Itay Talgam: Lead like the great conductors

Vertaald door: Arno Ottevanger Nagekeken door: Ronny Verbeeck

The magical moment, the magical moment of conducting.

Het magische moment, hét magische moment van het dirigeren.

Which is, you go onto a stage. There is an orchestra sitting.

Je gaat het toneel op. Het orkest zit al klaar.

They are all, you know, warming up and doing stuff.

Ze zijn bezig met de warming-up en de voorbereiding.

And I go on the podium.

En ik betreed het podium.

You know, this little office of the conductor.

Dit kleine kantoortje van de dirigent.

Or rather a cubicle, an open-space cubicle,

Of een werkhokje beter gezegd, een open werkhokje,

with a lot of space.

met heel veel ruimte.

And in front of all that noise,

En als je tegenover al dat lawaai staat,

you do a very small gesture.

maak je een heel klein gebaar.

Something like this, not very pomp, not very sophisticated, this.

Zoiets als dit, niet heel uitbundig, niet heel geraffineerd, gewoon zoiets als dit.

And suddenly, out of the chaos, order.

En dan opeens, uit de chaos, is er orde.

Noise becomes music.

Lawaai wordt muziek.

And this is fantastic. And it's so tempting

Dat is fantastisch. En heel verleidelijk

to think that it's all about me.

om te denken dat dat allemaal door mij komt.

(Laughter)

(Gelach)

All those great people here, virtuosos,

Al die geweldige mensen hier, zo virtuoos,

they make noise, they need me to do that.

ze maken lawaai, ze hebben me nodig om dit te doen.

Not really. If it were that,

Niet echt. Als het zo zou zijn,

I would just save you the talk,

zou ik jullie dit praatje besparen

and teach you the gesture.

en je slechts het gebaar leren.

So you could go out to the world

Zodat je de wereld over kunt gaan

and do this thing in whatever company or whatever you want,

en dit gebaar kunnen laten zien in welk bedrijf of waar dan ook,

and you have perfect harmony. It doesn't work.

en je vervolgens perfecte harmonie zou hebben. Zo werkt het niet.

Let's look at the first video.

Laten we naar de eerste video kijken.

I hope you'll think it's a good example of harmony.

Ik hoop dat jullie vinden dat het een goed voorbeeld is van harmonie.

And then speak a little bit about how it comes about.

En daarna bespreken we hoe dat komt.

(Music)

(Muziek ♫)

Was that nice?

Was dat aangenaam?

So that was a sort of a success.

Nu als dit een succesvol optreden was,

Now, who should we thank for the success?

wie zouden we dan moeten bedanken voor dat succes?

I mean, obviously the orchestra musicians

De muzikanten natuurlijk,

playing beautifully,

die prachtig speelden,

the Vienna Philharmonic Orchestra.

het Wiener Philarmoniker.

They don't often even look at the conductor.

Ze kijken vaak zelfs niet eens naar de dirigent.

Then you have the clapping audience, yeah,

Dan heb je ook nog het klappende publiek

actually taking part in doing the music.

dat echt deelneemt aan de muziek.

You know Viennese audiences usually don't interfere with the music.

Het Weense publiek bemoeit zich normaal gesproken niet met de muziek moet u weten.

This is the closest to an Oriental bellydancing feast

Dichter bij een oosters buikdansfeest

that you will ever get in Vienna.

zul je nooit komen in Wenen.

(Laughter)

(Gelach)

Unlike, for example Israel, where audiences cough all the time.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Israël, waar het publiek continu zit te hoesten.

You know, Arthur Rubinstein, the pianist, used to say

Art Rubinstein, de pianist, zei altijd:

that, "Anywhere in the world, people that have the flu, they go to the doctor.

"Overal ter wereld gaan mensen die griep hebben naar de dokter.

In Tel Aviv they come to my concerts."

In Tel Aviv komen ze naar mijn concerten."

(Laughter)

(Gelach)

So that's a sort of a tradition.

Het is dus een soort traditie daar.

But Viennese audiences do not do that.

Maar het Weense publiek doet dat dus niet.

Here they go out of their regular, just to be part of that,

Hier gaan ze buiten hun boekje, alleen maar om er deel van uit te maken,

to become part of the orchestra, and that's great.

om deel te worden van het orkest, en dat is geweldig.

You know, audiences like you, yeah,

Publiek als julie, ja,

make the event.

die maken het evenement.

But what about the conductor? What can you say

En de dirigent? Wat kun je er eigenlijk over zeggen,

the conductor was doing, actually?

over hetgeen de dirigent mee bezig was?

Um, he was happy.

Uhm, hij was ... blij.

And I often show this to senior management.

Ik laat dit fragment vaak aan senior managers zien.

People get annoyed.

Mensen raken geïrriteerd.

"You come to work. How come you're so happy?"

"Je gaat naar je werk. Hoe kun je dan zo blij zijn?"

Something must be wrong there, yeah? But he's spreading happiness.

Daar moet iets niet in de haak zijn toch? Maar hij is bezig met het overbrengen van geluk.

And I think the happiness, the important thing is this happiness

En ik denk dat dit geluk... het belangrijke punt bij dit geluk is dat

does not come from

het niet voortkomt

only his own story and his joy of the music.

uit alleen zijn eigen verhaal en zijn vreugde over de muziek.

The joy is about enabling other people's stories

De vreugde gaat over het mogelijk maken dat andermans verhalen

to be heard at the same time.

ook tegelijkertijd gehoord worden.

You have the story of the orchestra as a professional body.

Je hebt het verhaal van het orkest als professionele groep.

You have the story of the audience as a community. Yeah.

Er is het verhaal van het publiek als gemeenschap. Inderdaad.

You have the stories of the individuals

Je hebt de individuele verhalen van mensen

in the orchestra and in the audience.

in het orkest en in het publiek.

And then you have other stories, unseen.

En dan heb je nog andere verhalen... onzichtbare.

People who build this wonderful concert hall.

Mensen die die schitterende concertzaal gebouwd hebben.

People who made those Stradivarius, Amati, all those beautiful instruments.

Mensen die die Stradivarius of Amati en al die andere prachtige instrumenten gemaakt hebben.

And all those stories are being heard at the same time.

En al die verhalen hoor je tegelijkertijd.

This is the true experience of a live concert.

Dat is de ware ervaring van een live concert.

That's a reason to go out of home. Yeah?

Dat is de reden om van huis te gaan toch?

And not all conductors do just that.

En niet alle dirigenten doen dat.

Let's see somebody else, a great conductor.

Laten we naar een andere belangrijke dirigent kijken,

Riccardo Muti, please.

Riccardo Muti, alsjeblieft.

(Music)

(Muziek ♫)

Yeah, that was very short, but you could see

Ok, dit was wat aan de korte kant. Maar je kon zien

it's a completely different figure. Right?

dat het een compleet andere persoonlijkheid was, niet?

He's awesome. He's so commanding. Yeah?

Hij wekt ontzag op. Hij is erg dwingend toch?

So clear. Maybe a little bit over-clear.

Erg duidelijk. Misschien iets té duidelijk.

Can we have a little demonstration? Would you be my orchestra for a second?

Zullen we een korte demonstratie doen? Willen jullie even mijn orkest zijn?

Can you sing, please, the first note of Don Giovanni?

Willen jullie alsjeblieft de eerste noot uit Don Giovanni zingen?

You have to sing "Aaaaaah," and I'll stop you.

Jullie moeten "Aaaaaah" zingen en dan laat ik jullie stoppen.

Okay? Ready?

Ok? Klaar?

Audience: ♫ Aaaaaaah ... ♫

Publiek: ♫ Aaaaaaah... ♫

Itay Talgam: Come on, with me. If you do it without me

Itay Talgam: Kom op jongens, wanneer ik het seintje geef. Als jullie het zonder mij doen

I feel even more redundant than I already feel.

dan voel ik me nog overbodiger dan ik me al voel.

So please, wait for the conductor.

Wacht dus op de dirigent alsjeblieft.

Now look at me. "Aaaaaah," and I stop you. Let's go.

Kijk even naar mij. "Aaaaaah" en dan laat ik jullie stoppen. Hier gaan we...

Audience: ♫ ... Aaaaaaaah ... ♫

Publiek: ♫... Aaaaaaaah... ♫

(Laughter)

(Gelach)

Itay Talgam: So we'll have a little chat later.

Itay Talgam: "Daar heb ik het met jou nog wel even over"

(Laughter)

(Gelach)

But ... There is a vacancy for a ...

Maar... Er is een vacature voor een...

But -- (Laughter)

Maar -- (Gelach)

-- you could see that you could stop an orchestra with a finger.

-- jullie zagen dat je met een vinger een orkest kunt laten stoppen.

Now what does Riccardo Muti do? He does something like this ...

En wat doet Riccardo Muti ? Hij doet zoiets als dit...

(Laughter)

(Gelach)

And then -- sort of -- (Laughter)

En dan -- iets in de trant van -- (Gelach)

So not only the instruction is clear,

Dus niet alleen zijn aanwijzing is duidelijk,

but also the sanction, what will happen if you don't do what I tell you.

ook de sanctie, wat er gebeurt als je niet doet wat ik zeg.

(Laughter)

(Gelach)

So, does it work? Yes, it works --

Werkt het? Ja, het werkt --

to a certain point.

tot op zeker hoogte.

When Muti is asked, "Why do you conduct like this?"

Toen ze aan Muti vroegen: "Waarom dirigeer je op deze manier?"

He says, "I'm responsible."

Zei hij: "Ik ben verantwoordelijk."

Responsible in front of him.

Verantwoordelijk ten opzicht van hem.

No he doesn't really mean Him. He means Mozart,

Nee, hij bedoelt niet Hem. Hij bedoelt Mozart,

which is -- (Laughter) -- like a third seat from the center.

die -- (Gelach) -- twee stoelen naast Hem...

(Laughter)

(Gelach)

So he says, "If I'm --

Dus hij zegt: "Als ik..."

(Applause)

(Applaus)

if I'm responsible for Mozart,

Als ik voor Mozart verantwoordelijk ben,

this is going to be the only story to be told.

dan is dit het enige verhaal dat verteld gaat worden.

It's Mozart as I, Riccardo Muti, understand it."

Het is Mozart zoals ik, Riccardo Muti, die interpreteer."

And you know what happened to Muti?

En weet je wat er met Muti gebeurde?

Three years ago he got a letter signed by

Drie jaar geleden kreeg hij een brief,

all 700 employees of La Scala,

die ondertekend was door alle 700 medewerkers van La Scala,

musical employees, I mean the musicians,

muzikale medewerkers, ik bedoel de muzikanten,

saying, "You're a great conductor. We don't want to work with you. Please resign."

die schreven: "Je bent een groot dirigent. We willen niet met je samenwerken. Neem alstublieft ontslag."

(Laughter)

(Gelach)

"Why? Because you don't let us develop.

"Waarom? Omdat je ons onszelf niet laat ontwikkelen.

You're using us as instruments, not as partners.

Je gebruikt ons als instrumenten, niet als partners.

And our joy of music, etc., etc. ..."

En onze vreugde over de muziek, etc, etc..."

So he had to resign. Isn't that nice?

Dus hij moest ontslag nemen. Is dat niet fijn?

(Laughter)

(Gelach)

He's a nice guy. He's a really nice guy.

Nee, hij is een aardige man. Hij is echt een aardige man.

Well, can you do it with less control,

Kun je dus met minder controle toe,

or with a different kind of control?

of met een ander soort controle?

Let's look at the next conductor, Richard Strauss.

Laten we naar de volgende dirigent kijken, Richard Strauss.

(Music)

(Muziek)

I'm afraid you'll get the feeling that I really picked on him because he's old.

Ik ben bang dat jullie het idee hebben dat ik op hem afgeef omdat hij oud is.

It's not true. When he was a young man

Dat is niet waar. Toen hij een jongeman was,

of about 30, he wrote what he called

rond de dertig, schreef hij zoals hij het noemde:

"The Ten Commandments for Conductors."

"De Tien Geboden voor Dirigenten."

The first one was: If you sweat by the end of the concert

De eerste was: Als je aan het eind van het concert zweet

it means that you must have done something wrong.

betekent het dat je iets fout gedaan hebt.

That's the first one. The fourth one you'll like better.

Dat is de eerste. De vierde zullen jullie wel leuker vinden.

It says: Never look at the trombones --

Hij zegt: Kijk nooit naar de trombones --

it only encourages them.

het moedigt ze alleen maar aan.

(Laughter)

(Gelach)

So, the whole idea is really to let

Het hele idee is dus om het

it happen by itself.

uit zichzelf te laten gebeuren.

Do not interfere.

Niet tussenbeide te komen.

But how does it happen? Did you see

Hoe laat je het dan gebeuren? Zag je

him turning pages in the score?

hem de bladzijden van de partituur omslaan?

Now, either he is senile,

Hij is dus òf seniel,

and doesn't remember his own music, because he wrote the music.

en herinnert zich zijn eigen muziek niet, hij heeft immers de muziek geschreven.

Or he is actually transferring a very strong message to them, saying,

Of hij geeft ze een heel krachtige boodschap mee:

"Come on guys. You have to play by the book.

"Kom op jongens. Jullie moeten volgens het boekje spelen.

So it's not about my story. It's not about your story.

Het gaat dus niet om mijn verhaal. Het gaat niet om jullie verhaal.

It's only the execution of the written music,

Het is alleen de uitvoering van de uitgeschreven muziek,

no interpretation."

zonder interpretatie."

Interpretation is the real story of the performer.

Interpretatie is het echte verhaal van de artiest.

So, no, he doesn't want that. That's a different kind of control.

Hij wil dat dus niet. Dat is een andere manier van controle.

Let's see another super-conductor,

Laten we naar een andere superdirigent kijken,

a German super-conductor. Herbert von Karajan, please.

de Duitse superdirigent Herbert von Karajan, alsjeblieft.

(Music)

(Muziek ♫)

What's different? Did you see the eyes? Closed.

Wat is er anders? Zag je z'n ogen? Gesloten.

Did you see the hands?

Zag je z'n handen?

Did you see this kind of movement? Let me conduct you. Twice.

Zag je deze manier van bewegen? Laat me jullie dirigeren. Twee keer.

Once like a Muti, and you'll -- (Claps) -- clap, just once.

Eerst als een Muti en dan -- (klapt) -- klappen jullie, één keer.

And then like Karajan. Let's see what happens. Okay?

En dan als Karajan. Laten we eens kijken wat er gebeurt. Ok?

Like Muti. You ready? Because Muti ...

Als Muti. Klaar? Omdat Muti...

(Laughter) Okay? Ready? Let's do it.

(Gelach) Ok? Klaar? Aan de slag.

Audience: (Claps)

Publiek: (Klapt)

Itay Talgam: Hmm ... again.

Itay Talgam: Hmm... opnieuw.

Audience: (Claps)

Publiek: (Klapt)

Itay Talgam: Good. Now like a Karajan. Since you're already trained,

Itay Talgam: Ok. Nu als een Karajan. Omdat jullie al geoefend hebben,

let me concentrate, close my eyes. Come, come.

ik moet even concentreren, ogen dicht. Kom maar.

Audience: (Claps) (Laughter)

Publiek: (Klapt) (Gelach)

Itay Talgam: Why not together? (Laughter)

Itay Talgam: Waarom niet tegelijk? (Gelach)

Because you didn't know when to play.

Omdat jullie niet wisten wanneer jullie moesten klappen.

Now I can tell you, even the Berlin Philharmonic

Ik kan jullie vertellen, ook het Berliner Philharmoniker

doesn't know when to play.

weet niet wanneer ze moeten spelen.

(Laughter)

(Gelach)

But I'll tell you how they do it. No cynicism.

Maar ik zal jullie vertellen hoe ze het doen. Zonder cynisme.

This is a German orchestra, yes?

Dit is een Duits orkest ja.

They look at Karajan. And then they look at each other.

Ze kijken naar Karajan. En dan kijken ze naar elkaar.

(Laughter)

(Gelach)

"Do you understand what this guy wants?"

"Snap jij wat die gast bedoelt?"

And after doing that,

En daarna

they really look at each other, and the first players of the orchestra

kijken ze echt naar elkaar, en de eerste spelers van het orkest

lead the whole ensemble in playing together.

leiden vervolgens het hele ensemble tot samenspel.

And when Karajan is asked about it

En als ze Karajan ernaar vragen

he actually says, "Yes, the worst damage

zegt hij werkelijk: "Ja, de grootste schade

I can do to my orchestra

die ik mijn orkest kan toebrengen

is to give them a clear instruction.

is hen een duidelijke instructie geven.

Because that would

Omdat dat ervoor zou zorgen

prevent the ensemble, the listening to each other

dat het ensemble niet naar elkaar luistert,

that is needed for an orchestra."

wat ze wél moeten doen in een orkest."

Now that's great. What about the eyes?

Dat is dus geweldig. En nu over de ogen.

Why are the eyes closed?

Waarom zijn ze gesloten?

There is a wonderful story about Karajan conducting in London.

Er is een schitterend verhaal over Karajan toen hij in London dirigeerde.

And he cues in a flute player like this.

En hij een fluitspeler een aanwijzing gaf als deze.

The guy has no idea what to do. (Laughter)

De knul had geen idee wat hij moest doen. (Gelach)

"Maestro, with all due respect, when should I start?"

"Maestro, met alle respect, wanneer zou ik moeten beginnen?

What do you think Karajan's reply was? When should I start?

Wat denk je dat Karajan's antwoord was? Wanneer zou ik moeten beginnen?

Oh yeah. He says, "You start when you can't stand it anymore."

Oh ja. Hij antwoordde: "Je begint wanneer je het niet langer meer kunt uithouden."

(Laughter)

(Gelach)

Meaning that you know you have no authority to change anything.

Waarmee hij bedoelde dat je weet dat je geen autoriteit hebt om iets te veranderen.

It's my music. The real music is only in Karajan's head.

Het is míjn muziek. De echte muziek bevindt zich alleen in Karajan's hoofd.

And you have to guess my mind. So you are under tremendous pressure

En jullie moeten mijn gedachten raden. Dus jullie staan onder gigantische druk

because I don't give you instruction,

omdat ik jullie geen aanwijzingen geef,

and yet, you have to guess my mind.

en jullie toch mijn gedachten moeten zien te lezen.

So it's a different kind of, a very spiritual but yet

Dit is dus weer een ander soort, een heel spirituele dat wel,

very firm control.

maar toch ferme manier van controle.

Can we do it in another way? Of course we can. Let's go back

Kan het op een andere manier? Natuurlijk kan dat. Laten we teruggaan

to the first conductor we've seen:

naar de eerste dirigent die we gezien hebben:

Carlos Kleiber, his name. Next video, please.

Zijn naam is Carlos Kleiber. Volgende video alsjeblieft.

(Music)

(Muziek ♫)

(Laughter) Yeah.

(Gelach) Yeah.

Well, it is different. But isn't that controlling in the same way?

Dit is anders. Maar is het niet op dezelfde manier een vorm van controle?

No, it's not, because he is not telling them what to do.

Nee, dat is het niet. Omdat hij hen niet vertelt wat ze moeten doen.

When he does this, it's not,

Wanneer hij zo met zijn armen doet, is het niet

"Take your Stradivarius and like Jimi Hendrix,

"Neem je Stradivarius en smijt 'm als Jimi Hendrix

smash it on the floor." It's not that.

op de grond." Dat wil hij niet zeggen.

He says, "This is the gesture of the music.

Hij zegt: "Dit is de beweging van de muziek.

I'm opening a space for you

Ik creëer een ruimte voor je

to put in another layer

zodat je een andere interpretatielaag

of interpretation."

erin kunt leggen."

That is another story.

Dat is iets anders.

But how does it really work together

Maar hoe werkt dat als een orkest samen moet spelen

if it doesn't give them instructions?

als hij hen geen aanwijzingen geeft?

It's like being on a rollercoaster. Yeah?

Het is als een ritje in de achtbaan.

You're not really given any instructions,

Je krijgt geen aanwijzingen.

but the forces of the process itself keep you in place.

Maar de krachten van het proces zelf houden je op z'n plek.

That's what he does.

Dat is wat hij doet.

The interesting thing is of course the rollercoaster does not really exist.

Het interessante is natuurlijk dat de achtbaan niet echt bestaat.

It's not a physical thing. It's in the players' heads.

Het is niet iets fysieks. Het bevindt zich in het hoofd van de muzikanten.

And that's what makes them into partners.

En dat is wat hen partners maakt.

You have the plan in your head.

Je hebt het plan in je hoofd.

You know what to do, even though Kleiber is not conducting you.

Je weet wat je moet doen, ook al dirigeert Kleiber je niet.

But here and there and that. You know what to do.

En maakt hij van die rare bewegingen. Je weet wat je moet doen.

And you become a partner building the rollercoaster,

En zo word je een partner die meebouwt aan de achtbaan

yeah, with sound,

met geluid,

as you actually take the ride.

terwijl je de rit maakt.

This is very exciting for those players.

En dat is heel spannend voor die muzikanten.

They do need to go to a sanatorium for two weeks, later.

Ze moeten daarna wel twee weken naar een sanatorium...

(Laughter)

(Gelach)

It is very tiring. Yeah?

Het is echt heel vermoeiend.

But it's the best music making, like this.

Maar het is de beste manier om muziek te maken, op deze manier.

But of course it's not only about motivation

Maar natuurlijk gaat het niet alleen om motivatie

and giving them a lot of physical energy.

en ze veel fysieke energie geven.

You also have to be very professional.

Je moet ook heel professioneel zijn.

And look again at this Kleiber.

Kijk opnieuw even naar Kleiber.

Can we have the next video, quickly?

Kunnen we snel even de volgende video zien?

You'll see what happens when there is a mistake.

Je ziet wat er gebeurt wanneer er een fout gemaakt wordt.

(Music) Again you see the beautiful body language.

(Muziek ♫) Je ziet opnieuw de prachtige lichaamstaal.

(Music)

(Muziek ♫)

And now there is a trumpet player who

En nu is er een trompettist die

does something not exactly the way it should be done.

iets niet speelt op de manier waarop het zou moeten.

Go along with the video. Look.

Kijk maar naar de video. Kijk.

See, second time for the same player.

Kijk, de tweede keer een signaal voor dezelfde muzikant.

(Laughter) And now the third time for the same player.

(Gelach). En nu de derde keer voor 'm.

(Laughter)

(Gelach)

"Wait for me after the concert.

"Wacht na het concert maar even op me.

I have a short notice to give you."

Ik heb een korte mededeling voor je."

You know, when it's needed, the authority is there. It's very important.

Wanneer het nodig is, is de autoriteit er. En dat is erg belangrijk.

But authority is not enough to make people your partners.

Maar autoriteit alleen is niet voldoende om mensen tot partners te maken.

Let's see the next video, please. See what happens here.

Laten we naar de volgende video kijken. En wat er daar gebeurt.

You might be surprised having seen Kleiber

Het zal jullie misschien verrassen omdat jullie Kleiber eerder zagen

as such a hyperactive guy.

als zo'n hyperactieve man.

He's conducting Mozart.

Hij dirigeert Mozart

(Music)

(Muziek ♫)

The whole orchestra is playing.

Het hele orkest speelt.

(Music)

(Muziek ♫)

Now something else.

Nu iets anders.

(Music)

(Muziek ♫)

See? He is there 100 percent,

Zie je? Hij is daar 100 procent aanwezig,

but not commanding, not telling what to do.

maar niet op een bevelende manier, hij zegt niet wat je moet doen.

Rather enjoying what the soloist is doing.

Hij staat veeleer van de muziek te genieten.

(Music)

(Muziek ♫)

Another solo now. See what you can pick up from this.

En kijk nu eens wat je van het volgende kunt opsteken.

(Music)

(Muziek ♫)

Look at the eyes.

Kijk naar zijn ogen.

Okay. You see that?

Ok. Zie je dat?

First of all, it's a kind of a compliment we all like to get.

Ten eerste, zo'n compliment zouden we allemaal willen krijgen.

It's not feedback. It's an "Mmmm ..." Yeah, it comes from here.

Het is geen feedback. Het is een "Mmm..." Het komt echt uit het hart.

So that's a good thing.

Dat is dus goed.

And the second thing is

En het tweede punt,

it's about actually being in control,

hij laat zien dat hij het onder controle heeft,

but in a very special way.

maar op een speciale manier.

When Kleiber does -- did you see the eyes,

Wanneer Kleiber dit doet -- zag je de ogen,

going from here? (Singing)

van beneden naar boven gaan? (Zingt)

You know what happens? Gravitation is no more.

Weet je wat er gebeurt? De zwaartekracht bestaat niet meer.

Kleiber not only creates a process,

Kleiber creëert niet alleen een proces,

but also creates the conditions in the world

maar hij creëert ook de voorwaarden in de wereld

in which this process takes place.

waarin dit proces plaats vindt.

So again, the oboe player

De oboespeler

is completely autonomous

is volledig autonoom

and therefore happy and proud of his work,

en daarom blij en trots op zijn werk,

and creative and all of that.

en creatief etc.

And the level in which Kleiber is in control is in a different level.

Het niveau waarop Kleiber controle uitoefent is een ander niveau.

So control is no longer a zero-sum game.

Controle is niet langer een alles of niets spelletje.

You have this control. You have this control. And all you put together,

Je hebt het onder controle. Je hebt 't onder controle. En alles wat je met elkaar

in partnership, brings about the best music.

samenstelt, leidt tot de mooist mogelijke muziek.

So Kleiber is about process.

Bij Kleiber gaat het om het proces.

Kleiber is about conditions in the world.

Bij Kleiber gaat het om voorwaarden scheppen in die wereld.

But you need to have process and content to create the meaning.

Maar je hebt proces én inhoud nodig om betekenis te creëren.

Lenny Bernstein, my own personal maestro.

Lenny Bernstein, mijn persoonlijke maestro

Since he was a great teacher,

omdat hij een groot leraar was voor me,

Lenny Bernstein always started from the meaning. Look at this, please.

Lenny Bernstein ging altijd uit van de bedoeling. Kijk maar naar het volgende.

(Music)

(Muziek ♫)

Do you remember the face of Muti, at the beginning?

Herinner je het gezicht van Muti nog, uit het begin?

Well he had a wonderful expression, but only one.

Hij had een mooie uitdrukking, maar slechts eentje.

(Laughter)

(Gelach)

Did you see Lenny's face?

Zag je Lenny's gezicht?

You know why? Because the meaning of the music is pain.

Weet je waarom? Deze muziek gaat over pijn.

And you're playing a painful sound.

En er klinkt een pijnlijk geluid.

And you look at Lenny and he's suffering.

En je kijkt naar Lenny en ziet dat hij ook lijdt.

But not in a way that you want to stop.

Maar niet op een manier waarvan je wilt dat die zou eindigen.

It's suffering, like, enjoying himself in a Jewish way, as they say.

Het is lijden... zoals genieten op een Joodse manier zoals ze zeggen.

(Laughter)

(Gelach)

But you can see the music on his face.

Je kunt de muziek van zijn gezicht aflezen.

You can see the baton left his hand. No more baton.

Je zag dat de baton er niet meer toe deed. Het had geen betekenis meer.

Now it's about you, the player,

Nu gaat het om jou, de muzikant,

telling the story.

die het verhaal vertelt.

Now it's a reversed thing. You're telling the story. And you're telling the story.

Nu is het een omgekeerde wereld. Jij vertelt het verhaal. En jij.

And even briefly, you become the storyteller

En ook al is het maar even, jij bent even de verhalenverteller

to which the community, the whole community, listens to.

naar wie de gemeenschap, de hele gemeenschap, luistert.

And Bernstein enables that. Isn't that wonderful?

En Bernstein maakt dat mogelijk. Dat is toch schitterend?

Now, if you are doing all the things we talked about, together,

Als je nu al de dingen doet waarover we het gehad hebben, samen,

and maybe some others,

en misschien enkele andere,

you can get to this wonderful point of doing without doing.

dan kun je op het prachtige punt belanden van het doen zonder te doen.

And for the last video, I think this is simply the best title.

En nu de laatste video, ik denk dat de beste titel hiervoor is,

My friend Peter says,

wat mijn vriend Peter zegt:

"If you love something, give it away." So, please.

"Als je om iets geeft, geef het dan weg."

(Music)

(Muziek ♫)

(Applause)

(Applaus)