Peter Doolittle: How your "working memory" makes sense of the world

Translator: Elvira Peço Reviewer: Helena Bedalli

So yesterday, I was out in the street

Dje, gjendesha në rrugë

in front of this building,

përballë kësaj ndërtese,

and I was walking down the sidewalk,

po ecja përgjatë rrugës,

and I had company, several of us,

dhe isha i shoqëruar, ishim disa vetë,

and we were all abiding by the rules

dhe të gjithë po u përmbaheshim rregullave,

of walking down sidewalks.

për të ecur në rrugë.

We're not talking each other. We're facing forward.

Nuk po flisnim me njëri tjetrin. Thjesht po ecnim drejt.

We're moving.

Ishim në lëvizje.

When the person in front of me slows down.

Papritur, dikush para meje uli shpjetesinë.

And so I'm watching him, and he slows down,

Pra po e shikoj, dhe ai ul shpejtësinë,

and finally he stops.

dhe më në fund ndalon.

Well, that wasn't fast enough for me,

Gjithësesi, unë s'mund të prisja për të,

so I put on my turn signal, and I walked around him,

prandaj ndeza sinjalin, dhe dola anash tij,

and as I walked, I looked to see what he was doing,

dhe ndërsa e parakalova, pashë se çfarë po bënte,

and he was doing this.

dhe ai po bënte pikërisht këtë.

He was texting,

Po shkruante mesazh,

and he couldn't text and walk at the same time.

dhe s'mund të ecte dhe të shkruante njëkohësisht.

Now we could approach this

Kjo gjë mund të përqaset,

from a working memory perspective

e parë nga këndvështrimi i kujtesës së punës,

or from a multitasking perspective.

ose nga një perspektivë shumë funksionale.

We're going to do working memory today.

Sot do të flasim për kujtesën e punës.

Now, working memory

Kujtesa e punës,

is that part of our consciousness that we are

është ajo e pjesë e nënvetëdijes sonë për të cilën

aware of at any given time of day.

jemi të ndërgjegjshëm në çdo moment të ditës.

You're going it right now.

Do ta demonstrojmë tani.

It's not something we can turn off.

Ajo nuk është diçka që mund t'a fikësh.

If you turn it off, that's called a coma, okay?

Nëse e fik, kjo quhet koma, apo jo?

So right now, you're doing just fine.

Deri tani, po ia dilni shumë mirë.

Now working memory has four basic components.

Kujtesa e punës ka katër komponentë kryesorë.

It allows us to store some immediate experiences

Ajo na lejon që të depozitojmë disa nga përvojat e drejtpërdrejta

and a little bit of knowledge.

dhe pak njohuri.

It allows us to reach back into our long-term memory

Na lejon hyrjen në kujtesën afatgjatë

and pull some of that in as we need it,

dhe të marrim prej andej informacionin e nevojshëm,

mixes it, processes it

ta përziejmë dhe ta përpunojmë atë

in light of whatever our current goal is.

në varësi të nevojave dhe qëllimeve tona.

Now the current goal isn't something like,

Qëllimi ynë nuk mund të jetë diçka e ngjashme me

I want to be president or the best surfer in the world.

dëshirën për t'u bërë president apo serferi më i mirë në botë.

It's more mundane. I'd like that cookie,

Është diçka më njerëzore dhe normale. Unë e dua këtë biskotë,

or I need to figure out how to get into my hotel room.

apo duhet të gjej rrugën për te hoteli im.

Now working memory capacity

Kapaciteti i kujtesës së punës

is our ability to leverage that,

është aftësia jonë për të ndikuar një gjë të tillë,

our ability to take what we know

aftësia jonë që të përdorim njohurinë,

and what we can hang onto

si të kapemi pas saj

and leverage it in ways that allow us to satisfy

dhe t'a përdorim në mënyrë të kënaqshme

our current goal.

për plotësimin e qëllimeve aktuale.

Now working memory capacity

Kujtesa e punës,

has a fairly long history,

ka një histori paksa të gjatë,

and it's associated with a lot of positive effects.

dhe shoqërohet nga shumë efekte pozitive.

People with high working memory capacity

Njerëzit që kanë kujtesë pune shumë të mirë pune

tend to be good storytellers.

priren të jenë tregimtarë të mirë.

They tend to solve and do well on standardized tests,

Ata kanë tendencën të zgjidhin dhe të dalin mirë ne testime të standartizuara,

however important that is.

sado të rëndësishme qofshin ato.

They're able to have high levels of writing ability.

Ata janë shumë të aftë në të shkruar.

They're also able to reason at high levels.

Ata janë gjithashtu shumë të aftë për të arsyetuar.

So what we're going to do here is play a little bit with some of that.

Pra, ajo që do të bëjmë këtu sot është një lojë e vogël me kujtesën e punës.

So I'm going to ask you to perform a couple tasks,

Do t'ju kërkoj të bëni disa ushtrime,

and we're going to take your working memory out for a ride.

dhe do ta përdorim pak kujtesën tuaj të punës.

You up for that? Okay.

Jeni gati për këtë? Dakord.

I'm going to give you five words,

Do t'ju jap pesë fjalë,

and I just want you to hang on to them.

dhe dua që t'i mbani mend ato.

Don't write them down. Just hang on to them.

Mos i shkruani. Thjesht mbajini mend ato.

Five words.

Pesë fjalë.

While you're hanging on to them, I'm going to ask you to answer three questions.

Ndërsa ju i mbani mend këto fjalë, unë do ju kërkoj t'i përgjigjeni tre pyetjeve.

I want to see what happens with those words.

Dua të shoh çdo të ndodhë me këto fjalë.

So here's the words:

Fjalët janë këto:

tree,

pemë,

highway,

autostradë,

mirror,

pasqyrë,

Saturn

Saturn

and electrode.

dhe elektrodë.

So far so good?

Dakord deri tani?

Okay. What I want you to do

Dakord. Ajo që dua të bëni

is I want you to tell me what the answer is

është të më thoni përgjigjen

to 23 times eight.

se sa bëjnë 23 shumëzim për 8.

Just shout it out.

Thjesht thuajeni.

(Mumbling) (Laughter)

(Belbëzime) ( Të qeshura)

In fact it's -- (Mumbling) -- exactly. (Laughter)

Në fakt...(Belbëzime)...saktësisht. (Të qeshura)

All right. I want you to take out your left hand

Dakord. Dua që të ngrini dorën e majtë

and I want you to go, "One, two, three, four, five,

dhe të filloni të numëroni " Një, dy, tre, katër, pesë,

six, seven, eight, nine, 10."

gjashtë, shtatë, tetë, nëntë, 10".

It's a neurological test, just in case you were wondering.

Nëse jeni kuriozë të dini, ky është një testim neurologjik.

All right, now what I want you to do

Dakord, ajo që unë kërkoj prej jush

is to recite the last five letters

është të thoni pesë gërmat e fundit

of the English alphabet backwards.

të alfabetit anglez mbrapsht.

You should have started with Z.

Ju duhet të fillonit me shkronjën Z.

(Laughter)

(Të qeshura)

All right. How many people here are still pretty sure

Dakord. Sa prej jush janë akoma të sigurt

you've got all five words?

se i thanë të pesta gërmat?

Okay. Typically we end up with about less than half,

Mirë. Zakonisht, përfundojmë të themi më pak se gjysmat,

right, which is normal. There will be a range.

apo jo, dhe kjo është mëse normale. Ka një rreze të arritjes.

Some people can hang on to five.

Disa njerëz mund t'i thonë të pesta.

Some people can hang on to 10.

Disa mund të thonë deri në dhjetë.

Some will be down to two or three.

Disa munden të thonë vetëm dy ose tre.

What we know is this is really important to the way we function, right?

Ajo që ne dimë me siguri, është se kjo është shumë e rëndësishme për mënyrën se si funksionojmë, apo jo?

And it's going to be really important here at TED

Dhe do të jetë me shumë rëndësi këtu në TED

because you're going to be exposed to so many different ideas.

sepse do të ekspozoheni në ide të ndryshme dhe të larmishme.

Now the problem that we have

Problemi që ne kemi

is that life comes at us,

është se jeta vjen drejt nesh,

and it comes at us very quickly,

me hapa shumë të shpejtë,

and what we need to do is to take that amorphous

dhe e kemi të nevojshme që ta marrim

flow of experience and somehow

këtë rrjedhë eksperiencash amorfe dhe në një farë mënyre

extract meaning from it

të nxjerrim kuptimin prej saj

with a working memory

me anë të kujtesës së punës

that's about the size of a pea.

e cila ka përmasat e një kokërr bizeleje.

Now don't get me wrong, working memory is awesome.

Ju lutem mos më keqkuptoni, kujtesa e punës është e mrekullueshme.

Working memory allows us

Kujtesa e punës na lejon

to investigate our current experience

të ekzaminojme eksperiencat aktuale

as we move forward.

ndërkohë që ecim përpara.

It allows us to make sense of the world around us.

Ajo na lejon që të marrim kuptimin rreth botës që na rrethon.

But it does have certain limits.

Por ajo ka disa kufij të caktuar.

Now working memory is great for allowing us to communicate.

Kujtesa e punës është madhështore sepse na lejon të komunikojmë.

We can have a conversation,

Ne mund të kemi një bisedë,

and I can build a narrative around that

dhe unë mund të ndërtoj një histori rreth saj

so I know where we've been and where we're going

kështu që mund të di ku kemi qënë dhe ku po vemi

and how to contribute to this conversation.

dhe si të kontribuoj në këtë bisedë.

It allows us to problem-solve, critical think.

Ajo na lejon të zgjidhim problemet dhe të mendojmë në mënyrë kritike.

We can be in the middle of a meeting,

Mund të jemi në mes të një mbledhje,

listen to somebody's presentation, evaluate it,

duke dëgjuar prezantimin e dikujt, duke e vlerësuar atë,

decide whether or not we like it,

dhe vendosim nëse na pëlqen apo jo,

ask follow-up questions.

si dhe ndërtojmë pyetje që pasojnë prezantimin.

All of that occurs within working memory.

Gjithë ky proçes ndodh në kujtesën tonë të punës.

It also allows us to go to the store

Ajo na lejon gjithashtu të shkojmë në dyqan,

and allows us to get milk and eggs and cheese

të blejmë qumësht, vezë, djathë

when what we're really looking for

kur ajo çka ne kërkojmë me të vertetë

is Red Bull and bacon. (Laughter)

është birrë Red Bull dhe proshutë. ( Të qeshura)

Gotta make sure we're getting what we're looking for.

Duhet të sigurohemi që të marrim atë të cilën kërkojmë.

Now, a central issue with working memory

Tani, një çështje me rëndësi mbi kujtesën e punës

is that it's limited.

është se ajo është e kufizuar.

It's limited in capacity, limited in duration,

Ka kufizime në kapacitet, kufizime në kohëzgjatje,

limited in focus.

kufizime në përqëndrim.

We tend to remember about four things.

Ne kemi tendencën të kujtojmë rreth katër gjëra.

Okay? It used to be seven,

Dakord? Kanë qenë shtatë,

but with functional MRIs, apparently it's four,

por nëse merret parasysh funksioni i Rezonancës Magnetike të Imazhit, duket se janë katër,

and we were overachieving.

dhe ne po e tejkalonim atë.

Now we can remember those four things

Ne mund të mbajmë mend ato katër gjëra

for about 10 to 20 seconds

për rreth 10 ose 20 sekonda

unless we do something with it,

nëse nuk bëjmë diçka tjetër ndërkohë,

unless we process it, unless we apply it to something,

derisa e proçesojmë informacionin, derisa e aplikojmë atë diku,

unless we talk to somebody about it.

deri në momentin që ja përcjellim atë dikujt.

When we think about working memory,

Kur mendojmë mbi kujtesën e punës,

we have to realize that this limited capacity

ne duhet të kuptojmë se ky kapacitet i kufizuar

has lots of different impacts on us.

ka ndikime të ndryshme mbi ne.

Have you ever walked from one room to another

Ju ka ndodhur ndonjëherë të shkoni nga një dhomë në tjetrën

and then forgotten why you're there?

dhe të keni harruar përse ndodheshit atje?

You do know the solution to that, right?

E dini se cila është zgjidhja e kësaj situate, apo jo?

You go back to that original room. (Laughter)

Ju ktheheni prapa te dhoma fillestare. (Të qeshura)

Have you ever forgotten your keys?

I keni harruar ndonjëherë çelësat?

You ever forgotten your car?

Keni harruar ndonjëherë makinën tuaj?

You ever forgotten your kids?

Keni harruar ndonjëherë fëmijët tuaj?

Have you ever been involved in a conversation,

Jeni përfshirë ndonjëherë në një bisedë,

and you realize that the conversation to your left

dhe papritur kuptoni se biseda në të djathtën tuaj

is actually more interesting? (Laughter)

është në fakt më interesante?

So you're nodding and you're smiling,

Pra po pohoni me kokë dhe po buzëqeshni,

but you're really paying attention to this one over here,

por po i kushtoni shumë vëmendje asaj që po them unë,

until you hear that last word go up,

derisa dëgjoni zërin që ngrihet në fjalën e fundit,

and you realize,

dhe e kuptoni,

you've been asked a question. (Laughter)

se ju është drejtuar një pyetje. (Të qeshura)

And you're really hoping the answer is no,

Ju shpresoni që përgjigjja të jetë "jo",

because that's what you're about to say.

sepse atë keni në mendje të thoni.

All of that talks about working memory,

Gjithë kjo flet për kujtesën e punës,

what we can do and what we can't do.

se çfarë mund të bëjmë dhe çfarë jo.

We need to realize that working memory

Ne duhet të kuptojmë se kujtesa e punës

has a limited capacity,

ka një kapacitet të kufizuar,

and that working memory capacity itself is how we negotiate that.

dhe ky kapacitet varet se si e trajtojmë atë.

We negotiate that through strategies.

Ne përdorim strategji të ndryshme.

So what I want to do is talk a little bit about a couple of strategies here,

Kështu që, ajo që unë dua të bëj është të flasim pak këtu për strategjitë,

and these will be really important

dhe kjo do të jetë shumë e rëndësishme

because you are now in an information target-rich environment

sepse tashmë ndodheni në një ambient të pasur me informacion

for the next several days.

dhe do të vazhdojë të jetë kështu për disa ditë.

Now the first part of this that we need to think about

Gjëja e parë është ajo për të cilën duhet të mendojmë

and we need to process our existence, our life,

të përpunojmë ekzistencën tonë, jetën tonë,

immediately and repeatedly.

menjëherë dhe në mënyrë të përsëritshme.

We need to process what's going on

Është e nevojshme të analizojmë atë që ndodh

the moment it happens, not 10 minutes later,

në momentin kur ndodh, jo 10 minuta më vonë,

not a week later, at the moment.

jo një javë më pas, por në moment.

So we need to think about, well, do I agree with him?

Pra, duhet të mendojmë mirë, nëse jemi dakord me atë?

What's missing? What would I like to know?

Çfarë mungon? Çfarë dua të di?

Do I agree with the assumptions?

Jam dakord me supozimet?

How can I apply this in my life?

Si mund ta aplikoj një gjë të tillë në jetën time?

It's a way of processing what's going on

Është një mënyrë e proçesimit të asaj që ndodh,

so that we can use it later.

në mënyrë që t'a përdorim më vonë.

Now we also need to repeat it. We need to practice.

Kemi gjithashtu nevojën për ta përsëritur. Kemi nevojë ta praktikojmë.

So we need to think about it here.

Pra duhet të mendojmë rreth saj.

In between, we want to talk to people about it.

Ndërkohë që, duam të flasim për të me njerëz të tjerë.

We're going to write it down, and when you get home,

Ne do mbajmë shënime për këtë, dhe kur të shkoni në shtëpi,

pull out those notes and think about them

nxirrni shënimet tuaja dhe mendoni rreth tyre

and end up practicing over time.

dhe praktikojini ato ndërkohë.

Practice for some reason became a very negative thing.

Për disa arsye, praktika ka marrë një ngjyrim negativ.

It's very positive.

Është shumë pozitive.

The next thing is, we need to think elaboratively

Hapi tjetër është se duhet të mendojmë në mënyrë të detajuar

and we need to think illustratively.

si dhe duhet të mendojmë me anë të shembujve.

Oftentimes, we think that we have to relate new knowledge to prior knowledge.

Shpeshherë, ne mendojmë se duhet të lidhim informacionin e ri me atë të mëparshmin.

What we want to do is spin that around.

Ajo që ne duam të bëjmë është të rrotullohemi rreth tij.

We want to take all of our existence

Ne duam që gjithë qënien tonë

and wrap it around that new knowledge

ta mbështjellim rreth informacionit të ri

and make all of these connections and it becomes more meaningful.

të realizojmë gjithë lidhjet e mundshme kështu që ai bëhet më kuptimplotë.

We also want to use imagery. We are built for images.

Ne duam gjithashtu të përdorim pamjen vizive. Ne jemi të ndërtuar për imazhet.

We need to take advantage of that.

Le të përfitojmë pak nga kjo gjë.

Think about things in images,

Mendojini gjërat si imazhe,

write things down that way.

shkruajini në fletë si të tilla.

If you read a book, pull things up.

Nëse lexoni një libër, ndërtoni skenën e tij.

I just got through reading "The Great Gatsby,"

Sapo mbarova së lexuari librin " Gatsby i Madhërishëm".

and I have a perfect idea of what he looks like

dhe kam një imazh perfekt se si ngjante personazhi,

in my head, so my own version.

i ngulitur në mendjen time, sipas versionit tim.

The last one is organization and support.

Hapi i fundit është organizim dhe mbështetje.

We are meaning-making machines. It's what we do.

Ne jemi makineri që bazohemi në kuptimin e gjërave. Kjo është ajo që bëjmë.

We try to make meaning out of everything that happens to us.

Ne mundohemi të nxjerrim kuptimin e çdo gjëje që na ndodh.

Organization helps, so we need to structure

Organizimi ndihmon, prandaj na duhet të ndërtojmë

what we're doing in ways that make sense.

atë që do bëjmë, në mënyrë që të ketë kuptim.

If we are providing knowledge and experience,

Nëse ne po japim njohuri dhe eksperiencë,

we need to structure that.

duhet ta strukturojmë atë.

And the last one is support.

E fundit fare është mbështetja.

We all started as novices.

Ne të gjithë fillojmë jetën si fillestarë.

Everything we do is an approximation of sophistication.

Çdo gjë që bëjmë është një përafërsi e sofistikimit.

We should expect it to change over time. We have to support that.

Duhet të presim nga vetja që ta ndryshojmë me kalimin e kohës. Ne duhet ta mbështesim atë.

The support may come in asking people questions,

Mbështetja sigurohet duke u drejtuar pyetje njerëzve,

giving them a sheet of paper that has an organizational chart on it

duke u dhënë një copë letër ku gjenden grafikë organizues

or has some guiding images,

apo disa imazhe drejtues,

but we need to support it.

por duhet ta mbështesim.

Now, the final piece of this, the take-home message

Tani, pjesa përfundimtare, mesazhi që ju duhet të merrni me vete

from a working memory capacity standpoint is this:

përsa i përket kapacitetit të kujtesës së punës është:

what we process, we learn.

ne mësojmë atë që përpunojmë.

If we're not processing life, we're not living it.

Nëse nuk e përpunojmë jetën, atëherë nuk po e jetojmë atë.

Live life. Thank you.

Jetoni jetën. Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)