Saki Mafundikwa: Ingenuity and elegance in ancient African alphabets

Saki Mafundikwa: Antik Afrika Alfabelerinde ustalık ve zarafet

Çeviri: Mehmet Yarkın Ergin Gözden geçirme: İlayda Özveren

I moved back home 15 years ago

Birleşik Devletlerde 20 yıl kaldıktan sonra

after a 20-year stay in the United States,

Memleketime geri taşındım, 15 yıl önce.

and Africa called me back.

ve Afrika beni geri çağırdı.

And I founded my country's first

Ve ülkemdeki ilk grafik tasarım

graphic design and new media college.

ve yeni medya üniversitesini kurdum.

And I called it the Zimbabwe Institute of Vigital Arts.

Adını da Zimbabwe Vijital Sanatlar Enstitüsü koydum.

The idea, the dream, was really for a sort of Bauhaus

Fikrim, hayalim aslında bir çeşit Bauhaus gibi

sort of school where new ideas were interrogated

bir okul, yeni fikirlerin gelip soruşturulduğu

and investigated,

ve incelendiği,

the creation of a new visual language

Afrikanın yaratıcı mirasına dayalı

based on the African creative heritage.

yeni bir görsel lisanın yaratılışı.

We offer a two-year diploma

Lise eğitimini başarılı bir şekilde

to talented students who have successfully completed

bitirmiş yetenekli öğrencilere

their high school education.

iki yıllık bir diploma sunuyoruz

And typography's a very important part of the curriculum

Ve tipografi müfredatın çok önemli bir kısmı

and we encourage our students to look inward for influence.

ve öğrencilerimize ilham için kendi içlerine bakmalarını teşvik ediyoruz

Here's a poster designed by one of the students

İşte öğrencilerden birinin tasarladığı bir poster

under the theme "Education is a right."

"Eğitim bir haktır." teması hakkında.

Some logos designed by my students.

Öğrencilerim tarafından tasarlanmış bazı logolar.

Africa has had a long tradition of writing,

Afrikanın eskilere dayanan bir yazı geleneği vardır

but this is not such a well-known fact,

Ama bu pek de bilinmez,

and I wrote the book "Afrikan Alphabets" to address that.

ve ben bu konu hakkında "Afrikan Alphabets" kitabını yazdım.

The different types of writing in Africa,

Afrikada değişik yazı çeşitleri,

first was proto-writing,

İlki ilkel-yazıydı

as illustrated by Nsibidi,

Nsibidi tarafından resmedilmiş.

which is the writing system of a secret society

ki bu sistem Güney Nijerya'daki Ejagham insanlarının

of the Ejagham people in southern Nigeria.

gizli topluluğuna ait bir yazı sistemidir.

So it's a special-interest writing system.

Dolayısıyla özel amaçlı bir yazı sistemi

The Akan of people of Ghana and [Cote d'Ivoire]

Gana'daki Akan topluluğu ve Fildişi Sahili

developed Adinkra symbols some 400 years ago,

400 yıl kadar önce Adinkra sembollerini geliştirdi,

and these are proverbs, historical sayings,

ve bunlar atasözleri, tarihi deyişler,

objects, animals, plants,

objeler, hayvanlar, bitkiler,

and my favorite Adinkra system

ve benim favori Adinkra sistemim,

is the first one at the top on the left.

Sol üstteki birinci olan.

It's called Sankofa.

Adı Sankofa.

It means, "Return and get it." Learn from the past.

"Geri dön ve al" anlamına geliyor. Geçmişten ders al.

This pictograph by the Jokwe people of Angola

Angola'daki Jokwe topluluğuna ait bu piktograf

tells the story of the creation of the world.

dünyanın yaratılışı hikayesini anlatıyor.

At the top is God, at the bottom is man, mankind,

Tepede Tanrı, dipte Ademoğlu,

and on the left is the sun, on the right is the moon.

solda güneş ve sağda ay.

All the paths lead to and from God.

Tüm yollar Tanrı'dan ve Tanrı'ya çıkıyor.

These secret societies of the Yoruba, Kongo

Kongo Yoruba'daki gizli topluluklar

and Palo religions

ve Palo dinleri

in Nigeria, Congo and Angola respectively,

Nijerya, Kongo ve Angola'da, sırasıyla

developed this intricate writing system

bu karışık yazı sistemini geliştirdiler.

which is alive and well today in the New World

ki bu sistem hala canlıdır ve Yeni Dünya'da

in Cuba, Brazil and Trinidad and Haiti.

-Küba, Brezilya, Trinidad ve Haiti'de- bilinir.

In the rainforests of the Democratic Republic of Congo,

Kongo Demokratik Cumhuriyetinin yağmur ormanlarında,

in the Ituri society,

Ituri topluluğu

the men pound out a cloth out of a special tree,

erkekler özel bir ağaçtan bir kumaş çıkarıyorlar

and the women, who are also the praise singers,

ve kadınlar, aynı zamanda takdir gören şarkıcılardır,

paint interweaving patterns

birleştirici desenler boyuyorlar

that are the same in structure

ki bu desennlerin yapısı şarkılarda söyledikleri

as the polyphonic structures that they use in their singing --

çok sesli yapılarla aynıdır.

a sort of a musical score, if you may.

Müzik notası kağıdı gibi.

In South Africa, Ndebele women

Güney Afrika'da Ndebele kadınları

use these symbols and other geometric patterns

evlerini parlak renklere boyamak için

to paint their homes in bright colors,

bu sembolleri ve geometrik desenleri kullanıyor

and the Zulu women use the symbols

ve Zulu kadınları bu sembolleri

in the beads that they weave

boncuklara işliyorlar ve boncuklardan da

into bracelets and necklaces.

bilezik ve kolye yapılıyor.

Ethiopia has had the longest tradition of writing,

24 milyondan fazla kişinin konuştuğu

with the Ethiopic script that was developed

Amharic dilinin yazımında kullanılan ve

in the fourth century A.D.

M.S. dördüncü yüzyılda gelişen

and is used to write Amharic,

Etiyopik metinleri ile

which is spoken by over 24 million people.

Etiyopya en eski yazı geleneğine sahip.

King Ibrahim Njoya of the Bamum Kingdom of Cameroon

Kamerun'daki Bamum Krallığının Kralı Ibrahim Njoya

developed Shü-mom at the age of 25.

25 yaşında Shü-mom'u yarattı.

Shü-mom is a writing system.

Shü-mom bir yazı sistemi.

It's a syllabary. It's not exactly an alphabet.

Heceseldir. Tam olarak bir alfabe sayılmaz.

And here we see three stages of development

Ve işte burada 30 yıl içinde geçirdiği

that it went through in 30 years.

üç gelişim aşamasını görüyoruz.

The Vai people of Liberia had a long tradition of literacy

Liberya'daki Vai topluluğu eskiden beri okuma-yazma bilen bir geleneğe sahiptir.

before their first contact with Europeans in the 1800s.

1800'lerde Avrupalılarla ilk karşılaşmalarından önce bile.

It's a syllabary and reads from left to right.

Heceseldir ve soldan sağa okunur.

Next door, in Sierra Leone, the Mende

Hemen yanında, Sierra Leone, Mende topluluğu da

also developed a syllabary,

hecesel bir sitem geliştirdi

but theirs reads from right to left.

ama onlarınki sağdan sola okunuyordu.

Africa has had a long tradition of design,

Afrikanın eski bir tasarım geleneği var

a well-defined design sensibility,

iyice tanımlanmış bir tasarım anlayışı

but the problem in Africa has been that,

ama Afrikanın problemi şu ki,

especially today, designers in Africa

özellikle bugünlerde, Afrika'daki tasarımcılar

struggle with all forms of design

her türden tasarım çeşidiyle cebelleşiyor.

because they are more apt to look outward

Çünkü ilham için dışarıya, çevreye bakmaya

for influence and inspiration.

daha meyilliler.

The creative spirit in Africa, the creative tradition,

Afrika'daki yaratıcı ruh, yaratıcı gelenek,

is as potent as it has always been,

eskiden olduğu kadar kuvvetli,

if only designers could look within.

eğer tasarımcılar kendi içlerine bakmayı başarırsa.

This Ethiopic cross illustrates

Bu Etiyopik haç Dr. Ron Eglash'in

what Dr. Ron Eglash has established:

söylediğini resmediyor.

that Africa has a lot to contribute to computing

" Afrika'nın hesaplama ve matematik konularına

and mathematics through their intuitive grasp of fractals.

katacak çok şeyi var, özellikle fraktaller hakkındaki sezgisel kavrayışları konusunda."

Africans of antiquity created civilization,

Antik Afrikalılar medeniyeti kurdular.

and their monuments, which still stand today,

Onların anıtları, ki hala ayaktadır,

are a true testimony of their greatness.

muhteşemliklerine en doğru kanıttır.

Most probably, one of humanity's greatest achievements

Büyük olasılıkla, insanlığın en büyük başarılarından biri

is the invention of the alphabet,

alfabenin icadıdır

and that has been attributed to Mesopotamia

ve bu Mezopotamya'ya atfedilmektedir

with their invention of cuneiform in 1600 BC,

M.Ö. 1600'de çivi yazısının ve

followed by hieroglyphics in Egypt,

ardından gelen Mısır hiyerogliflerinin icadı yüzünden.

and that story has been cast in stone as historical fact.

Bu hikaye, tarihi bir gerçek olarak mühürlendi.

That is, until 1998,

Ta ki, 1998'de

when one Yale professor John Coleman Darnell

Yale profesörü John Coleman Darnell

discovered these inscriptions in the Thebes desert

Thebes Çölü'nde, Batı Mısır'ın kalker kayalıklarında

on the limestone cliffs in western Egypt,

bu yazıtları keşfedene dek.

and these have been dated at between 1800 and 1900 B.C.,

Ve bu yazıtlar M.Ö. 1800 ve 1900 arasında bir zamana dayanıyor

centuries before Mesopotamia.

Mezopotamya'dan yüzyıllar önce.

Called Wadi el-Hol

Adı Wadi el-Hol

because of the place that they were discovered,

Keşfedildikleri yerden alıyor adını.

these inscriptions -- research is still going on,

Bu yazıtlar -- araştırma hala devam ediyor,

a few of them have been deciphered,

sadece birkaçı deşifre edilebildi

but there is consensus among scholars

ama akademisyenler

that this is really humanity's first alphabet.

bu yazıtların insanlığın ilk alfabesi olduğunda hemfikir.

Over here, you see a paleographic chart

Burada, paleografik bir tablo görüyorsunuz.

that shows what has been deciphered so far,

Şu ana kadar deşifre edilmişleri gösteriyor

starting with the letter A, "ālep," at the top,

"alep" A harfiyle başlıyor başta,

and "bêt," in the middle, and so forth.

"bêt" ortada ve devam ediyor.

It is time that students of design in Africa

Artık Afrika'nın tasarım öğrencilerinin,

read the works of titans like Cheikh Anta Diop,

bu keşifle Mısır'daki eserleri saygı gören

Senegal's Cheikh Anta Diop,

Senegalli Cheikh Anta Diop gibi

whose seminal work on Egypt is vindicated

devlerin eserlerini

by this discovery.

okumaları lazım.

The last word goes to the great Jamaican leader

Son sözüm muhteşem Jamaikalı lider

Marcus Mosiah Garvey

Marcus Mosiah Garvey'den

and the Akan people of Ghana

ve Gana'daki Akan topluluğundan

with their Adinkra symbol Sankofa,

onların Sankofa adlı Adinkra sembolünden

which encourages us to go to the past

Bu söz günümüzü bilgilendirmek ve

so as to inform our present

kendimize ve çocuklarımıza bir gelecek inşa etmek için

and build on a future for us and our children.

geçmişe yönelmemizi teşvik ediyor.

It is also time that designers in Africa

Ayrıca artık Afrikanın tasarımcılarının

stop looking outside.

dışarı bakmayı bırakmaları gerek.

They've been looking outward for a long time,

Çok uzun zamandır dışarıya bakıyorlar,

yet what they were looking for

fakat aradıkları şey

has been right there within grasp, right within them.

tam da burada, burunlarının dibinde, içlerinde.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)