Mihaly Csikszentmihalyi: Flow, the secret to happiness

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hanasa-hiwa foundation

I grew up in Europe, and World War II caught me

من لە ئەوروپا گەورە بوم و ئەو کاتەی تەمەنم

when I was between seven and 10 years old.

٧ - ١٠ ساڵان بو توشی جەنگی جیهانی دووەم بوم

And I realized how few of the grown-ups that I knew

بۆم دەرکەوت چەند کەسێکی کەم لە گەورەکان کە دەمناسین

were able to withstand the tragedies that the war visited on them --

توانییان لەبەردەم ئەو تراجیدیایەدا کە جەنگ بەسەریدا هێنابون خۆیان راگرن

how few of them could even resemble a normal, contented,

هەندێ لەوان تەنانەت توانیبوی ببێتە نمونەی کەسێکی ئاسایی، ئاسودە

satisfied, happy life once their job, their home, their security

شاد و دڵخۆش لە کاتێکدا کە کارەکەیان و ماڵەکەیان و ئاسایشیان

was destroyed by the war.

بە هۆی جەنگەکەوە لەناو چوبو

So I became interested in understanding

بۆیە حەزم کرد تێ بگەم

what contributed to a life that was worth living.

لەوەی کە چی وا دەکات ژیان شایستەی ژیان بێت

And I tried, as a child, as a teenager, to read philosophy

و لە کاتی مناڵی و هەرزەکاریدا هەوڵم دا و فەلسەفەم خوێندەوە

and to get involved in art and religion and many other ways

و لە هونەر و ئایین و زۆر بواری تردا

that I could see as a possible answer to that question.

بەدوای وەڵامی ئەم پرسیارەدا گەڕام

And finally I ended up encountering psychology by chance.

دواجار بە رێکەوت توشی دەرونناسی بومەوە.

I was at a ski resort in Switzerland without any money

من لە ناوچەی خلیسکێنەی سەر بەفر بوم لە سویسرا و پارەم هیچ پێ نەبو

to actually enjoy myself, because the snow had melted and

کە کاتێکی خۆشی پێ ببەمە سەر، چونکە بەفرەکە توابۆوە

I didn't have money to go to a movie. But I found that on the --

منیش پارەم پێ نەبو بچم بۆ سینەما. بەڵام

I read in the newspapers that there was to be a presentation

لە رۆژنامەدا ئەوەم خوێندەوە کە کۆڕێک هەیە

by someone in a place that I'd seen in the center of Zurich,

لەلایەن کەسێکەوە لە شوێنێک لە ناوەندی زوریخ

and it was about flying saucers [that] he was going to talk.

کەسەکەش بڕیار بو لەبارەی دەفرە فڕیوەوە قسە بکات

And I thought, well, since I can't go to the movies,

منیش وتم باشە خۆ ناتوانم بچم بۆ سینەما

at least I will go for free to listen to flying saucers.

لانی کەم دەچم بۆ گوێگرتن لە دەفرە فڕیوەکان

And the man who talked at that evening lecture was very interesting.

ئەو پیاوەی ئەو ئێوارەیە قسەی دەکرد زۆر سەرنج راکێش بو

Instead of talking about little green men,

لە بری ئەوەی باسی پیاوە بچوکە رەنگ سەوزەکان بکات

he talked about how the psyche of the Europeans

باسی ئەوەی کرد کە چۆن باری دەرونی ئەوروپییەکان

had been traumatized by the war, and now they're projecting

کە ئازاری جەنگی پێ گەیشتووە و چۆن ئێستا

flying saucers into the sky.

دەفری فڕیو دەنێرنە ئاسمان.

He talked about how the mandalas of ancient Hindu religion

باسی ئەوەی کرد کە (مەنداڵە - بازنە)کانی ئایینی هیندۆسی دێرین

were kind of projected into the sky as an attempt to regain

بە جۆرێک هەڵدەدران بۆ ئاسمان وەک هەوڵێک بۆ دوبارە بە دەستهێنانەوەی

some sense of order after the chaos of war.

هەندێ لەو ئاسودەییە کە فەوزای جەنگ لێی سەندبونەوە.

And this seemed very interesting to me.

ئەمەش زۆر سەرنجڕاکێش بو بەلای منەوە

And I started reading his books after that lecture.

و دوای ئەو وانەیە دەستم کرد بە خوێندنەوەی کتێبەکانی ئەو کەسە

And that was Carl Jung, whose name or work I had no idea about.

ئەو کەسە کارڵ یۆنگ بو کە هیچ زانیارییەکم لەسەر ناو و کارەکانی نەبو

Then I came to this country to study psychology

ئینجا هاتم بۆ ئەم وڵاتە بۆ ئەوەی دەرونناسی بخوێنم

and I started trying to understand the roots of happiness.

و هەوڵم دا لە رەگەکانی دڵخۆشی تێ بگەم

This is a typical result that many people have presented,

ئەمە ئەنجامێکی نمونەییە کە زۆر کەس خستویانەتە رو

and there are many variations on it.

و چەند شیوازێکی جیاوازیشی هەیە

But this, for instance, shows that about 30 percent of the people

بەڵام ئەمە، بۆ نمونە، نیشانی دەدات کە نزیکەی ٣٠%ی یەو خەڵکەی

surveyed in the United States since 1956

کە لە ساڵی ١٩٥٦ەوە لە ئەمریکا بەشداری ئەم تاقیکرنەوەیان کردووە

say that their life is very happy.

وتویانە کە ژیانیان زۆر دڵخۆشانەیە

And that hasn't changed at all.

ئەمەش بە هیچ جۆرێک نەگۆڕاوە

Whereas the personal income,

لە کاتێکدا کە داهاتی تاکەکەس

on a scale that has been held constant to accommodate for inflation,

بە پێودانگێک کە بە نەگۆڕی بەرامبەر هەڵاوسان دانراوە،

has more than doubled, almost tripled, in that period.

زیاد لە دو هێندە و بە نزیکەیی سێ هێندە زیادی کردووە لەو ماوەیەدا

But you find essentially the same results,

بەڵام بە تەواوی هەمان ئەنجام دەبینیت

namely, that after a certain basic point -- which corresponds more or less

واتە لە دوای خاڵیکی دیاریکراوەوە - کە کەم تا زۆر

to just a few 1,000 dollars above the minimum poverty level --

نزیکەی چەند هەزار دۆلارێکە لە سەرو ئاستی هەژارییەوە

increases in material well-being don't seem to affect how happy people are.

زیادبون لە روی مادییەوە لەوە ناچێت کار بکاتە سەر بڕی دڵخۆشی لای خەڵک.

In fact, you can find that the lack of basic resources,

لە راستیدا، ئەوە دەبینیت کە نەبونی سەرچاوە بنەڕەتییەکان

material resources, contributes to unhappiness,

سەرچاوە مادییەکان، دەبنە هۆی ناڕەحەتی

but the increase in material resources does not increase happiness.

بەڵام زیادبونی سەرچاوە مادییەکان نابنە هۆی زیادبونی دڵخۆشی

So my research has been focused more on --

بۆیە لێکۆڵینەوەکەم زیاتر بایەخی دا بە -

after finding out these things that actually corresponded

دوای ئەوەی بۆم دەرکەوت ئەم شتانە بە راستی پەیوەندییان هەیە بە

to my own experience, I tried to understand:

ئەزمونەکەی خۆمەوە، هەوڵم دا تێ بگەم لەوەی:

where -- in everyday life, in our normal experience --

کە لە ژیانی رۆژانەدا - لە ئەزمونی ئاساییماندا

do we feel really happy?

ئایا هەست دەکەین بە راستی دڵخۆشین؟

And to start

بۆ دەستپێکردن

those studies about 40 years ago, I began to look at creative people --

ئەو لێکۆڵینەوانەی نزیکەی ٤٠ ساڵ لەمەوبەر، من بە تەماشاکردنی کەسانی داهێنەر دەستم پێ کرد

first artists and scientists, and so forth -- trying to understand

یەکەمجار هونەرمەندان و ئینجا زاناکان و بەو شێوەیە - هەوڵم دا تێ بگەم لەوەی

what made them feel that it was worth essentially spending their life

چ شتێک دا دەکات کە هەست بکەن ئەوە دەهێنێت ژیانیان بەسەر ببەن

doing things for which many of them didn't expect either fame or fortune,

بە ئەنجامدانی ئەو کارانەوە کە رەنگە زۆربەیان چاوەڕوانی پارە و ناوبانگیان نەکردبێت

but which made their life meaningful and worth doing.

بەڵام وای کردووە ژیانیان واتایەکی هەبێت و شایەنی ژیان بێت.

This was one of the leading composers of American music back in the '70s.

ئەمە یەکێک بو لە ئاوازدانەرە گەورەکانی ئەمریکا لە ساڵانی حەفتاکاندا

And the interview was 40 pages long.

چاوپێکەوتنەکە ٤٠ لاپەڕەیە

But this little excerpt is a very good summary

بەڵام ئەم بەشەی لێ وەرگیراوە کە زۆر بە باشی

of what he was saying during the interview.

قسەکانی چاوپێکەوتنەکەی تیا کورت بۆتەوە.

And it describes how he feels when composing is going well.

باسە ئەوە دەکات کە چ هەستێکی هەیە کاتێ ئاوازدانانەکەی بەباشی بەڕێوە دەچێت

And he says by describing it as an ecstatic state.

حاڵەتەکە بە حاڵەتێکی ئێکستەسی دەچوێنێت

Now, "ecstasy" in Greek meant

وشەی ئێکستەسی - شەیدایی لە زمانی یۆنانیدا

simply to stand to the side of something.

مانای ئەوەیە لایەنی شتێت بگریت

And then it became essentially an analogy for a mental state

پاشان بو بە لێکچواندن بۆ حاڵەتێکی ئەقڵی

where you feel that you are not doing your ordinary everyday routines.

کە تیایدا هەست دەکەیت ئەو شتەی ئەنجامی دەدەیت شتێکە لە دەرەوەی رۆتینی رۆژانەدا.

So ecstasy is essentially a stepping into an alternative reality.

کەواتە ئێکستەسی لە گەوهەردا بریتییە لە هەنگاونان بۆ ناو واقیعێکی ئەلتەرناتیڤ

And it's interesting, if you think about it, how, when we think about

ئەمەش سەرنجڕاکێشە، ئەگەر بیری لێ بکەیتەوە، کە چۆن، کاتێ بیر لە

the civilizations that we look up to as having been pinnacles of human achievement --

لەو شارستانێتییانە دەکەینەوە کە بە لوتکەی دەستکەوتەکانی مرۆڤیان دەزانین -

whether it's China, Greece, the Hindu civilization,

ئیتر چین بێت، یۆنان بێت، شارستانێتی هیندۆسەکان بێت

or the Mayas, or Egyptians -- what we know about them

یان مایاکان یان میسرییەکان - ئەوەی ئێمە لە بارەیانەوە دەیزانین

is really about their ecstasies, not about their everyday life.

لە راستیدا ئێکستەسییەکەیانە، نەک ژیانی رۆژانەیان.

We know the temples they built, where people could come

ئێمە ئەو پەرستگایانە دەزانین کە دروستیان کردووە، کە خەڵک دەیتوانی

to experience a different reality.

بۆ ئەزمونکردنی واقیعێکی جیاواز سەردانی بکات

We know about the circuses,

ئێمە سێرکەکان دەزانین

the arenas, the theaters.

مەیدانەکان، تەختەی شانۆکان

These are the remains of civilizations and they are the places that people went

ئەمانە پاشماوەی شارستانییەکانن و ئەو شوێنانەن کە خەڵک چووە

to experience life in a more concentrated, more ordered form.

بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی چڕتر و رێکخراوتر ئەزمونی ژیان بکات

Now, this man doesn't need to go to a place like this,

ئێستا ئەم پیاوە پێویست ناکات بچێت بۆ شوێنێکی لەم جۆرە

which is also -- this place, this arena, which is built

کە ئەمەش - ئەم جێگەیە، ئەم مەیدانە، کە دروست کراوە

like a Greek amphitheatre, is a place for ecstasy also.

وەکو تەختی شانۆکەی یۆنان، ئەمەش شوێنێکە بۆ ئێکستەسی.

We are participating in a reality that is different

ئێمە بەشداری لە واقیعێکدا دەکەین کە جیاوازە

from that of the everyday life that we're used to.

لەو ژیانی رۆژانەیەی کە لەسەری راهاتوین.

But this man doesn't need to go there.

بەڵام ئەم پیاوە پێویستی بەوە نیە بچێت بۆ ئەوێ

He needs just a piece of paper where he can put down little marks,

تەنیا پێویستی بە پارچە کاغەزێک هەیە کە بتوانێ هەندێ نیشانەی بچوکی لەسەر بنوسێت

and as he does that, he can imagine sounds

و کاتێ ئەمە دەکات خەیاڵ لە کۆمەڵێک دەنگ دەکاتەوە

that had not existed before in that particular combination.

کە پێشتر بەم پێکهاتە تایبەتە بونیان نەبووە.

So once he gets to that point of beginning to create,

بۆیە کاتێ دەگاتە ئەو خاڵەی کە ئیتر دروستکردن دەست پێدەکات

like Jennifer did in her improvisation,

وەک جێنیفەر لە داهێنانەکەیدا کردی

a new reality -- that is, a moment of ecstasy --

واقیعێکی نوێ - واتە ساتێکی ئێکستەسی -

he enters that different reality.

دەچێنە ناو ئەو واقیعە جیاوازەوە

Now he says also that this is so intense an experience

ئێستا دەڵێت کە ئەم ئەزمونە ئەوەندە چڕە

that it feels almost as if he didn't exist.

کە ئەو هەستەی دەداتێ کە خۆی هیچ بونێکی نیە.

And that sounds like a kind of a romantic exaggeration.

ئەمەش وەک زیادەڕۆییەکی رۆمانسی دەردەکەوێت

But actually, our nervous system is incapable of processing

بەڵام لە راستیدا کۆئەندامی دەماری ئێمە توانای ئەوەی نیە

more than about 110 bits of information per second.

کە لە چرکەیەکدا زیاتر لە ١١٠ بت زانیاری لێکبداتەوە

And in order to hear me and understand what I'm saying,

و بۆ ئەوەی گوێت لە من ببێت و تێ بگەیت کە دەڵێم چی

you need to process about 60 bits per second.

پێویستت بەوەیە لە چرکەیەکدا ٦٠ بت زانیاری لێکبدەیتەوە

That's why you can't hear more than two people.

لەبەر ئەمەیە کە ناتوانیت لە یەککاتدا گوێ لە دو کەس بگریت

You can't understand more than two people talking to you.

ناتوانیت لە یەک کاتدا لە دو کەس تێ بگەیت کە قسەت بۆ دەکەن

Well, when you are really involved in this completely engaging process

باشە، کاتێ کە بە تەواوی سەرقاڵی ئەم پرۆسە تەواو سەرقاڵکەرە دەبیت

of creating something new, as this man is,

کە بریتییە لە دروست کردنی شتێکی نوێ، وەک ئەم پیاوە

he doesn't have enough attention left over to monitor

ئەوەندە سەرنجی نامێنێتەوە کە چاودێری ئەوە بکات

how his body feels, or his problems at home.

جەستەی چۆنە، یان بیر لە کێشەکانی ماڵەوەی بکاتەوە.

He can't feel even that he's hungry or tired.

تەنانەت ناتوانێ هەست بکات ئەگەر برسی بێت یان ماندو بێت.

His body disappears,

جەستەی دیار نامێنێت

his identity disappears from his consciousness,

شوناسەکەی لە ئاگاییەکەیدا دیار نامێنێت

because he doesn't have enough attention, like none of us do,

لەبەر ئەوەی سەرنجی بەشی پێویست لەلا نەماوە، وەک چۆن ئێمەش نیمانە

to really do well something that requires a lot of concentration,

بۆ ئەوەی شتێک زۆر بە باشی ئەنجام بدات کە پێویستی بە فۆکەسێکی زۆر هەیە

and at the same time to feel that he exists.

لە هەمان کاتدا هەستیش بکات کە بونی هەیە.

So existence is temporarily suspended.

بۆیە (بوون) بۆ ماوەیەکی کاتی هەڵدەواسرێت.

And he says that his hand seems to be moving by itself.

و دەڵێت وەکو ئەوە وایە دەستی لە خۆیەوە بجوڵێت

Now, I could look at my hand for two weeks, and I wouldn't feel

ئێستا من دەتوانم بۆ دو هەفتە تەماشای دەستەکانم بکەم و هەست بە هیچ

any awe or wonder, because I can't compose. (Laughter)

سەرسامی و سەرسوڕمانێک نەکەم، چونکە من ناتوانم ئاواز دابنێم -پێکەنین

So what it's telling you here

کەواتە ئەوەی لێرەدا پێت دەڵێت

is that obviously this automatic,

ئەوەیە کە ئاشکرایە ئەم پرۆسە

spontaneous process that he's describing can only happen to someone

ئۆتۆماتیکی و لەخۆوەیە کە باسی دەکات دەکرێت تەنیا بەسەر ئەو کەسانەدا بێت

who is very well trained and who has developed technique.

کە زۆر راهێنراون و فێری تەکنیک بون.

And it has become a kind of a truism in the study of creativity

ئەمەش بووە بە جۆرێک لە راستیی بەڵگە نەویست لە لێکۆڵینەوەکانی داهێناندا

that you can't be creating anything with less than 10 years

کە ناتوانیت هیچ شتێک دروست بکەیت بەبێ ئەوەی ١٠ ساڵ

of technical-knowledge immersion in a particular field.

لە ناو تەکنیک و زانیاری ئەو بوارەدا نوقم ببیت

Whether it's mathematics or music, it takes that long

ئەگەر بیرکاری بێت یان مۆسیقا، ئەو ماوەیەی پێویستە

to be able to begin to change something in a way that it's better

بۆ ئەوەی بتوانیت گۆڕانێک بهێنیتە کایەوە

than what was there before.

کە شتەکە باشتر بکات لە چاو جارانیدا.

Now, when that happens,

ئێستا، کاتێ ئەم شتە رو دەدات

he says the music just flows out.

دەڵێت مۆسیقاکە دەڕژێتە دەرەوە

And because all of these people I started interviewing --

و لەبەر ئەوەی ئەو هەمو خەڵکەی کە چاوپێکەوتنم لەگەڵ دا کردون

this was an interview which is over 30 years old --

ئەمە چاوپێکەوتنێکە کە زیاتر لە ٣٠ ساڵی بەسەردا تێپەڕیوە

so many of the people described this as a spontaneous flow

زۆرێک لەو خەڵکە شتەکەیان بە هەڵقوڵانێکی لەخۆوە پێناسە کردووە

that I called this type of experience the "flow experience."

کە من بەم جۆرە ئەزمونە دەڵێم "ئەزمونی هەڵقوڵان"

And it happens in different realms.

و ئەمەش لە بواری جیاجیادا رو دەدات

For instance, a poet describes it in this form.

بۆ نمونە، شاعیرێک ئەمە بەم جۆرە باس دەکات

This is by a student of mine who interviewed

ئەمە خوێندکارێکی من چاوپێکەوتنی کردووە

some of the leading writers and poets in the United States.

لەگەڵ هەندێ نوسەر و شاعیری ناسراوی ئەمریکادا.

And it describes the same effortless, spontaneous feeling

ئەمەش باس لەو هەستە بێماندوێتی و لەخۆوەیە دەکات

that you get when you enter into this ecstatic state.

کە توشت دەبێت کاتێ دەچیتە ئەم حاڵەتی ئێکستەسییەوە.

This poet describes it as opening a door that floats in the sky --

ئەم شاعیرە وەک کرانەوەی دەرگایەکی ئاسمان باسی لێوە دەکات

a very similar description to what Albert Einstein gave

باسکردنێکی زۆر نزیکە لەوەی ئەلبێرت ئەنیشتاین کردی

as to how he imagined the forces of relativity,

سەبارەت بەوەی چۆن هێزەکانی رێژەگەرایی بە خەیاڵدا هاتووە

when he was struggling with trying to understand how it worked.

کاتێ کە بە سەختی هەوڵی دەدا تێ بگات کە رێژەگەرایی چۆن کاردەکات

But it happens in other activities.

بەڵام ئەمە لە چالاکییەکانی تریشدا رو دەدەن

For instance, this is another student of mine,

بۆ نمونە، ئەمەش خوێندکارێکی تری منە

Susan Jackson from Australia, who did work

سوسەن جەکسۆن لە ئوسترالیاوە

with some of the leading athletes in the world.

کە کارەکەی لەگەڵ چەند وەرزشکارێکی ناسراوی جیهاندا ئەنجام داوە

And you see here in this description of an Olympic skater,

و لێرەدا لە باسی ئەم سکەیتەرەی ئۆڵۆمۆپییەوە ئەوە دەبینیت

the same essential description of the phenomenology

کە هەمان ناوەڕۆکی باس کردنی دیاردەناسیی

of the inner state of the person.

حاڵەتی ناوخۆییە ئەو کەسەیە.

You don't think; it goes automatically,

تۆ بیر ناکەیتەوە: ئەمە شتێکی ئۆتۆماتیکییە.

if you merge yourself with the music, and so forth.

ئەگەر تۆ خۆت لەگەڵ مۆسیقاکە لێک بدەیت، و بە هەمان شێوە.

It happens also, actually, in the most recent book I wrote,

لە راستیدا لە دوا کتێبیشمدا باسم لەوە کردووە

called "Good Business," where I interviewed some of the CEOs

ناوی "گود بزنس - بازرگانی باش"ە، کە تیایدا چاوپێکەوتنم لەگەڵ چەند بەڕێوەبەرێکی جێبەجێکاردا کردووە

who had been nominated by their peers as being both very successful

کە لەلایەن هاوکارەکانیانەوە بە کەسانی زۆر سەرکەوتو و

and very ethical, very socially responsible.

زۆر بە رەوشت و لە روی کۆمەڵایەتییەوە زۆر بەرپرسیار ناسراون.

You see that these people define success

دەبینیت ئەم کەسانە سەرکەوتن بەوە پێناسە دەکەن

as something that helps others and at the same time

کە شتێک بێت یارمەتی کەسانی تر بدات و لە هەمان کاتدا

makes you feel happy as you are working at it.

وات لێ دەکات دڵخۆش بیت کاتێ کاری تێدا دەکەیت.

And like all of these successful and responsible CEOs say,

و وەک هەمو ئەم بەڕێوەبەرە سەرکەوتو و بەرپرسیارانە دەڵێن

you can't have just one of these things be successful

ناتوانیت تەنیا یەکێک لەم شتانەت هەبێت بۆ ئەوەی سەرکەوتو بیت

if you want a meaningful and successful job.

ئەگەر بتەوێ کارێکی پڕمانا و سەرکەوتوت هەبێت.

Anita Roddick is another one of these CEOs we interviewed.

ئانیتا رۆدیک یەکێکی ترە لەو بەڕێوەبەرە جێبەجێکارانەی کە چاوپێکەوتنمان لەگەڵ کردووە.

She is the founder of Body Shop,

دامەزرێنەری بۆدی شۆپە

the natural cosmetics king.

کە مکیاجی سروشتی پلەیەکە

It's kind of a passion that comes

ئەمە جۆرە حەزێکە کە لەوەوە سەرچاوە دەگرێت

from doing the best and having flow while you're working.

کە ئەوپەڕی هەوڵی خۆت بدەیت و لە کاتی کاردا هەڵقوڵانت هەبێت

This is an interesting little quote from Masaru Ibuka,

ئەمە وتەیەکی سەرنجڕاکێشی ماسراو ئیبوکایە

who was at that time starting out Sony without any money,

کە ئەو کەسەیە کاتێ کۆمپانیای سۆنی خەریک بو ئیفلاسی دەکرد

without a product -- they didn't have a product,

چونکە هیچ بەرهەمێکی نەبو

they didn't have anything, but they had an idea.

هیچ شتێکیان نەبو، بەڵام تەنیا بیرۆکەیەکیان هەبو

And the idea he had was to establish a place of work where engineers

ئەو بیرۆکەیەی هەیبو ئەوە بو کە شوێنێکی کار دروست بکەن کە ئەندازیارەکان

can feel the joy of technological innovation,

بتوانن هەست بە چێژی داهێنانە تەکنەلۆجییەکان بکەن

be aware of their mission to society and work to their heart's content.

ئاگاداربن لە ئەرکەکەیان بەرامبەر کۆمەڵگا و کار بکەن بۆ ئاسودەکردنیان.

I couldn't improve on this as a good example

ناتوانم ئەم نمونەیە بەرەوپێشتر ببەم

of how flow enters the workplace.

کە چۆن هەڵقوڵان دەچێتە ناو شوێنی کارەوە.

Now, when we do studies --

ئێستا کاتێ لێکۆڵینەوە دەکەین -

we have, with other colleagues around the world,

کە ئێمە لەگەڵ هاوکارەکانی ترمان لە شوێنە جیاجیاکانی جیهاندا

done over 8,000 interviews of people -- from Dominican monks,

زیاتر لە ٨٠٠٠ چاوپێکەوتنمان ئەنجام داوە - هەر لە پیاوە ئایینیەکانی دۆمینیکاوە

to blind nuns, to Himalayan climbers, to Navajo shepherds --

تا راهیبە نابیناکان، تا ئەو کەسانەی بە هیمالایادا سەردەکەون، تا شوانەکانی ناڤاژۆ -

who enjoy their work.

ئەوانەی چێژیان لە کارەکەیان بینیوە.

And regardless of the culture,

و بەبێ رەچاوکردنی کلتورەکە

regardless of education or whatever, there are these seven conditions

بەبێ لەبەرچاوگرتنی پەروەردە و شتی تر، ئەم ٧ مەرجە هەیە

that seem to be there when a person is in flow.

کە پێدەچێت کاتێ خەڵک لە حاڵەتی هەڵقوڵاندا بێت ئەزمونی بکات.

There's this focus that, once it becomes intense,

ئەو فۆکەسە هەیە کە کاتێ چڕ دەبێتەوە

leads to a sense of ecstasy, a sense of clarity:

بەرەو هەستی ئێکستەسیمان دەبات، بەرەو هەستی روونی:

you know exactly what you want to do from one moment to the other;

رێک دەزانیت لە ساتێکەوە بۆ ساتێکی تر دەتەوێ چی بکەیت

you get immediate feedback.

دەستبەجێ فیدباکت پێ دەگاتەوە.

You know that what you need to do

دەزانیت پێویستت بە چییە ئەنجامی بدەیت

is possible to do, even though difficult,

چی مومکینە بکرێت، هەرچەندە سەختیش بێت

and sense of time disappears, you forget yourself,

و هەست دەکەیت کات دیار نامێنێت، خۆتت بیر دەچێتەوە

you feel part of something larger.

هەست دەکەیت بەشێکیت لە شتێکی گەورەتر

And once the conditions are present,

و کاتێ مەرجەکان ئامادە بن

what you are doing becomes worth doing for its own sake.

ئەو کارەی دەیکەیت خۆی لە خۆیدا دەبێتە شایستەی ئەنجامدان.

In our studies, we represent the everyday life of people in this simple scheme.

لە لێکۆڵینەوەکانماندا بەم شێوازە سادەیە ژیانی رۆژانەی خەڵک دەخەینە رو

And we can measure this very precisely, actually,

لە راستیشدا دەتوانین زۆر بە وردی ئەمە بپێوین

because we give people electronic pagers that go off 10 times a day,

چونکە ئێمە ئامێرێکی ئەلکترۆنی دەدەین بە خەڵک کە رۆژی دە جار دەکوژێتەوە

and whenever they go off you say what you're doing, how you feel,

هەرجارێکیش کە دەکوژێتەوە پێی دەڵێیت کە چی دەکەیت و چ هەستێکت هەیە

where you are, what you're thinking about.

لە کوێیت و بیر لە چی دەکەیتەوە

And two things that we measure is the amount of challenge

دو شت پێوانیان سەختە

people experience at that moment and the amount of skill

ئەزمونی خەڵک لەو ساتەدا و ئەو بڕی شارەزاییەی

that they feel they have at that moment.

کە وا هەست دەکەن لەو ساتەدا هەیانە

So for each person we can establish an average,

بەم جۆرە دەتوانین تێکڕایەک بۆ هەر یەکە لە کەسەکان دابنێین

which is the center of the diagram.

کە ناوەندی دایاگرامەکەیە.

That would be your mean level of challenge and skill,

ئەمە دەبێتە ئاستی تێکڕایی تەحەدا و شارەزاییەکانت

which will be different from that of anybody else.

کە جیاوازە لە هی زۆر کەسی تر

But you have a kind of a set point there, which would be in the middle.

بەڵام لێرەدا جۆرە کۆمەڵە خاڵێکت هەیە، کە لە ناوەڕاستدا دەبێت

If we know what that set point is,

ئەگەر بزانین ئەو کۆمەڵە خاڵە چیە

we can predict fairly accurately when you will be in flow,

ئەوا تا رادەیەک بە وردی دەتوانین پێشبینی ئەوە بکەین چ کاتێک دەچیتە حاڵەتی هەڵقوڵانەوە

and it will be when your challenges are higher than average

ئەمەش ئەو کاتە دەبێت کە تەحەداکەتان لە تێکڕا بەرزتر بێت

and skills are higher than average.

و شارەزاییەکان لە تێکڕا زیاتر بێت

And you may be doing things very differently from other people,

و رەنگە تۆ شتەکان زۆر بە جیاواز لە خەڵکانی تر ئەنجام بدەیت

but for everyone that flow channel, that area there,

بەڵام بۆ هەمو کەسەکان، ئەو کەناڵی هەڵقوڵانە، ئەو ناوچەیەی ئەوێ

will be when you are doing what you really like to do --

ئەو کاتە دەبێت کە تۆ ئەو کارە دەکەیت کە بەڕاستی حەز دەکەیت ئەنجامی بدەیت

play the piano, be with your best friend, perhaps work,

پیانۆ لێ بدەیت، لەگەڵ باشترین هاوڕێتدا بیت، رەنگە کارەکەشت

if work is what provides flow for you.

ئەگەر کارەکەت ئەو شتە بێت کە هەڵقوڵانت پێ دەبەخشێت

And then the other areas become less and less positive.

ئینجا ئەرێنیێتییەکەی ناوچەکەی تر کەمدەبێتەوە

Arousal is still good because you are over-challenged there.

بەرزبونەوە هێشتا باشە چونکە لەوێدا زیاد لە پێویست تەحەدا کراویت

Your skills are not quite as high as they should be,

شارەزاییەکانیت ئەوەندەی پێویست بەرز نین

but you can move into flow fairly easily

بەڵام بە ئاسانی دەتوانیت بچیتە هەڵقوڵانەوە

by just developing a little more skill.

تەنیا لە رێگەی پەرەپێدانێ کەمێک شارەزایی زیاترەوە.

So, arousal is the area where most people learn from,

کەواتە بەرزبونەوە ئەو ناوچەیەیە کە زۆر کەس لێوەی فێر دەبن

because that's where they're pushed beyond their comfort zone

چونکە ئەوێ ئەو شوێنەیە کە پاڵیان پێوە دەنرێت بچنە دەرەوەی ناوچەی ئاسودەییان

and to enter that -- going back to flow --

بۆ چونە ئەوێت - گەڕانەوە بۆ هەڵقوڵان-

then they develop higher skills.

ئینجا شارەزایی زیاتر پەرە پێ دەدەن

Control is also a good place to be,

کۆنترۆڵیش شوێنێکی باشە

because there you feel comfortable, but not very excited.

چونکە لەوێدا هەست بە ئاسودەیی دەکەیت، بەڵام زۆر دڵخۆش نیت

It's not very challenging any more.

ئەمە تەحەدایەکی ئەوەندە زۆر نیە

And if you want to enter flow from control,

ئەگەر بتەوێ لە کۆنترۆڵەوە بچیتە هەڵقوڵان

you have to increase the challenges.

دەبێت تەحەداکان زیاتر بکەیت

So those two are ideal and complementary areas

بۆیە ئەوانە دو ناوچەی نمونەیی و تەواوکاری یەکترن

from which flow is easy to go into.

کە لێیانەوە چونە ناو هەڵقوڵان ئاسانە

The other combinations of challenge and skill

پێکهاتەکەی تری تەحەدا و شارەزایی

become progressively less optimal.

وردە وردە گرنگییەکەی کەم دەبێتەوە

Relaxation is fine -- you still feel OK.

پشودان شتێکی باشە - هێشتا هەستێکی باشت دەداتێ

Boredom begins to be very aversive

بێزاربون دەست دەکات بە رق لێبونێکی زۆر

and apathy becomes very negative:

و بێ هەستی دەبێتە شتێکی زۆر نەرێنی

you don't feel that you're doing anything,

وا هەست ناکەیت کە شتێک ئەنجام دەدەیت

you don't use your skills, there's no challenge.

شارەزاییەکانت بەکار ناهێنیت، هیچ تەحەدایەک نیە.

Unfortunately, a lot of people's experience is in apathy.

بەداخەوە، ئەزمونی زۆر کەس لەناو بێهەستی دایە

The largest single contributor to that experience

گەورەترین تاکە پێکهێنەری ئەو ئەزمونە

is watching television; the next one is being in the bathroom, sitting.

بریتییە لە تەماشاکردنی تەلەفزیۆن، دووەمیان بریتییە لەوەی لە حەمامدا بیت، دانیشتبیت

Even though sometimes watching television

هەرچەندە هەندێ جار تەماشاکردنی تەلەفزیۆن

about seven to eight percent of the time is in flow,

نزیکەی سەدی حەوت بۆ هەشتی کاتەکە لە هەڵقوڵاندایە

but that's when you choose a program you really want to watch

بەڵام ئەمە ئەو کاتانەیە کە ئەو بەرنامانە هەڵدەبژێریت کە بە راستی دەتەوێت تەماشایان بکەیت

and you get feedback from it.

و فیدباکیان لێوە وەردەگریتەوە.

So the question we are trying to address -- and I'm way over time --

بۆیە ئەو پرسیارەی دەمانەوێت بیخەینە رو - و من کاتەکەم زۆر تێپەڕاندووە

is how to put more and more of everyday life in that flow channel.

ئەوەیە کە چۆن بەشێکی زیاتری ژیانی رۆژانەمان بخەینە ناو ئەو کەناڵی هەڵقوڵانەوە

And that is the kind of challenge that we're trying to understand.

ئەمەش جۆرە تەحەدایەکە کە هەوڵ دەدەین لێی تێ بگەین

And some of you obviously know how to do that spontaneously

و ئاشکرایە هەندێکتان دەزانن کە چۆن بە شێوەیەکی لەخۆوە ئەم کارە بکەن

without any advice, but unfortunately a lot of people don't.

بەبێ هیچ ئامۆژگارییەک، بەڵام بە داخەوە زۆر خەڵک ئەمە نازانن.

And that's what our mandate is, in a way, to do.

ئەمەش ئەو شتەیە کە دەمانەوێت ئەنجامی بدەین

Thank you.

سوپاس

(Applause)

-چەپڵە