The walk from "no" to "yes" | William Ury

Tłumaczenie: Piotr Wiśniewski Korekta: Marek Kasiak

Kwestia trudnych negocjacji przypomina mi

Well, the subject of difficult negotiation

reminds me of one of my favorite stories from the Middle East,

jedną z moich ulubionych baśni

Bliskiego Wschodu,

of a man who left to his three sons, 17 camels.

o człowieku, który zostawił 17 wielbłądów dla swoich trzech synów.

Pierwszy syn miał dostać połowę wielbłądów,

To the first son, he left half the camels;

to the second son, he left a third of the camels;

drugi syn - jedną trzecią,

and to the youngest son, he left a ninth of the camels.

zaś najmłodszy syn - jedną dziewiątą.

Synowie przystąpili do negocjacji.

The three sons got into a negotiation -- 17 doesn't divide by two.

17 nie dzieli się przez 2.

Nie dzieli się przez 3.

It doesn't divide by three.

It doesn't divide by nine.

Nie dzieli się przez 9.

Brotherly tempers started to get strained.

Między braćmi zaczęło iskrzyć.

Finally, in desperation,

Zrozpaczeni, poszli w końcu

they went and they consulted a wise old woman.

po radę do starej mądrej kobiety.

The wise old woman thought about their problem for a long time,

Staruszka przez długi czas rozważała ich problem,

po czym wróciła i orzekła:

and finally she came back and said, "Well, I don't know if I can help you,

"Nie wiem, czy to wam pomoże,

ale jeśli chcecie, możecie wziąć mojego wielbłąda".

but at least, if you want, you can have my camel."

Mieli zatem 18 wielbłądów.

So then, they had 18 camels.

Pierwszy syn wziął połowę - połowa z 18 to 9.

The first son took his half -- half of 18 is nine.

Drugi syn wziął trzecią część - jedna trzecia z 18 to 6.

The second son took his third -- a third of 18 is six.

The youngest son took his ninth -- a ninth of 18 is two.

Najmłodszy syn wziął dziewiątą część -

- jedna dziewiąta z 18 to 2.

You get 17.

Łącznie 17.

They had one camel left over.

Został im jeden wielbłąd,

They gave it back to the wise old woman.

którego oddali staruszce.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, if you think about that story for a moment,

Jeśli zastanowić się nad tą historią,

I think it resembles a lot of the difficult negotiations

to podobna jest ona

do wielu trudnych negocjacji, jakie podejmujemy.

we get involved in.

They start off like 17 camels, no way to resolve it.

Zaczyna się od 17 wielbłądów i nie ma rozwiązania.

Somehow, what we need to do

Potrzeba nam

is step back from those situations, like that wise old woman,

zrobić krok wstecz, wyjść z tej sytuacji, by mieć świeże spojrzenie,

jak tamta stara mądra kobieta,

look at the situation through fresh eyes

i znaleźć osiemnastego wielbłąda.

and come up with an 18th camel.

Finding that 18th camel in the world's conflicts

Znajdowanie 18. wielbłąda

has been my life passion.

w konfliktach na całym świecie jest moją pasją.

I basically see humanity a bit like those three brothers.

Postrzegam ludzkość trochę jak tych trzech braci:

We're all one family.

wszyscy jesteśmy jedną rodziną.

We know that scientifically,

Z naukowego punktu widzenia,

thanks to the communications revolution,

dzięki rewolucji w komunikacji,

all the tribes on the planet -- all 15,000 tribes --

wszystkie plemiona na Ziemi, wszystkie 15000 plemion,

are in touch with each other.

jest w kontakcie ze sobą.

And it's a big family reunion.

To niczym duży zjazd rodzinny.

And yet, like many family reunions,

Jednak, jak na wielu zjazdach rodzinnych,

it's not all peace and light.

nie jest miło i przyjemnie.

There's a lot of conflict,

Jest wiele zatargów.

and the question is: How do we deal with our differences?

Pytanie brzmi:

jak radzimy sobie z tym, co nas różni?

How do we deal with our deepest differences,

Jak radzimy sobie z najgłębszymi sporami,

given the human propensity for conflict

wziąwszy pod uwagę ludzką skłonność

do walki i człowieczy talent

and the human genius at devising weapons of enormous destruction?

do wymyślania broni masowego zniszczenia?

That's the question.

Oto jest pytanie.

As I've spent the last better part of three decades, almost four,

Jako że większość ostatnich trzydziestu -

- prawie czterdziestu -

traveling the world,

- lat spędziłem podróżując

trying to work, getting involved in conflicts

po świecie, pracując, angażując się w konflikty

ranging from Yugoslavia to the Middle East

od Jugosławii do Bliskiego Wschodu,

od Czeczenii do Wenezueli,

to Chechnya to Venezuela --

some of the most difficult conflicts on the face of the planet --

w niektóre z najtrudniejszych konfliktów na świecie,

I've been asking myself that question.

zadawałem sobie to pytanie.

I chyba odkryłem,

And I think I've found, in some ways, what is the secret to peace.

co jest sekretem pokoju.

It's actually surprisingly simple.

To zaskakująco proste.

It's not easy, but it's simple.

Nie łatwe do wykonania, ale zasadniczo proste.

It's not even new.

Pomysł nie jest nawet nowy.

It may be one of our most ancient human heritages.

Może to scheda po naszych praprzodkach.

Sekretem pokoju jesteśmy my.

The secret to peace is us.

It's us who act as a surrounding community around any conflict,

My -

- jako społeczność wokół konfliktu

możemy odegrać w nim

who can play a constructive role.

konstruktywną rolę.

Let me give you just a story, an example.

Podam wam jako przykład pewną historię.

About 20 years ago,

Około 20 lat temu byłem w RPA

I was in South Africa, working with the parties in that conflict,

pracując ze stronami tamtejszego konfliktu.

and I had an extra month,

Miałem dodatkowy miesiąc,

so I spent some time living with several groups of San Bushmen.

więc spędziłem jakiś czas

żyjąc z kilkoma grupami Buszmenów San.

I was curious about them, about the way in which they resolve conflict.

Byłem ciekaw ich oraz ich sposobów rozwiązywania konfliktów.

Because, after all, within living memory, they were hunters and gatherers,

Jak daleko sięga pamięć,

byli oni myśliwymi i zbieraczami,

living pretty much like our ancestors lived

żyjąc niemal dokładnie tak,

for maybe 99 percent of the human story.

jak nasi przodkowie żyli przez 99% historii ludzkości.

And all the men have these poison arrows that they use for hunting --

A mężczyźni używają do polowania zatrutych strzał -

absolutely fatal.

- są one śmiertelne.

So how do they deal with their differences?

Jak więc sobie radzą z konfliktami?

Well, what I learned is, whenever tempers rise in those communities,

Odkryłem,

że gdy nastroje w społeczności się psują,

someone goes and hides the poison arrows out in the bush,

jedna z osób idzie schować zatrute strzały gdzieś w gęstwinie

and then everyone sits around in a circle like this,

a potem wszyscy siadają w kręgu

and they sit and they talk and they talk.

aby rozmawiać.

It may take two days, three days, four days,

To może trwać dwa, trzy, cztery dni,

but they don't rest until they find a resolution

ale oni nie udadzą się na spoczynek,

póki nie znajdą rozwiązania,

or better yet -- a reconciliation.

albo jeszcze lepiej - zgody.

And if tempers are still too high,

A jeśli napięcie nie opadnie,

then they send someone off to visit some relatives,

wysyła się człowieka w odwiedziny do krewnych,

as a cooling-off period.

żeby ochłonął.

Well, that system is, I think, probably the system

Zważywszy na nasze skłonności,

to chyba taki system pozwolił nam przetrwać do tej pory.

that kept us alive to this point,

given our human tendencies.

Nazywam tę metodę

"trzecią stroną".

That system, I call "the third side."

Pomyślcie o tym:

Because if you think about it, normally when we think of conflict,

kiedy myślimy o konflikcie,

when we describe it,

there's always two sides --

opisujemy jego dwie strony.

it's Arabs versus Israelis, labor versus management,

Są Arabowie przeciw Izraelczykom,

husband versus wife, Republicans versus Democrats.

robotnicy przeciw kierownikom, mąż przeciw żonie,

But what we don't often see

Republikanie przeciw Demokratom,

is that there's always a third side,

ale nie dostrzegamy, że zawsze jest

trzecia strona. Trzecia strona konfliktu

and the third side of the conflict is us, it's the surrounding community,

to my, społeczność, przyjaciele,

it's the friends, the allies,

sprzymierzeńcy,

the family members, the neighbors.

członkowie rodziny, sąsiedzi.

And we can play an incredibly constructive role.

I możemy odegrać nieprawdopodobnie konstruktywną rolę.

Perhaps the most fundamental way in which the third side can help

Być może najbardziej istotny sposób,

w jaki trzecia strona może pomóc,

is to remind the parties of what's really at stake.

to przypomnieć stronom, co jest na szali.

For the sake of the kids, for the sake of the family,

W imię dzieci, w imię rodziny,

w imię wspólnoty, w imię przyszłości

for the sake of the community, for the sake of the future,

let's stop fighting for a moment and start talking.

przestańmy na chwilę walczyć i porozmawiajmy.

Ponieważ,

Because, the thing is,

when we're involved in conflict,

gdy jesteśmy w konflikcie,

it's very easy to lose perspective.

bardzo łatwo jest stracić perspektywę.

It's very easy to react.

Najłatwiej przeprowadzić kontratak.

Human beings -- we're reaction machines.

Ludzie są maszynami zaprogramowanymi na działanie.

And as the saying goes,

Jest takie powiedzenie:

when angry, you will make the best speech

w gniewie wygłosisz najlepszą mowę

you will ever regret.

spośród tych, których będziesz żałować.

(Laughter)

And so the third side reminds us of that.

O tym przypomina nam trzecia strona.

The third side helps us go to the balcony,

Pomaga nam wejść na balkon,

which is a metaphor for a place of perspective,

który jest metaforą szerszej perspektywy,

where we can keep our eyes on the prize.

by nie stracić z oczu nagrody.

Let me tell you a little story from my own negotiating experience.

Pozwólcie, że przytoczę historię z mojego doświadczenia

Some years ago, I was involved as a facilitator in some very tough talks

jako negocjatora. Parę lat temu byłem rozjemcą

w kilku bardzo trudnych

between the leaders of Russia and the leaders of Chechnya.

rozmowach między przywódcami

Rosji i Czeczenii.

There was a war going on, as you know.

Jak wiecie, trwała wojna.

Spotkaliśmy się w Hadze,

And we met in the Hague, in the Peace Palace,

w Pałacu Pokoju,

in the same room where the Yugoslav war-crimes tribunal was taking place.

w tym samym miejscu, w którym obradował trybunał do spraw

zbrodni wojennych w byłej Jugosławii.

And the talks got off to a rather rocky start

Zaczęły się tarcia,

gdy wiceprezydent Czeczenii

when the vice president of Chechnya began by pointing at the Russians

zwrócił się do Rosjan, mówiąc:

and said, "You should stay right here in your seats,

"Możecie już nie wstawać z siedzeń,

because you're going to be on trial for war crimes."

bo będziecie odpowiadać przed trybunałem

do spraw zbrodni wojennych".

And then he turned to me and said,

"You're an American.

Potem obrócił się do mnie i rzekł:

Look at what you Americans are doing in Puerto Rico."

"Jesteś Amerykaninem. Patrz, co Amerykanie robią w Puerto Rico".

And my mind started racing, "Puerto Rico? What do I know about Puerto Rico?"

Moje myśli wystartowały: "Puerto Rico? Co ja wiem o Puerto Rico?".

Już miałem zareagować,

I started reacting.

(Laughter)

ale przypomniałem sobie o wejściu na balkon.

But then, I tried to remember to go to the balcony.

Kiedy on zrobił przerwę,

And then when he paused

and everyone looked at me for a response,

a inni spojrzeli na mnie

from a balcony perspective, I was able to thank him for his remarks

oczekując odpowiedzi, z perspektywy balkonu mogłem podziękować mu

and say, "I appreciate your criticism of my country

za jego uwagę i powiedzieć: "Uznaję krytykę mojego kraju

and I take it as a sign that we're among friends

i biorę ją za znak tego, że jesteśmy

wśród przyjaciół i możemy mówić szczerze.

and can speak candidly to one another."

(Laughter)

Ale nie jesteśmy tu, by mówić o Puerto Rico albo o przeszłości.

"And what we're here to do is not to talk about Puerto Rico or the past.

Mamy zastanowić się, jak ukrócić cierpienia

We're here to see if we can figure out a way

to stop the suffering and the bloodshed in Chechnya."

i rozlew krwi w Czeczenii".

Rozmowa wróciła na właściwe tory.

The conversation got back on track.

That's the role of the third side,

To jest rola trzeciej strony:

to help the parties go to the balcony.

pomóc stronom konfliktu stanąć na balkonie.

A teraz zabiorę was na chwilę do -

Now let me take you, for a moment,

to what's widely regarded as the world's most difficult conflict,

- jak się uważa - centrum najgorętszego,

najtrudniejszego do rozwiązania

or the most impossible conflict, the Middle East.

konfliktu na świecie: na Bliski Wschód.

Question is: where's the third side there?

Zapytajmy: gdzie jest trzecia strona?

How could we possibly go to the balcony?

Czy można stanąć na balkonie?

Now, I don't pretend to have an answer to the Middle East conflict,

Nie będę udawać, że znam

rozwiązanie dla konfliktu

but I think I've got a first step -- literally, a first step --

na Bliskim Wschodzie;

znam pierwszy ku niemu krok,

something that any one of us could do as third-siders.

coś, co możemy uczynić jako trzecia strona.

Let me just ask you one question first.

Lecz najpierw zadam wam jedno pytanie.

How many of you in the last years

Ilu z was

martwiło się w ostatnich latach

konfliktem na Bliskim Wschodzie i zastanawiało,

have ever found yourself worrying about the Middle East

co moglibyście zrobić?

and wondering what anyone could do?

Just out of curiosity, how many of you?

Pytam z ciekawości: ilu?

OK, so the great majority of us.

Dobrze, zatem większość.

And here, it's so far away.

A przecież to tak daleko.

Why do we pay so much attention to this conflict?

Czemu poświęcamy tyle uwagi temu konfliktowi?

Is it the number of deaths?

Chodzi o liczbę zgonów?

There are a hundred times more people who die in a conflict in Africa

Setki razy więcej ludzi ginie w konfliktach

w Afryce niż na Bliskim Wschodzie.

than in the Middle East.

No, it's because of the story,

Nie, powodem jest historia,

because we feel personally involved in that story.

ponieważ czujemy się

osobiście zaangażowani.

Whether we're Christians, Muslims or Jews, religious or non-religious,

Chrześcijanie, muzułmanie czy Żydzi,

religijni czy bezwyznaniowi,

we feel we have a personal stake in it.

czujemy, że mamy w tym osobisty udział.

Stories matter;

Historie mają znaczenie. Wiem to jako antropolog.

as an anthropologist, I know that.

Stories are what we use to transmit knowledge.

Używamy historii, by przekazywać wiedzę.

Nadają znaczenie naszemu życiu.

They give meaning to our lives.

That's what we tell here at TED, we tell stories.

To robimy w ramach TED - opowiadamy historie.

Historie to klucz.

Stories are the key.

And so my question is --

Powiadam więc:

yes, let's try and resolve the politics there in the Middle East,

tak, spróbujmy rozwiązać problemy polityczne

na Bliskim Wschodzie

but let's also take a look at the story.

ale przyjrzyjmy się też historii.

Let's try to get at the root of what it's all about.

Spróbujmy sięgnąć do najgłębszych przyczyn.

Let's see if we can apply the third side to it.

Zobaczmy, czy można zastosować zasadę

trzeciej strony. Co by to zmieniło? Jaka jest tamtejsza historia?

What would that mean? What is the story there?

Antropolodzy wiedzą, że

Now, as anthropologists, we know that every culture has an origin story.

każda kultura ma historię swojego początku.

What's the origin story of the Middle East?

Co jest historią początku Bliskiego Wschodu?

In a phrase, it's:

W skrócie:

Four thousand years ago,

4000 lat temu pewien człowiek przewędrował

a man and his family walked across the Middle East,

ze swoją rodziną przez Bliski Wschód

and the world has never been the same since.

i odmienił świat na zawsze.

Ten człowiek

That man, of course, was Abraham.

to oczywiście Abraham.

And what he stood for was unity, the unity of the family;

Symbolizował on

jedność rodziny.

he's the father of us all.

Jest ojcem nas wszystkich.

But it's not just what he stood for, it's what his message was.

Nie tylko to symbolizował, ale również taką ideę krzewił.

Jego podstawowym przesłaniem była jedność,

His basic message was unity too,

the interconnectedness of it all, the unity of it all.

wzajemna zależność i jedność wszystkich.

And his basic value was respect,

Podstawową wartością - uszanowanie

was kindness toward strangers.

okazywane obcym.

That's what he's known for, his hospitality.

Z tego właśnie jest znany, ze swej gościnności.

Tak to ujmując,

So in that sense,

he's the symbolic third side of the Middle East.

staje się on symboliczną trzecią

stroną dla Bliskiego Wschodu.

He's the one who reminds us that we're all part of a greater whole.

To on przypomina nam, że jesteśmy

częścią czegoś większego.

Now, think about that for a moment.

Jak byście zatem...

Pomyślcie o tym.

Today, we face the scourge of terrorism.

Dzisiaj nęka nas terroryzm.

What is terrorism?

Czym on jest?

Terrorism is basically taking an innocent stranger

Terroryzm jest wtedy, gdy niewinnego obcego człowieka

and treating them as an enemy whom you kill in order to create fear.

traktuje się jak wroga i zabija go,

by wywołać strach.

What's the opposite of terrorism?

Co jest przeciwieństwem terroryzmu?

Potraktować niewinnego obcego człowieka

It's taking an innocent stranger

and treating them as a friend whom you welcome into your home,

jak przyjaciela,

którego zapraszasz do swojego domu

in order to sow and create understanding

by siać i stwarzać zrozumienie,

szacunek, miłość.

or respect, or love.

So what if, then, you took the story of Abraham,

Gdybyśmy wzięli teraz

historię Abrahama,

which is a third-side story,

historię trzeciej strony,

what if that could be --

to co, gdyby okazała się ona -

because Abraham stands for hospitality --

- ponieważ Abraham symbolizuje gościnność -

what if that could be an antidote to terrorism?

- co gdyby okazała się antidotum na terroryzm?

What if that could be a vaccine against religious intolerance?

Szczepionką przeciw

religijnej nietolerancji?

How would you bring that story to life?

Jak można by wskrzesić tamtą opowieść?

Now, it's not enough just to tell a story.

Nie wystarczy ją opowiedzieć -

- ma to siłę,

That's powerful, but people need to experience the story.

ale ludzie potrzebują tej historii

They need to be able to live the story.

doświadczyć. Muszą móc nią żyć. Jak tego dokonać?

How would you do that?

And that was my thinking of how would you do that.

Rozmyślałem nad tym.

And that's what comes to the first step here.

Dochodzimy do pierwszego kroku.

Because the simple way to do that is:

Najprostszym sposobem

jest ruszyć w drogę

you go for a walk.

You go for a walk in the footsteps of Abraham.

śladami Abrahama.

You retrace the footsteps of Abraham.

Odtworzyć przeszłość jego kroków.

Because walking has a real power.

Podróż ma realną moc.

You know, as an anthropologist, walking is what made us human.

Z punktu widzenia antropologa, chodzenie uczyniło nas ludźmi.

It's funny -- when you walk, you walk side-by-side,

To zabawne, gdy idziecie,

poruszacie się ramię w ramię

in the same common direction.

we wspólnym kierunku.

Now if I were to come to you face-to-face

Gdybym stanął z wami twarzą w twarz

and come this close to you,

i podszedł blisko,

you would feel threatened.

czulibyście się zagrożeni.

But if I walk shoulder-to-shoulder,

Ale gdy idę ramię w ramię,

nawet dotykając,

even touching shoulders,

it's no problem.

nikomu to nie przeszkadza.

Who fights while they walk?

Kto by walczył podczas wspólnej wędrówki?

That's why in negotiations, often, when things get tough,

Dlatego często w negocjacjach, gdy sprawy się nie układają,

people go for walks in the woods.

ludzie muszą pochodzić z problemem.

So the idea came to me of, what about inspiring a path,

Naszedł mnie więc pomysł,

by ożywić ten szlak -

- niczym jedwabny szlak,

a route -- think the Silk Route, think the Appalachian Trail --

czy szlak Appalachów -

that followed in the footsteps of Abraham?

- który biegłby śladami

Abrahama.

Ludzie mówili: "To szaleństwo. Nie da się.

People said, "That's crazy. You can't.

You can't retrace the footsteps of Abraham -- it's too insecure,

Nie możesz odtworzyć szlaku Abrahama. To niebezpieczne.

you've got to cross all these borders,

Trzeba przekroczyć tyle granic.

it goes across 10 different countries in the Middle East,

Biegnie on przez 10 krajów na Bliskim Wschodzie

i łączy je wszystkie".

because it unites them all."

Z należytą starannością rozważyliśmy

And so we studied the idea at Harvard.

ten pomysł na Harvardzie.

We did our due diligence.

And then a few years ago,

A potem, kilka lat temu,

a group of us, about 25 of us from 10 different countries,

grupa około 25 osób z 10 krajów

decided to see if we could retrace the footsteps of Abraham,

zdecydowała się sprawdzić, czy można wskrzesić szlak Abrahama,

wychodząc z miejsca jego narodzin w mieście Urfa

going from his initial birthplace in the city of Urfa

w południowej Turcji, północnej Mezopotamii.

in Southern Turkey, Northern Mesopotamia.

And we then took a bus and took some walks

Potem kawałek pojechaliśmy autobusem, kawałek przeszliśmy pieszo

and went to Harran, where, in the Bible, he sets off on his journey.

i dotarliśmy do Harran,

skąd według Biblii Abraham wyruszył w podróż.

Then we crossed the border into Syria, went to Aleppo,

Przekroczyliśmy granicę Syrii, doszliśmy do Aleppo,

which, turns out, is named after Abraham.

które okazało się mieć swą nazwę po Abrahamie.

We went to Damascus,

Poszliśmy do Damaszku,

which has a long history associated with Abraham.

silnie związanego z Abrahamem.

Następnie udaliśmy się do północnej Jordanii,

We then came to Northern Jordan,

to Jerusalem -- which is all about Abraham -- to Bethlehem,

do Jerozolimy,

w której wszystko dotyczy Abrahama, do Betlejem

and finally, to the place where he's buried, in Hebron.

i w końcu do Hebronu,

miejsca pochówku.

So effectively, we went from womb to tomb.

Przeszliśmy jego drogę od kołyski do grobu.

We showed it could be done.

Pokazaliśmy, że się da. To była cudowna podróż.

It was an amazing journey.

Let me ask you a question.

Zadam wam pytanie.

How many of you have had the experience of being in a strange neighborhood

Ilu z was miało takie doświadczenie,

w którym byliście w obcym otoczeniu

or strange land,

czy w innym kraju

and a total stranger, perfect stranger,

i ktoś całkowicie wam obcy

podszedł i okazał wam życzliwość,

comes up to you and shows you some kindness --

maybe invites you into their home, gives you a drink,

może zaprosił do swojego domu,

napoił, nakarmił?

gives you a coffee, gives you a meal?

Ilu z was tego doświadczyło?

How many of you have ever had that experience?

To jest istota ścieżki,

That's the essence of the Abraham Path.

którą szedł Abraham.

That's what you discover as you go into these villages in the Middle East

A odkryjesz, że gdy przybywasz do tych wiosek na Bliskim Wschodzie,

gdzie spodziewałbyś się wrogości,

where you expect hostility,

to spotka cię niesłychana gościnność

and you get the most amazing hospitality,

związana z Abrahamem.

all associated with Abraham:

"W imię ojca Abrahama, pozwól,

"In the name of Father Ibrahim, let me offer you some food."

że przygotuję ci posiłek".

So what we discovered

Okazało się,

is that Abraham is not just a figure out of a book for those people;

że Abraham nie jest dla tych ludzi jedynie postacią na kartce papieru,

he's alive, he's a living presence.

on jest żywy i wciąż obecny.

And to make a long story short,

Koniec końców,

in the last couple of years now,

w ciągu ostatnich lat

thousands of people have begun to walk parts of the path of Abraham

tysiące ludzi

wstąpiło na ścieżkę, którą Abraham szedł

przez Bliski Wschód,

in the Middle East,

enjoying the hospitality of the people there.

ciesząc się gościnnością tamtejszych ludzi.

They've begun to walk in Israel and Palestine,

Ludzie zaczęli chodzić

po Izraelu i Palestynie,

in Jordan, in Turkey, in Syria.

Jordanii, Turcji, Syrii.

To zdumiewające doświadczenie.

It's an amazing experience.

Men, women, young people, old people --

Mężczyźni, kobiety, ludzie młodzi i starzy -

more women than men, actually, interestingly.

- w istocie więcej kobiet niż mężczyzn, co ciekawe.

For those who can't walk,

Dla tych, którzy nie mogą chodzić

who are unable to get there right now,

lub którzy nie są w stanie dostać się

people started to organize walks in cities, in their own communities.

tam teraz, zaczęto organizować spacery

w miastach, w ich własnych środowiskach.

In Cincinnati, for instance, they organized a walk

Jak na przykład w Cincinnati, gdzie zorganizowano

przemarsz z kościoła poprzez meczet do synagogi,

from a church to a mosque to a synagogue and all had an Abrahamic meal together.

po czym wszyscy zjedli razem Abrahamowy posiłek.

It was Abraham Path Day.

To był dzień ścieżki Abrahama.

In São Paulo, Brazil, it's become an annual event

W Sao Paulo w Brazylii, dla tysięcy ludzi

for thousands of people to run in a virtual Abraham Path Run,

rokrocznym wydarzeniem stał się

bieg po wyobrażonej ścieżce Abrahama

uniting the different communities.

i jednoczenie w ten sposób różnych społeczności.

The media love it; they really adore it.

Media to lubią, naprawdę uwielbiają.

They lavish attention on it because it's visual

Nie szczędzą na to uwagi

ponieważ jest poglądowe

and it spreads the idea,

i rozpowszechnia ideę

this idea of Abrahamic hospitality, of kindness towards strangers.

Abrahamowej gościnności

i dobroci w stosunku do obcych ludzi.

And just a couple weeks ago, there was an NPR story on it.

Kilka tygodni temu

mówili o tym w radio.

Last month,

W zeszłym miesiącu

there was a piece in the Manchester Guardian about it,

opisano to

na dwóch stronach

two whole pages.

w "The Guardian".

And they quoted a villager

Cytowano mieszkańca tamtejszej wioski,

who said, "This walk connects us to the world."

który mówił: "Ten spacer łączy nas ze światem".

He said, "It was like a light that went on in our lives --

Powiedział, że to jak światło, które ponieśli dalej w życie.

it brought us hope."

Że dało im nadzieję.

And so that's what it's about.

I o to właśnie chodzi.

But it's not just about psychology;

Nie koniec jednak na psychologii,

it's about economics.

chodzi też o ekonomię, gdyż

Because as people walk, they spend money.

w czasie tych marszów ludzie wydają pieniądze.

And this woman right here, Um Ahmad,

Weźmy Um Ahmad,

is a woman who lives on the path in Northern Jordan.

kobietę żyjącą na szlaku w północnej Jordanii.

She's desperately poor.

Jest rozpaczliwie biedna.

She's partially blind, her husband can't work,

Jest częściowo ślepa, jej mąż nie może pracować,

she's got seven kids.

mają siedmioro dzieci.

But what she can do is cook.

Ale może gotować.

And so she's begun to cook for some groups of walkers

Toteż zaczęła gotować dla grup piechurów,

who come through the village and have a meal in her home.

posilają się w jej domu gdy przechodzą przez wieś.

Siedzą na podłodze,

They sit on the floor -- she doesn't even have a tablecloth.

nie ma nawet obrusa.

She makes the most delicious food,

Um robi jednak wyśmienite jedzenie,

that's fresh from the herbs in the surrounding countryside.

doprawione okolicznymi ziołami.

And so more and more walkers have come,

Przychodziło coraz więcej piechurów,

and lately she's begun to earn an income to support her family.

a ostatnio zaczęła na tym zarabiać

i może wesprzeć rodzinę.

And so she told our team there, she said,

Powiedziała naszemu zespołowi:

"You have made me visible

"Uczyniliście mnie widocznym

in a village where people were once ashamed to look at me."

we wsi, w której wcześniej wstydzili się

na mnie patrzeć".

To jest potencjał ścieżki Abrahama.

That's the potential of the Abraham Path.

There are literally hundreds of those kinds of communities

Na tej drodze przez Bliski Wschód

są setki takich społeczności.

across the Middle East, across the path.

The potential is basically to change the game.

Mają potencjał, by zmienić reguły gry.

And to change the game, you have to change the frame, the way we see things --

By to zrobić, trzeba zmienić

punkt widzenia -

to change the frame from hostility to hospitality,

- z wrogości na gościnność,

z terroryzmu na turystykę.

from terrorism to tourism.

W tym sensie

And in that sense, the Abraham Path

ścieżka Abrahama

może odmienić ich los.

is a game-changer.

Zwrócę waszą uwagę na pewną rzecz.

Let me just show you one thing.

I have a little acorn here

Mam tu małego żołędzia,

that I picked up while I was walking on the path earlier this year.

którego podniosłem w tym roku

na trasie.

Now, the acorn is associated with the oak tree, of course --

Żołądź oczywiście wyrośnie na dąb,

który możemy sobie wyobrazić

grows into an oak tree, which is associated with Abraham.

jako Abrahama.

The path right now is like an acorn;

Jego ścieżka jest teraz jak ten żołądź:

it's still in its early phase.

jeszcze we wczesnej fazie rozwoju.

What would the oak tree look like?

A jak będzie wyglądać dąb?

When I think back to my childhood,

Cofam się myślą do czasów dzieciństwa,

a good part of which I spent, after being born here in Chicago,

które w większości - choć urodziłem się w Chicago -

- spędziłem w Europie.

I spent in Europe.

Jeśli widzieliście

If you had been in the ruins of, say, London in 1945, or Berlin,

ruiny Londynu czy Berlinu

w 1945

and you had said,

a ktoś by wam wtedy powiedział:

"Sixty years from now,

"Za 60 lat to będzie

this is going to be the most peaceful, prosperous part of the planet,"

najspokojniejszy, dobrze prosperujący zakątek globu",

uznalibyście go

people would have thought you were certifiably insane.

za nienormalnego.

But they did it, thanks to a common identity, Europe,

A jednak to się stało, ludzie osiągnęli to dzięki wspólnej europejskiej tożsamości

and a common economy.

i wspólnej ekonomii.

So my question is, if it can be done in Europe,

Pytam zatem: skoro udało się w Europie,

why not in the Middle East?

dlaczego nie na Bliskim Wschodzie?

Why not, thanks to a common identity, which is the story of Abraham,

Dlaczego nie, skoro jest wspólna tożsamość

w postaci historii Abrahama

and thanks to a common economy that would be based, in good part, on tourism?

i może istnieć wspólna ekonomia,

w dużej mierze oparta na turystyce?

So let me conclude, then,

Zakończę stwierdzeniem,

by saying that in the last 35 years,

iż w ciągu ubiegłych 35 lat,

gdy pracowałem

as I've worked in some of the most dangerous,

nad paroma najniebezpieczniejszymi i najtrudniejszymi

difficult and intractable conflicts around the planet,

do rozwiązania konfliktami na świecie,

I have yet to see one conflict that I felt could not be transformed.

nie widziałem ani jednego,

który uznałbym za niemożliwy do zmiany.

It's not easy, of course.

Czasem zmiana nie jest łatwA,

But it's possible.

ale zawsze możliwa.

It was done in South Africa.

Zrobiliśmy to w RPA.

It was done in Northern Ireland.

Zrobiliśmy to w Irlandii Północnej.

It could be done anywhere.

Moglibyśmy dokonać tego wszędzie,

It simply depends on us.

to zależy po prostu od nas,

It depends on us taking the third side.

jako od trzeciej strony.

Zapraszam was zatem

So let me invite you to consider taking the third side,

do stanięcia po trzeciej stronie, nawet

even as a very small step.

gdyby to miał być mały krok.

We're about to take a break in a moment.

Za chwilę rozpocznie się przerwa.

Just go up to someone

Podejdźcie do kogoś

who's from a different culture, a different country,

z innej kultury, innego kraju,

a different ethnicity -- some difference --

będącego innej narodowości

and engage them in a conversation.

czy jakkolwiek różnego od was i zacznijcie rozmawiać. Słuchajcie ich.

Listen to them.

That's a third-side act.

To jest stawanie po trzeciej stronie.

That's walking Abraham's Path.

Tak kroczy się ścieżką Abrahama.

After a TED Talk,

Czemuż nie TEDWalk,

why not a TED Walk?

skoro mieliśmy TEDTalk?

(Laughter)

Trzy rzeczy na koniec:

So let me just leave you with three things.

kluczem do pokoju

jest trzecia strona;

One is, the secret to peace is the third side.

trzecia strona to my,

The third side is us.

każdy z nas,

każdy nasz krok

Each of us, with a single step,

może przybliżyć

can take the world, can bring the world

świat do pokoju;

a step closer to peace.

jest takie stare afrykańskie przysłowie,

There's an old African proverb that goes:

które brzmi:

"When spiderwebs unite,

"Kiedy pajęczyny się połączą,

they can halt even the lion."

mogą powstrzymać nawet lwa".

If we're able to unite our third-side webs of peace,

Jeśli połączymy

pokojowe sieci trzecich stron,

możemy powstrzymać nawet lwa wojny.

we can even halt the lion of war.

Dziękuję bardzo.

Thank you very much.

(Applause)

(Brawa)