Why we laugh | Sophie Scott

Çeviri: Seda Yıldırım Gözden geçirme: Yunus ASIK

Hi. I'm going to talk to you today about laughter,

Merhaba. Bugün size kahkahadan bahsedeceğim.

and I just want to start by thinking about the first time

Buna kahkahayı ilk fark ettiğim anı

hatırlamaya çalışarak başlamak istiyorum.

I can ever remember noticing laughter.

This is when I was a little girl. I would've been about six.

Küçük bir kızdım, yaklaşık 6 yaşındaydım.

And I came across my parents doing something unusual,

Annem ve babamı alışılmadık bir şey yaparlarken buldum,

where they were laughing.

gülüyorlardı.

They were laughing very, very hard.

Çok ama çok şiddetli gülüyorlardı.

They were lying on the floor laughing.

Gülmekten yerlere yatıyorladı.

They were screaming with laughter.

Bağıra çağıra gülüyorlardı.

I did not know what they were laughing at, but I wanted in.

Neye güldüklerini bilmiyordum ama onlara katılmak istiyordum.

I wanted to be part of that,

Bunun bir parçası olmak istedim

and I kind of sat around at the edge going, "Hoo hoo!" (Laughter)

ve köşede oturup şu sesi çıkardım "Hoo Hoo!"

(Kahkahalar)

Now, incidentally, what they were laughing at

Neye güldüklerini tesadüfen öğrendim.

was a song which people used to sing,

İnsanların o zamanlar söyledikleri,

which was based around signs in toilets on trains

tuvaletler ve trenlerde ne yapıp yapamayacağınızı söyleyen

telling you what you could and could not do

uyarı levhaları hakkındaki bir şarkıya gülüyorlardı.

in toilets on trains.

And the thing you have to remember about the English is, of course,

İngilizler hakkında hatırlamanız gereken bir şey varsa,

we do have an immensely sophisticated sense of humor.

o da bizim çok sofistike bir mizah anlayışımız olduğudur.

(Laughter)

(Kahkahalar)

At the time, though, I didn't understand anything of that.

O zamanlar tabii ki hiçbir kısmını anlamıyordum.

I just cared about the laughter,

Sadece kahkahayı önemsiyordum

and actually, as a neuroscientist, I've come to care about it again.

ve aslında bir nörobilimci olarak yine ona önem vermeye başladım.

And it is a really weird thing to do.

Bu gerçekten garip bir davranış.

What I'm going to do now is just play some examples

Şimdi size birkaç kahkaha örneği göstereceğim.

of real human beings laughing,

İnsanların çıkardıkları sesleri, bu seslerin ne kadar garip olabileceğini

and I want you think about the sound people make and how odd that can be,

ve kahkahanın ses olarak ne kadar ilkel olduğunu düşünün.

and in fact how primitive laughter is as a sound.

It's much more like an animal call than it is like speech.

Konuşmadan daha çok bir hayvan çağrısı gibi.

Sizler için birkaç kahkahamız var.

So here we've got some laughter for you. The first one is pretty joyful.

İlki oldukça neşeli.

(Audio: Laughing)

(Ses: Gülme sesi)

Now this next guy, I need him to breathe.

Şimdi bir sonraki adam, nefes almasına ihtiyacım var.

There's a point in there where I'm just, like,

Öyle bir an geliyor ki, kendi kendime

you've got to get some air in there, mate,

biraz nefes almalısın arkadaşım diyorum,

because he just sounds like he's breathing out.

çünkü nefesi kesiliyormuş gibi geliyor.

(Audio: Laughing)

(Ses: Gülme sesi)

This hasn't been edited; this is him.

Kaydın üzerinde oynanmadı; bu o.

(Audio: Laughing) (Laughter)

(Ses: Gülme sesi) (Kahkahalar)

And finally we have -- this is a human female laughing.

Son olarak elimizde bir kadının gülüşü var.

And laughter can take us to some pretty odd places in terms of making noises.

Konu ses çıkarmak olunca kahkaha bizi bayağı garip yerlere götürebilir.

(Audio: Laughing)

(Ses: Gülme sesi)

She actually says, "Oh my God, what is that?" in French.

Kadın aslında Fransızca "Aman Allah'ım, bu da ne?" diyor.

We're all kind of with her. I have no idea.

Biz de her türlü onunlayız. Bir fikrim yok.

Now, to understand laughter, you have to look at a part of the body

Şimdi kahkahayı anlamak için vücudun,

psikologların ve nörobilimcilerin çok bakmadıkları bir kısmına odaklanmalısınız:

that psychologists and neuroscientists don't normally spend much time looking at,

Kaburgalar.

which is the ribcage,

Kulağa çok da ilgi çekici gelmiyor

and it doesn't seem terribly exciting,

ama aslında hepiniz her an kaburgalarınızı kullanıyorsunuz.

but actually you're all using your ribcage all the time.

Hepinizin şu an kaburgalarınızla yaptığınız şey

What you're all doing at the moment with your ribcage,

-yapmayı bırakmayın- nefes almak.

and don't stop doing it, is breathing.

So you use the intercostal muscles, the muscles between your ribs,

Kaburgalar arası kaslarınızı kullanarak

ve kaburgalarınızı gevşetip sıkarak,

to bring air in and out of your lungs

akciğerlerinize hava alıp verirsiniz.

just by expanding and contracting your ribcage,

Eğer ben göğüs kafesinizin etrafına bir şerit koysaydım

and if I was to put a strap around the outside of your chest

ve hareketi gözlemleseydim,

called a breath belt, and just look at that movement,

gördüğünüz bu nazik sinüsoidal hareket nefes almak olurdu.

you see a rather gentle sinusoidal movement, so that's breathing.

Hepiniz yapıyorsunuz. Sakın bırakmayın.

You're all doing it. Don't stop.

Konuşmaya başladığınız anda,

As soon as you start talking,

nefesinizi çok farklı kullanmaya başlarsınız.

you start using your breathing completely differently.

So what I'm doing now is you see something much more like this.

Yani benim yaptığım şey daha çok bunun gibi.

In talking, you use very fine movements of the ribcage

Konuşurken havayı dışarı vermek için çok ince kaburga

hareketleri kullanırsınız --

to squeeze the air out --

and in fact, we're the only animals that can do this.

aslında biz bunu yapabilen tek hayvanız.

Konuşabilmemizin nedeni bu.

It's why we can talk at all.

Now, both talking and breathing has a mortal enemy,

Şimdi, konuşmanın ve nefes almanın ortak bir düşmanı var

and that enemy is laughter,

ve o düşman kahkaha.

because what happens when you laugh

Çünkü biz gülerken olan şey,

is those same muscles start to contract very regularly,

aynı kasların düzenli olarak kasılması.

and you get this very marked sort of zig-zagging,

Bir zikzak hâlinde olan bu durum,

and that's just squeezing the air out of you.

havayı dışarı atmamızı sağlar.

It literally is that basic a way of making a sound.

Bu gerçekten ses çıkarmanın çok basit bir yolu.

Birinin üzerine basıyor olabilirsiniz ve bu aynı etkiyi verir.

You could be stamping on somebody, it's having the same effect.

Havayı dışarı çıkarırsınız

You're just squeezing air out,

and each of those contractions -- Ha! -- gives you a sound.

ve bu her kasılma size bir ses verir: "Ha!"

Bu kasılmalar birlikte hareket ederler ve spazmlar olur

And as the contractions run together, you can get these spasms,

and that's when you start getting these -- (Wheezing) -- things happening.

ve işte o anda --(Hırıltı)-- bu olur.

Bu konuda çok iyiyimdir.

I'm brilliant at this. (Laughter)

(Kahkahalar)

Now, in terms of the science of laughter, there isn't very much,

Kahkahanın bilimine gelince, ortada pek bir şey olmasa da,

but it does turn out that pretty much everything we think we know

kahkaha ile ilgili bildiğimizi sandığımız her şeyin

about laughter is wrong.

yanlış olduğunu anlarız.

So it's not at all unusual, for example, to hear people to say

İnsanların gülen tek canlı olduğunun söylenildiğini duymak

humans are the only animals that laugh.

hiç de nadir değil.

Nietzsche böyle düşünüyordu.

Nietzsche thought that humans are the only animals that laugh.

Aslında memeliler arasında kahkahaya rastlayabiliriz.

In fact, you find laughter throughout the mammals.

Bu primatlarda sıklıkla gözlemlenmiştir

It's been well-described and well-observed in primates,

but you also see it in rats,

ve farelerde de görebilirsiniz.

Nerede bulursanız bulun

and wherever you find it --

humans, primates, rats --

insanlar, primatlar, fareler --

you find it associated with things like tickling.

hep gıdıklama ile bağdaştırılan şeylerde bulursunuz.

That's the same for humans.

İnsanlar için de bu aynıdır.

You find it associated with play, and all mammals play.

Oyun ile alakalı şeylerdedir ve tüm memeliler oynar.

And wherever you find it, it's associated with interactions.

Nerede bulursanız bulun, etkileşimlerle alakalıdır.

So Robert Provine, who has done a lot of work on this,

Bunun üzerinde çok çalışmış olan Robert Provine,

has pointed out that you are 30 times more likely to laugh

birinin yanındayken gülmemizin,

yalnız olduğumuz zamana göre 30 kez daha olası olduğunu

if you are with somebody else than if you're on your own,

and where you find most laughter

ve en çok kahkahayı bulduğumuz yerin

is in social interactions like conversation.

konuşma gibi sosyal etkileşimler olduğunu söyler.

So if you ask human beings, "When do you laugh?"

Eğer insanlara, "Ne zaman gülersiniz?" diye sorarsanız,

they'll talk about comedy and they'll talk about humor and they'll talk about jokes.

komedi, mizah ve şakalardan bahsederler.

Ne zaman güldüklerini incelerseniz, arkadaşlarıylayken gülerler.

If you look at when they laugh, they're laughing with their friends.

And when we laugh with people, we're hardly ever actually laughing at jokes.

İnsanlarla güldüğümüzde aslında çok nadir şakalara gülüyor oluruz.

You are laughing to show people that you understand them,

Onları anladığınızı göstermek için gülersiniz,

that you agree with them, that you're part of the same group as them.

onlara katıldığınızı, onlarla aynı grupta olduğunuzu.

You're laughing to show that you like them.

Onlardan hoşlandığınızı gösterirsiniz.

You might even love them.

Ya da onları sevdiğinizi.

Bunların hepsini onlarla konuşurken yaparsınız

You're doing all that at the same time as talking to them,

ve kahkaha bu duygusal işlerin çoğunu sizin için yapar.

and the laughter is doing a lot of that emotional work for you.

Something that Robert Provine has pointed out, as you can see here,

Bu resimlerde gördüğünüz gibi,

and the reason why we were laughing

baştaki kahkahalara gülmemizin nedeni

when we heard those funny laughs at the start,

ve ailem ile birlikte gülmemin nedeni,

and why I was laughing when I found my parents laughing,

Robert Provine'ın da dediği gibi,

kahkahanın davranış yoluyla bulaşan kocaman bir etki olması.

is that it's an enormously behaviorally contagious effect.

Kahkahayı başka birinden kapabilirsiniz

You can catch laughter from somebody else,

ve o kişiyi tanıyorsanız onlardan kahkaha kapmanız daha olası.

and you are more likely to catch laughter off somebody else if you know them.

Yani kahkaha hâlâ bu sosyal bağlamdan etkileniyor.

So it's still modulated by this social context.

Mizahı bir kenara bırakıp

You have to put humor to one side

kahkahanın sosyal anlamını düşünmelisiniz

and think about the social meaning of laughter

çünkü kökeni orada yatıyor.

because that's where its origins lie.

Now, something I've got very interested in is different kinds of laughter,

Şimdi, oldukça ilgimi çeken bir başka konu da kahkaha türleri.

and we have some neurobiological evidence about how human beings vocalize

İnsanların nasıl ses çıkardıklarına dair elimizdeki nörobiyolojik kanıtlar,

that suggests there might be two kinds of laughs that we have.

kahkahamızın iki çeşit olabileceğine işaret ediyor.

So it seems possible that the neurobiology for helpless, involuntary laughter,

Yani, ailemin o şarkıya güldüğü gibi

like my parents lying on the floor screaming about a silly song,

çaresiz ve istemsiz olan kahkahanın nörobiyolojisinin,

might have a different basis to it than some of that more polite

kibar ve sosyal olan, çok da kötü olmayan

social laughter that you encounter, which isn't horrible laughter,

ama birinin sizinle etkileşiminin bir parçası olarak

but it's behavior somebody is doing as part of their communicative act to you,

ve isteyerek attığı kahkahadan

part of their interaction with you; they are choosing to do this.

daha farklı bir temeli olması muhtemel görünüyor.

In our evolution, we have developed two different ways of vocalizing.

Evrimimiz boyunca iki farklı ses çıkarma yolu geliştirdik.

Involuntary vocalizations are part of an older system

Şu an yaptığım gibi daha istemli seslere kıyasla

than the more voluntary vocalizations like the speech I'm doing now.

istemsiz sesler daha eski bir sistemin parçası.

So we might imagine that laughter might actually have two different roots.

Yani kahkahanın iki farklı kökeni olduğunu tasavvur edebiliriz.

Bu konuyu daha ayrıntılı inceliyordum.

So I've been looking at this in more detail.

To do this, we've had to make recordings of people laughing,

Bunu yapmak için insanların kahkahalarını kaydetmemiz gerekiyordu.

and we've had to do whatever it takes to make people laugh,

Bunun için de onları güldürmek için ne gerekiyorsa yapmamız.

and we got those same people to produce more posed, social laughter.

Aynı insanlardan daha yapmacık ve sosyal kahkahalar da aldık.

Arkadaşınızın bir şaka yaptığını

So imagine your friend told a joke,

and you're laughing because you like your friend,

ve o şakaya çok komik olduğu için değil de

arkadaşınızı sevdiğiniz için güldüğünüzü düşünün.

but not really because the joke's all that.

So I'm going to play you a couple of those.

Şimdi size o kayıtlardan bazılarını çalacağım.

I want you to tell me if you think this laughter is real laughter,

Duyduğunuz kahkahanın gerçek mi sahte mi olduğunu söylemenizi istiyorum.

or if you think it's posed.

So is this involuntary laughter or more voluntary laughter?

Yani kahkaha istemli mi, yoksa istemsiz mi?

(Audio: Laughing)

(Ses: Kahkaha sesi)

What does that sound like to you?

Bu kulağa nasıl geliyor?

Seyirciler: Sahte. SS: Sahte mi? Sahte.

Audience: Posed. Sophie Scott: Posed? Posed.

Peki ya bu?

How about this one?

(Audio: Laughing)

(Ses: Kahkaha sesi)

(Laughter)

(Kahkahalar)

I'm the best.

Ben bir numarayım.

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkışlar)

Not really.

Aslında değil.

No, that was helpless laughter,

Hayır, bu çaresiz kahkahaydı,

and in fact, to record that, all they had to do was record me

hatta bunu kaydetmek için tek yapmam gereken,

watching one of my friends listening to something I knew she wanted to laugh at,

onun gülmek istediğini bildiğim bir şeyi dinlerken

and I just started doing this.

arkadaşımı izlememdi.

What you find is that people are good at telling the difference

Buradan anlıyoruz ki insanlar,

gerçek ve sahte kahkahayı ayırt edebiliyor.

between real and posed laughter.

Görülüyor ki, bize göre ikisi çok farklı şeyler.

They seem to be different things to us.

İlginçtir ki, benzer bir olay şempanzeler arasında görülür.

Interestingly, you see something quite similar with chimpanzees.

Şempanzeler gıdıklandıklarında farklı

Chimpanzees laugh differently if they're being tickled

birbirleriyle oynarken farklı gülerler.

than if they're playing with each other,

Biz de burada böyle bir şey görüyor olabiliriz.

and we might be seeing something like that here,

İstemsiz ve gıdıklanırkenki kahkahanın sosyal kahkahadan farklı olması.

involuntary laughter, tickling laughter, being different from social laughter.

İkisi işitsel olarak çok farklı.

They're acoustically very different.

Gerçek kahkahalar daha uzun. Perdeleri daha yüksek.

The real laughs are longer. They're higher in pitch.

Çok gülmeye başladığınızda,

When you start laughing hard,

normalde isteyerek yapabileceğinizden çok daha yüksek bir basınç ile

you start squeezing air out from your lungs

under much higher pressures than you could ever produce voluntarily.

akciğerlerinizden hava çıkarırsınız.

Örneğin, sesimin perdesini şarkı söylemek için o kadar inceltemezdim.

For example, I could never pitch my voice that high to sing.

Ayrıca kasılmalar olur ve garip ıslık sesleri çıkarırsınız.

Also, you start to get these sort of contractions and weird whistling sounds,

Bunların hepsi gerçek gülüşün çok kolay anlaşıldığını

all of which mean that real laughter is extremely easy,

or feels extremely easy to spot.

ya da kolay anlaşılır hissedildiğini gösterir.

In contrast, posed laughter, we might think it sounds a bit fake.

Aksine yapmacık kahkahanın kulağa sahte geldiğini düşünürüz.

Actually, it's not, it's actually an important social cue.

Aslında değil, o önemli bir sosyal işaret.

We use it a lot, we're choosing to laugh in a lot of situations,

Onu çok kullanıyoruz, bazı durumlarda gülmeyi seçiyoruz

and it seems to be its own thing.

ve bu kendi hâlinde bir şey gibi duruyor.

So, for example, you find nasality in posed laughter,

Örneğin, yapmacık kahkahada genizden okunma vardır,

that kind of "ha ha ha ha ha" sound

bir çeşit "ha ha ha ha ha" sesi.

that you never get, you could not do, if you were laughing involuntarily.

Eğer istemsiz gülüyor olsaydınız, o sesi elde edemezdiniz.

So they do seem to be genuinely these two different sorts of things.

İkisi gerçekten de çok farklı şeyler.

Beynin kahkaha duyunca nasıl tepki verdiğini anlamak için

We took it into the scanner to see how brains respond

when you hear laughter.

tarama cihazı kullandık.

And when you do this, this is a really boring experiment.

Bu, bu çok sıkıcı bir deney.

Sadece insanlara gerçek ve sahte kahkahalar dinlettik.

We just played people real and posed laughs.

We didn't tell them it was a study on laughter.

Onlara kahkaha üzerinde bir çalışma olduğunu söylemedik.

We put other sounds in there to distract them,

Dikkatlerini dağıtmak için araya başka sesler de koyduk

and all they're doing is lying listening to sounds.

ve tek yaptıkları yatıp bu kayıtları dinlemek oldu.

We don't tell them to do anything.

Herhangi bir şey yapmalarını söylemedik.

Nonetheless, when you hear real laughter and when you hear posed laughter,

Yine de, gerçek ve yapmacık kahkaha duyduğunuzda

the brains are responding completely differently,

beyin tamamen farklı cevap verir.

significantly differently.

önemli derecede farklı.

What you see in the regions in blue, which lies in auditory cortex,

Mavi bölgelerde gördüğünüz, işitme korteksinde yer alır,

are the brain areas that respond more to the real laughs,

beynin gerçek kahkahaya daha çok cevap veren kısımları.

and what seems to be the case,

Öyle anlaşılıyor ki,

when you hear somebody laughing involuntarily,

istemsizce gülen birini duyduğunuzda

you hear sounds you would never hear in any other context.

başka bir durumda duymayacağınız sesler duyuyorsunuz.

It's very unambiguous,

Bu çok belirli

and it seems to be associated with greater auditory processing

ve öyle görünüyor ki, bu özgün sesler daha büyük bir

of these novel sounds.

işitsel işlemeden geçiyorlar.

In contrast, when you hear somebody laughing in a posed way,

Aksine yapmacık bir kahkaha duyduğunuzda,

what you see are these regions in pink,

zihinleştirme ile alakalı olan pembe bölgeler cevap verir,

which are occupying brain areas associated with mentalizing,

yani başkalarının ne düşündüklerini düşünme.

thinking about what somebody else is thinking.

And I think what that means is,

Bence bu şu anlama geliyor:

even if you're having your brain scanned, which is completely boring

Beyniniz taranıyor olsa bile, ki bu tamamen sıkıcı bir şey,

and not very interesting,

hiç ilgi çekici de değil,

when you hear somebody going, "A ha ha ha ha ha,"

birinin "A ha ha ha ha ha" diye güldüğünü duyunca,

you're trying to work out why they're laughing.

neden güldüklerini anlamaya çalışıyorsunuz.

Laughter is always meaningful.

Kahkaha her zaman anlamlıdır.

You are always trying to understand it in context,

Her zaman bağlamını anlamaya çalışırsınız.

even if, as far as you are concerned, at that point in time,

O anda bildiğiniz kadarıyla,

sizinle hiçbir alakası olmasa bile

it has not necessarily anything to do with you,

hâlâ o insanların neden güldüklerini anlamak istersiniz.

you still want to know why those people are laughing.

Farklı yaşlardaki insanların, gerçek ve sahte kahkahaları

Now, we've had the opportunity to look at how people hear real and posed laughter

nasıl duyduklarını inceleme şansımız oldu.

across the age range.

Bu, Royal Society ile birlikte yürüttüğümüz çevrim içi bir deneydi

So this is an online experiment we ran with the Royal Society,

and here we just asked people two questions.

ve bu deneyde insanlara iki soru sorduk.

Birkaç kahkaha dinlediler

First of all, they heard some laughs,

ve bunların ne kadar gerçek veya yapmacık olduklarını söylediler.

and they had to say, how real or posed do these laughs sound?

Gerçek kahkahalar kırmızı, yapmacık olanlar ise mavi.

The real laughs are shown in red and the posed laughs are shown in blue.

Hızlı bir artış görüyorsunuz.

What you see is there is a rapid onset.

Yaşlandıkça gerçek kahkahayı anlamakta daha iyi oluyorsunuz.

As you get older, you get better and better at spotting real laughter.

So six-year-olds are at chance, they can't really hear the difference.

Yani 6 yaşındakiler farkı çok anlayamıyorlar.

By the time you are older, you get better,

Yaşlandıkça daha iyi oluyorsunuz,

but interestingly, you do not hit peak performance in this dataset

ama garip bir şekilde bu veri setindeki zirve performansı yakalamanız,

until you are in your late 30s and early 40s.

30'lu yaşların sonunu ve 40'lı yaşların başını buluyor.

You don't understand laughter fully by the time you hit puberty.

Ergenliğe girdiğinizde kahkahayı tam olarak anlayamıyorsunuz.

You don't understand laughter fully by the time your brain has matured

Gençlik yıllarınızın sonunda beyniniz olgunlaştığında,

at the end of your teens.

tam olarak kahkahayı anlamıyorsunuz.

You're learning about laughter throughout your entire early adult life.

Bütün erken yetişkinlik zamanınızda kahkahayı öğreniyorsunuz.

If we turn the question around and now say not, what does the laughter sound like

Eğer soruyu değiştirir ve kahkahanın sesinin,

gerçek mi yapmacık mı olduğunu değil de,

in terms of being real or posed, but we say,

bu kahkahanın sizi gülmeye ne kadar ittiğini,

how much does this laughter make you want to laugh,

size ne kadar bulaşıcı olduğunu sorarsak daha farklı bir profil görürüz.

how contagious is this laughter to you, we see a different profile.

And here, the younger you are,

Burada, ne kadar genç olursanız,

the more you want to join in when you hear laughter.

kahkahaya o kadar katılmak istiyorsunuz.

Remember me laughing with my parents when I had no idea what was going on.

Neye güldüklerini bilmediğim hâlde ailemle gülmemi hatırlayın.

You really can see this.

Gerçekten bunu görebilirsiniz.

Genç ve yaşlı herkes

Now everybody, young and old,

finds the real laughs more contagious than the posed laughs,

gerçek kahkahaları yapmacık olanlardan daha bulaşıcı buluyor

but as you get older, it all becomes less contagious to you.

ama yaşlandıkça hepsi size daha az bulaşıcı geliyor.

Now, either we're all just becoming really grumpy as we get older,

Ya yaşlandıkça hepimiz daha somurtkan oluyoruz

or it may mean that as you understand laughter better,

ya da kahkahayı anlamakta ustalaştıkça,

and you are getting better at doing that,

sizi güldürmek için kahkahayı duymaktan daha fazlası gerekiyor.

you need more than just hearing people laugh to want to laugh.

You need the social stuff there.

Sosyal şeylere gerek oluyor.

So we've got a very interesting behavior

Yani elimizde çok ilginç bir davranış var

about which a lot of our lay assumptions are incorrect,

ve bu davranışla ilgili varsayımlarımızın çoğu yanlış.

but I'm coming to see that actually there's even more to laughter

Ama anlıyorum ki, aslında kahkaha sosyal bir duygu olmaktan

than it's an important social emotion we should look at,

çok daha fazlası.

because it turns out people are phenomenally nuanced

Anlaşılıyor ki, kahkahayı nasıl kullandığımız konusunda

in terms of how we use laughter.

insanlar olarak çok farklıyız.

There's a really lovely set of studies coming out

Robert Levenson'ın çiftlerle boylamsal bir çalışma yaptığı

from Robert Levenson's lab in California,

Kaliforniya'daki laboratuvarından

where he's doing a longitudinal study with couples.

gerçekten şahane çalışma setleri çıkıyor.

He gets married couples, men and women, into the lab,

Evli çiftleri laboratuvara alıyor

and he gives them stressful conversations to have

ve onlara konuşmaları için stresli konular veriyor.

while he wires them up to a polygraph so he can see them becoming stressed.

Aynı zamanda onları bir poligrafa bağlıyor ki stresli olduklarını görebilsin.

So you've got the two of them in there, and he'll say to the husband,

İkisi de oradayken, çiftlerden birine sorar:

"Tell me something that your wife does that irritates you."

"Eşinizin yaptığı ve sizin sinirinizi bozan bir şey söyleyin."

And what you see is immediately --

ve o anda görebilirsiniz --

just run that one through your head briefly, you and your partner --

bir düşünün, siz ve eşiniz onların yerinde olsaydınız --

you can imagine everybody gets a bit more stressed as soon as that starts.

hayal edebilirsiniz ki herkes biraz daha stresli bir hâle gelir.

You can see physically, people become more stressed.

İnsanların daha stresli bir hâle geldiklerini gözle görebilirsiniz.

What he finds is that the couples who manage that feeling of stress

Levenson bu çalışmasında, kahkaha ve onun gibi pozitif duygularla

stres duygusunu yönetebilen çiftlerin,

with laughter, positive emotions like laughter,

anında daha az stresli olmalarının yanısıra,

not only immediately become less stressed,

gözle görülür bir şekilde daha iyi hissettiklerini,

they can see them physically feeling better,

bu tatsız durumla birlikte daha iyi başa çıktıklarını,

they're dealing with this unpleasant situation better together,

ilişkilerinden daha yüksek tatmin aldıkları

they are also the couples that report

ve daha uzun süre birlikte kaldıkları

high levels of satisfaction in their relationship

bulgusuna ulaşmıştır.

and they stay together for longer.

So in fact, when you look at close relationships,

Yani aslında yakın ilişkilere bakarsanız,

kahkaha, insanların birbirlerinin duygularını nasıl düzenlediklerinin

laughter is a phenomenally useful index

of how people are regulating their emotions together.

çok kullanışlı bir göstergesi.

We're not just emitting it at each other to show that we like each other,

Kahkahayı sadece birbirimizden hoşlandığımızı göstermek için yaymıyoruz,

we're making ourselves feel better together.

birlikte daha iyi hissetmemizi sağlıyoruz.

Now, I don't think this is going to be limited to romantic relationships.

Bunun sadece romantik ilişkiler ile sınırlı kalacağını düşünmüyorum.

I think this is probably going to be a characteristic

Bence bu, arkadaşlarınızla aranızdaki gibi

yakın duygusal ilişkilerin bir karakteristiği olacak,

of close emotional relationships such as you might have with friends,

which explains my next clip,

ki bu, sıradaki videomu açıklıyor.

which is of a YouTube video of some young men in the former East Germany

Bu, eski Doğu Almanyalı birkaç gencin

on making a video to promote their heavy metal band,

heavy metal gruplarını tanıtmak için çektikleri

and it's extremely macho, and the mood is very serious,

oldukça maço ve havası oldukça ciddi olan bir video.

and I want you to notice what happens in terms of laughter

İşler yolunda gitmeyince kahkaha açısından neler olduğuna,

when things go wrong

ne kadar hızlı olduğuna ve havayı nasıl değiştirdiğine

and how quickly that happens, and how that changes the mood.

dikkat etmenizi istiyorum.

He's cold. He's about to get wet. He's got swimming trunks on,

Üşüyor. Islanmak üzere.

Mayosunu giymiş, elinde havlusu.

got a towel.

Ice.

Buz.

Ne olabilir acaba?

What might possibly happen?

Video starts.

Video başlıyor.

Serious mood.

Hava ciddi.

And his friends are already laughing. They are already laughing, hard.

Arkadaşları gülmeye başladı bile, çoktan katıla katıla gülüyorlar.

He's not laughing yet.

O henüz gülmüyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

He's starting to go now.

Gülmeye başlıyor.

And now they're all off.

Şimdi hepsi gitti.

(Laughter)

(Kahkahalar)

They're on the floor.

Yerlere yatıyorlar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

The thing I really like about that is it's all very serious

Bu videoyla ilgili sevdiğim şey,

buzun üstüne atlayana kadar havanın ciddi olması,

until he jumps onto the ice, and as soon as he doesn't go through the ice,

ama buzu kıramayıp çakılınca, ortalığı kan da götürmeyince,

but also there isn't blood and bone everywhere,

arkadaşlarının gülmeye başlaması.

his friends start laughing.

And imagine if that had played him out with him standing there going,

Hayal edin, orada öylece durup

"Gerçekten, Heinrich, bence kırıldı." deseydi,

"No seriously, Heinrich, I think this is broken,"

bunu izlemekten hoşlanmazdık. Bu stresli olurdu.

we wouldn't enjoy watching that. That would be stressful.

Ya da ortalıkta açıkça kırılmış bir bacakla koşturup gülseydi

Or if he was running around with a visibly broken leg laughing,

ve arkadaşları "Heinrich, hemen hastaneye gitmeliyiz," deselerdi,

and his friends are going, "Heinrich, I think we need to go to the hospital now,"

bu da komik olmazdı.

Kahkaha gerçekten işe yarıyor.

Onu acı dolu, utanç verici ve zor bir durumdan alıp

that also wouldn't be funny.

The fact that the laughter works,

it gets him from a painful, embarrassing, difficult situation,

komik ve bizim keyif aldığımız bir duruma götürüyor.

into a funny situation, into what we're actually enjoying there,

Bence bu gerçekten ilginç bir kullanım

and I think that's a really interesting use,

ve aslında her zaman gerçekleşen bir şey.

and it's actually happening all the time.

Örneğin, buna benzer bir olayın

babamın cenazesinde olduğunu hatırlayabiliyorum.

For example, I can remember something like this happening

at my father's funeral.

İç çamaşırlarımızla buzun üzerinde hoplayıp zıplamıyorduk.

We weren't jumping around on the ice in our underpants.

Kanadalı değiliz.

We're not Canadian.

(Kahkahalar) (Alkışlar)

(Laughter) (Applause)

These events are always difficult, I had a relative who was being a bit difficult,

Bunun gibi olaylar her zaman zordur.

Huysuz olan bir akrabam vardı ve annem iyi durumda değildi.

my mum was not in a good place,

and I can remember finding myself just before the whole thing started

Hatırlıyorum, cenaze başlamadan önce,

kendimi 1970'lerin komedi programından bir hikâye anlatırken bulmuştum.

telling this story about something that happened in a 1970s sitcom,

and I just thought at the time, I don't know why I'm doing this,

Niye böyle bir şey yapıyorum ki diye düşündüğümü hatırlıyorum.

and what I realized I was doing

Anladım ki, yaptığım şey

was I was coming up with something from somewhere

onu benimle birlikte güldürecek

herhangi bir şey bulmaya çalışmaktı.

I could use to make her laugh together with me.

It was a very basic reaction to find some reason we can do this.

Bunun üstesinden gelebileceğimizi göstermek için basit bir tepkiydi.

We can laugh together. We're going to get through this.

Beraber gülebiliriz. Bunun üstesinden geleceğiz.

We're going to be okay.

İyi olacağız.

Aslında, bunu hepimiz her zaman yapıyoruz.

And in fact, all of us are doing this all the time.

You do it so often, you don't even notice it.

O kadar sık yapıyoruz ki fark etmiyoruz bile.

Everybody underestimates how often they laugh,

Herkes ne kadar çok güldüğünü küçümser

and you're doing something, when you laugh with people,

ve insanlarla güldüğünüzde aslında çok eski evrimsel bir sisteme

that's actually letting you access a really ancient evolutionary system

ulaşmanızı sağlayan bir şey yapıyorsunuz.

that mammals have evolved to make and maintain social bonds,

Bu sistem, memelilerin sosyal bağlılıklarını sürdürmek,

duygularını düzenlemek ve kendilerini iyi hissettirmek için geliştirdikleri bir şey.

and clearly to regulate emotions, to make ourselves feel better.

It's not something specific to humans -- it's a really ancient behavior

İnsanlara özel bir şey değil -- gerçekten eski bir hareket,

which really helps us regulate how we feel and makes us feel better.

hislerimizi düzenliyor ve iyi hissetmemizi sağlıyor.

In other words, when it comes to laughter,

Başka bir deyişle, kahkaha denince

you and me, baby, ain't nothing but mammals. (Laughter)

sen ve ben, bebek, memeliden başka bir şey değiliz.

(Kahkahalar) Teşekkürler.

Thank you.

Thank you. (Applause)

Teşekkürler.

(Alkışlar)