Mihaly Csikszentmihalyi: Flow, the secret to happiness

Vertaald door: René Raemaekers Nagekeken door: Els De Keyser

I grew up in Europe, and World War II caught me

Ik groeide op in Europa, en de Tweede Wereldoorlog overviel me

when I was between seven and 10 years old.

toen ik tussen 7 en 10 jaar oud was.

And I realized how few of the grown-ups that I knew

En ik realiseerde me hoe weinig van de volwassenen die ik kende

were able to withstand the tragedies that the war visited on them --

in staat waren weerstand te bieden aan de tragedies die de oorlog hen toebracht --

how few of them could even resemble a normal, contented,

hoe weinig van hen een normaal, tevreden,

satisfied, happy life once their job, their home, their security

gelukkig leven leken te hebben zodra hun baan, hun huis, hun veiligheid

was destroyed by the war.

was vernietigd door de oorlog.

So I became interested in understanding

Dus ik raakte geïnteresseerd in het begrijpen van

what contributed to a life that was worth living.

wat bijdraagt aan een leven dat het waard is geleefd te worden.

And I tried, as a child, as a teenager, to read philosophy

En ik probeerde, als kind, als tiener, om filosofie te lezen

and to get involved in art and religion and many other ways

en om betrokken te raken in kunst en religie en vele andere manieren

that I could see as a possible answer to that question.

die ik kon zien als mogelijk antwoord op die vraag.

And finally I ended up encountering psychology by chance.

En uiteindelijk kwam ik door toeval terecht bij de psychologie.

I was at a ski resort in Switzerland without any money

Ik was in een ski-oord in Zwitserland zonder geld

to actually enjoy myself, because the snow had melted and

om mezelf te vermaken, want de sneeuw was gesmolten en er was --

I didn't have money to go to a movie. But I found that on the --

ik had geen geld voor de bioscoop, maar ik zag dat op de --

I read in the newspapers that there was to be a presentation

ik las in de krant dat er een presentatie zou zijn

by someone in a place that I'd seen in the center of Zurich,

door iemand in het centrum van Zürich,

and it was about flying saucers [that] he was going to talk.

en hij zou gaan vertellen over vliegende schotels.

And I thought, well, since I can't go to the movies,

En ik dacht, nou, als ik niet naar de film kan gaan,

at least I will go for free to listen to flying saucers.

kan ik tenminste gratis luisteren naar vliegende schotels.

And the man who talked at that evening lecture was very interesting.

En de man die de lezing gaf die avond was zeer interessant.

Instead of talking about little green men,

In plaats van te praten over kleine groene mannetjes,

he talked about how the psyche of the Europeans

sprak hij over hoe de psyche van Europeanen

had been traumatized by the war, and now they're projecting

getraumatiseerd was door de oorlog en nu projecteren ze

flying saucers into the sky.

vliegende schotels in de lucht, als een soort van --

He talked about how the mandalas of ancient Hindu religion

hij sprak over hoe de mandala's van klassieke Hindoereligie

were kind of projected into the sky as an attempt to regain

als het ware in de lucht werden geprojecteerd in een poging

some sense of order after the chaos of war.

enig begrip van orde te herwinnen na de chaos van de oorlog.

And this seemed very interesting to me.

En dit kwam mij zeer interessant over.

And I started reading his books after that lecture.

En ik begon met het lezen van zijn boeken na die lezing.

And that was Carl Jung, whose name or work I had no idea about.

En dat was Carl Jung, van wiens naam of werk ik geen idee had.

Then I came to this country to study psychology

Toen kwam ik naar dit land om psychologie te studeren

and I started trying to understand the roots of happiness.

en ik probeerde deze wortels van geluk te begrijpen.

This is a typical result that many people have presented,

Dit is een typisch resultaat dat veel mensen gepresenteerd hebben,

and there are many variations on it.

en er zijn vele variaties op.

But this, for instance, shows that about 30 percent of the people

Maar dit laat zien dat ongeveer 30 procent van de mensen

surveyed in the United States since 1956

die onderzocht zijn in de Verenigde Staten sinds 1956

say that their life is very happy.

zeggen dat zij een erg gelukkig leven hebben.

And that hasn't changed at all.

En dat is helemaal niet veranderd.

Whereas the personal income,

Terwijl het persoonlijk inkomen,

on a scale that has been held constant to accommodate for inflation,

op een schaal die constant is gehouden voor inflatie,

has more than doubled, almost tripled, in that period.

meer dan verdubbelde, bijna verdrievoudigde, in die periode.

But you find essentially the same results,

Maar je vindt in wezen dezelfde resultaten,

namely, that after a certain basic point -- which corresponds more or less

namelijk, dat na een bepaald basispunt dat min of meer correspondeert

to just a few 1,000 dollars above the minimum poverty level --

met een paar 1.000 dollar boven de armoedegrens,

increases in material well-being don't seem to affect how happy people are.

toename in materieel welzijn niet van invloed lijkt te zijn op hoe gelukkig mensen zijn.

In fact, you can find that the lack of basic resources,

En je kunt zien dat een gebrek aan basisbehoeften,

material resources, contributes to unhappiness,

materiële bronnen, bijdraagt aan ongelukkig zijn,

but the increase in material resources does not increase happiness.

maar de toename in materiële bronnen het geluk niet verhogen.

So my research has been focused more on --

Dus mijn onderzoek was meer gericht op --

after finding out these things that actually corresponded

na deze bevindingen die eigenlijk correspondeerden

to my own experience, I tried to understand:

met mijn eigen ervaring, probeerde ik te begrijpen,

where -- in everyday life, in our normal experience --

waar in het dagelijks leven, in onze normale ervaring,

do we feel really happy?

voelen we ons echt gelukkig.

And to start

En om te starten

those studies about 40 years ago, I began to look at creative people --

met die studies ongeveer 40 jaar geleden, begon ik te kijken naar creatieve mensen --

first artists and scientists, and so forth -- trying to understand

eerst kunstenaars en wetenschappers enzovoort -- ik probeerde te begrijpen

what made them feel that it was worth essentially spending their life

wat het hun waard maakte om hun leven te wijden aan

doing things for which many of them didn't expect either fame or fortune,

dingen waarvoor velen van hen geen roem of rijkdom verwachtten,

but which made their life meaningful and worth doing.

maar die hun leven zinvol maakten.

This was one of the leading composers of American music back in the '70s.

Dit was een van de vooraanstaande componisten van Amerikaanse muziek in de jaren '70.

And the interview was 40 pages long.

En het interview was 40 pagina's lang.

But this little excerpt is a very good summary

Maar dit kleine uittreksel is een zeer goede samenvatting

of what he was saying during the interview.

van wat hij zei tijdens het interview.

And it describes how he feels when composing is going well.

En het beschrijft hoe hij zich voelt wanneer het componeren goed gaat.

And he says by describing it as an ecstatic state.

En hij beschrijft het als een extatische toestand.

Now, "ecstasy" in Greek meant

Extase betekende in het Grieks

simply to stand to the side of something.

simpelweg om naast iets te staan.

And then it became essentially an analogy for a mental state

En toen werd het in wezen een analogie voor een mentale toestand

where you feel that you are not doing your ordinary everyday routines.

waarbij je voelt dat je niet je alledaagse routine aan het doen bent.

So ecstasy is essentially a stepping into an alternative reality.

Dus extase is in feite een stap in een alternatieve realiteit.

And it's interesting, if you think about it, how, when we think about

En het is interessant, als je erover nadenkt, hoe, wanneer we eraan denken

the civilizations that we look up to as having been pinnacles of human achievement --

de beschavingen waarnaar we opkijken als toppunt van menselijke prestatie --

whether it's China, Greece, the Hindu civilization,

of het nou gaat om Chinese, Griekse, Hindoe-beschaving,

or the Mayas, or Egyptians -- what we know about them

of de Maya's, of Egyptenaren -- wat we van hen weten

is really about their ecstasies, not about their everyday life.

gaat over hun extases, niet over hun dagelijks leven.

We know the temples they built, where people could come

We kennen de tempels die ze bouwden -- waar mensen kwamen

to experience a different reality.

om een andere realiteit te ervaren.

We know about the circuses,

We kennen de circussen,

the arenas, the theaters.

de arena's, de theaters --

These are the remains of civilizations and they are the places that people went

dit zijn de overblijfselen van beschavingen en het zijn de plaatsen waar mensen naartoe gingen

to experience life in a more concentrated, more ordered form.

om het leven te ervaren in een meer geconcentreerde, meer geordende vorm.

Now, this man doesn't need to go to a place like this,

Welnu, deze man hoeft niet naar een plaats als deze te gaan,

which is also -- this place, this arena, which is built

die ook -- deze plaats, deze arena, die gebouwd is

like a Greek amphitheatre, is a place for ecstasy also.

als een Grieks amfitheater, is ook een plek voor extase.

We are participating in a reality that is different

We nemen deel aan een realiteit die anders is

from that of the everyday life that we're used to.

dan die van het alledaagse leven waaraan we gewend zijn.

But this man doesn't need to go there.

Maar deze man hoeft daar niet naartoe te gaan.

He needs just a piece of paper where he can put down little marks,

Hij heeft slechts een stuk papier nodig waar hij kleine notities op kan maken,

and as he does that, he can imagine sounds

en terwijl hij dat doet, kan hij zich geluiden inbeelden

that had not existed before in that particular combination.

die daarvoor nog niet bestaan hebben in die bepaalde combinatie.

So once he gets to that point of beginning to create,

Dus zodra hij op dat punt belandt van beginnen te creëren --

like Jennifer did in her improvisation,

zoals Jennifer deed in haar improvisatie --

a new reality -- that is, a moment of ecstasy --

een nieuwe realiteit, dat is een moment van extase.

he enters that different reality.

Hij betreedt die andere realiteit.

Now he says also that this is so intense an experience

Nu zegt hij ook dat dit zo'n intense ervaring is

that it feels almost as if he didn't exist.

dat het bijna voelt alsof hij niet bestond.

And that sounds like a kind of a romantic exaggeration.

En dat klinkt als een soort romantische overdrijving.

But actually, our nervous system is incapable of processing

Maar eigenlijk is ons zenuwstelsel niet in staat om

more than about 110 bits of information per second.

meer dan ongeveer 110 stukjes informatie per seconde te verwerken.

And in order to hear me and understand what I'm saying,

En om mij te kunnen horen en begrijpen wat ik zeg,

you need to process about 60 bits per second.

moet je ongeveer 60 stukjes informatie per seconde verwerken.

That's why you can't hear more than two people.

Dat is waarom je niet meer dan twee mensen kunt horen.

You can't understand more than two people talking to you.

Je kunt niet meer dan twee mensen die tegen je praten begrijpen.

Well, when you are really involved in this completely engaging process

Wanneer je volledig in beslag genomen wordt door dit proces

of creating something new, as this man is,

van iets nieuws creëren, zoals deze man doet,

he doesn't have enough attention left over to monitor

heeft hij niet genoeg aandacht over om te controleren

how his body feels, or his problems at home.

hoe zijn lichaam aanvoelt, of zijn problemen thuis.

He can't feel even that he's hungry or tired.

Hij kan zelfs niet voelen dat hij hongerig of moe is.

His body disappears,

Zijn lichaam verdwijnt,

his identity disappears from his consciousness,

zijn identiteit verdwijnt van zijn bewustzijn,

because he doesn't have enough attention, like none of us do,

omdat hij niet genoeg aandacht heeft, zoals niemand van ons,

to really do well something that requires a lot of concentration,

om iets dat een hoop concentratie vergt goed te doen

and at the same time to feel that he exists.

en tegelijkertijd te voelen dat hij bestaat.

So existence is temporarily suspended.

Dus het bestaan is tijdelijk opgeschort.

And he says that his hand seems to be moving by itself.

En hij zegt dat zijn hand schijnbaar vanzelf beweegt.

Now, I could look at my hand for two weeks, and I wouldn't feel

Welnu, ik zou twee weken naar mijn hand kunnen kijken, zonder enig

any awe or wonder, because I can't compose. (Laughter)

ontzag of verwondering te voelen, want ik kan niet componeren.

So what it's telling you here

Dus wat zegt dit ons,

is that obviously this automatic,

maar in andere gedeeltes van het interview blijkt dat dit automatische,

spontaneous process that he's describing can only happen to someone

spontane proces dat hij beschrijft alleen kan gebeuren bij iemand

who is very well trained and who has developed technique.

die zeer goed getraind is en die techniek ontwikkeld heeft.

And it has become a kind of a truism in the study of creativity

En het is een soort dooddoener geworden in het onderzoek naar creativiteit

that you can't be creating anything with less than 10 years

dat je niets kunt creëren met minder dan 10 jaar

of technical-knowledge immersion in a particular field.

technische kennis in een bepaald vakgebied.

Whether it's mathematics or music, it takes that long

Of het nou wiskunde of muziek is -- het duurt zo lang

to be able to begin to change something in a way that it's better

om in staat te zijn om iets zodanig te veranderen dat het beter is

than what was there before.

dan wat er daarvoor was.

Now, when that happens,

Wanneer dat gebeurt,

he says the music just flows out.

zegt hij dat de muziek er gewoon uit stroomt.

And because all of these people I started interviewing --

En vanwege al deze mensen die ik interviewde --

this was an interview which is over 30 years old --

dit was een interview van meer dan 30 jaar oud --

so many of the people described this as a spontaneous flow

zo veel mensen beschreven dit als een spontane flow

that I called this type of experience the "flow experience."

dat ik dit type ervaring de "flow-ervaring" noemde.

And it happens in different realms.

En ze vindt plaats in verschillende gebieden.

For instance, a poet describes it in this form.

Bijvoorbeeld, een dichter beschrijft het in deze vorm.

This is by a student of mine who interviewed

Dit is door een student van mij die

some of the leading writers and poets in the United States.

sommige van de belangrijkste schrijvers en dichters in de Verenigde Staten interviewde.

And it describes the same effortless, spontaneous feeling

En het beschrijft hetzelfde moeiteloze, spontane gevoel

that you get when you enter into this ecstatic state.

dat je krijgt wanneer je deze extatische toestand betreedt.

This poet describes it as opening a door that floats in the sky --

Deze dichter beschrijft het als het openen van een deur die in de lucht zweeft --

a very similar description to what Albert Einstein gave

Een soortgelijke beschrijving aan die van Albert Einstein

as to how he imagined the forces of relativity,

over hoe hij de krachten van relativiteit voorstelde

when he was struggling with trying to understand how it worked.

wanneer hij worstelde met het begrijpen van hoe het werkte.

But it happens in other activities.

Maar het gebeurt in andere activiteiten.

For instance, this is another student of mine,

Bijvoorbeeld, dit is een andere student van mij,

Susan Jackson from Australia, who did work

Susan Jackson uit Australië, die werkte

with some of the leading athletes in the world.

met sommige van de belangrijkste atleten in de wereld.

And you see here in this description of an Olympic skater,

En u ziet hier in deze beschrijving van een Olympische skater,

the same essential description of the phenomenology

dezelfde essentiële beschrijving van de fenomenologie

of the inner state of the person.

van de innerlijke toestand van de persoon.

You don't think; it goes automatically,

Je denkt niet dat het automatisch gaat

if you merge yourself with the music, and so forth.

als je samensmelt met de muziek, enzovoort.

It happens also, actually, in the most recent book I wrote,

Het gebeurt ook, eigenlijk, in het meest recente boek dat ik schreef,

called "Good Business," where I interviewed some of the CEOs

genaamd "Good Business," waarin ik sommige CEO's interviewde

who had been nominated by their peers as being both very successful

die door hun gelijken genomineerd waren als zowel zeer succesvol

and very ethical, very socially responsible.

als zeer ethisch, zeer sociaal verantwoordelijk.

You see that these people define success

Je ziet dat deze mensen succes definiëren

as something that helps others and at the same time

als iets dat anderen helpt en waar je tegelijkertijd

makes you feel happy as you are working at it.

gelukkig van wordt als je eraan werkt.

And like all of these successful and responsible CEOs say,

En zoals al deze succesvolle en verantwoordelijke CEO's zeggen,

you can't have just one of these things be successful

je kunt niet slechts een van deze dingen hebben om succesvol te zijn.

if you want a meaningful and successful job.

Als je een zinvolle en succesvolle baan wilt --

Anita Roddick is another one of these CEOs we interviewed.

Anita Roddick is een van deze CEO's die we interviewden.

She is the founder of Body Shop,

Ze is de grondlegger van Body Shop, de cosmetica,

the natural cosmetics king.

soort van natuurlijke cosmetische koning.

It's kind of a passion that comes

Het is een soort passie die voortkomt

from doing the best and having flow while you're working.

uit het beste doen en flow hebben terwijl je werkt.

This is an interesting little quote from Masaru Ibuka,

Dit is een interessant klein citaat van Masaru Ibuka,

who was at that time starting out Sony without any money,

die, toentertijd, zonder geld Sony opzette,

without a product -- they didn't have a product,

zonder product -- ze hadden geen product,

they didn't have anything, but they had an idea.

ze hadden niets, maar ze hadden een idee.

And the idea he had was to establish a place of work where engineers

En het idee dat hij had was om een werkplaats op te richten waar ingenieurs

can feel the joy of technological innovation,

het genot kunnen voelen van technologische innovatie,

be aware of their mission to society and work to their heart's content.

zich bewust kunnen zijn van hun maatschappelijke missie en naar hartenlust werken.

I couldn't improve on this as a good example

Ik zou geen beter voorbeeld kunnen verzinnen

of how flow enters the workplace.

van hoe flow de werkvloer betreedt.

Now, when we do studies --

Welnu, als we onderzoeken doen,

we have, with other colleagues around the world,

hebben we, met andere collega's rondom de wereld,

done over 8,000 interviews of people -- from Dominican monks,

meer dan 8.000 interviews gedaan met mensen -- van Dominicaanse monniken,

to blind nuns, to Himalayan climbers, to Navajo shepherds --

tot blinde nonnen, tot Himalayaanse bergbeklimmers, tot Navajo-herders --

who enjoy their work.

die van hun werk genieten.

And regardless of the culture,

En ongeacht de cultuur,

regardless of education or whatever, there are these seven conditions

ongeacht opleiding of wat dan ook, zijn er deze zeven condities

that seem to be there when a person is in flow.

die aanwezig lijken te zijn wanneer iemand in flow is.

There's this focus that, once it becomes intense,

Er is deze focus die eenmaal hij intens is,

leads to a sense of ecstasy, a sense of clarity:

leidt tot een gevoel van extase, een gevoel van helderheid,

you know exactly what you want to do from one moment to the other;

je weet precies wat je wilt doen van het ene moment tot het andere.

you get immediate feedback.

Je krijgt onmiddellijk feedback.

You know that what you need to do

Je weet dat wat je moet doen

is possible to do, even though difficult,

mogelijk is, hoewel moeilijk,

and sense of time disappears, you forget yourself,

en besef van tijd verdwijnt, je vergeet jezelf,

you feel part of something larger.

je voelt je deel van iets groters.

And once the conditions are present,

En als deze condities aanwezig zijn,

what you are doing becomes worth doing for its own sake.

wordt wat je aan het doen bent waardevol op zichzelf.

In our studies, we represent the everyday life of people in this simple scheme.

In onze studies, representeren we het alledaagse leven van mensen in dit eenvoudige schema.

And we can measure this very precisely, actually,

En we kunnen dit zeer nauwkeurig meten,

because we give people electronic pagers that go off 10 times a day,

omdat we mensen elektronische piepers geven die 10 keer per dag af gaan,

and whenever they go off you say what you're doing, how you feel,

en wanneer zij af gaan zeg je wat je aan het doen bent, hoe je je voelt,

where you are, what you're thinking about.

waar je bent, waar je aan denkt.

And two things that we measure is the amount of challenge

En twee dingen die we meten zijn de grootte van uitdaging

people experience at that moment and the amount of skill

die mensen ervaren op dat moment en de grootte van hun vaardigheden

that they feel they have at that moment.

waarover zij op dat moment beschikken.

So for each person we can establish an average,

Dus voor elk persoon kunnen we een gemiddelde opstellen,

which is the center of the diagram.

dat het middelpunt van het diagram is.

That would be your mean level of challenge and skill,

Dat zou je gemiddelde niveau van uitdaging en vaardigheid zijn,

which will be different from that of anybody else.

dat anders is dan dat van ieder ander.

But you have a kind of a set point there, which would be in the middle.

Maar je hebt een soort vaststaand punt daar dat in het midden staat.

If we know what that set point is,

Als weten wat dat vaststaande punt is,

we can predict fairly accurately when you will be in flow,

kunnen we vrij accuraat voorspellen wanneer je in flow zult zijn,

and it will be when your challenges are higher than average

en dat zal zijn wanneer je uitdagingen hoger dan gemiddeld zijn

and skills are higher than average.

en vaardigheden hoger dan gemiddeld zijn.

And you may be doing things very differently from other people,

En misschien doe je dingen heel anders dan andere mensen,

but for everyone that flow channel, that area there,

maar voor iedereen zal dat flowkanaal, dat gebied daar,

will be when you are doing what you really like to do --

er zijn wanneer je doet wat je echt leuk vindt om te doen --

play the piano, be with your best friend, perhaps work,

piano spelen, waarschijnlijk, bij je beste vrienden zijn, misschien werk,

if work is what provides flow for you.

als werk je voorziet van flow.

And then the other areas become less and less positive.

En dan zullen de andere gebieden minder en minder positief worden.

Arousal is still good because you are over-challenged there.

Opwinding is nog steeds goed omdat je te zeer uitgedaagd wordt daar.

Your skills are not quite as high as they should be,

Je vaardigheden zijn niet zo hoog als ze zouden moeten zijn,

but you can move into flow fairly easily

maar je kunt je vrij gemakkelijk naar flow begeven

by just developing a little more skill.

door iets meer vaardigheden te ontwikkelen.

So, arousal is the area where most people learn from,

Dus, opgewondenheid is het gebied waar de meeste mensen van leren,

because that's where they're pushed beyond their comfort zone

want dat is waar ze buiten hun comfortzone geduwd worden

and to enter that -- going back to flow --

en om te betreden -- teruggaan naar flow --

then they develop higher skills.

dan ontwikkelen ze betere vaardigheden.

Control is also a good place to be,

Controle is ook een goed gebied,

because there you feel comfortable, but not very excited.

omdat je je daar comfortabel voelt, maar niet erg opgewonden.

It's not very challenging any more.

Het is niet erg uitdagend meer.

And if you want to enter flow from control,

En als je vanuit controle flow wilt betreden,

you have to increase the challenges.

moet je de uitdaging verhogen.

So those two are ideal and complementary areas

Dus die twee zijn ideale en complementaire gebieden

from which flow is easy to go into.

van waaruit je gemakkelijk flow kunt betreden.

The other combinations of challenge and skill

De andere combinaties van uitdaging en vaardigheid

become progressively less optimal.

worden toenemend minder optimaal.

Relaxation is fine -- you still feel OK.

Ontspanning is goed -- je voelt je nog steeds OK.

Boredom begins to be very aversive

Saaiheid begint zeer aversief te worden

and apathy becomes very negative:

en apathie wordt zeer negatief --

you don't feel that you're doing anything,

je hebt niet het gevoel dat je iets aan het doen bent,

you don't use your skills, there's no challenge.

je gebruikt je vaardigheden niet, er is geen uitdaging.

Unfortunately, a lot of people's experience is in apathy.

Helaas, de ervaring van een hoop mensen is in apathie.

The largest single contributor to that experience

De grootste bijdrager aan die ervaring

is watching television; the next one is being in the bathroom, sitting.

is televisie kijken, de volgende is in de badkamer zijn, zitten.

Even though sometimes watching television

Hoewel televisie kijken soms

about seven to eight percent of the time is in flow,

zo'n zeven tot acht procent van de tijd in flow is,

but that's when you choose a program you really want to watch

maar dat is wanneer je een programma kiest dat je echt graag wilt zien

and you get feedback from it.

en je er feedback van krijgt.

So the question we are trying to address -- and I'm way over time --

Dus de vraag die we proberen aan te kaarten -- en ik ben ruim over m'n tijd heen --

is how to put more and more of everyday life in that flow channel.

is hoe we meer en meer van het alledaagse leven in dat flowkanaal kunnen stoppen.

And that is the kind of challenge that we're trying to understand.

Dat is de uitdaging die we proberen te begrijpen.

And some of you obviously know how to do that spontaneously

En sommigen van jullie weten uiteraard hoe je dat spontaan doet

without any advice, but unfortunately a lot of people don't.

zonder enig advies, maar veel mensen helaas niet.

And that's what our mandate is, in a way, to do.

En dat is wat in zekere zin onze opdracht is. OK.

Thank you.

Dank u.

(Applause)

(Applaus)