Hans Rosling on HIV: New facts and stunning data visuals

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Kinga Skorupska

(Applause)

(Brawa)

AIDS was discovered 1981; the virus, 1983.

AIDS odkryto w 1981, a wirusa w 1983.

These Gapminder bubbles show you

Diagramy pęcherzykowe z Gapmindera pokażą,

how the spread of the virus was in 1983 in the world,

gdzie występował wirus w roku 1983,

or how we estimate that it was.

przynajmniej szacunkowo.

What we are showing here is --

Na tej osi widzimy

on this axis here, I'm showing percent of infected adults.

procent dorosłych chorych.

And on this axis, I'm showing dollars per person in income.

Na tej osi: dochód w dolarach na osobę.

And the size of these bubbles, the size of the bubbles here,

Rozmiary pęcherzyków pokazują,

that shows how many are infected in each country,

ilu chorych przypada na kraj,

and the color is the continent.

zaś kolor - na kontynent.

Now, you can see United States, in 1983,

W USA w 1983r

had a very low percentage infected,

widzimy procentowo mało zachorowań,

but due to the big population, still a sizable bubble.

ale przez dużą populację, pęcherzyk jest spory.

There were quite many people infected in the United States.

W USA było sporo chorych.

And, up there, you see Uganda.

Tutaj widać Ugandę.

They had almost five percent infected,

Niemal 5% zachorowań

and quite a big bubble in spite of being a small country, then.

i spory pęcherzyk, jak na tak mały kraj.

And they were probably the most infected country in the world.

Chyba najwięcej zachorowań na świecie.

Now, what has happened?

Co się stało?

Now you have understood the graph

Rozumiecie już diagram,

and now, in the next 60 seconds,

więc przez następne 60 sekund

we will play the HIV epidemic in the world.

odtworzymy światową epidemię HIV.

But first, I have a new invention here.

Mam tu nowy wynalazek.

(Laughter)

(Śmiech)

I have solidified the beam of the laser pointer.

Zamroziłem wiązkę wskaźnika laserowego.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

So, ready, steady, go!

Do biegu, gotowi, start!

First, we have the fast rise in Uganda and Zimbabwe.

Szybki wzrost w Ugandzie i Zimbabwe.

They went upwards like this.

Szybki wzrost w Ugandzie i Zimbabwe.

In Asia, the first country to be heavily infected was Thailand --

W Azji, pierwszy zainfekowany kraj to Tajlandia.

they reached one to two percent.

Osiągnęli 1 - 2%.

Then, Uganda started to turn back,

Uganda zaczyna spadać,

whereas Zimbabwe skyrocketed,

a Zimbabwe wzbija się w górę.

and some years later South Africa had a terrible rise of HIV frequency.

Dramatycznie rośnie liczba chorych w RPA.

Look, India got many infected,

Dużo chorych w Indiach,

but had a low level.

ale procentowo mało.

And almost the same happens here.

Tu niemal to samo.

See, Uganda coming down, Zimbabwe coming down,

Uganda spada, Zimbabwe spada,

Russia went to one percent.

Rosja rośnie do 1%.

In the last two to three years,

Przez ostatnie dwa, trzy lata

we have reached a steady state of HIV epidemic in the world.

światowa epidemia HIV stanęła w miejscu.

25 years it took.

Zajęło to 25 lat.

But, steady state doesn't mean that things are getting better,

Stały poziom nie oznacza jednak poprawy,

it's just that they have stopped getting worse.

a tylko brak pogorszenia.

And it has -- the steady state is, more or less,

Średnia zachorowań na HIV

one percent of the adult world population is HIV-infected.

w skali światowej wynosi 1%.

It means 30 to 40 million people,

Czyli 30 do 40 milionów ludzi,

the whole of California -- every person,

cała Kalifornia, co do nogi,

that's more or less what we have today in the world.

tak mają się sprawy dzisiaj.

Now, let me make a fast replay of Botswana.

Zróbmy teraz replay Botswany.

Botswana -- upper middle-income country in southern Africa,

To średnio zamożny kraj na południu Afryki,

democratic government, good economy,

demokratyczny rząd, dobra gospodarka,

and this is what happened there.

i oto, co się dzieje.

They started low, they skyrocketed,

Zaczęli nisko, wystrzelili w górę,

they peaked up there in 2003,

osiągnęli szczyt w 2003 r.,

and now they are down.

a teraz spadają.

But they are falling only slowly,

Jednak spadają powoli,

because in Botswana, with good economy and governance,

bo dzięki dobrym rządom i gospodarce

they can manage to treat people.

mogą sobie pozwolić na leczenie.

And if people who are infected are treated, they don't die of AIDS.

Leczeni chorzy nie umierają na AIDS.

These percentages won't come down

Wskaźniki procentowe nie spadną,

because people can survive 10 to 20 years.

bo chorzy mogą przeżyć 10 - 20 lat.

So there's some problem with these metrics now.

Dlatego mamy problem z pomiarami.

But the poorer countries in Africa, the low-income countries down here,

W biedniejszych krajach, o niższych dochodach,

there the rates fall faster, of the percentage infected,

wskaźniki liczby chorych spadają szybciej,

because people still die.

bo ludzie nadal umierają.

In spite of PEPFAR, the generous PEPFAR,

Pomimo hojności PEPFAR,

all people are not reached by treatment,

nie do wszystkich docierają leki,

and of those who are reached by treatment in the poor countries,

a nawet jeśli dotrą, to w biednych krajach

only 60 percent are left on treatment after two years.

tylko 60% chorych leczy się dłużej niż dwa lata.

It's not realistic with lifelong treatment

Dożywotnie leczenie jest nierealistyczne

for everyone in the poorest countries.

w najbiedniejszych krajach.

But it's very good that what is done is being done.

Dobrze, że robi się chociaż to, co teraz.

But focus now is back on prevention.

Wrócił nacisk na zapobieganie.

It is only by stopping the transmission

Tylko powstrzymując infekcje

that the world will be able to deal with it.

damy sobie radę.

Drugs is too costly -- had we had the vaccine,

Leki kosztują zbyt dużo.

or when we will get the vaccine, that's something more effective --

Gdybyśmy mieli szczepionkę, to co innego,

but the drugs are very costly for the poor.

ale leki są za drogie dla ubogich.

Not the drug in itself, but the treatment

Nawet nie same leki, a leczenie

and the care which is needed around it.

i potrzebna wraz z nim opieka.

So, when we look at the pattern,

Przyglądając się schematowi,

one thing comes out very clearly:

jedno widać wyraźnie:

you see the blue bubbles

niebieskie pęcherzyki.

and people say HIV is very high in Africa.

Powiecie: Afryka choruje na HIV najwięcej.

I would say, HIV is very different in Africa.

Ja powiem: Afryka choruje na HIV inaczej.

You'll find the highest HIV rate in the world

Najwyższe wskaźniki HIV na świecie

in African countries,

znajdziemy w krajach afrykańskich,

and yet you'll find Senegal, down here --

a jednak Senegal

the same rate as United States.

ma taki sam wskaźnik jak USA.

And you'll find Madagascar,

Także wskaźniki Madagaskaru

and you'll find a lot of African countries

i wielu innych państw Afryki

about as low as the rest of the world.

są równie niskie, co poza Afryką.

It's this terrible simplification that there's one Africa

Afryka nie jest jednorodna; to okropne uproszczenie.

and things go on in one way in Africa.

Afryka nie jest jednorodna; to okropne uproszczenie.

We have to stop that.

Musimy z tym skończyć.

It's not respectful, and it's not very clever

Takie podejście jest pozbawione szacunku

to think that way.

i niezbyt mądre.

(Applause)

(Brawa)

I had the fortune to live and work for a time in the United States.

Przez jakiś czas mieszkałem i pracowałem w USA.

I found out that Salt Lake City and San Francisco were different.

Odkryłem, że Salt Lake City i San Francisco bardzo się różnią.

(Laughter)

(Śmiech)

And so it is in Africa -- it's a lot of difference.

Podobnie w Afryce: różnic jest wiele.

So, why is it so high? Is it war?

Skąd tyle zachorowań? Przez wojnę?

No, it's not. Look here.

Nie. Spójrzcie tutaj.

War-torn Congo is down there -- two, three, four percent.

W rozdartym wojną Kongu ledwie 2% – 4%.

And this is peaceful Zambia, neighboring country -- 15 percent.

A po sąsiedzku, spokojna Zambia: 15%.

And there's good studies of the refugees coming out of Congo --

Mamy solidne dane o uchodźcach z Konga.

they have two, three percent infected,

Zarażonych jest 2% do 3%,

and peaceful Zambia -- much higher.

a w Zambii, bez wojny, dużo więcej.

There are now studies clearly showing

Nowe badania wykazują,

that the wars are terrible, that rapes are terrible,

że wojny i gwałty, mimo całej grozy,

but this is not the driving force for the high levels in Africa.

nie stoją za wzrostem zachorowań.

So, is it poverty?

Zatem co? Bieda?

Well if you look at the macro level,

Okazuje się, że w makro skali,

it seems more money, more HIV.

im więcej pieniędzy, tym więcej HIV.

But that's very simplistic,

To uproszczenie,

so let's go down and look at Tanzania.

więc przyjrzyjmy się Tanzanii.

I will split Tanzania in five income groups,

Podzielę Tanzanię na 5 grup dochodowych,

from the highest income to the lowest income,

od najwyższego dochodu do najniższego.

and here we go.

od najwyższego dochodu do najniższego.

The ones with the highest income, the better off -- I wouldn't say rich --

Najlepiej zarabiający, zamożni ale nie bogaci,

they have higher HIV.

najczęściej mają HIV.

The difference goes from 11 percent down to four percent,

Różnica sięga od 11% do 4%,

and it is even bigger among women.

a w przypadku kobiet nawet więcej.

There's a lot of things that we thought, that now, good research,

Mieliśmy wiele hipotez, ale wspólne wyniki analiz

done by African institutions and researchers

afrykańskich instytutów i badaczy z całego świata

together with the international researchers, show that that's not the case.

pokazują, że nie mieliśmy racji.

So, this is the difference within Tanzania.

Tak wyglądają różnice w Tanzanii.

And, I can't avoid showing Kenya.

A teraz spójrzmy na Kenię.

Look here at Kenya.

A teraz spójrzmy na Kenię.

I've split Kenya in its provinces.

Podzieliłem Kenię na prowincje.

Here it goes.

O tak.

See the difference within one African country --

Zauważcie różnice w obrębie jednego kraju:

it goes from very low level to very high level,

mamy i najniższy poziom, i najwyższy.

and most of the provinces in Kenya is quite modest.

Dla większości prowincji skromny.

So, what is it then?

O co chodzi?

Why do we see this extremely high levels in some countries?

Skąd takie ekstrema?

Well, it is more common with multiple partners,

Chodzi o częstą zmianę partnerów,

there is less condom use,

rzadkie używanie prezerwatyw,

and there is age-disparate sex --

i rozrzut wiekowy partnerów,

that is, older men tend to have sex with younger women.

czyli starsi partnerzy i młode partnerki.

We see higher rates in younger women than younger men

Młode kobiety chorują częściej niż młodzi mężczyźni

in many of these highly affected countries.

w wielu wysoce zainfekowanych krajach.

But where are they situated?

Które to kraje?

I will swap the bubbles to a map.

Przeniosę pęcherzyki na mapę.

Look, the highly infected are four percent of all population

Z 4% światowej populacji nosicieli HIV

and they hold 50 percent of the HIV-infected.

połowa znajduje się w tym rejonie.

HIV exists all over the world.

HIV występuje na całym świecie.

Look, you have bubbles all over the world here.

Pęcherzyki widać na całej mapie.

Brazil has many HIV-infected.

W Brazylii jest wiele zachorowań.

Arab countries not so much, but Iran is quite high.

W krajach arabskich niewiele, ale w Iranie sporo.

They have heroin addiction and also prostitution in Iran.

W Iranie mają narkomanię i prostytucję.

India has many because they are many.

W Indiach wiele, bo jest ich dużo.

Southeast Asia, and so on.

W południowo-wschodniej Azji, itd.

But, there is one part of Africa --

W tej części Afryki,

and the difficult thing is, at the same time,

choć to trudne, musimy z jednej strony

not to make a uniform statement about Africa,

nie wrzucać Afryki do jednego worka

not to come to simple ideas of why it is like this, on one hand.

i nie spłycać przyczyn problemów,

On the other hand, try to say that this is not the case,

ale z drugiej strony przyznać,

because there is a scientific consensus about this pattern now.

że ten schemat został naukowo udowodniony.

UNAIDS have done good data available, finally,

UNAIDS dostarczyło solidnych danych

about the spread of HIV.

o zasięgu HIV.

It could be concurrency.

Może to duża ilość partnerów.

It could be some virus types.

Może odmiany wirusa.

It could be that there is other things

Może jeszcze inne czynniki

which makes transmission occur in a higher frequency.

ułatwiające przenoszenie choroby.

After all, if you are completely healthy and you have heterosexual sex,

Dla zupełnie zdrowej pary heteroseksualnej

the risk of infection in one intercourse is one in 1,000.

ryzyko infekcji przy jednym stosunku wynosi 1 do 1000.

Don't jump to conclusions now on how to

Nie wyciągajcie tylko pochopnych wniosków

behave tonight and so on.

i bądźcie grzeczni wieczorem.

(Laughter)

(Śmiech)

But -- and if you are in an unfavorable situation,

W niekorzystnych warunkach,

more sexually transmitted diseases, it can be one in 100.

przy wielu chorobach wenerycznych - 1 do 100.

But what we think is that it could be concurrency.

Przypuszczamy, że chodzi o związki równoległe.

And what is concurrency?

Co to są związki równoległe?

In Sweden, we have no concurrency.

W Szwecji nie mamy związków równoległych.

We have serial monogamy.

Mamy seryjną monogamię.

Vodka, New Year's Eve -- new partner for the spring.

Wódka, Sylwester, nowa partnerka na wiosnę.

Vodka, Midsummer's Eve -- new partner for the fall.

Wódka, noc świętojańska, nowy partner na jesień.

Vodka -- and it goes on like this, you know?

Wódka... i tak dalej.

And you collect a big number of exes.

Można zebrać pokaźną kolekcję "byłych".

And we have a terrible chlamydia epidemic --

Mamy okropną epidemię chlamydiozy,

terrible chlamydia epidemic which sticks around for many years.

która utrzymuje się od wielu lat.

HIV has a peak three to six weeks after infection

HIV osiąga szczyt w 3 - 6 tygodni po zakażeniu.

and therefore, having more than one partner in the same month

Współżycie z wieloma partnerami w miesiącu

is much more dangerous for HIV than others.

zwiększa ryzyko HIV bardziej, niż innych chorób.

Probably, it's a combination of this.

Pewnie chodzi o wiele czynników naraz.

And what makes me so happy is that we are moving now

Cieszę się, że rozpatrując problem obecnie

towards fact when we look at this.

opieramy się na faktach.

You can get this chart, free.

Ten diagram można obejrzeć za darmo.

We have uploaded UNAIDS data on the Gapminder site.

Wrzuciliśmy dane z UNAIDS na Gapminder.org.

And we hope that when we act on global problems in the future

Rozwiązując kolejne globalne problemy

we will not only have the heart,

posłużmy się nie tylko sercem,

we will not only have the money,

i nie tylko pieniędzmi,

but we will also use the brain.

ale także głową.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)