Why we love, why we cheat | Helen Fisher

Helen Fisher tiết lộ lý do tại sao chúng ta yêu và lừa dối

Translator: Van Vu Reviewer: Anh Tran

I'd like to talk today about the two biggest social trends

Ngày hôm nay tôi muốn nói về hai xu hướng lớn nhất trong thế kỷ này,

in the coming century,

and perhaps in the next 10,000 years.

và có lẽ trong vòng 10000 năm tới nữa.

But I want to start with my work on romantic love,

Nhưng tôi muốn bắt đầu với nghiên cứu của mình về tình yêu lãng mạn,

because that's my most recent work.

bởi vì đó là công việc gần đây nhất của tôi.

What I and my colleagues did was put 32 people, who were madly in love,

Việc mà tôi và các đồng nghiệp của mình đã làm là đặt 32 người đang yêu mãnh liệt,

into a functional MRI brain scanner.

vào một máy scan não MRI chức năng.

17 who were madly in love and their love was accepted;

17 người trong số đó đang yêu mãnh liệt và tình yêu của họ thì được đón nhận;

and 15 who were madly in love and they had just been dumped.

và 15 người còn lại cũng đang yêu mãnh liệt nhưng vừa chia tay.

Và vì thế tôi muốn tiết lộ với các bạn về điều đó trước,

And so I want to tell you about that first,

and then go on into where I think love is going.

và sau đó sẽ là hướng đi mà tôi nghĩ tình yêu đang hướng đến.

(Laughter)

"What 'tis to love?" Shakespeare said.

"Yêu là gì?" Shakespeare đã nói.

I think our ancestors --

Tôi nghĩ rằng tổ tiên của chúng ta - Tôi nghĩ rằng con người đã và đang tự hỏi mình câu hỏi này

I think human beings have been wondering about this question

từ khi họ còn ngồi quanh những đốm lửa trại hay nằm ngắm những vì sao cách đây một triệu năm

since they sat around their campfires

or lay and watched the stars a million years ago.

I started out by trying to figure out what romantic love was

Tôi bắt đầu tiến hành công việc bằng cách cố gắng tìm hiểu thế nào là tình yêu lãng mạn

by looking at the last 45 years of the psychological research

bằng cách nhìn lại những nghiên cứu trong vòng 45 năm trở lại - chỉ những nghiên cứu về tâm lý học,

and as it turns out,

và như những gì tìm được, có một nhóm những việc hết sức đặc trưng diễn ra khi bạn đang yêu.

there's a very specific group of things that happen when you fall in love.

The first thing that happens is,

Việc đầu tiên diễn ra --

a person begins to take on what I call, "special meaning."

một người bắt đầu chấp nhận cái tôi gọi là, "ý nghĩa đặc biệt."

As a truck driver once said to me,

Như một lần một tài xế xe tải đã nói với tôi,

"The world had a new center, and that center was Mary Anne."

anh ta nói rằng, "Thế giới đã có một tâm điểm mới, và tâm điểm đó là Marry Anne."

George Bernard Shaw said it differently.

George Bernard Shaw nói điều đó một cách hơi khác.

"Love consists of overestimating the differences

Anh ta nói rằng, "Tình yêu bao gồm sự đánh giá quá cao sự khác biệt giữa một người phụ nữ và những người phụ nữ khác."

between one woman and another."

Và thực tế là, đó là những gì chúng ta làm. (Tiếng cười)

And indeed, that's what we do.

(Laughter)

And then you just focus on this person.

Và rồi thì bạn chỉ tập trung vào người này.

You can list what you don't like about them,

Bạn có thể liệt kê ra những gì bạn không thích ở họ,

but then you sweep that aside and focus on what you do.

nhưng rồi bạn gạt hết tất cả và tập trung vào những điểm tốt của họ.

As Chaucer said, "Love is blind."

Như Chaucer đã nói, "Tình yêu là mù quáng."

In trying to understand romantic love,

Để hiểu thêm về tình yêu lãng mạn,

I decided I would read poetry from all over the world,

tôi đã quyết định đọc những bài thơ từ khắp nơi trên thế giới,

and I just want to give you one very short poem

và tôi chỉ muốn đưa ra cho các bạn xem một bài thơ rất ngắn từ Trung Quốc thế kỷ thứ tám,

from eighth-century China,

because it's an almost perfect example

bởi vì nó gần như là một ví dụ hoàn hảo của một người đàn ông người mà hoàn toàn tập trung vào một người phụ nữ.

of a man who is focused totally on a particular woman.

It's a little bit like when you are madly in love with somebody

Nó gần giống như là khi bạn đang yêu mãnh liệt với một ai đó

and you walk into a parking lot --

và khi bạn bước vào một bãi đậu xe.

their car is different from every other car in the parking lot.

Chiếc xe của họ thì khác hẳn với từng chiếc xe còn lại trong bãi.

Their wine glass at dinner

Ly rượu của họ cũng khác với từng chiếc ly rượu còn lại tại buổi tiệc.

is different from every other wine glass at the dinner party.

And in this case, a man got hooked on a bamboo sleeping mat.

Và trong trường hợp này, người đàn ông chú ý vào chiếc chiếu trúc.

And it goes like this.

Và nó là thế này. Đó là của một người tên Yuan Chen:

It's by a guy called Yuan Zhen.

"Tôi không thể chịu được khi cất chiếc chiếu trúc ấy đi.

"I cannot bear to put away the bamboo sleeping mat.

The night I brought you home, I watched you roll it out."

Đêm mà tôi đưa em về, tôi thấy em trải nó ra."

He became hooked on a sleeping mat,

Anh ta bị ấn tượng vào một chiếc chiếu,

probably because of elevated activity of dopamine in his brain,

hầu như chắc chắn bởi sự tăng cường hoặt động của chất dopamine trong não bộ,

just like with you and me.

cũng như bạn và tôi.

But anyway, not only does this person take on special meaning,

Nhưng dù sao chăng nữa, điều này ko chỉ rằng người này có ý nghĩa đặc biệt,

you focus your attention on them.

bạn tập trung sự chú ý của bạn vào họ.

You aggrandize them.

Bạn nâng cao họ lên. Nhưng bạn có nguồn năng lượng mãnh liệt.

But you have intense energy.

As one Polynesian said, "I felt like jumping in the sky."

Như một người Pô-li-nê-đi [Polynesian] đã nói, anh ta nói rằng, "Tôi cảm thấy như nhảy ra khỏi bầu trời."

You're up all night. You're walking till dawn.

Bạn thức trắng cả đêm. Bạn đi dạo đến tận bình minh.

You feel intense elation when things are going well;

Bạn cảm thấy phấn chấn mạnh mẽ khi mọi việc suôn sẻ,

mood swings into horrible despair when things are going poorly.

tâm trạng chuyển sang thất vọng khủng khiếp khi mọi chuyện trở nên tồi tệ.

Thật sự phụ thuộc vào người này.

Real dependence on this person.

As one businessman in New York said to me,

Như một thương nhân ở New York đã nói với tôi, anh ta nói rằng. "Mọi thứ cô ấy thích, tôi thích."

"Anything she liked, I liked."

Simple. Romantic love is very simple.

Đơn giản. Tình yêu lãng mạn thì hết sức đơn giản.

You become extremely sexually possessive.

Bạn trở nên cực kỳ ích kỷ trong tình dục.

You know, if you're just sleeping with somebody casually,

Bạn biết đấy, nếu bạn ngủ với ai đó một cách ngẫu nhiên,

you don't really care if they're sleeping with somebody else.

bạn ko thực sư quan tâm nếu người đó có ngủ với người khác.

But the moment you fall in love,

Nhưng vào khoảnh khắc bạn yêu,

you become extremely sexually possessive of them.

Bạn trở nên chiếm hữu trong vấn đề tình dục.

I think there's a Darwinian purpose to this.

Tôi nghĩ rằng đó là học thuyết Darwin - Có một mục đích theo học thuyết Darwin cho điều này.

The whole point of this is to pull two people together

Toàn bộ ý nghĩ của việc này là để kéo hai người lại gần nhau

strongly enough to begin to rear babies as a team.

đủ mạnh để nuôi dưỡng đứa con như một đội.

But the main characteristics of romantic love are craving:

Như đặc điểm chính của tình yêu lãng mạn là sự khao khát:

an intense craving to be with a particular person,

một sự khao khát mãnh liệt với một người, không chỉ về tình dục, mà còn về xúc cảm.

not just sexually, but emotionally.

It would be nice to go to bed with them,

Bạn sẽ thích hơn -- có lẽ sẽ hấp dẫn khi ngủ cùng với họ,

but you want them to call you on the telephone, to invite you out, etc.,

nhưng bạn muốn họ gọi bạn bằng điện thoại, rủ bạn đi chơi hay những việc tương tự như vậy

to tell you that they love you.

Rằng nói với bạn rằng họ yêu bạn.

The other main characteristic is motivation.

Một đặc điểm chính khác nữa là động lực.

The motor in the brain begins to crank, and you want this person.

Khi dây thần kinh vận động của não bạn trở nên mệt mỏi, và bạn muốn người ấy.

And last but not least, it is an obsession.

Và cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, đó là sự ám ảnh.

Before I put these people in the MRI machine,

Trước khi tôi đặt những người này vào máy MRI,

I would ask them all kinds of questions.

Tôi đã hỏi họ đủ các loại câu hỏi,

But my most important question was always the same.

Nhưng luôn luôn có một câu hỏi quan trọng nhất,

It was: "What percentage of the day and night do you think about this person?"

Đó là: "Bao nhiêu phần trăm thời gian trong ngày và đêm bạn nhớ về người đấy?"

Và thực tế, họ nói rằng, "Cả ngày. Cả đêm. Tôi không bao giờ có thể ngừng suy nghĩ về anh ấy hay cô ấy."

And indeed, they would say,

"All day. All night.

I can never stop thinking about him or her."

And then, the very last question --

Và sau đó, câu hỏi cuối cùng mà tôi hỏi họ --

I would always have to work myself up to this question,

Tôi đã luôn luôn phải tự cố gắng trong câu hỏi này,

because I'm not a psychologist.

vì tôi không phải là một chuyên gia tâm lý.

I don't work with people in any kind of traumatic situation.

Tôi không làm việc với người bị chấn thương tâm lý bao giờ.

My final question was always the same.

Và câu hỏi cuối cùng của tôi lúc nào cũng như nhau.

I would say, "Would you die for him or her?"

Tôi nói rằng, "Bạn có thế chết vì anh ấy hay cô ấy?"

And, indeed, these people would say "Yes!"

Và, quả thực, những người này đều trả lời "Có!,"

as if I had asked them to pass the salt.

như thể họ lịch sự trả lời khi tôi nhờ họ 1 việc vặt vậy.

I was just staggered by it.

Tôi chỉ phân vân vì việc này.

So we scanned their brains,

Vì vậy chúng tôi scan não bộ của họ, khi nhìn vào hình của người yêu và hình của một người bình thường,

looking at a photograph of their sweetheart

and looking at a neutral photograph,

cùng với một hoạt động để làm xao nhãng giữa lúc sau khi nhìn bức hình thứ nhất

with a distraction task in between.

Vì thế chúng tôi tìm ra -- nhìn vào cùng một bộ não đang trong trạng thái tăng cường hoạt động

So we could look at the same brain when it was in that heightened state

and when it was in a resting state.

và khi trong trạng thái thư giãn.

And we found activity in a lot of brain regions.

Và chúng tôi tìm thấy sự hoạt động trong rất nhiều vùng não bộ.

Thực ra, một trong những điều quan trọng nhất là một khu vực não bộ

In fact, one of the most important was a brain region

that becomes active when you feel the rush of cocaine.

khu vực ấy trở nên hoạt động tích cực mà bạn cảm thấy có sự xuất hiện đột ngột của cocaine

And indeed, that's exactly what happens.

Và thực tế, đó chính xác là điều đã diễn ra.

I began to realize that romantic love is not an emotion.

Tôi đã bắt đầu nhận ra tình yêu lãng mạn thì không phải là xúc cảm.

Thực ra, tôi đã luôn luôn nghĩ rằng nó là một chuỗi những cảm xúc,

In fact, I had always thought it was a series of emotions,

từ mức rất cao cho đến rất thấp.

from very high to very low.

But actually, it's a drive.

Nhưng thực sự, nó là một động lực. Nó xuất phát từ dây thần kinh vận động của trí não,

It comes from the motor of the mind,

the wanting part of the mind, the craving part of the mind.

phần mong mỏi của trí não, phần hưng phấn của trí não.

The kind of part of the mind

Tâm trí như thế -- phần của trí não --

when you're reaching for that piece of chocolate,

[Xuất hiện] khi bạn cố với lấy một thanh kẹo sô cô la,

when you want to win that promotion at work.

khi bạn muốn đạt được sự thăng tiến trong công việc.

The motor of the brain.

Cơ vận động của não bộ. Đó là ham muốn.

It's a drive.

And in fact, I think it's more powerful than the sex drive.

Và trên thực tế, tôi nghĩ nó còn có tác động mạnh hơn cả ham muốn tình dục.

Ban biết đấy, nếu bạn đề nghị ai đó đi ngủ cùng với bạn, và họ nói, "Không, cảm ơn,"

You know, if you ask somebody to go to bed with you,

and they say, "No, thank you,"

chắn chắn bạn sẽ không tự sát hoặc rơi vào trầm cảm.

you certainly don't kill yourself or slip into a clinical depression.

But certainly, around the world,

Nhưng chắc rằng, trên khắp thế giới, những người bị chối bỏ trong tình yêu sẵn sàng làm mọi thứ vì nó [tình yêu].

people who are rejected in love will kill for it.

People live for love.

Họ sống vì tình yêu. Họ giết vì tình yêu. Họ chết vì tình yêu.

They kill for love.

They die for love.

They have songs, poems, novels,

Họ có bài hát, thơ, tiểu thuyết, điêu khắc, tranh, thần thoại, truyện cổ tích.

sculptures, paintings, myths, legends.

In over 175 societies,

Trong hơn 175 xã hội, người ta đã để lại bằng chứng của hệ thống đầy sức mạnh này của bộ não.

people have left their evidence of this powerful brain system.

I have come to think

Tôi đã đến mức phải nghĩ rằng đây là một trong những hệ thống não bộ mạnh mẽ nhất trên trái đất

it's one of the most powerful brain systems on Earth

for both great joy and great sorrow.

cho cả niềm vui và sự đau khổ.

And I've also come to think

Và tôi cũng nghĩ rằng đó là một trong bộ ba,

that it's one of three basically different brain systems

những hệ thống não bộ khác biệt cơ bản tiến hóa từ giao phối và sinh sản.

that evolved from mating and reproduction.

One is the sex drive: the craving for sexual gratification.

Một là động lực tình dục: sự khao khát thỏa mãn thể xác.

W.H. Auden called it an "intolerable neural itch,"

W.H Auden gọi đó là "sự khao khát mãnh liệt của thần kinh" [intolerable neural itch]

and indeed, that's what it is.

Và thực ra, nó đúng là như thế.

Nó cứ làm phiền bạn từng chút một, cảm giác như bị đói.

It keeps bothering you a little bit, like being hungry.

The second of these three brain systems is romantic love:

Cái thứ hai của bộ ba hệ thống não bộ này là tình yêu lãng mạn:

that elation, obsession of early love.

sự hưng phấn, sự ám ảnh của tình yêu giai đoạn đầu.

And the third brain system is attachment:

Và hệ thống não thứ ba là sự gắn bó:

that sense of calm and security you can feel for a long-term partner.

cái cảm giác yên ả và an toàn mà bạn cảm nhận ở người bạn đời.

And I think that the sex drive evolved to get you out there,

Và tôi nghĩ rằng động lực tình dục phát triển thúc đẩy bạn ra ngoài kia,

looking for a whole range of partners.

kiếm tìm một loạt những bạn tình.

You can feel it when you're just driving along in your car.

Bạn biết đấy, bạn có thể cảm nhận điều này khi bạn đang ngồi lái trên chiếc xe của mình.

It can be focused on nobody.

Nó có thể không tập trung vào ai cả.

I think romantic love evolved to enable you to focus your mating energy

Tôi nghĩ rằng tình yêu lãng mạn phát triển là để làm cho bạn tập trung năng lượng cho sự giao phối

on just one individual at a time,

chỉ vào một cá thể trong một lúc,

thereby conserving mating time and energy.

bằng cách ấy bảo toàn năng lượng và thời gian giao phối.

And I think that attachment, the third brain system,

Và tôi nghĩ rằng sự gắn bó, hệ thống não bộ thứ ba,

evolved to enable you to tolerate this human being

phát triển để làm bạn có thể dung thứ cho con người này --(Tiếng cười) --

at least long enough to raise a child together as a team.

ít nhất đủ dài để nuôi nấng đứa trẻ như một đội.

So with that preamble,

Vậy với lời mở đầu đó, tôi muốn đi vào phần thảo luận về hai xu hướng xã hội sâu sắc nhất.

I want to go into discussing the two most profound social trends.

One of the last 10,000 years

Một trong 10000 năm trở lại đây và nhiều năm khác -- chắc chắn trong 25 năm trở lại --

and the other, certainly of the last 25 years,

that are going to have an impact on these three different brain systems:

sẽ có một sự ảnh hưởng lên bộ ba hệ thống não bộ khác nhau này:

lust, romantic love and deep attachment to a partner.

cám dỗ, tình yêu lãng mạn và sự gắn bó sâu sắc với người bạn đời.

The first is women working, moving into the workforce.

Đầu tiên là khi phụ nữ đi làm, quay trở lại lực lượng lao động.

Tôi đã nhìn vào 150 -- 130 xã hội qua niên giám nhân khẩu học của Hoa Kỳ.

I've looked at 130 societies

through the demographic yearbooks of the United Nations.

Everywhere in the world, 129 out of 130 of them,

Và mọi nơi trên thế giới, 129 trong 130 nước, phụ nữ không chỉ di chuyển vào thị trường việc làm --

women are not only moving into the job market --

sometimes very, very slowly, but they are moving into the job market --

đôi khi rất, rất chậm, nhưng họ đang di chuyển vào thị trường việc làm --

and they are very slowly closing that gap between men and women

và họ đang rút ngắn dần khoảng cách giữa nam giới và nữ giới một cách rất chậm rãi.

in terms of economic power, health and education.

trong phương diện quyền lực kinh tế, sức khỏe và giáo dục.

It's very slow.

Nó [diễn ra] rất chậm.

For every trend on this planet, there's a counter-trend.

Mỗi một xu hướng trên hành tinh này, luôn có một xu hướng ngược lại.

We all know of them, but nevertheless --

Chúng ta đều biết chúng, nhưng tuy thế mà -- một câu châm ngôn Ả rập.

the Arabs say, "The dogs may bark, but the caravan moves on."

Người Ả rập nói, "Những con chó có thể sủa, nhưng đoàn lữ hành vẫn tiến lên."

And, indeed, that caravan is moving on.

Và, thực tế, đoàn lữ hành đó đang tiếp tục tiến tới.

Women are moving back into the job market.

Phụ nữ đang quay trở lại thị trường lao động.

And I say back into the job market, because this is not new.

Và tôi nói trở lại thị trường lao động, bởi vì điều này không phải là mới.

For millions of years, on the grasslands of Africa,

Hàng triệu năm trước, trên những cánh đồng cỏ của Phi Châu,

phụ nữ thường xuyên hái lượm rau củ.

women commuted to work to gather their vegetables.

They came home with 60 to 80 percent of the evening meal.

Họ về nhà với 60 đến 80 phần trăm của bữa ăn tối.

The double income family was the standard.

Gia đình với nguồn thu nhập đôi đã là chuẩn mực.

And women were regarded as just as economically,

Và phụ nữ đã được nhìn nhận có sức mạnh ngang bằng về kinh tế, xã hội và tình dục với nam giới.

socially and sexually powerful as men.

In short, we're really moving forward to the past.

Một cách ngắn gọn, chúng ta thực sự đang quay trở lại quá khứ.

Then, women's worst invention was the plow.

Sau đó, phát minh tệ hại nhất đối với phụ nữ là cái cày.

With the beginning of plow agriculture, men's roles became extremely powerful.

Với sự bắt đầu của nền nông nghiệp cày cấy, vai trò của người đàn ông trở nên cực kỳ quan trọng.

Women lost their ancient jobs as collectors,

Phụ nữ mất đi công việc thời cổ đại của họ là hái lượm,

nhưng sau đó với cách mạng công nghiệp và hậu cách mạng công nghiệp

but then with the industrial revolution and the post-industrial revolution

they're moving back into the job market.

họ đang quay trở lại thị trường lao động.

In short, they are acquiring the status that they had a million years ago,

Ngắn gọn, họ đang giành lại vị thế mà họ đã có hàng triệu năm trước.

10,000 years ago, 100,000 years ago.

10.000 năm trước, 100.000 năm trước.

We are seeing now one of the most remarkable traditions

Chúng ta đang thấy một trong những truyền thống đáng chú ý nhất trong lịch sử con người.

in the history of the human animal.

Và điều này sẽ mang lại ảnh hưởng.

And it's going to have an impact.

I generally give a whole lecture

Tôi thường cho cả một bài diễn thuyết về tác động của nữ giới trong cộng đồng kinh doanh.

on the impact of women on the business community.

I'll say just a couple of things, and then go on to sex and love.

Tôi sẽ chỉ nói đến một vài điều, và sau đó chuyển sang tình dục và tình yêu.

There's a lot of gender differences;

Có rất nhiều những khác biệt giới tính;

anybody who thinks men and women are alike

những ai nghĩ nam giới và nữ giới thì giống nhau đơn giản chưa bao giờ có một con trai và một con gái.

simply never had a boy and a girl child.

I don't know why they want to think that men and women are alike.

Tôi không biết tại sao họ lại muốn nghĩ rằng nam giới và nữ giới thì giống nhau.

There's much we have in common,

Chúng ta có rất nhiều điểm chung, nhưng còn nhiều hơn những điểm chúng ta --

but there's a whole lot that we do not have in common.

không giống nhau.

We are -- in the words of Ted Hughes,

Chúng ta -- theo lời của Ted Hughes,

"I think that we are like two feet. We need each other to get ahead."

"Tôi nghĩ rằng chúng ta được tạo ra -- chúng ta giống như hai bàn chân. Chúng ta cần nhau để đi tới trước."

But we did not evolve to have the same brain.

Nhưng chúng ta đã không tiến hóa để có bộ não giống nhau.

And we're finding more and more gender differences in the brain.

Và chúng ta đang tìm thấy thêm nhiều nữa những khác biệt giới tính trong não bộ.

I'll only just use a couple and then move on to sex and love.

Tôi sẽ chỉ sử dụng một vài ví dụ và sau đó chuyển sang tình dục và tình yêu.

One of them is women's verbal ability.

Một trong số đó là khả năng nói chuyện của phụ nữ. Phụ nữ có thể chuyện trò.

Women can talk.

Women's ability to find the right word rapidly, basic articulation

Khả năng của phụ nữ để tìm từ ngữ phù hợp một cách nhanh chóng, sự phát âm rõ ràng cơ bản

goes up in the middle of the menstrual cycle,

tăng lên vào giữa chu kỳ kinh nguyệt, khi nồng độ estrogen lên đỉnh điểm.

when estrogen levels peak.

But even at menstruation, they're better than the average man.

Tuy nhiên cả khi ở chu kỳ kinh nguyệt, họ vẫn giỏi hơn một người đàn ông bình thường.

Women can talk.

Phụ nữ có thể trò chuyện.

They've been doing it for a million years; words were women's tools.

Họ đã và đang làm như thế hàng triệu năm nay; từ ngữ là công cụ của phụ nữ.

They held that baby in front of their face,

Họ bế đứa trẻ con trước mặt,

cajoling it, reprimanding it, educating it with words.

trêu đùa nó, quở trách nó, dạy dỗ nó bằng lời nói.

And, indeed, they're becoming a very powerful force.

Và, thực ra, chúng trở thành một ảnh hưởng đầy uy lực.

Even in places like India and Japan,

Thậm chí ở những nơi như Ấn Độ và Nhật Bản,

where women are not moving rapidly into the regular job market,

nơi mà phụ nữ không di chuyển vào thị trường lao động phổ thông một cách nhanh chóng,

they're moving into journalism.

họ chuyển sang nghề báo.

And I think that the television is like the global campfire.

Và tôi nghĩ rằng truyền hình giống như đống lửa trại toàn cầu.

We sit around it and it shapes our minds.

Chúng ta ngồi quanh nó và nó định hướng suy nghĩ của chúng ta.

Almost always, when I'm on TV, the producer who calls me,

Hầu như mọi lúc, khi tôi đang ở trên TV, những nhà sản xuất những người gọi tôi,

who negotiates what we're going to say,

những người thương lượng điều chúng tôi sẽ nói [trên TV], là một người phụ nữ.

is a woman.

In fact, Solzhenitsyn once said,

Thực tế, Solzhenitsyn một lần đã từng nói,

"Để có một nhà văn vĩ đại thì phải có một chính phủ khác."

"To have a great writer is to have another government."

Today 54 percent of people who are writers in America are women.

Ngày nay 54 phần trăm nhà văn trên nước Mỹ là phụ nữ.

Đó là một trong số rất nhiều, rất nhiều nét đặc trưng mà phụ nữ có

It's one of many, many characteristics that women have

that they will bring into the job market.

mà họ mang đến cho thị trường lao động.

They've got incredible people skills, negotiating skills.

Họ có những kỹ năng con người, kỹ năng thương thuyết đáng kinh ngạc.

They're highly imaginative.

Họ rất giàu trí tưởng tượng.

We now know the brain circuitry of imagination, of long-term planning.

Chúng ta biết rằng các tụ điện não của trí tưởng tượng, của lập kết hoạch lâu dài.

They tend to be web thinkers.

Họ có khuynh hướng là những người suy nghĩ theo mạng lưới [web thinker].

Because the female parts of the brain are better connected,

Bởi vì các phần của não nữ giới thì được kết nối tốt hơn.

they tend to collect more pieces of data when they think,

họ có khuynh hướng thu thập thêm nhiều mảnh dữ liệu khi họ nghĩ,

put them into more complex patterns, see more options and outcomes.

đặt chúng vào nhiều mẫu hình phức tạp, nhìn thấy thêm nhiều lựa chọn và kết quả.

They tend to be contextual, holistic thinkers,

Họ có xu hướng là những người suy nghĩ theo bối cảnh, chính thể luận, cái mà tôi gọi là những người suy nghĩ mạng lưới [web thinker].

what I call web thinkers.

Men tend to -- and these are averages --

Nam giới -- những người bình thường -- có khuynh hướng bỏ quả những gì họ cho là thừa thãi,

tend to get rid of what they regard as extraneous,

focus on what they do,

tập trung vào những thứ họ làm, và thường di chuyển theo kiểu suy nghĩ tường bước một.

and move in a more step-by-step thinking pattern.

They're both perfectly good ways of thinking.

Chúng đều là những cách suy nghĩ hoàn hảo.

We need both of them to get ahead.

Chúng ta cần cả hai để tiến lên.

In fact, there's many more male geniuses in the world.

Thực thế, có nhiều nam giới thiên tài trên thế giới.

And there's also many more male idiots in the world.

Khi mà -- cũng không thiếu đàn ông ngốc nghếch trên thế giới. (Tiếng cười)

(Laughter)

When the male brain works well, it works extremely well.

Khi mà bộ não nam giới làm việc tốt, nó làm việc cực kỳ hữu hiệu.

And what I really think that we're doing is,

Và tôi, cái mà tôi thật sự nghĩ rằng đang diễn ra, chúng ta đang hướng tới một xã hội cộng tác,

we're moving towards a collaborative society,

a society in which the talents of both men and women

một xã hội mà trong đó tài năng của cả đàn ông và phụ nữ đều được hiểu rõ

are becoming understood and valued and employed.

coi trọng và sử dụng.

But in fact, women moving into the job market

Nhưng thực tế, việc phụ nữ di chuyển vào thị trường lao động đang có một ảnh hưởng lớn lao

is having a huge impact on sex and romance and family life.

đến vấn đề tình dục, sự lãng mạn và cuộc sống gia đình.

Foremost, women are starting to express their sexuality.

Trước tiên, phụ nữ đang bắt đầu bày tỏ giới tính của họ.

I'm always astonished when people come to me and say,

Tôi luôn luôn ngạc nhiên khi có người đến với tôi và nói,

"Why is it that men are so adulterous?"

"Tại sao đàn ông hay ngoại tình?"

"Why do you think more men are adulterous than women?"

Và tôi nói, "Tại sao bạn nghĩ nhiều đàn ông ngoại tình hơn phụ nữ?"

"Well, men are more adulterous!"

"Ồ -- [tất nhiên] đàn ông ngoài tình nhiều hơn!"

Và tôi nói, "Bạn nghĩ những người đàn ông này đang ngoại tình với ai?"

And I say, "Who do you think these men are sleeping with?"

Và -- toán học cơ bản! (Tiếng cười)

(Laughter)

And -- basic math!

Anyway.

Được rồi.

In the Western world,

Trong thế giới tây phương

women start sooner at sex, have more partners,

phụ nữ bắt đầu quan hệ tình dục sớm hơn, có nhiều bạn tình hơn,

express less remorse for the partners that they do,

biểu đạt ít sự ăn năn với người bạn tình hơn,

marry later, have fewer children,

cưới muộn hơn, có ít con hơn, rồi bỏ những cuộc hôn nhân tồi tệ để tìm đến cái tốt hơn.

leave bad marriages in order to get good ones.

We are seeing the rise of female sexual expression.

Chúng ta đang thấy sự trỗi dậy trong việc biểu lộ giới tính của phụ nữ.

And, indeed, once again we're moving forward to the kind of sexual expression

Và, thực thế, một lần nữa chúng ta đang hướng tới kiểu biểu lộ giới tính

that we probably saw on the grasslands of Africa a million years ago,

mà chúng ta có thể đã thấy trên những cánh đồng cỏ Phi Châu hàng triệu năm về trước,

because this is the kind of sexual expression that we see

bởi vì kiểu biểu hiện giới tính mà chúng ta thấy

in hunting and gathering societies today.

trong xã hội săn bắn và hái lượm ngày nay.

We're also returning to an ancient form of marriage equality.

Chúng ta cũng đang trở về đang cổ đại của cân bằng hôn nhân.

They're now saying that the 21st century

Người ta đang nói rằng thế kỷ 21

is going to be the century of what they call the "symmetrical marriage,"

sẽ là thế kỷ mà người ta gọi là "hôn nhân đối xứng,"

or the "pure marriage," or the "companionate marriage."

hay "hôn nhân thuần túy," hay "hôn nhân có thỏa thuận."

This is a marriage between equals,

Đây là cuộc hôn nhân giữa hai người ngang bằng,

moving forward to a pattern

hướng tới một mẫu hình tương thích ở mức độ cao với tinh thần của người cổ đại.

that is highly compatible with the ancient human spirit.

We're also seeing a rise of romantic love.

Chúng ta cũng đang thấy sự trỗi dậy của tình yêu lãng mạn.

91 percent of American women and 86 percent of American men

91 phần trăm phụ nữ Mỹ và 86 phần trăm nam giới Mỹ

would not marry somebody who had every single quality

sẽ không kết hôn với người có tất cả những phẩm chất mà họ đang tìm ở một người bạn đời

they were looking for in a partner,

if they were not in love with that person.

nếu họ không yêu người đó.

People around the world, in a study of 37 societies,

Các dân tộc trên khắp thế giới, trong một nghiên cứu ở 37 xã hội,

want to be in love with the person that they marry.

muốn kết hôn với người mình yêu.

Indeed, arranged marriages are on their way off this braid of human life.

Thực vậy, hôn nhân sắp đặt đang dần biến mất trong cuộc sống con người.

I even think that marriages might even become more stable

Tôi thậm chí còn nghĩ rằng hôn nhân chỉ trở nên ổn định

because of the second great world trend.

vì xu hướng toàn cầu thứ hai.

The first one being women moving into the job market,

Thứ nhất là phụ nữ tham gia vào thị trường lao động,

the second one being the aging world population.

Thứ hai là sự lão hóa của dân số thế giới.

They're now saying that in America,

Người ta đang nói rằng ở Mỹ,

that middle age should be regarded as up to age 85.

rằng tầng lớp trung lưu nên được xem xét lên đến tuổi 85.

Because in that highest age category of 76 to 85,

Bởi vì trong phân loại tuổi cao nhất từ 76 đến 85,

as much as 40 percent of people have nothing really wrong with them.

nhiêu nhất 40 phần trăm trong số đó không có vấn đề gì thực sự nghiệm trọng.

So we're seeing there's a real extension of middle age.

Vì thế chúng ta đang thấy một sự kéo dài của tuổi trung niên.

For one of my books, I looked at divorce data in 58 societies.

Và tôi đã thấy -- từ một trong những cuốn sách của tôi, tôi theo dõi số liệu ly dị trong 58 xã hội.

And as it turns out, the older you get, the less likely you are to divorce.

Và như đã tìm ra, càng về già bạn càng ít có nguy cơ ly dị hơn.

So the divorce rate right now is stable in America,

Vì thế tỷ lệ ly dị ở Mỹ bây giờ đã ổn định,

and it's actually beginning to decline.

và nó thực ra đang bắt đầu suy giảm.

It may decline some more.

Nó có thể còn giảm hơn nữa.

Tôi thậm chí còn nói rằng với Viagra, sự thay thế estrogen, giải phẫu hông

I would even say that with Viagra,

estrogen replacement, hip replacements

and the incredibly interesting women

phụ nữ đã trở nên

-- women have never been as interesting as they are now.

thú vị hơn bao giờ hết

Not at any time on this planet have women been so educated,

Chưa có lúc nào trên hành tinh này phụ nữ được giáo dục, thú vị và có khả năng như lúc này.

so interesting, so capable.

And so I honestly think that if there really was ever a time in human evolution

Và thậm chí tôi thật sự nghĩ rằng nếu thực sự có một lúc nào đó trong quá trình tiến hóa của loài người

when we have the opportunity to make good marriages, that time is now.

khi mà chúng ta có cơ hội để làm nên những cuộc hôn nhân tốt đẹp, đó chính là bây giờ.

However, there's always kinds of complications in this.

Tuy nhiên, luôn luôn có nhiều sự phức tạp trong vấn đề này.

These three brain systems -- lust, romantic love and attachment --

Trong bộ ba hệ thống não bộ: cám dỗ, lãng mạn và sự gắn bó --

don't always go together.

chúng không phải lúc nào cũng đi cùng nhau.

They can go together, by the way.

Chúng có thể đi cùng nhau, nhân tiện.

That's why casual sex isn't so casual.

Đó là lý do tại sao tình dục ngẫu nhiên không quá ngẫu nhiên.

With orgasm you get a spike of dopamine.

Với cực khoái bạn tạo ra đỉnh điểm của nồng độ dopamine.

Dopamine's associated with romantic love,

Dopamine thì liên kết với sự lãng mạn,

and you can just fall in love with somebody

và bạn có thể yêu một người mà bạn tình cờ có quan hệ tình dục.

who you're just having casual sex with.

With orgasm, then you get a real rush of oxytocin and vasopressin --

Với cực khoái, rồi bạn tạo ra sự xuất hiện đột ngột của oxytocin và vasopressin

those are associated with attachment.

những chất liên kết với sự gắn bó lâu dài.

This is why you can feel such a sense of cosmic union with somebody

Đây là lý do tại sao bạn cảm thấy sự hòa nhập hài hòa với người khác đến thế

after you've made love to them.

sau khi bạn làm tình với họ.

But these three brain systems: lust, romantic love and attachment,

Nhưng ba hệ thống não này: cám dỗ, lãng mạn và gắn bó,

aren't always connected to each other.

không phải luôn luôn kết nối với nhau.

You can feel deep attachment to a long-term partner

Bạn có thế cảm thấy sư gắn bó sâu sắc với một người bạn đời

while you feel intense romantic love for somebody else,

trong khi bạn cảm thấy tình yêu lãng mạn mãnh liệt với một ai đó khác,

while you feel the sex drive for people unrelated to these other partners.

trong khi bạn cảm thấy ham muốn tình dục đối với một người không liên quan đến những người này.

In short, we're capable of loving more than one person at a time.

Ngắn gọn, chúng ta có khả năng yêu nhiều hơn một người một lúc.

In fact, you can lie in bed at night

Trên thực tế, bạn có thế nằm trên giường vào buổi tối

and swing from deep feelings of attachment for one person

và chuyển từ xúc cảm sâu sắc của sự gắn bó đối với một người

to deep feelings of romantic love for somebody else.

đến tình cảm sâu sắc của tình yêu lãng mạn với một người khác.

It's as if there's a committee meeting going on in your head

Có một sự đấu tranh trong đầu bạn

as you are trying to decide what to do.

vì bạn đang cố quyết định phải làm gì.

So I don't think, honestly,

Vì thế một cách thật lòng tôi không nghĩ chúng ta là loài vật sinh ra để hạnh phúc;

we're an animal that was built to be happy;

we are an animal that was built to reproduce.

chúng ta là loài vật sinh ra để sinh sản.

I think the happiness we find, we make.

Tôi nghĩ niềm hạnh phúc chúng ta tìm kiếm, chúng ta tạo ra.

And I think, however,

Và tôi nghĩ, tuy nhiên, chúng ta có thể tạo ra mối quan hệ tốt đẹp với nhau.

we can make good relationships with each other.

So I want to conclude with two things.

Vì vậy tôi muốn kết luận với hai việc.

Tôi muốn kết luận với một sự lo lắng.

I want to conclude with a worry,

Tôi có một sự lo lắng -- và một câu chuyện tuyệt vời.

and with a wonderful story.

Sự lo lắng là về thuốc chống suy nhược.

The worry is about antidepressants.

Hơn 100 triệu đơn thuốc chống suy nhược được kê ra mỗi năm ở Hoa Kỳ.

Over 100 million prescriptions of antidepressants

are written every year in the United States.

And these drugs are going generic.

Và những viên thuốc này đang đi vào gen.

They are seeping around the world.

Chúng đang lan truyền ra khắp thế giới.

I know one girl who's been on these antidepressants,

Tôi biết một cô bé đã sử dụng thuốc chống suy nhược

SSRIs, serotonin-enhancing antidepressants -- since she was 13.

SSRI, thuốc chống suy nhược tăng cường serotonin -- từ khi cô bé mới 13.

She's 23. She's been on them ever since she was 13.

Cô ấy bây giờ 23.

I've got nothing against people who take them short term,

Tôi không chống lại việc sử dụng chúng trong thời gian ngắn,

when they're going through something horrible.

khi người ta đang trải qua những việc thật sự khinh khủng.

They want to commit suicide or kill somebody else.

Khi họ muốn tự vẫn hoặc giết người.

I would recommend it.

Tôi sẽ khuyên họ dùng.

But more and more people in the United States

Nhưng khi mà càng nhiều người tại Hoa Kỳ sử dụng chúng một cách lâu dài.

are taking them long term.

Và thực thế, những viên thuốc này làm tăng nồng độ serotonin.

And indeed, what these drugs do is raise levels of serotonin.

And by raising levels of serotonin, you suppress the dopamine circuit.

Và bằng cách tằng cường nồng độ serotonin, bạn triệt tiêu tụ điện não [ciruit] depamine

Everybody knows that.

Ai cũng biết rằng.

Dopamine is associated with romantic love.

Dopamine thì liên quan đến sự lãng mạn.

Not only do they suppress the dopamine circuit,

Không chỉ chúng triệt tiêu tụ điện não dopamine, chúng còn giết chết ham muốn tình dục.

but they kill the sex drive.

And when you kill the sex drive, you kill orgasm.

Và khi bạn giết chết ham muốn tình dục, bạn giết chết sự cực khoái.

And when you kill orgasm,

Và khi bạn làm chết đi sự cực khoái, bạn mất đi luồng chất kích hoạt sự gắn bó.

you kill that flood of drugs associated with attachment.

The things are connected in the brain.

Những phần này liên kết với nhau trong não.

And when you tamper with one brain system,

Và khi bạn can thiệp vào một hệ thống não bộ,

you're going to tamper with another.

bạn sẽ làm xáo trộn những phần khác.

I'm just simply saying that a world without love is a deadly place.

Tôi chỉ nói đơn giản rằng một thế giới không có tình yêu là một nơi chết chóc.

So now --

(Applause)

Vì thế bây giờ -- (Vỗ tay) -- Cảm ơn.

Thank you.

Tôi muốn kết thúc bằng một câu chuyện. Và sau đó là một lời bình.

I want to end with a story.

And then, just a comment.

I've been studying romantic love and sex and attachment for 30 years.

Tôi đã và đang nghiên cứu về tình yêu lãng mạn, tình dục, và sự gắn bó trong vòng 30 năm.

Tôi có một người chị sinh đôi giống hệt; Tôi thấy thích thú tại sao chúng tôi giống nhau

I'm an identical twin; I am interested in why we're all alike.

Why you and I are alike, why the Iraqis and the Japanese

Tại sao bạn và tôi giống nhau, tại sao người I-rắc, người Nhật

and the Australian Aborigines and the people of the Amazon River

người thổ dân Úc và người sông Amazon đều giống nhau.

are all alike.

And about a year ago,

Và khoảng một năm về trước, một dịch vụ hẹn hò qua mạng, Match.com, gặp tôi

an Internet dating service, Match.com, came to me

and asked me if I would design a new dating site for them.

và đề nghị tôi thiết kế một trang web hẹn hò cho họ.

I said, "I don't know anything about personality. You know?

Tôi nói, "Tôi không biết gì về nhân cách. Bạn biết đấy?

I don't know. Do you think you've got the right person?"

Tôi không biết. Ban có nghĩ rằng bạn đã tìm đúng người?"

They said, "Yes."

Họ nói, "Đúng thế"

It got me thinking about why it is that you fall in love

Nó làm tôi nghĩ đến tại sao bạn yêu người này mà không phải là người khác.

with one person rather than another.

That's my current project; it will be my next book.

Đó là dự án hiện giờ của tôi; và nó sẽ là cuốn sách tiếp theo của tôi.

There's all kinds of reasons

Có đủ kiểu lý do bạn yêu một người mà không phải là người khác.

that you fall in love with one person rather than another.

Timing is important. Proximity is important.

Thời gian là quan trọng. Sự gần gũi là quan trọng.

Mystery is important.

Sự bí ẩn là quan trọng. Bạn yêu một người mà có phần nào đó bí ẩn,

You fall in love with somebody who's somewhat mysterious,

một phần bởi vì sự bí ẩn gia tăng dopamine trong não,

in part because mystery elevates dopamine in the brain,

probably pushes you over that threshold to fall in love.

có lẽ sẽ đủ đẩy bạn đến với tình yêu.

You fall in love with somebody

Bạn yêu một người mà vừa vặn với cái mà bạn gọi là "bản đồ tình yêu,"

who fits within what I call your "love map,"

an unconscious list of traits

một bản liệt kê trong tiềm thức các đặc điểm mà bạn góp nhặt trong lúc lớn lên từ thuở nhỏ.

that you build in childhood as you grow up.

And I also think that you gravitate to certain people,

Và tôi cũng nghĩ rằng bạn

thu hút một số người, thực ra, có một số hệ thống não bổ sung nào đó.

actually, with somewhat complementary brain systems.

And that's what I'm now contributing to this.

Và đó là những gì tôi đóng góp cho điều này.

But I want to tell you a story, to illustrate.

Nhưng tôi muốn kể cho bạn một câu chuyện để minh họa.

I've been carrying on here about the biology of love.

Tôi mang đến đây mặt sinh học của tình yêu.

I wanted to show you a little bit about the culture of it, too,

Tôi cũng muốn cho các bạn thấy một phần nhỏ về văn hóa của nó --

the magic of it.

điều kỳ diệu của nó (tình yêu).

It's a story that was told to me

Đó là một câu truyện được kể cho tôi bởi một người khác

by somebody who had heard it just from one --

probably a true story.

có lẽ là một câu truyện có thật.

Đó là một sinh viên tốt nghiệp đại học - Tôi đang ở Rutgers cùng hai đồng nghiệp --

It was a graduate student -- I'm at Rutgers and my two colleagues --

Art Aron is at SUNY Stony Brook.

Art Aron đang ở SUNY Stony Brook.

That's where we put our people in the MRI machine.

Đó là nơi mà chúng tôi đặt người vào máy MRI.

And this graduate student was madly in love with another graduate student,

Và cậu sinh viên tốt nghiệp đại học này này đang yêu mãnh liệt một cô sinh viên khác

and she was not in love with him.

và cô ấy thì lại không yêu anh ta.

And they were all at a conference in Beijing.

Và khi họ ở tại một hội thảo tại Bắc Kinh.

Và anh ta biết từ nghiên cứu của chúng tôi rằng nếu bạn làm một điều gì đó mới lạ với một người,

And he knew from our work

that if you go and do something very novel with somebody,

you can drive up the dopamine in the brain,

bạn có thể đẩy cao nồng độ dopamine trong não.

and perhaps trigger this brain system for romantic love.

Và có lẽ kích hoạt phần não dành cho tình yêu lãng mạn. (Tiếng cười)

(Laughter)

Vì vậy anh ta quyết định áp dụng khoa học vào thực tế,

So he decided he'd put science to work.

và anh ta mời cô gái đi một chuyến xe xích lô với anh ta.

And he invited this girl to go off on a rickshaw ride with him.

And sure enough -- I've never been in one,

Và chắc chắn là -- tôi chưa từng đi thử lần nào,

but apparently they go all around the buses and the trucks

nhưng dường như họ đi vòng quanh những chiếc xe buýt và xe tải

and it's crazy and it's noisy and it's exciting.

nó rất điên rồ, ồn ào và kích động.

He figured that this would drive up the dopamine,

Và anh ta tìm ra rằng điều này có thể làm tăng lượng dopamine,

and she'd fall in love with him.

và cô ta có thể sẽ yêu anh ta.

So off they go and she's squealing and squeezing him

Vậy nên họ đi và cô ta la hét và ôm chặt lấy anh ta

và cười và có một quãng thời gian tuyệt vời.

and laughing and having a wonderful time.

An hour later they get down off of the rickshaw,

Và một giờ sau họ xuống xe,

and she throws her hands up and she says,

và cô ấy vươn vai và nói, "Chẳng phải nó thật tuyệt vời sao?"

"Wasn't that wonderful?"

And, "Wasn't that rickshaw driver handsome!"

Và, "Chẳng phải anh chàng lái xe xích lô thật đẹp trai sao!"

(Laughter)

(Tiếng cười) (Vỗ tay)

(Applause)

There's magic to love!

Đó là phép màu của tình yêu!

(Applause)

But I will end by saying that millions of years ago,

Nhưng tôi sẽ kết thúc bằng cách nói rằng hàng triệu năm trước, chúng ta tiến hóa cùng với ba ham muốn:

we evolved three basic drives:

the sex drive, romantic love

ham muốn tình dục, tình yêu lãng mạn và sự gắn bó với một người bạn đời.

and attachment to a long-term partner.

Những mạch này được khắc sâu vào não con người.

These circuits are deeply embedded in the human brain.

They're going to survive as long as our species survives

Và chúng sẽ tồn tại một khi giống loài chúng ta còn tiếp tục sống

on what Shakespeare called "this mortal coil."

trên cái mà Shakespeare gọi là "Nỗi khổ nhân gian." ("Mortal coil")

Thank you.

Cảm ơn. (Vỗ tay)

Chris Anderson: Helen Fisher!

(Applause)