indeed, arranged marriages are on their way off this braid of human life.

Gerçekten de görücü usülü ve beşik kertmesi gibi tasarlanmış evlilikler ortadan kalkma yolunda ilerliyor.

I even think that marriages might even become more stable

İkinci büyük eğilim yüzünden,

because of the second great world trend.

evliliklerin daha dayanıklı olacaklarını bile düşünüyorum.

The first one being women moving into the job market,

İlk eğilim, kadınların işgücüne katılmalarıydı,

the second one being the aging world population.

ikincisi de yaşlanan insan nüfusu.

They're now saying that in America,

Gittikçe, Amerika'da orta yaş sınırının

that middle age should be regarded as up to age 85.

85'e kadar çekilmesi gerektiği söyleniyor.

Because in that highest age category of 76 to 85,

Çünkü şu anda en yüksek kategori sayılan 76 - 85 arasında

as much as 40 percent of people have nothing really wrong with them.

insanların % 40'ının sağlığı tamamen yerinde.

So we're seeing there's a real extension of middle age.

Dolayısıyla orta yaşın gerçekten uzadığını görüyoruz.

For one of my books, I looked at divorce data in 58 societies.

Kitaplarımdan birisi için çalışma yaparken, 58 değişik toplumdaki boşanma

And as it turns out, the older you get, the less likely you are to divorce.

verillerine baktım. Öyle görünüyor ki, yaşlandıkça boşanma oranı azalıyor.

So the divorce rate right now is stable in America,

Sonuç olarak boşanma oranı Amerika'da artık dengeye oturdu

and it's actually beginning to decline.

ve azalmaya başladı.

It may decline some more.

Daha da azabilir.

Hatta, Viagra, östrojen replasmanları, kalça protezleri ve

I would even say that with Viagra,

estrogen replacement, hip replacements

and the incredibly interesting women

inanılmaz ilginç kadınlar arttıkça

-- women have never been as interesting as they are now.

- kadınlar hiç bugünkü kadar ilginç olmamıştı.

Not at any time on this planet have women been so educated,

Bu gezegenin tarihinde, kadınlar hiç bu kadar eğitimli, bu kadar ilginç, bu kadar muktedir olmamışlardı.

so interesting, so capable.

And so I honestly think that if there really was ever a time in human evolution

Dolayısıyla, insan evrimi boyunca iyi evlilik yapma fırsatının

when we have the opportunity to make good marriages, that time is now.

en fazla olduğu zamanın bu zaman olduğunu düşünüyorum.

However, there's always kinds of complications in this.

Ama, karmaşa yaratan bir kaç unsur var.

These three brain systems -- lust, romantic love and attachment --

Bu üç beyinsel sistem, şehvet, aşk ve bağlılık -

don't always go together.

her zaman birlikte tezahür etmiyorlar.

They can go together, by the way.

Birlikte de olabilirler.

That's why casual sex isn't so casual.

Bu yüzden tesadüfi seks o kadar da tesadüfi olmuyor.

With orgasm you get a spike of dopamine.

Orgazm sırasında, dopamin seviyesi zirveye ulaşır.

Dopamine's associated with romantic love,

Dopaminin aynı zamanda aşk ile de bağlantısı var,

and you can just fall in love with somebody

sadece tesadüfi olarak seks yaptığınız birine de aşık olabilirsiniz.

who you're just having casual sex with.

With orgasm, then you get a real rush of oxytocin and vasopressin --

Orgazm sırasında, heyecan ile ilişkili olan Oksitosin ve Vasopresin salgılanır.

those are associated with attachment.

Bunlar da, uzun süreli bağlılık ile ilişkili.

This is why you can feel such a sense of cosmic union with somebody

Bu nedenle biriyle seviştikten ardından ona karşı bu kadar güçlü bir

after you've made love to them.

kozmik birliktelik duygusu hissedersiniz.

But these three brain systems: lust, romantic love and attachment,

Ama bu üç beyinsel sistem, şehvet, aşk ve bağlılık

aren't always connected to each other.

her zaman birbirlerine bağlı değildir.

You can feel deep attachment to a long-term partner

Uzun süreli bir eşe karşı yoğun bağlılık hissederken

while you feel intense romantic love for somebody else,

bir yandan da başka birine karşı aşk hissebilirsiniz,

while you feel the sex drive for people unrelated to these other partners.

hatta bu ikisi dışında birilerine karşı da seks dürtüsü hissedebilirsiniz.

In short, we're capable of loving more than one person at a time.

Özetle, aynı anda birden fazla kişiye sevebiliyoruz.

In fact, you can lie in bed at night

Hatta, yatakta yatarken bir gece içinde bile

and swing from deep feelings of attachment for one person

bir kişi için yoğun bağlılık duygusundan

to deep feelings of romantic love for somebody else.

başka biri için aşka kayabilirsiniz.

It's as if there's a committee meeting going on in your head

Sanki zihninizde bir komite toplantısı varmış da,

as you are trying to decide what to do.

karar vermeye çalışıyormuş gibi.

So I don't think, honestly,

Dolayısıyla, aslında, mutlu olmak için yaratılmış bir hayvan olmadığımızı düşünüyorum;

we're an animal that was built to be happy;

we are an animal that was built to reproduce.

daha ziyade çiftleşmek için yaratılmış bir hayvanız.

I think the happiness we find, we make.

Mutluluğu ancak kendimiz yarattığımızda bulduğumuza inanıyorum.

And I think, however,

Birbirimizle iyi ilişkiler kurabileceğimize inanıyorum.

we can make good relationships with each other.

So I want to conclude with two things.

İki şeyle bitirmek istiyorum.

Bir endişemi aktarmak istiyorum.

I want to conclude with a worry,

Bir endişem ve ilgili bir öyküm var.

and with a wonderful story.

Endişem depresyon ilaçlarıyla ilgili.

The worry is about antidepressants.

Birleşik Devletler'de yılda 100 milyonun üzerinde depresyon ilacı yazılıyor.

Over 100 million prescriptions of antidepressants

are written every year in the United States.

And these drugs are going generic.

Bu ilaçlar gitgide sıradan hale geliyorlar.

They are seeping around the world.

Dünyanın etrafına sızıyorlar.

I know one girl who's been on these antidepressants,

Tanıdığım bir kız 13 yaşından beri depresyon ilacı kullanıyor

SSRIs, serotonin-enhancing antidepressants -- since she was 13.

serotonin arttırıcı, yani SSRI, depresyon ilaçları.

She's 23. She's been on them ever since she was 13.

Şimdi 23 yaşında. 13 yaşından beri sürekli kullandı.

I've got nothing against people who take them short term,

Gerçekten korkunç bir olayı atlatmaya çalışıp da

when they're going through something horrible.

kısa süre boyunca kullanan insanlara diyecek sözüm yok

They want to commit suicide or kill somebody else.

Kendilerini ya da başlarını öldürmek istiyebiliyorlar.

I would recommend it.

Şahsen ben önerirdim.

But more and more people in the United States

Ama Birleşik Devletler'de gitgide daha fazla insan kullanıyor.

are taking them long term.

Bu ilaçlar, vücutta serotonin seviyesini arttırıyor.

And indeed, what these drugs do is raise levels of serotonin.

And by raising levels of serotonin, you suppress the dopamine circuit.

Ama serotonin seviyesini arttırdıkça, dopamin devresini kesiyorsunuz.

Everybody knows that.

Bunu herkes bilir.

Dopamine is associated with romantic love.

Dopamin, aşk ile ilintili.

Not only do they suppress the dopamine circuit,

Dopamin devresini kestikleri gibi, seks dürtüsünü de öldürüyor.

but they kill the sex drive.

And when you kill the sex drive, you kill orgasm.

Seks dürtüsünü öldürdüğünde, orgazmı da öldürüyorsun.

And when you kill orgasm,

Orgazmı öldürdüğünde, bağlılığa yol açan maddelerin salgısını öldürüyorsun.

you kill that flood of drugs associated with attachment.

The things are connected in the brain.

Bunlar beyinde birleşiyor.

And when you tamper with one brain system,

Bir beyinsel sistemle uğraştığınız zaman,

you're going to tamper with another.

diğerini de etkilersiniz.

I'm just simply saying that a world without love is a deadly place.

Sadece, aşksız bir dünyanın çok ölümcül olacağını söylüyorum.

So now --

(Applause)

Şimdi de - (Alkış) - teşekkürler.

Thank you.

Bir öyküyle bitirmek istiyorum, ardından da sadece bir yorum.

I want to end with a story.

And then, just a comment.

I've been studying romantic love and sex and attachment for 30 years.

Aşk ve sekse ve bağlılığı 30 yıldır araştırıyorum.

Tek yumurta ikiziyim; niye hepimizin benzer olduğumuzla ilgileniyorum.

I'm an identical twin; I am interested in why we're all alike.

Why you and I are alike, why the Iraqis and the Japanese

Niye siz ve ben benzeriz, niye Iraklılar ve Japonlar ve

and the Australian Aborigines and the people of the Amazon River

Avusturalya yerlileri ve Amazon Nehri sakinleri birbirlerine benzer.

are all alike.

And about a year ago,

Yaklaşık bir sene önce, Match.com adında bir İnternet'te arkadaş bulma servisi

an Internet dating service, Match.com, came to me

and asked me if I would design a new dating site for them.

bana gelip, onlar için yeni bir arkadaş bulma sitesi tasarlamamı istedi.

I said, "I don't know anything about personality. You know?

Dedim ki, "Ben kişilikle ilgili hiç bir şey bilmiyorum. Anlıyor musunuz?

I don't know. Do you think you've got the right person?"

Bilemiyorum. Acaba doğru kişiden yardım istediğinizden emin misiniz?"

They said, "Yes."

"Evet" diye cevap verdiler.

It got me thinking about why it is that you fall in love

Bu yüzden, insanı birine aşık eden şeyin ne olduğunu merak etmeye başladım.

with one person rather than another.

That's my current project; it will be my next book.

Şimdi devam ettiğim proje bu; sonraki kitabım bununla ilgili olacak.

There's all kinds of reasons

Başkasına değil de o kişiye aşık olmanızı sağlayan bir çok şey var.

that you fall in love with one person rather than another.

Timing is important. Proximity is important.

Zamanlama önemli. Yakınlık önemli.

Mystery is important.

Gizem önemli. Bir parça esrarengiz insanlara aşık olursunuz, bunun

You fall in love with somebody who's somewhat mysterious,

sebebi biraz da gizemin beyinde dopamini arttırması,

in part because mystery elevates dopamine in the brain,

probably pushes you over that threshold to fall in love.

sınırı geçip aşık olmanızı sağlıyor olabilir.

You fall in love with somebody

Çocuklukta bilinçsiz bir şekilde listelendirdiğiniz özelliklere uyan insanlara

who fits within what I call your "love map,"

an unconscious list of traits

aşık olursunuz, ben buna "aşk haritası" diyorum.

that you build in childhood as you grow up.

And I also think that you gravitate to certain people,

Ayrıca bir de -

bir takım insanlara doğru çekilirsiniz, aslında bunlar, nispeten tamamlayıcı beyin sistemleri olan insanlardır.

actually, with somewhat complementary brain systems.

And that's what I'm now contributing to this.

Benim bu siteye katkım da bu olacak.

But I want to tell you a story, to illustrate.

Ama size bir öykü anlatmak isterim.

I've been carrying on here about the biology of love.

Sürekli aşkın biyolojisini anlattım.

I wanted to show you a little bit about the culture of it, too,

Size biraz da kültürünü göstermek istiyorum -

the magic of it.

büyüsünü.

It's a story that was told to me

Bu öyküyü bana ilk elden duymuş biri anlattı -

by somebody who had heard it just from one --

probably a true story.

herhalde gerçek bir öyküdür.

Bu bahsedeceğim öğrenci, New York Eyalet Üniversitesi'nde - ben ve iki çalışma arkadaşım Rutgers Üniversitesi'ndeniz.

It was a graduate student -- I'm at Rutgers and my two colleagues --

Art Aron is at SUNY Stony Brook.

Art Aaron da New York Eyalet Üniversitesi Stonybrook'ta.

That's where we put our people in the MRI machine.

MRI makinalı deneyimizi burada gerçekleştirdik.

And this graduate student was madly in love with another graduate student,

Bu lisansüstü öğrencisi, başka bir lisansüstü öğrencisine deli gibi aşıkmış,

and she was not in love with him.

ama aşkına karşılık bulamıyormuş.

And they were all at a conference in Beijing.

Pekin'de konferansa katılmışlar.

Araştırmamızı okuduğu için, birisiyle yepyeni bir faaliyet yapınca

And he knew from our work

that if you go and do something very novel with somebody,

you can drive up the dopamine in the brain,

beyinde dopamin seviyesini arttırabileceğini biliyordu.

and perhaps trigger this brain system for romantic love.

Bu da belki aşk sistematiğini tetikleyebilirdi. (Kahkaha)

(Laughter)

Dolayısıyla, bilimi, pratiğe geçirmeye karar verdi;

So he decided he'd put science to work.

ve bu kızı kendisiyle çekçek yolcuğuna davet etti. (Ç.N. Çin'de insanın çektiği iki tekerli araba)

And he invited this girl to go off on a rickshaw ride with him.

And sure enough -- I've never been in one,

Gerçekten de - ben hiç binmedim,

but apparently they go all around the buses and the trucks

ama otobüslerin ve kamyonların arasından hızla geçtiği söyleniyor

and it's crazy and it's noisy and it's exciting.

çok deli, çok gürültülü ve çok heyecanlıymış.

He figured that this would drive up the dopamine,

Çocuk, bunun dopamin seviyesini arttırıp,

and she'd fall in love with him.

kızı kendine aşık edebileceğini düşünmüş.

So off they go and she's squealing and squeezing him

Yola çıkmışlar, kız çığlıklar atıp çocuğa sarılıyormuş

kahkaha atıyormuş, eğleniyormuş.

and laughing and having a wonderful time.

An hour later they get down off of the rickshaw,

Bir saat sonra çekçekten inmişler,

and she throws her hands up and she says,

kız kollarını sallayarak demiş ki: "Çok şahaneydi, değil mi?"

"Wasn't that wonderful?"

And, "Wasn't that rickshaw driver handsome!"

ardından "Çekçek sürücüsü de ne kadar yakışıklıydı!"

(Laughter)

(Kahkaha) (Alkış)

(Applause)

There's magic to love!

İşte aşkın büyüsü!

(Applause)

But I will end by saying that millions of years ago,

Bitirirken şunu söylemek istiyorum: Milyonlarca yıl önce, üç temel dürtümüz evrimleşti:

we evolved three basic drives:

the sex drive, romantic love

Seks dürtüsü, aşk ve uzun süreli eşe bağlılık.

and attachment to a long-term partner.

Bu devreler insan beyninde derinlere yerleşmişler.

These circuits are deeply embedded in the human brain.

They're going to survive as long as our species survives

Türümüz varoldukça, Shakespeare'in "bu ölümlü hengame"

on what Shakespeare called "this mortal coil."

diye adlandırdığı vücudumuzda varolacak.

Thank you.

Teşekkürler. (Alkış)

Chris Anderson: Helen Fisher!

(Applause)