Leymah Gbowee: Unlock the intelligence, passion, greatness of girls | TED

Vertaald door: Axel Saffran Nagekeken door: Els De Keyser

Many times

Vaak ga ik

I go around the world to speak,

de wereld rond om te spreken,

and people ask me questions

en mensen stellen me vragen

about the challenges,

over de uitdagingen,

my moments,

mijn momenten,

some of my regrets.

en dingen die ik betreur.

1998:

1998.

A single mother of four,

Ik was een alleenstaande moeder van vier.

three months after the birth of my fourth child,

Drie maanden na de geboorte van mijn vierde kind

I went to do a job

kreeg ik een baan

as a research assistant.

als onderzoeksassistent.

I went to Northern Liberia.

Ik ging naar Noord-Liberia.

And as part of the work,

Als onderdeel van het werk

the village would give you lodgings.

bood het dorp je onderdak.

And they gave me lodging with a single mother

Ik logeerde bij een jonge moeder

and her daughter.

en haar dochter.

This girl happened to be

Dit meisje bleek het enige meisje

the only girl in the entire village

te zijn in het hele dorp

who had made it

dat de middelbare school

to the ninth grade.

had gehaald.

She was the laughing stock of the community.

Ze was de risee van de hele gemeenschap.

Her mother was often told by other women,

Haar moeder hoorde vaak van andere vrouwen:

"You and your child

"Jij en je kind

will die poor."

gaan arm sterven."

After two weeks of working in that village,

Na twee weken werk in dat dorp,

it was time to go back.

was het tijd om terug te gaan.

The mother came to me, knelt down,

De moeder kwam naar me toe, knielde

and said, "Leymah, take my daughter.

en zei: "Leymah, neem mijn dochter mee.

I wish for her

Mijn wens is dat ze

to be a nurse."

verpleegster wordt."

Dirt poor, living in the home with my parents,

Ik was straatarm en woonde bij mijn ouders.

I couldn't afford to.

Ik kon dat niet bekostigen.

With tears in my eyes,

Met tranen in mijn ogen

I said, "No."

zei ik: "Nee."

Two months later,

Twee maanden later

I go to another village

ga ik naar een ander dorp

on the same assignment

voor hetzelfde onderzoek,

and they asked me to live with the village chief.

en ze vroegen me bij het dorpshoofd te logeren.

The women's chief of the village has this little girl,

Het vrouwelijke dorpshoofd heeft een klein meisje,

fair color like me,

licht gekleurd zoals ik,

totally dirty.

en helemaal vies.

And all day she walked around

De hele dag liep ze rond

only in her underwear.

in slechts haar ondergoed.

When I asked, "Who is that?"

Toen ik vroeg: "Wie is dat?"

She said, "That's Wei.

zei ze: "Dat is Wei."

The meaning of her name is pig.

Die naam betekent: varken.

Her mother died while giving birth to her,

Haar moeder stierf toen ze haar baarde,

and no one had any idea who her father was."

en niemand wist wie haar vader was.

For two weeks, she became my companion,

Twee weken lang was ze mijn gezelschap,

slept with me.

sliep bij me.

I bought her used clothes

Ik kocht tweedehands kleren

and bought her her first doll.

en een pop voor haar.

The night before I left,

De avond voordat ik vertrok,

she came to the room

kwam ze de kamer binnen

and said, "Leymah, don't leave me here.

en zei: "Leymah, laat me hier niet achter.

I wish to go with you.

Ik wil met je meegaan.

I wish to go to school."

Ik wil naar school gaan."

Dirt poor, no money,

Ik was straatarm, had geen geld,

living with my parents,

woonde bij mijn ouders.

I again said, "No."

Ik zei weer : "Nee."

Two months later,

Twee maanden later

both of those villages fell into another war.

bevonden beide dorpen zich in een nieuwe oorlog.

Till today, I have no idea

Tot vandaag weet ik niet

where those two girls are.

waar die twee meisjes zijn.

Fast-forward, 2004:

Snel vooruit naar 2004.

In the peak of our activism,

Op de top van ons activisme,

the minister of Gender Liberia called me

belde de minister van vrouwenzaken

and said, "Leymah, I have a nine-year-old for you.

en zei: "Leymah, ik heb een negenjarig meisje voor je.

I want you to bring her home

Ik wil dat je haar meeneemt naar huis

because we don't have safe homes."

want we hebben geen vluchthuizen meer."

The story of this little girl:

Het verhaal van dit kleine meisje:

She had been raped

ze werd 6 maanden lang

by her paternal grandfather

iedere dag verkracht

every day for six months.

door de vader van haar vader.

She came to me bloated,

Ze kwam opgezwollen bij me,

very pale.

heel bleek.

Every night I'd come from work and lie on the cold floor.

Elke avond na het werk ga ik op de koude vloer liggen.

She'd lie beside me

Zij lag dan naast me

and say, "Auntie, I wish to be well.

en zei: "Tante, ik wil gezond zijn.

I wish to go to school."

Ik wil naar school gaan."

2010:

2010.

A young woman stands before President Sirleaf

Een jonge vrouw staat voor president Sirleaf

and gives her testimony

en getuigt

of how she and her siblings live together,

hoe zij en haar broers en zussen samenleven.

their father and mother died during the war.

Hun ouders stierven tijdens de oorlog.

She's 19; her dream is to go to college

Ze is 19. Haar droom is naar de universiteit te gaan

to be able to support them.

om hen te kunnen onderhouden.

She's highly athletic.

Ze is zeer atletisch.

One of the things that happens

Een van de dingen die gebeuren,

is that she applies for a scholarship.

is dat zij een studiebeurs aanvraagt.

Full scholarship. She gets it.

Een sport-studiebeurs. Die krijgt ze.

Her dream of going to school,

Haar droom van naar school gaan

her wish of being educated,

en een opleiding krijgen,

is finally here.

is eindelijk daar.

She goes to school on the first day.

Ze gaat naar school op de eerste dag.

The director of sports

De directeur van sport,

who's responsible for getting her into the program

die haar toeliet in het programma,

asks her to come out of class.

vraagt of ze uit de klas komt.

And for the next three years,

De komende 3 jaar

her fate will be

is haar lot

having sex with him every day,

om dagelijks seks met hem te hebben

as a favor for getting her in school.

als wederdienst voor de toelating.

Globally, we have policies,

Wereldwijd hebben we beleid,

international instruments,

internationale instrumenten,

work leaders.

werkleiders.

Great people have made commitments --

Belangrijke mensen hebben zich geëngageerd:

we will protect our children

we zullen onze kinderen beschermen

from want and from fear.

tegen behoeftigheid en angst.

The U.N. has the Convention on the Rights of the Child.

De VN heeft het Verdrag inzake de Rechten van het Kind.

Countries like America, we've heard things like No Child Left Behind.

In Amerika zien we "No child left behind" (Geen kind achtergelaten).

Other countries come with different things.

Andere landen komen met andere dingen.

There is a Millennium Development called Three

Milleniumdoelstelling nummer drie

that focuses on girls.

richt zich op meisjes.

All of these great works by great people

Al dit geweldige werk door geweldige mensen,

aimed at getting young people

dat erop gericht is om

to where we want to get them globally,

jonge mensen wereldwijd te helpen,

I think, has failed.

heeft volgens mij gefaald.

In Liberia, for example,

In Liberia bijvoorbeeld,

the teenage pregnancy rate

zie je tienerzwangerschappen

is three to every 10 girls.

bij 3 van de 10 meisjes.

Teen prostitution is at its peak.

Tienerprostitutie is ongekend hoog.

In one community, we're told,

In één gemeenschap, zo hoorden we,

you wake up in the morning

word je 's ochtends wakker

and see used condoms like used chewing gum paper.

en ziet condooms als gebruikt kauwgompapier.

Girls as young as 12 being prostituted

Meisjes van 12 worden geprostitueerd

for less than a dollar a night.

voor minder dan een dollar per nacht.

It's disheartening, it's sad.

Het is ontmoedigend, het is triest.

And then someone asked me,

Iemand vroeg me

just before my TEDTalk, a few days ago,

vlak voor mijn TEDTalk, enkele dagen geleden:

"So where is the hope?"

"Waar is de hoop?"

Several years ago, a few friends of mine

Een paar jaar geleden besloot ik met wat vrienden

decided we needed to bridge the disconnect

dat we de kloof moesten overbruggen

between our generation

tussen onze generatie

and the generation of young women.

en de generatie jonge vrouwen.

It's not enough to say

Het is niet genoeg om te zeggen

you have two Nobel laureates from the Republic of Liberia

dat je twee Nobelprijswinnaars hebt uit Liberia,

when your girls' kids are totally out there

als je meisjes er alleen voor staan,

and no hope, or seemingly no hope.

zonder hoop, of schijnbaar zonder hoop.

We created a space

We creëerden een ruimte

called the Young Girls Transformative Project.

genaamd het "Transformatieproject voor Jonge Meisjes".

We go into rural communities

We gaan naar landelijke gemeenschappen

and all we do, like has been done in this room,

en al wat we doen, net als in deze zaal,

is create the space.

is ruimte creëren.

When these girls sit,

Als deze meisjes gaan zitten,

you unlock intelligence,

ontgrendel je intelligentie,

you unlock passion,

ontgrendel je passie,

you unlock commitment,

ontgrendel je toewijding,

you unlock focus,

ontgrendel je focus,

you unlock great leaders.

en ontgrendel je grote leiders.

Today, we've worked with over 300.

Vandaag hebben we met ruim 300 meisjes gewerkt.

And some of those girls

Sommigen van hen

who walked in the room very shy

die heel verlegen binnenkwamen,

have taken bold steps, as young mothers,

zijn, als jonge moeders,

to go out there and advocate

op de barricaden gaan staan

for the rights of other young women.

voor de rechten van andere jonge vrouwen.

One young woman I met,

Eén jonge vrouw die ik ontmoette,

teen mother of four,

een tienermoeder van vier,

never thought about finishing high school,

-- nooit van plan om school af te maken,

graduated successfully;

maar ze slaagde voor haar examen;

never thought about going to college,

-- nooit van plan te gaan studeren,

enrolled in college.

maar ze ging naar de universiteit.

One day she said to me,

Op een dag zei ze tegen me:

"My wish is to finish college

"Mij wens is om af te studeren

and be able to support my children."

zodat ik mijn kinderen kan onderhouden."

She's at a place where she can't find money

Ze kan het geld niet vinden

to go to school.

om naar school te gaan.

She sells water, sells soft drinks

Ze verkoopt water, frisdranken,

and sells recharge cards for cellphones.

en oplaadkaarten voor mobiele telefoons.

And you would think she would take that money

Je zou denken dat ze het geld

and put it back into her education.

in haar opleiding stopt.

Juanita is her name.

Juanita is haar naam.

She takes that money

Ze neemt het geld

and finds single mothers in her community

en zoekt alleenstaande moeders,

to send back to school.

om ze terug te sturen naar school.

Says, "Leymah, my wish

Ze zegt: " Leymah, mijn wens is

is to be educated.

een opleiding.

And if I can't be educated,

Als ik geen opleiding kan krijgen,

when I see some of my sisters being educated,

maar mijn zusters wel,

my wish has been fulfilled.

dan is mijn wens vervuld.

I wish for a better life.

Ik wens een beter leven.

I wish for food for my children.

Ik wens eten voor mijn kinderen.

I wish that sexual abuse and exploitation in schools would stop."

Ik wens dat seksueel misbruik en uitbuiting in scholen ophoudt."

This is the dream of the African girl.

Dat is de droom van het Afrikaanse meisje.

Several years ago,

Vele jaren geleden

there was one African girl.

was er een Afrikaans meisje.

This girl had a son

Dit meisje had een zoon

who wished for a piece of doughnut

die een stuk donut wilde,

because he was extremely hungry.

want hij had grote honger.

Angry, frustrated,

Boos, gefrustreerd,

really upset

erg overstuur

about the state of her society

vanwege de staat van haar samenleving

and the state of her children,

en de staat van haar kinderen,

this young girl started a movement,

begon dit meisje een beweging.

a movement of ordinary women

Een beweging van gewone vrouwen

banding together

die samenwerken

to build peace.

aan vrede.

I will fulfill the wish.

Ik zal de wens vervullen.

This is another African girl's wish.

Dit is de wens van een ander Afrikaans meisje.

I failed to fulfill the wish of those two girls.

Ik kon de wens van die twee meisjes niet vervullen.

I failed to do this.

Ik faalde...

These were the things that were going through the head of this other young woman --

Dat ging door het hoofd van die andere jonge vrouw.

I failed, I failed, I failed.

Ik faalde, ik faalde, ik faalde...

So I will do this.

Dus ik ga dit doen.

Women came out,

Vrouwen kwamen naar voren

protested a brutal dictator,

in protest tegen een brutale dictator.

fearlessly spoke.

Ze spraken zonder angst.

Not only did the wish of a piece of doughnut come true,

Niet alleen kwam de wens van een stuk donut uit,

the wish of peace came true.

maar de wens van vrede kwam uit.

This young woman

Deze jonge vrouw

wished also to go to school.

wilde ook naar school gaan.

She went to school.

Ze ging naar school.

This young woman wished for other things to happen,

Deze jonge vrouw wenste nog andere dingen.

it happened for her.

Die wensen kwamen uit.

Today, this young woman is me,

Die jonge vrouw, dat ben ik,

a Nobel laureate.

een Nobelprijswinnaar.

I'm now on a journey

Nu ben ik op reis, om

to fulfill the wish,

als klein radertje

in my tiny capacity,

de wensen te vervullen

of little African girls --

van kleine Afrikaanse meisjes --

the wish of being educated.

de wens om een opleiding te krijgen.

We set up a foundation.

We zetten een stichting op.

We're giving full four-year scholarships

We geven vierjarige studiebeurzen

to girls from villages that we see with potential.

aan dorpsmeisjes met potentieel.

I don't have much to ask of you.

Ik heb niet veel vragen aan jullie.

I've also been to places in this U.S.,

Ik ben ook op plekken geweest in de VS.

and I know that girls in this country

Ik weet dat meisjes in dit land

also have wishes,

ook wensen hebben.

a wish for a better life somewhere in the Bronx,

Een wens voor een beter leven ergens in de Bronx,

a wish for a better life

een wens voor een beter leven

somewhere in downtown L.A.,

ergens in de binnenstad van L.A.,

a wish for a better life somewhere in Texas,

een wens voor een beter leven ergens in Texas,

a wish for a better life somewhere in New York,

een beter leven ergens in New York,

a wish for a better life

een wens voor een beter leven

somewhere in New Jersey.

ergens in New Jersey.

Will you journey with me

Wil je met mij op reis

to help that girl,

om dat meisje te helpen?

be it an African girl or an American girl

Zij het een Afrikaans of een Amerikaans meisje,

or a Japanese girl,

of een Japans meisje.

fulfill her wish,

Haar wens vervullen,

fulfill her dream,

haar droom doen uitkomen,

achieve that dream?

die droom waarmaken.

Because all of these

Want al deze

great innovators and inventors

grote innovators en uitvinders

that we've talked to and seen

die we gesproken en gezien hebben

over the last few days

de afgelopen dagen,

are also sitting in tiny corners

zitten ook in kleine hoekjes

in different parts of the world,

in verschillende hoeken van de wereld.

and all they're asking us to do

Zij vragen ons om

is create that space

die ruimte te scheppen,

to unlock the intelligence,

die intelligentie te ontgrendelen,

unlock the passion,

die passie te ontgrendelen,

unlock all of the great things

alle grootse dingen te ontgrendelen

that they hold within themselves.

dat zij in zichzelf dragen.

Let's journey together. Let's journey together.

Laten we samen die reis maken.

Thank you.

Dank je wel.

(Applause)

(Applaus)

Chris Anderson: Thank you so much.

Chris Anderson: Heel hartelijk bedankt.

Right now in Liberia,

Wat zie je momenteel in Liberia

what do you see

als het belangrijkste punt

as the main issue that troubles you?

dat je zorgen baart?

LG: I've been asked to lead

LG: Mij werd gevraagd om

the Liberian Reconciliation Initiative.

het Liberiaans Verzoeningsinitiatief te leiden.

As part of my work,

Als deel van mijn werk

I'm doing these tours

ga ik rondreizen

in different villages and towns --

langs diverse dorpen en steden --

13, 15 hours on dirt roads --

13, 15 uur op zandwegen --

and there is no community that I've gone into

en ik heb geen enkele gemeenschap gezien

that I haven't seen intelligent girls.

zonder intelligente meisjes.

But sadly,

Maar helaas

the vision of a great future,

is de visie van een mooie toekomst,

or the dream of a great future,

de droom van een mooie toekomst,

is just a dream,

slechts een droom,

because you have all of these vices.

want je hebt al die gebreken.

Teen pregnancy, like I said, is epidemic.

Tienerzwangerschappen zijn een epidemie.

So what troubles me

Dus wat mij bedrukt

is that I was at that place

is dat ik ooit daar was,

and somehow I'm at this place,

en nu ben ik opeens hier,

and I just don't want to be the only one

en ik wil niet de enige zijn die

at this place.

hier aanbelandt.

I'm looking for ways

Ik zoek manieren waarop

for other girls to be with me.

andere meisjes zich bij me kunnen voegen.

I want to look back 20 years from now

Ik wil over 20 jaar terugkijken

and see that there's another Liberian girl,

en zien dat er een ander Liberiaans meisje,

Ghanaian girl, Nigerian girl, Ethiopian girl

Ghanees meisje, Nigeriaans meisje, Ethiopisch meisje

standing on this TED stage.

op dit TED-podium staat.

And maybe, just maybe, saying,

En misschien, misschien zegt ze:

"Because of that Nobel laureate

"Door die Nobelprijswinnares

I'm here today."

ben ik nu hier."

So I'm troubled

Dus het bedrukt me

when I see them like there's no hope.

als ik ze zonder hoop zie.

But I'm also not pessimistic,

Maar ik ben niet pessimistisch,

because I know it doesn't take a lot

want ik weet dat er niet veel nodig is

to get them charged up.

om ze op te laden.

CA: And in the last year,

CA: Vertel ons één hoopvol ding

tell us one hopeful thing

dat je het afgelopen jaar

that you've seen happening.

zag gebeuren.

LG: I can tell you many hopeful things that I've seen happening.

LG: Ik kan je vele hoopvolle dingen vertellen die ik gezien heb.

But in the last year,

Maar in het afgelopen jaar

where President Sirleaf comes from, her village,

gingen we werken met meisjes

we went there to work with these girls.

in het dorp waar president Sirleaf vandaan komt.

And we could not find 25 girls

We vonden nog geen 25 meisjes

in high school.

op de middelbare school.

All of these girls went to the gold mine,

Alle meisjes gingen naar de goudmijn,

and they were predominantly prostitutes

waar ze voornamelijk prostituees waren

doing other things.

en ze deden nog andere dingen.

We took 50 of those girls

We namen 50 meisjes

and we worked with them.

en werkten met ze.

And this was at the beginning of elections.

Dit was aan het begin van de verkiezingen.

This is one place where women were never --

Dit is een plek waar de vrouwen nooit --

even the older ones

zelfs de oudere vrouwen

barely sat in the circle with the men.

zaten amper in de kring met de mannen.

These girls banded together and formed a group

Deze meisjes vormden een groep

and launched a campaign

en lanceerden een campagne

for voter registration.

voor kiezersregistratie.

This is a real rural village.

Dit is een plattelandsdorp.

And the theme they used was:

Hun lijfspreuk was:

"Even pretty girls vote."

"Zelfs mooie meisjes stemmen".

They were able to mobilize young women.

Ze mobiliseerden jonge vrouwen.

But not only did they do that,

Maar niet alleen dat.

they went to those who were running for seats

Ze gingen naar de politici

to ask them, "What is it

om hen te vragen: "Wat gaat u

that you will give the girls of this community

de meisjes van deze gemeenschap geven

when you win?"

als u wint?"

And one of the guys

Eén van de mannen

who already had a seat was very --

die al een zetel hadden, was erg --

because Liberia has one of the strongest rape laws,

Liberia heeft sterke anti-verkrachtingswetten,

and he was one of those really fighting in parliament

en hij vocht hard in het parlement

to overturn that law

om die wet af te schaffen.

because he called it barbaric.

Hij noemde de wet barbaars.

Rape is not barbaric, but the law, he said, was barbaric.

Verkrachting is niet barbaars, maar de wet was barbaars.

And when the girls started engaging him,

Toen de meisjes hem benaderden,

he was very hostile towards them.

was hij erg vijandig jegens hen.

These little girls turned to him and said,

Die kleine meisjes vertelden hem:

"We will vote you out of office."

"Wij gaan je wegstemmen."

He's out of office today.

Hij heeft nu geen zetel meer.

(Applause)

(Applaus)

CA: Leymah, thank you. Thank you so much for coming to TED.

CA: Leymah, dank je wel. Dank je dat je naar TED kwam.

LG: You're welcome. (CA: Thank you.)

LG: Graag gedaan. (CA: Dank je)

(Applause)

(Applaus)