Why we laugh | Sophie Scott

Translator: Phan Dai Thanh Reviewer: Gia Bảo Nguyễn Hữu

Hi. I'm going to talk to you today about laughter,

Xin chào. Hôm nay tôi sẽ nói với các bạn về tiếng cười,

and I just want to start by thinking about the first time

tôi muốn bắt đầu bằng việc nghĩ về lần đầu tiên

I can ever remember noticing laughter.

tôi từng nhớ đã để ý đến tiếng cười

This is when I was a little girl. I would've been about six.

Lúc tôi còn là 1 bé gái khoảng 6 tuổi.

And I came across my parents doing something unusual,

Tôi tình cờ nhìn thấy ba mẹ đang làm điều gì đó kỳ lạ,

where they were laughing.

và họ đang cười.

They were laughing very, very hard.

Họ đang cười rất, rất nhiều.

They were lying on the floor laughing.

Họ cười lăn ra đất.

They were screaming with laughter.

Họ cười vang lên.

I did not know what they were laughing at, but I wanted in.

Tôi không rõ họ cười điều gì, nhưng tôi cũng muốn tham gia.

I wanted to be part of that,

Tôi muốn là 1 phần của việc đó,

and I kind of sat around at the edge going, "Hoo hoo!" (Laughter)

và tôi đã đến ngồi cạnh cùng cười vang "Haha!" (Tiếng cười)

Now, incidentally, what they were laughing at

Thật ngạc nhiên, điều mà họ đang cười

was a song which people used to sing,

là về 1 bài hát quen thuộc mà mọi người thường hát,

which was based around signs in toilets on trains

phỏng theo những ký hiệu trong các nhà vệ sinh trên xe lửa

telling you what you could and could not do

bảo bạn nên và không nên làm gì

in toilets on trains.

trong các nhà vệ sinh này.

And the thing you have to remember about the English is, of course,

1 điều hẳn bạn phải nhớ về người Anh, tất nhiên,

we do have an immensely sophisticated sense of humor.

là chúng tôi có 1 kiểu hài hước vô cùng giả tạo.

(Laughter)

(Tiếng cười)

At the time, though, I didn't understand anything of that.

Lúc đó dù tôi chẳng hiểu gì cả.

I just cared about the laughter,

Tôi chỉ quan tâm đến tiếng cười,

and actually, as a neuroscientist, I've come to care about it again.

giờ đây khi đã là nhà thần kinh học, tiếng cười thu hút tôi lần nữa.

And it is a really weird thing to do.

Đó thật sự là 1 hoạt động phi thường.

What I'm going to do now is just play some examples

Những điều tôi sắp làm là trình diễn vài ví dụ

of real human beings laughing,

về tiếng cười thực thụ của con người,

and I want you think about the sound people make and how odd that can be,

tôi muốn bạn nghĩ đến âm thanh phát ra và nó có thể kỳ lạ đến mưc nào,

and in fact how primitive laughter is as a sound.

và thực tế bản chất của tiếng cười là về âm thanh

It's much more like an animal call than it is like speech.

Nó khá giống với tiếng động vật hơn là tiếng nói chuyện.

So here we've got some laughter for you. The first one is pretty joyful.

Đây là một số giọng cười. Giọng đầu tiên cực kỳ vui vẻ.

(Audio: Laughing)

(Âm thanh: cười vui)

Now this next guy, I need him to breathe.

Người kế tiếp, anh ta thực sự cần lấy hơi.

There's a point in there where I'm just, like,

Ở đây có một điểm như tôi vừa trình bày

you've got to get some air in there, mate,

là có một chút không khí ở đây

because he just sounds like he's breathing out.

vì âm thanh nghe như anh ta đang thở

(Audio: Laughing)

(Âm thanh: tiếng cười)

This hasn't been edited; this is him.

Đây không phải chỉnh sửa; mà thực sự là chính anh ấy.

(Audio: Laughing) (Laughter)

(Âm thanh: cười) (Tiếng cười)

And finally we have -- this is a human female laughing.

Và cuối cùng chúng ta có -- Tiếng cười của một phụ nữ.

And laughter can take us to some pretty odd places in terms of making noises.

Giọng cười có thể kèm theo những tiếng ồn thật kỳ lạ

(Audio: Laughing)

(Âm thanh: cười vui)

She actually says, "Oh my God, what is that?" in French.

Cô ấy thốt lên, "Chúa ơi, cái gì vậy? bằng tiếng Pháp.

We're all kind of with her. I have no idea.

Chúng ta cũng giống như cô ấy. Tôi không có ý kiến

Now, to understand laughter, you have to look at a part of the body

Bây giờ để hiểu về tiếng cười, bạn phải nhìn vào một phần cơ thể

that psychologists and neuroscientists don't normally spend much time looking at,

mà các nhà tâm lý và thần kinh học thường ít quan tâm đến,

which is the ribcage,

đó là phần lồng ngực,

and it doesn't seem terribly exciting,

dù trông nó có vẻ không phấn khích,

but actually you're all using your ribcage all the time.

nhưng thật ra lồng ngực của ta hoạt động mọi lúc.

What you're all doing at the moment with your ribcage,

Những gì bạn đang làm với lồng ngực của mình

and don't stop doing it, is breathing.

là hoạt động không ngừng, là việc thở.

So you use the intercostal muscles, the muscles between your ribs,

Vì bạn sử dụng các cơ liên sườn, các cơ ở giữa xương sườn,

to bring air in and out of your lungs

để đưa không khí vào và ra khỏi phổi

just by expanding and contracting your ribcage,

chỉ bằng cách mở rộng và thu hẹp lồng ngực

and if I was to put a strap around the outside of your chest

giả sử tôi đặt một dây đai vòng quanh ngoài ngực bạn

called a breath belt, and just look at that movement,

gọi là dây đai thở, rồi nhìn vào chuyển động ấy,

you see a rather gentle sinusoidal movement, so that's breathing.

bạn sẽ thấy một chuyển động hình sin thoai thoải, đó là việc thở.

You're all doing it. Don't stop.

Nó diễn ra liên tục không ngừng

As soon as you start talking,

Ngay khi bạn bắt đầu nói,

you start using your breathing completely differently.

là bạn bắt đầu sử dụng hơi thở theo cách hoàn toàn khác.

So what I'm doing now is you see something much more like this.

Tôi sẽ chỉ bạn thấy 1 điều còn hơn thế nữa

In talking, you use very fine movements of the ribcage

Khi nói, bạn co bóp lồng ngực nhiều lần

to squeeze the air out --

để đẩy khí ra ngoài --

and in fact, we're the only animals that can do this.

Chúng ta là động vật duy nhất làm được điều này.

It's why we can talk at all.

Đó là lý do chúng ta có thể nói

Now, both talking and breathing has a mortal enemy,

Cả nói và thở đều có chung kẻ tử thù,

and that enemy is laughter,

và kẻ đó là cười,

because what happens when you laugh

vì những gì xảy ra khi bạn cười

is those same muscles start to contract very regularly,

đó là những cơ giống nhau bắt đầu co lại thường xuyên hơn,

and you get this very marked sort of zig-zagging,

và chúng được ghi nhận như hình zig-zag,

and that's just squeezing the air out of you.

nghĩa là khí đang được đẩy ra bên ngoài.

It literally is that basic a way of making a sound.

Đó thật sự là cách cơ bản để tạo ra âm thanh.

You could be stamping on somebody, it's having the same effect.

Bạn có thể đặt tay lên người khác, để thấy hiện tượng tương tự.

You're just squeezing air out,

Bạn đang đẩy khí ra ngoài,

and each of those contractions -- Ha! -- gives you a sound.

và mỗi lần co bóp này -- Ha! -- tạo ra một âm thanh.

And as the contractions run together, you can get these spasms,

Khi các cơn co thắt liên tục, bạn có thể bị co giật

and that's when you start getting these -- (Wheezing) -- things happening.

và đó là khi bạn bắt đầu (thở khò khè) -- như vầy

I'm brilliant at this. (Laughter)

Tôi rất giỏi việc này. (Tiếng cười)

Now, in terms of the science of laughter, there isn't very much,

Không có nhiều nghiên cứu về tiếng cười,

but it does turn out that pretty much everything we think we know

nhưng nó chỉ ra khá nhiều điều mà chúng ta nghĩ là chúng ta biết

about laughter is wrong.

về tiếng cười là sai.

So it's not at all unusual, for example, to hear people to say

Điều đó không bất thường tí nào, như việc ta thường nghe rằng

humans are the only animals that laugh.

con người là động vật duy nhất biết cười.

Nietzsche thought that humans are the only animals that laugh.

Nietzsche cho rằng con người là động vật duy nhất cười.

In fact, you find laughter throughout the mammals.

Nhưng bạn thấy đó động vật có vú cũng biết cười.

It's been well-described and well-observed in primates,

Điều này đã được mô tả và quan sát ở bộ linh trưởng,

but you also see it in rats,

và kể cả ở loài chuột,

and wherever you find it --

và bất kỳ đâu bạn quan sát

humans, primates, rats --

như ở con người, linh trưởng, chuột --

you find it associated with things like tickling.

bạn sẽ thấy mối liên quan với những thứ như cù lét

That's the same for humans.

Là tương tự ở loài người.

You find it associated with play, and all mammals play.

Bạn thấy nó liên hệ với việc vui đùa, và cách thể hiện ở động vật có vú.

And wherever you find it, it's associated with interactions.

Và bất cứ nơi đâu, nó đều liên hệ với sự tương tác.

So Robert Provine, who has done a lot of work on this,

Robert Provine đã nghiên cứu nhiều về lĩnh vực này,

has pointed out that you are 30 times more likely to laugh

và chỉ ra rằng bạn sẽ cười nhiều hơn 30 lần

if you are with somebody else than if you're on your own,

nếu bạn ở cùng ai khác hơn ở một mình,

and where you find most laughter

và nơi tìm thấy nhiều tiếng cười nhất

is in social interactions like conversation.

là trong các tương tác xã hội như cuộc đối thoại

So if you ask human beings, "When do you laugh?"

Nếu bạn hỏi ai đó, "Khi nào bạn cười?"

they'll talk about comedy and they'll talk about humor and they'll talk about jokes.

họ sẽ nói về hài kịch, sự hài hước, và các câu chuyện đùa.

If you look at when they laugh, they're laughing with their friends.

Nếu bạn thấy họ cười, đó là khi họ cười với bè bạn.

And when we laugh with people, we're hardly ever actually laughing at jokes.

Và khi cười với người khác, ta ít khi thực sự cười vì câu chuyện đùa.

You are laughing to show people that you understand them,

Bạn cười để thể hiện rằng bạn hiểu họ

that you agree with them, that you're part of the same group as them.

rằng bạn đồng tình với họ, rằng bạn là 1 phần của nhóm.

You're laughing to show that you like them.

Tiếng cười chỉ ra rằng bạn thích họ.

You might even love them.

Thậm chí bạn yêu họ.

You're doing all that at the same time as talking to them,

Đó là tất cả những gì bạn làm khi giao tiếp với họ

and the laughter is doing a lot of that emotional work for you.

tiếng cười thay bạn thể hiện nhiều cảm xúc

Something that Robert Provine has pointed out, as you can see here,

Điều mà Robert Provine chỉ ra mà bạn có thể thấy ở đây,

and the reason why we were laughing

lý do tại sao chúng ta cười

when we heard those funny laughs at the start,

khi vừa nghe những giọng cười vui vẻ

and why I was laughing when I found my parents laughing,

và tại sao tôi lại cười khi thấy ba mẹ mình cười vang,

is that it's an enormously behaviorally contagious effect.

đó là hiệu ứng hành vi lan truyền đáng kinh ngạc.

You can catch laughter from somebody else,

Bạn có thể bắt lấy tiếng cười từ người khác,

and you are more likely to catch laughter off somebody else if you know them.

và bạn có xu hướng bắt tiếng cười từ những người mình quen.

So it's still modulated by this social context.

Điều đó vẫn được vận hành trong bối cảnh xã hội.

You have to put humor to one side

Tạm gác sự hài hước sang một bên

and think about the social meaning of laughter

và nghĩ về ý nghĩa xã hội của tiếng cười

because that's where its origins lie.

đó cũng chính là nguồn gốc của giả dối.

Now, something I've got very interested in is different kinds of laughter,

Bây giờ, điều làm tôi thấy thú vị là những tiếng cười khác nhau,

and we have some neurobiological evidence about how human beings vocalize

Có vài bằng chứng sinh học thần kinh về cách phát âm của loài người

that suggests there might be two kinds of laughs that we have.

cho rằng có 2 loại tiếng cười.

So it seems possible that the neurobiology for helpless, involuntary laughter,

Có các bằng chứng sinh học khả dĩ cho tiếng cười miễn cưỡng,

like my parents lying on the floor screaming about a silly song,

như việc ba mẹ tôi cười lăn chỉ vì 1 bài hát ngớ ngẩn,

might have a different basis to it than some of that more polite

mang nền tảng khác biệt cơ bản so với điệu cười xã giao

social laughter that you encounter, which isn't horrible laughter,

lịch sự hơn mà bạn bắt gặp, đó tuy không phải kinh khủng gì,

but it's behavior somebody is doing as part of their communicative act to you,

nhưng nó là 1 phần cách ứng xử trong giao tiếp của người khác với bạn,

part of their interaction with you; they are choosing to do this.

1 phần trong tương tác với bạn; mà họ lựa chọn để thể hiện.

In our evolution, we have developed two different ways of vocalizing.

Trong quá trình tiến hóa, ta đã phát triển 2 cách phát âm khác nhau

Involuntary vocalizations are part of an older system

Những cách phát âm miễn cưỡng thuộc một phần hệ thống cũ hơn

than the more voluntary vocalizations like the speech I'm doing now.

là cách phát âm chủ động như bài diễn thuyết mà tôi đang trình bày.

So we might imagine that laughter might actually have two different roots.

Nên chúng ta có thể hình dung tiếng cười thật sự có 2 nguồn gốc khác biệt.

So I've been looking at this in more detail.

Và tôi đang nghiên cứu chi tiết điều này.

To do this, we've had to make recordings of people laughing,

Để làm việc đó, chúng tôi đã ghi âm lại tiếng cười của mọi người,

and we've had to do whatever it takes to make people laugh,

chúng tôi làm bất kỳ điều gì để khiến họ cười

and we got those same people to produce more posed, social laughter.

và yêu cầu chính những người này cười một cách xã giao

So imagine your friend told a joke,

Hình dung bạn mình kể 1 chuyện cười

and you're laughing because you like your friend,

và bạn cười vì bạn thích bạn mình

but not really because the joke's all that.

chứ không thật sự cười vì câu chuyện.

So I'm going to play you a couple of those.

Tôi sẽ cho bạn xem cả 2 trường hợp này

I want you to tell me if you think this laughter is real laughter,

Tôi muốn bạn cho tôi biết bạn nghĩ điệu cười này là thật,

or if you think it's posed.

hay là theo yêu cầu.

So is this involuntary laughter or more voluntary laughter?

Là tiếng cười miễn cưỡng hay tự nguyện?

(Audio: Laughing)

(Âm thanh: tiếng cười)

What does that sound like to you?

Âm thanh này bạn thấy thế nào?

Audience: Posed. Sophie Scott: Posed? Posed.

Khán giả: yêu cầu. SS: yêu cầu? đúng rồi

How about this one?

Còn cái này thì sao?

(Audio: Laughing)

(Âm thanh: vui cười)

(Laughter)

(Tiếng cười)

I'm the best.

Tôi là số một.

(Laughter) (Applause)

(Tiếng cười) (Vỗ tay)

Not really.

Không hẳn.

No, that was helpless laughter,

Đó là tiếng cười vô ích,

and in fact, to record that, all they had to do was record me

sự thật là, để thu lại điều đó, tất cả điều họ phải làm là ghi âm tôi

watching one of my friends listening to something I knew she wanted to laugh at,

xem người bạn của tôi nghe điều gì đó làm cô ấy buồn cười

and I just started doing this.

và tôi chỉ bắt đầu làm điều này

What you find is that people are good at telling the difference

Điều bạn thấy là con người rất giỏi trong phân biệt sự khác nhau

between real and posed laughter.

giữa tiếng cười thật và giả

They seem to be different things to us.

Chúng có vẻ khác nhau với mỗi chúng ta.

Interestingly, you see something quite similar with chimpanzees.

Thú vị là, bạn thấy điều gì đó khá giống với loài tinh tinh.

Chimpanzees laugh differently if they're being tickled

Tinh tinh cười rất khác biệt khi bị cù lét

than if they're playing with each other,

so với khi chúng vui đùa với nhau,

and we might be seeing something like that here,

chúng ta thấy vài nét tương đồng ở đây,

involuntary laughter, tickling laughter, being different from social laughter.

tiếng cười miễn cưỡng, cười do cù lét, khác với điệu cười xã giao.

They're acoustically very different.

Chúng rất khác nhau về âm điệu.

The real laughs are longer. They're higher in pitch.

Tiếng cười thật sự thì lâu hơn. Nó cao hơn về cao độ.

When you start laughing hard,

Khi bạn bắt đầu cười nhiều,

you start squeezing air out from your lungs

bạn bắt đầu đẩy khí ra từ phổi

under much higher pressures than you could ever produce voluntarily.

dưới áp lực cao hơn so với khi tự nguyện

For example, I could never pitch my voice that high to sing.

Ví dụ, tôi chẳng bao giờ có thể đẩy giọng mình lên cao để hát.

Also, you start to get these sort of contractions and weird whistling sounds,

Bạn bắt đầu có các cơn co thắt và âm thanh huýt sáo kỳ dị,

all of which mean that real laughter is extremely easy,

tất cả điều đó có nghĩa là tiếng cười thật sự cực kỳ dễ,

or feels extremely easy to spot.

hoặc cực kỳ dễ nhận biết.

In contrast, posed laughter, we might think it sounds a bit fake.

Ngược lại, tiếng cười theo yêu cầu, chúng ta nghĩ nó nghe có vẻ giả tạo.

Actually, it's not, it's actually an important social cue.

Nhưng không, nó thật sự là một gợi ý xã giao quan trọng.

We use it a lot, we're choosing to laugh in a lot of situations,

Chúng ta dùng nó rất nhiều, chúng ta cười ở nhiều tình huống,

and it seems to be its own thing.

Đó có vẻ như là vai trò của nó.

So, for example, you find nasality in posed laughter,

Ví dụ, bạn nhận ra âm mũi trong tiếng cười theo yêu cầu,

that kind of "ha ha ha ha ha" sound

như kiểu âm thanh "ha ha ha ha ha"

that you never get, you could not do, if you were laughing involuntarily.

mà bạn không bao giờ có thể làm được khi cười miễn cưỡng.

So they do seem to be genuinely these two different sorts of things.

Họ thực hiện 2 kiểu cười khác nhau này một cách rất thật.

We took it into the scanner to see how brains respond

Chúng tôi dùng máy scan quan sát phản hồi của não

when you hear laughter.

khi bạn nghe tiếng cười.

And when you do this, this is a really boring experiment.

Và việc đó quả là 1 thử nghiệm buồn chán.

We just played people real and posed laughs.

Chúng tôi phát tiếng cười thật và giả

We didn't tell them it was a study on laughter.

Mà không nói đó là nghiên cứu tiếng cười.

We put other sounds in there to distract them,

Và cài các âm thanh khác để gây nhiễu,

and all they're doing is lying listening to sounds.

tất cả những gì họ cần làm là nằm lắng nghe.

We don't tell them to do anything.

Chúng tôi không bảo họ làm gì cả.

Nonetheless, when you hear real laughter and when you hear posed laughter,

Tuy nhiên, khi nghe tiếng cười thật sự và tiếng cười theo yêu cầu,

the brains are responding completely differently,

não bộ sẽ phản ứng hoàn toàn khác nhau,

significantly differently.

cực kỳ khác biệt.

What you see in the regions in blue, which lies in auditory cortex,

Điều bạn thấy là ở khu vực màu xanh, nằm trên vùng vỏ não thính giác,

are the brain areas that respond more to the real laughs,

là khu vực não phản hồi nhiều hơn với tiếng cười thật,

and what seems to be the case,

còn trong trường hợp,

when you hear somebody laughing involuntarily,

Khi bạn nghe ai đó cười một cách miễn cưỡng,

you hear sounds you would never hear in any other context.

bạn sẽ nghe âm thanh mà không thể nghe ở bối cảnh khác.

It's very unambiguous,

Một cách rất rõ ràng,

and it seems to be associated with greater auditory processing

Nó có vẻ liên quan đến quá trình xử lý cao hơn

of these novel sounds.

của các âm thanh mới lạ

In contrast, when you hear somebody laughing in a posed way,

Trái lại, khi nghe ai đó cười theo yêu cầu

what you see are these regions in pink,

Bạn thấy khu vực màu hồng

which are occupying brain areas associated with mentalizing,

Nằm ở vùng vỏ não liên quan đến hoạt động tinh thần

thinking about what somebody else is thinking.

Dùng để nghĩ về điều người khác nghĩ

And I think what that means is,

Với tôi điều đó nghĩa là

even if you're having your brain scanned, which is completely boring

Thậm chí nếu scan não của bạn, 1 việc vốn rất nhàm chán

and not very interesting,

và chẳng thú vị gì,

when you hear somebody going, "A ha ha ha ha ha,"

Khi bạn nghe ai đó cười "A ha ha ha ha ha,"

you're trying to work out why they're laughing.

Bạn sẽ cố tìm cho ra vì sao họ cười.

Laughter is always meaningful.

Điệu cười luôn có ý nghĩa.

You are always trying to understand it in context,

Bạn luôn cố tìm ra ý nghĩa trong nó

even if, as far as you are concerned, at that point in time,

Thậm chí, chỉ cần bạn quan tâm thì tại thời điểm đó

it has not necessarily anything to do with you,

Dù chẳng cần thiết gì với bạn

you still want to know why those people are laughing.

Bạn vẫn muốn biết tại sao mọi người cười

Now, we've had the opportunity to look at how people hear real and posed laughter

Giờ hãy nhìn vào cách mọi người nghe tiếng cười thật và theo yêu cầu

across the age range.

Ở mọi độ tuổi.

So this is an online experiment we ran with the Royal Society,

Sau đây là 1 thử nghiệm online ở hiệp hội Hoàng Gia

and here we just asked people two questions.

Chúng tôi hỏi mọi người 2 câu hỏi

First of all, they heard some laughs,

Đầu tiên họ nghe những tiếng cười,

and they had to say, how real or posed do these laughs sound?

Rồi chỉ ra, tiếng cười thật và giả nghe thế nào?

The real laughs are shown in red and the posed laughs are shown in blue.

Tiếng cười thật là màu đỏ, còn tiếng cười giả màu xanh

What you see is there is a rapid onset.

Bạn sẽ thấy 1 khởi đầu rất nhanh

As you get older, you get better and better at spotting real laughter.

Vì càng lớn, bạn càng giỏi nhận dạng tiếng cười thật

So six-year-olds are at chance, they can't really hear the difference.

Ở độ 6 tuổi, ta chưa thực sự nghe ra điểm khác biệt

By the time you are older, you get better,

Càng lớn, bạn càng giỏi hơn,

but interestingly, you do not hit peak performance in this dataset

Nhưng thú vị là, bạn chưa đạt hiệu suất cao nhất trong tập dữ liệu

until you are in your late 30s and early 40s.

Cho tới khi bạn gần cuối 30 hay đầu 40 tuổi

You don't understand laughter fully by the time you hit puberty.

Bạn không hiểu trọn vẹn tiếng cười trước tuổi dậy thì

You don't understand laughter fully by the time your brain has matured

Và sẽ không hiểu thấu chúng cho đến khi não bộ trưởng thành

at the end of your teens.

Vào cuối độ tuổi teen.

You're learning about laughter throughout your entire early adult life.

Bạn học về tiếng cười trong suốt giai đoạn trưởng thành

If we turn the question around and now say not, what does the laughter sound like

Giờ quay trở lại, và thay vì hỏi về âm điệu ra sao

in terms of being real or posed, but we say,

Ở tiếng cười thật và giả, ta nên hỏi

how much does this laughter make you want to laugh,

Tiếng cười đó làm bạn cười theo đến mức nào

how contagious is this laughter to you, we see a different profile.

Nó đã lây sang bạn ra sao, ta thấy những nền tảng khác nhau

And here, the younger you are,

Như ở đây, khi bạn càng trẻ,

the more you want to join in when you hear laughter.

Bạn càng muốn tham gia khi bạn nghe tiếng cười

Remember me laughing with my parents when I had no idea what was going on.

Nhớ việc tôi cùng cười với ba mẹ, mà không biết điều gì diễn ra

You really can see this.

Bạn thấy đó.

Now everybody, young and old,

Mọi người cả già lẫn trẻ

finds the real laughs more contagious than the posed laughs,

Đều thấy tiếng cười thực dễ lan truyền hơn

but as you get older, it all becomes less contagious to you.

Nhưng càng lớn, nó càng ít lây lan sang bạn

Now, either we're all just becoming really grumpy as we get older,

Giờ đây, càng lớn chúng ta càng trở nên gắt gỏng

or it may mean that as you understand laughter better,

Hay nghĩa là bạn hiểu hơn về tiếng cười

and you are getting better at doing that,

và bạn làm điều đó tốt hơn,

you need more than just hearing people laugh to want to laugh.

Bạn cần nhiều hơn là việc chỉ nghe mọi người cười để cười theo

You need the social stuff there.

Bạn cần các công cụ xã hội ở đây

So we've got a very interesting behavior

Nên chúng ta có những hành vi rất thú vị

about which a lot of our lay assumptions are incorrect,

về rất nhiều những giả định là không chính xác

but I'm coming to see that actually there's even more to laughter

Nhưng tôi đã đi đến nhận ra sự thực là tiếng cười thậm chí còn hơn cả

than it's an important social emotion we should look at,

việc là 1 cảm xúc xã hội quan trọng như ta thấy

because it turns out people are phenomenally nuanced

Vì hoá ra con người mang đầy sắc thái phi thường

in terms of how we use laughter.

Trong việc ta dùng tiếng cười

There's a really lovely set of studies coming out

Có 1 tập hợp các nghiên cứu

from Robert Levenson's lab in California,

Từ phòng thí nghiệm của Robert Levenson ở California

where he's doing a longitudinal study with couples.

nơi ông làm các nghiên cứu dọc với các cặp đôi

He gets married couples, men and women, into the lab,

Ông đem các cặp vợ chồng vào phòng thí nghiệm,

and he gives them stressful conversations to have

và ông cho họ có 1 cuộc nói chuyện đầy căng thẳng

while he wires them up to a polygraph so he can see them becoming stressed.

khi ông nối họ vào 1 máy phát hiện nói dối và xem họ trở nên căng thẳng.

So you've got the two of them in there, and he'll say to the husband,

Và khi có 2 người họ trong đó, và ông sẽ nói với người chồng,

"Tell me something that your wife does that irritates you."

"Kể tôi nghe việc gì vợ ông làm khó chịu ông."

And what you see is immediately --

Và điều bạn nhận ra ngay lập tức

just run that one through your head briefly, you and your partner --

cứ nghĩ về nó trong đầu bạn, bạn và bạn tình của mình

you can imagine everybody gets a bit more stressed as soon as that starts.

bạn có thể tưởng tượng mọi người cảm thấy căng thẳng khi nó bắt đầu.

You can see physically, people become more stressed.

Bạn có thể thấy tận mắt là, họ trở nên căng thẳng.

What he finds is that the couples who manage that feeling of stress

Điều ông nhận thấy là những cặp đôi giữ được bình tĩnh

with laughter, positive emotions like laughter,

với tiếng cười, cảm xúc tích cực như tiếng cười,

not only immediately become less stressed,

không chỉ giảm căng thẳng tức thời,

they can see them physically feeling better,

mà họ còn nhìn thấy nhau thấy tốt hơn về thể xác,

they're dealing with this unpleasant situation better together,

họ trải qua tình huống khó chịu này tốt hơn với nhau,

they are also the couples that report

Còn có những cặp đôi còn báo rằng

high levels of satisfaction in their relationship

có sự thỏa mãn cao trong mối quan hệ của họ

and they stay together for longer.

Và họ ở cạnh nhau lâu dài hơn.

So in fact, when you look at close relationships,

Thực tế khi nhìn vào những mối quan hệ thân thiết

laughter is a phenomenally useful index

Tiếng cười là 1 chỉ số nền tảng hữu ích

of how people are regulating their emotions together.

trong cách mọi người kiểm soát cảm xúc của họ cùng nhau.

We're not just emitting it at each other to show that we like each other,

Chúng ta không chỉ làm thế với nhau để thể hiện là chúng ta thích nhau,

we're making ourselves feel better together.

chúng ta còn làm bản thân thấy tốt hơn.

Now, I don't think this is going to be limited to romantic relationships.

Tôi không nghĩ điều này sẽ bị hạn chế với những quan hệ tình cảm.

I think this is probably going to be a characteristic

Tôi nghĩ nó chắc chắn là 1 dạng tính cách

of close emotional relationships such as you might have with friends,

của các mối quan hệ thân thiết như bạn có với bạn bè,

which explains my next clip,

mà sẽ giải thích cho clip sau của tôi,

which is of a YouTube video of some young men in the former East Germany

là 1 video trên Youtube của những người đàn ông trẻ ở phía đông Đức xưa

on making a video to promote their heavy metal band,

về việc làm video để quảng bá ban nhạc heavy metal của họ,

and it's extremely macho, and the mood is very serious,

và nó cực kì nam tính, và tâm trạng rất kiên quyết,

and I want you to notice what happens in terms of laughter

và tôi muốn bạn chú ý điều gì xảy ra với tiếng cười

when things go wrong

khi mọi việc đi sai hướng

and how quickly that happens, and how that changes the mood.

nó thay đổi nhanh đến đâu, và thay đổi cảm xúc thế nào.

He's cold. He's about to get wet. He's got swimming trunks on,

Anh ấy lạnh và anh ấy sắp bị ướt. anh ấy mặc đồ bơi vào,

got a towel.

lấy 1 cái khăn.

Ice.

Đá.

What might possibly happen?

Điều gì có thể xảy ra?

Video starts.

Video bắt đầu.

Serious mood.

Tâm trạng kiên quyết.

And his friends are already laughing. They are already laughing, hard.

Và bạn anh ấy đã chuẩn bị cười. Họ đã cười rồi.

He's not laughing yet.

Anh ấy chưa cười.

(Laughter)

(Tiếng cười)

He's starting to go now.

Anh ấy chuẩn bị đi bây giờ.

And now they're all off.

Và họ đều đã nghỉ cả.

(Laughter)

(Tiếng cười)

They're on the floor.

Họ đang ở trên sàn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The thing I really like about that is it's all very serious

Điều tôi thích về nó là vì nó rất kiên quyết

until he jumps onto the ice, and as soon as he doesn't go through the ice,

tới khi anh ấy nhảy lên tảng băng, và khi anh ấy không qua được lớp băng,

but also there isn't blood and bone everywhere,

nhưng cũng không có máu và hài cốt ở đâu cả,

his friends start laughing.

bạn anh ấy bắt đâu cười.

And imagine if that had played him out with him standing there going,

Và tưởng tượng nếu điều đó chơi anh ta với việc anh ta đứng đó,

"No seriously, Heinrich, I think this is broken,"

"Không thiệt tình, Heinrich, tôi nghĩ nó hỏng rồi."

we wouldn't enjoy watching that. That would be stressful.

chúng ta không thích xem điều đó. Nó sẽ rất căng thẳng.

Or if he was running around with a visibly broken leg laughing,

Hoặc nếu anh ta chạy vòng vòng với 1 cái chân gãy và cười,

and his friends are going, "Heinrich, I think we need to go to the hospital now,"

và bạn của anh ta, "Heinrich, tôi nghĩ là chúng ta cần đi bệnh viện ngay,"

that also wouldn't be funny.

điều đó cũng không vui gì.

The fact that the laughter works,

Điều là tiếng cười thật sự có lợi,

it gets him from a painful, embarrassing, difficult situation,

nó giúp anh ta khỏi tình trạng đau đớn, mắc cỡ và khó khăn,

into a funny situation, into what we're actually enjoying there,

và 1 tình huống hài hước, vào điều chúng ta tận hưởng tại đây,

and I think that's a really interesting use,

và tôi nghĩ đó là 1 cách dùng thú vị,

and it's actually happening all the time.

và nó thực sự xảy ra hoài.

For example, I can remember something like this happening

Ví dụ, tôi có thể nhớ việc xảy ra thế này

at my father's funeral.

với đám tang của cha tôi.

We weren't jumping around on the ice in our underpants.

Chúng tôi mặc đồ lót mà chạy nhảy trên băng.

We're not Canadian.

Chúng tôi không phải người Canada.

(Laughter) (Applause)

(Tiếng cười) (Vỗ tay)

These events are always difficult, I had a relative who was being a bit difficult,

Những điều này luôn khó khăn, tôi có 1 người họ hàng cũng một chút khó khăn,

my mum was not in a good place,

mẹ tôi thì rất tệ hại,

and I can remember finding myself just before the whole thing started

và tôi có thể nhớ tìm thấy bản thân mình chỉ trước khi mọi thứ bắt đầu

telling this story about something that happened in a 1970s sitcom,

kể chuyện này về điều gì đó đã xảy ra trong 1 chương trình hài thập kỉ 70,

and I just thought at the time, I don't know why I'm doing this,

và tôi nghĩ lúc đó, tôi không biết sao tôi làm thế,

and what I realized I was doing

và điều tôi nhận ra khi tôi làm

was I was coming up with something from somewhere

đó là tôi đang nghĩ tới điều gì đó ở đâu đó

I could use to make her laugh together with me.

Tôi từng có thể làm bà ấy cười với tôi.

It was a very basic reaction to find some reason we can do this.

Nó là phản ứng rất cơ bản để tim vài lý do chúng ta có thể làm thế.

We can laugh together. We're going to get through this.

Chúng tôi cười với nhau. Cùng vượt qua điều này.

We're going to be okay.

Và chúng tôi sẽ ổn.

And in fact, all of us are doing this all the time.

Thực tế chúng ta đều làm điều này mọi lúc.

You do it so often, you don't even notice it.

Bạn hay làm điều đó mà thậm chí không nghĩ về nó

Everybody underestimates how often they laugh,

Ta thường đánh giá thấp bao lâu mình cười,

and you're doing something, when you laugh with people,

Và mình làm gì khi cười với người khác,

that's actually letting you access a really ancient evolutionary system

điều đó thực sự cho ta tiếp cận 1 hệ thống tiến hoá cổ xưa

that mammals have evolved to make and maintain social bonds,

mà loài động vật có vú đã tiến hóa để tạo ra và duy trì các mối liên hệ văn hóa,

and clearly to regulate emotions, to make ourselves feel better.

và để kiểm soát cảm xúc, để làm bản thân chúng ta thấy tốt hơn.

It's not something specific to humans -- it's a really ancient behavior

Nó không phải 1 điều gì đó chỉ cho người nó là 1 hành động cổ xưa

which really helps us regulate how we feel and makes us feel better.

thực sự giúp chúng ta kiểm soát cách chúng ta cảm nhận và làm chúng ta thấy tốt hơn.

In other words, when it comes to laughter,

Nói cách khác, khi cười

you and me, baby, ain't nothing but mammals. (Laughter)

Bạn và tôi, chúng ta chẳng là gì ngoài là động vật có vú

Thank you.

Cám ơn

Thank you. (Applause)

Xin cám ơn. (Vỗ tay)