Leymah Gbowee: Unlock the intelligence, passion, greatness of girls | TED

Leymah Gbowee: Kızların içindeki zeka, tutku ve yüceliği ortaya çıkarmak

Çeviri: Beril Devlet Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Many times

Verdiğim konferanslarda

I go around the world to speak,

bana sorulan sorular

and people ask me questions

çoğunlukla

about the challenges,

nelerle mücadele ettiğim,

my moments,

hangi zorluklarla karşılaştığım ve

some of my regrets.

pişmanlıklarım hakkında olur.

1998:

Yıl 1998

A single mother of four,

Dört çocuklu bekar bir anne olarak,

three months after the birth of my fourth child,

sonuncunun doğumundan üç ay sonra

I went to do a job

yardımcı araştırmacı olarak

as a research assistant.

bir iş buldum.

I went to Northern Liberia.

Kuzey Liberya'ya gittim.

And as part of the work,

Anlaşmam gereği

the village would give you lodgings.

köy bana bir lojman verdi.

And they gave me lodging with a single mother

Lojmanı bir kız çocuğu annesi

and her daughter.

bir kadınla paylaşıyordum.

This girl happened to be

Her nasılsa bu kız

the only girl in the entire village

bütün köyün

who had made it

dokuzuncu sınıfa kadar okumayı başarmış

to the ninth grade.

tek kız çocuğuydu.

She was the laughing stock of the community.

Köyün neşe kaynağıydı.

Her mother was often told by other women,

Köylü kadınlar kızın annesine sık sık

"You and your child

"sen ve çocuğun

will die poor."

yoksulluk içinde öleceksiniz" derdi.

After two weeks of working in that village,

Köyde çalışarak geçen iki haftanın sonunda

it was time to go back.

dönme vaktim gelmişti.

The mother came to me, knelt down,

Anne yanıma geldi ve

and said, "Leymah, take my daughter.

"Leymah, ne olur kızımı da al" diye yalvardı.

I wish for her

"Onun hemşire

to be a nurse."

olmasını istiyorum"

Dirt poor, living in the home with my parents,

Ailemin yanında oturuyordum, beş parasızdım

I couldn't afford to.

bu yüzden kızı alacak gücüm yoktu.

With tears in my eyes,

Gözüm yaşlı,

I said, "No."

"Hayır" dedim.

Two months later,

İki ay sonra

I go to another village

yine iş gereği bir başka

on the same assignment

köye gittim.

and they asked me to live with the village chief.

Köyün şefinin evinde kalmamı önerdiler.

The women's chief of the village has this little girl,

Köylü kadınların şefinin yanında

fair color like me,

küçük bir kız çocuğu vardı

totally dirty.

benim gibi açık kahve teni, kir pas içindeydi.

And all day she walked around

Sabahtan akşama kadar don paça

only in her underwear.

ortada dolanıyordu.

When I asked, "Who is that?"

Kadına "bu kim?" diye sordum.

She said, "That's Wei.

"Bu Wei" dedi.

The meaning of her name is pig.

Adının anlamı domuz.

Her mother died while giving birth to her,

Annesi onu doğururken ölmüş ve

and no one had any idea who her father was."

babasının kim olduğunu bilen yoktu.

For two weeks, she became my companion,

Küçük kız o iki hafta boyunca bana arkadaşlık etti.

slept with me.

koynumda uyudu.

I bought her used clothes

ona eskiciden birkaç giysi ve

and bought her her first doll.

hayatındaki ilk oyuncak bebeği aldım.

The night before I left,

Dönmeden önceki son gece

she came to the room

odama geldi

and said, "Leymah, don't leave me here.

ve "Leymah, beni burda bırakma" dedi

I wish to go with you.

"Seninle gelmek istiyorum.

I wish to go to school."

Okula gitmek istiyorum."

Dirt poor, no money,

Beş parasız,

living with my parents,

ailemle yaşayan ben

I again said, "No."

yine "hayır" dedim.

Two months later,

İki ay sonra

both of those villages fell into another war.

bu iki köy arasında yeniden savaş çıktı.

Till today, I have no idea

Bugün bile o iki kıza

where those two girls are.

ne olduğu hakkında en ufak fikrim yok.

Fast-forward, 2004:

Zamanı hızla ilerletelim. 2004:

In the peak of our activism,

Eylemlerimizin zirvesindeydik.

the minister of Gender Liberia called me

Liberyanın Kadından sorumlu Bakanı beni aradı ve

and said, "Leymah, I have a nine-year-old for you.

"Leymah, yanımda dokuz yaşında bir kız var

I want you to bring her home

onu yanına almanı istiyorum

because we don't have safe homes."

zira korumalı evlerimiz yok." dedi.

The story of this little girl:

O küçük kızın öyküsü de şöyleydi:

She had been raped

Baba tarafından dedesi

by her paternal grandfather

altı ay boyunca her gün

every day for six months.

kızın ırzına geçmiş.

She came to me bloated,

Geldiğinde karnı davul gibi şiş ve

very pale.

solgun bir haldeydi.

Every night I'd come from work and lie on the cold floor.

İşte eve döndüğüm her gece soğuk zemine uzanırdım

She'd lie beside me

O da benim yanıma yatar ve

and say, "Auntie, I wish to be well.

"teyze, iyileşmek istiyorum,

I wish to go to school."

okula gitmek istiyorum" derdi.

2010:

2010:

A young woman stands before President Sirleaf

Genç bir kadın Başkan Sirleaf'ınkarşısında duruyor

and gives her testimony

ve anne babaları savaşta ölünce

of how she and her siblings live together,

kardeşleriyle neler yaşadıkları hakkında

their father and mother died during the war.

ifade veriyor.

She's 19; her dream is to go to college

19 yaşında. Hayali üniversiteye gidebilmek ve

to be able to support them.

kardeşlerine bakabilmek.

She's highly athletic.

Son derece atletik bir yapısı var.

One of the things that happens

Ne yapıyor?

is that she applies for a scholarship.

Burs başvurusunda bulunuyor, spor bursu.

Full scholarship. She gets it.

Tam burs kazanıyor.

Her dream of going to school,

Okula gitmek,

her wish of being educated,

eğitim almak hayali

is finally here.

gerçeğe dönüşüyor.

She goes to school on the first day.

Okuldaki ilk günü.

The director of sports

Burs programından sorumlu spor bölümü başkanı

who's responsible for getting her into the program

onu dersten alıp

asks her to come out of class.

çalışma programını konuşmak için odasına çağırıyor.

And for the next three years,

Sonraki üç yıl boyunca

her fate will be

Kadersiz genç kız,

having sex with him every day,

onu okula kabul etmesinin bir bedeli olarak

as a favor for getting her in school.

her gün o adamla seks yapmak zorunda kalıyor.

Globally, we have policies,

Dünyanın her yerinde politikalar,

international instruments,

uluslararası kuruluşlar,

work leaders.

mesleki liderler var.

Great people have made commitments --

Büyük insanlar var,

we will protect our children

çocuklarımızı yokluktan ve

from want and from fear.

korkudan korumaya kararlı insanlar.

The U.N. has the Convention on the Rights of the Child.

Birleşmiş Milletlerin Çocuk Hakları Konseyi var.

Countries like America, we've heard things like No Child Left Behind.

Amerika gibi ülkelerin "Geride Çocuk Kalmasın" gibi şeyler yaptığını duyduk.

Other countries come with different things.

Başka ülkeler başka kampanyalar yürütüyor.

There is a Millennium Development called Three

Kız çocuklarına odaklı

that focuses on girls.

Üçüncü Binyıl Gelişimi var.

All of these great works by great people

Yüce gönüllü insanların başlattığı

aimed at getting young people

tüm bu büyük hareketler

to where we want to get them globally,

gençleri, istediğimiz yere getirmekte

I think, has failed.

bence başarısız olmuştur.

In Liberia, for example,

Örneğin Liberya'da

the teenage pregnancy rate

her on kızdan üçü

is three to every 10 girls.

çocuk yaşta gebe kalıyor.

Teen prostitution is at its peak.

Ergenler arasında fahişelik oranı hızla artıyor.

In one community, we're told,

Bir topluluk mensuplarının dediğine göre

you wake up in the morning

sabah gözünüzü açıyorsunuz ve her yerde

and see used condoms like used chewing gum paper.

atılmış ciklet kağıdı gibi kullanılmış kondomlar görüyorsunuz.

Girls as young as 12 being prostituted

12 yaşında fuhuşa zorlanan bir kızın

for less than a dollar a night.

gecelik fiyatı 1 doların altında.

It's disheartening, it's sad.

Umut kırıcı, üzüntü verici.

And then someone asked me,

TED konferansımdan birkaç gün önce

just before my TEDTalk, a few days ago,

biri bana geldi ve

"So where is the hope?"

"umut nerede?" diye sordu.

Several years ago, a few friends of mine

Yıllar önce birkaç arkadaşımla

decided we needed to bridge the disconnect

genç kadınlarla bizim kuşak kadınlar

between our generation

arasındaki kopukluğu gidermemiz

and the generation of young women.

gerektiğine karar vermiştik.

It's not enough to say

Liberya Cumhuriyeti Nobel ödülü kazanmış

you have two Nobel laureates from the Republic of Liberia

iki kişi çıkardı demenin hiç faydası yok.

when your girls' kids are totally out there

Kızlarımızın çocukları ortadayken

and no hope, or seemingly no hope.

hiç umut yok.

We created a space

Genç Kızların Dönüşümü Projesi

called the Young Girls Transformative Project.

adında bir oluşum kurduk.

We go into rural communities

Kırsalda yaşayan topluluklara gidiyor

and all we do, like has been done in this room,

ve burada yapıldığı gibi

is create the space.

bir ortam yaratıyoruz.

When these girls sit,

Bu kızları karşınıza oturttuğunuzda

you unlock intelligence,

zekanın kapısını açıyorsunuz,

you unlock passion,

tutkunu kapısını açıyorsunuz,

you unlock commitment,

kararlılığın kapısını açıyorsunuz,

you unlock focus,

hedefin kapısını açıyorsunuz,

you unlock great leaders.

büyük liderlerin kapısını açıyorsunuz,

Today, we've worked with over 300.

Bugün itibarıyla 300 kızla çalıştık.

And some of those girls

Aralarından bazıları

who walked in the room very shy

içeri başları eğik, mahcup girdi,

have taken bold steps, as young mothers,

ama cesur adımlar attı ve

to go out there and advocate

genç anneler olarak genç kızların haklarını

for the rights of other young women.

savunmak için harekete geçtiler.

One young woman I met,

10'lu yaşlarında dört çocuk annesi

teen mother of four,

bir genç kızımız

never thought about finishing high school,

hiç umudu yokken

graduated successfully;

liseyi başarıyla bitirdi,

never thought about going to college,

hatta aklında bile geçmezken

enrolled in college.

üniversiteye kaydoldu.

One day she said to me,

Bir gün bana

"My wish is to finish college

"üniversite eğitimimi tamamlamak ve

and be able to support my children."

çocuklarıma tek başıma bakabilmek istiyorum" dedi.

She's at a place where she can't find money

Yaşadığı yerde okula gidecek

to go to school.

para bulması imkansız.

She sells water, sells soft drinks

Su ve meşrubat satarak geçiniyor ve

and sells recharge cards for cellphones.

cep telefonları için şarj kartları satıyor.

And you would think she would take that money

Bunlardan kazandığı parayı

and put it back into her education.

eğitimi için harcayacağını düşünebilirsiniz.

Juanita is her name.

Adı Juanita.

She takes that money

Ama o parayla

and finds single mothers in her community

çevresinde yaşayan bekar anneleri

to send back to school.

okula gönderiyor.

Says, "Leymah, my wish

Diyor ki, "Leymah, dileğim okuyabilmek.

is to be educated.

Ama ben eğitim alamıyorsam

And if I can't be educated,

kardeşlerimin okuduğunu

when I see some of my sisters being educated,

görmekle dileğimin

my wish has been fulfilled.

gerçek olduğunu düşünüyorum.

I wish for a better life.

Daha iyi bir hayat diliyorum.

I wish for food for my children.

Çocuklarımı doyurabilmeyi diliyorum.

I wish that sexual abuse and exploitation in schools would stop."

Cinsel tacizin ve okullardaki istismarın sona ermesini diliyorum"

This is the dream of the African girl.

İşte Afrikalı kızın hayali.

Several years ago,

Yıllar önce

there was one African girl.

bir Afrikalı kız vardı.

This girl had a son

Bir oğlan doğurdu.

who wished for a piece of doughnut

Oğlan bir parça çörek istedi

because he was extremely hungry.

çünkü çok açtı.

Angry, frustrated,

Açtı, yılgındı

really upset

son derece gergindi

about the state of her society

yaşadığı toplumun haline

and the state of her children,

çocuğunun haline bakıca öfkeleniyordu.

this young girl started a movement,

Bu genç kız bir hareket başlattı.

a movement of ordinary women

Sıradan kadınların

banding together

birleşmesiyle oluşan

to build peace.

bir barış hareketi.

I will fulfill the wish.

"Onun dileğini ben yerine getireceğim."

This is another African girl's wish.

Bu da bir başka Afrikalı kızın dileği.

I failed to fulfill the wish of those two girls.

O iki kızın hayalini gerçekleştiremedim.

I failed to do this.

Başaramadım.

These were the things that were going through the head of this other young woman --

Diğer genç kadınların aklından geçen düşünce buydu:

I failed, I failed, I failed.

başaramdım, başaramadım, başaramadım.

So I will do this.

Öyleyse ben yapacağım.

Women came out,

Zalim bir diktatörü

protested a brutal dictator,

korkusuzca protesto eden

fearlessly spoke.

kadınlar çıktı ortaya.

Not only did the wish of a piece of doughnut come true,

Yalnızca bir parça çörek hayali değil,

the wish of peace came true.

barış hayali de gerçek oldu.

This young woman

Bu genç kadın aynı zamanda

wished also to go to school.

okula gitmeyi de diliyordu.

She went to school.

Okula gitti.

This young woman wished for other things to happen,

Başka şeylerin gerçekleşmesini diliyorudu,

it happened for her.

onlar da oldu.

Today, this young woman is me,

Bugün, bu genç kadın benim.

a Nobel laureate.

Nobel ödüllü ben.

I'm now on a journey

Bugün Afrikalı

to fulfill the wish,

küçük kızların hayalini

in my tiny capacity,

okuma hayalini gerçekleştirmek için

of little African girls --

ufacık kapasitemle geçekleştirmek için

the wish of being educated.

bir yolculuğa çıktım.

We set up a foundation.

Bir vakıf kurduk.

We're giving full four-year scholarships

Potansiyel gördüğümüz köylü kızlara

to girls from villages that we see with potential.

dört yıl süreyle tam burs veriyoruz.

I don't have much to ask of you.

Sizden pek birşey istediğim yok.

I've also been to places in this U.S.,

ABD'de çeşitli yerlere gittim

and I know that girls in this country

ve biliyorum ki bu ülkenin kızları da

also have wishes,

hayaller kuruyor.

a wish for a better life somewhere in the Bronx,

Bronx'ta bir yerde

a wish for a better life

daha güzel bir hayatı düşlüyor,

somewhere in downtown L.A.,

Los Angeles'te bir yerde

a wish for a better life somewhere in Texas,

Teksas'ta bir yerde daha güzel bir hayatı düşlüyor,

a wish for a better life somewhere in New York,

New York'ta bir yerde daha güzel bir hayatı düşlüyor,

a wish for a better life

New Jersey'de bir yerde

somewhere in New Jersey.

daha güzel bir hayatı düşlüyor,

Will you journey with me

Benimle yola çıkar mısınız?

to help that girl,

o kıza yardım edelim mi?

be it an African girl or an American girl

o Afrikalı, Amerikalı ya da Japon kızın

or a Japanese girl,

hayalini gerçekleştirmeye

fulfill her wish,

dileğini geçekleştirmeye

fulfill her dream,

ona ulaşmasını

achieve that dream?

sağlamaya var mısınız?

Because all of these

Çünkü biliyorum ki

great innovators and inventors

bu günlerde tanıştığım

that we've talked to and seen

bütün büyük mucitler

over the last few days

ve kaşifler aslında

are also sitting in tiny corners

dünyanın farklı yerlerinde

in different parts of the world,

köşelerinde oturuyor ve

and all they're asking us to do

bizden bir ortam yaratmamızı bekliyor

is create that space

bu ortam sayesinde

to unlock the intelligence,

zekanın kapısını

unlock the passion,

tutkunun kapısını

unlock all of the great things

bütün büyük şeylerin kapısını açarak

that they hold within themselves.

onların içindeki ortaya çıkaracağız.

Let's journey together. Let's journey together.

Haydi yola çıkalım. Haydi yola çıkalım.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: Thank you so much.

Chris Anderson: Çok teşekkür ederiz.

Right now in Liberia,

Şu anda Liberya'da

what do you see

gördüğünüz en büyük

as the main issue that troubles you?

problem sizce nedir?

LG: I've been asked to lead

LG: Benden Liberya Uzlaşma Girişimine

the Liberian Reconciliation Initiative.

liderlik etmem istendi.

As part of my work,

Görevimin bir parçası olarak

I'm doing these tours

bu turları gerçekleştiriyorum.

in different villages and towns --

değişik köy ve kasabalara gidiyor

13, 15 hours on dirt roads --

berbat yollarda 13 - 15 saat yolculuk ediyorum

and there is no community that I've gone into

ve gittiğim her yerde

that I haven't seen intelligent girls.

zeki kızlarla karşılaşıyorum

But sadly,

Maalesef

the vision of a great future,

parlak bir gelecek vizyonu

or the dream of a great future,

parlak bir gelecek hayali

is just a dream,

sadece bir hayal.

because you have all of these vices.

O kadar çok ahlaksızlık var ki.

Teen pregnancy, like I said, is epidemic.

10'lu yaşlarda anne olmak, dediğim gibi adeta bir salgın halinde.

So what troubles me

Beni asıl dertlendiren

is that I was at that place

burada veya

and somehow I'm at this place,

bulunduğum başka bir yerde

and I just don't want to be the only one

tek olmak istemiyorum,

at this place.

tek ben olmayayım.

I'm looking for ways

Diğer kızların da benimle

for other girls to be with me.

olmasının çarelerini arıyorum.

I want to look back 20 years from now

20 yıl sonra geriye dönüp

and see that there's another Liberian girl,

Liberyalı,

Ghanaian girl, Nigerian girl, Ethiopian girl

Ganalı, Nijeryalı, Etyopyalı bir kızın

standing on this TED stage.

burada, TED sahnesinde olmasını isiyorum.

And maybe, just maybe, saying,

Muhtemelen,

"Because of that Nobel laureate

"Sırf o Nobel ödülünü aldım

I'm here today."

diye bugün buradayım".

So I'm troubled

Dolayısıyla

when I see them like there's no hope.

onları umutsuz görmekten yana dertliyim.

But I'm also not pessimistic,

Ama karamsar da değilim

because I know it doesn't take a lot

zira biliyorum ki onları harekete

to get them charged up.

geçirmek çok da zor değil.

CA: And in the last year,

CA: geçen yıl olan ve

tell us one hopeful thing

size umut veren

that you've seen happening.

bir olayı anlatır mısınız?

LG: I can tell you many hopeful things that I've seen happening.

LG: Size bir çok umut dolu örnek verebilirim.

But in the last year,

Ama geçen sene

where President Sirleaf comes from, her village,

Başkan Sirleaf'un köyüne

we went there to work with these girls.

bu kızlarla çalışmaya gittik.

And we could not find 25 girls

ve liseye devam eden

in high school.

25 kız bulamadık.

All of these girls went to the gold mine,

Tümü altın madeninde çalışıyor,

and they were predominantly prostitutes

büyük kısmı fahişelik ve

doing other things.

başka şeyle yapıyordu.

We took 50 of those girls

Bu kızlardan 50'sini aldık

and we worked with them.

ve kendileriyle çalıştık.

And this was at the beginning of elections.

Seçimlerden hemen önceydi.

This is one place where women were never --

Burası öyle bir yer ki,

even the older ones

kızların hatta yaşlı kadınların

barely sat in the circle with the men.

erkeklerle bir arada oturması mümkün değil.

These girls banded together and formed a group

Bu kızlar bir grup kurdular ve

and launched a campaign

bir kampanya başlattılar.

for voter registration.

Seçmen kayıtları için.

This is a real rural village.

Hem de o ücra köyde.

And the theme they used was:

Sloganları şöyleydi:

"Even pretty girls vote."

"Güzel kızlar da oy verir"

They were able to mobilize young women.

Genç kadınları harekete geçirmeyi başardılar.

But not only did they do that,

Bununla da kalmayıp

they went to those who were running for seats

adaylara gittiler ve

to ask them, "What is it

"seçildiğinizde genç kızlarımız için

that you will give the girls of this community

ne yapacaksınız?"

when you win?"

diye sordular.

And one of the guys

Adaylardan biri

who already had a seat was very --

ki zaten parlamento üyesiydi

because Liberia has one of the strongest rape laws,

Liberya'da en sert tecavüz kanunları var

and he was one of those really fighting in parliament

bu adam da

to overturn that law

yasaya karşı mücadele ediyor

because he called it barbaric.

çünkü yasanın barbarca olduğunu savunuyor.

Rape is not barbaric, but the law, he said, was barbaric.

Ona göre tecavüz barbarca değil de yasa barbarca.

And when the girls started engaging him,

Kızlar onunla görüşmeye gittiğinde

he was very hostile towards them.

çok düşmanca bir tavır takındı.

These little girls turned to him and said,

Bu küçük kızlar adama dönüp

"We will vote you out of office."

"Sizin meclis dışında kalmanız için oy vereceğiz" dediler.

He's out of office today.

Adam seçimi kaybetti.

(Applause)

(Alkış)

CA: Leymah, thank you. Thank you so much for coming to TED.

CA: Leymah, teşekkürler. TED'e geldiğiniz için çok teşekkür ederiz.

LG: You're welcome. (CA: Thank you.)

LG: Rica ederim. (CA: Sağ olun)

(Applause)

(Alkış)