Charmian Gooch: Meet global corruption's hidden players

Vertaald door: Mark Hoolwerf Nagekeken door: Els De Keyser

When we talk about corruption,

Wanneer we praten over corruptie,

there are typical types of individuals that spring to mind.

zijn er bepaalde types individuen die we voor ogen hebben.

There's the former Soviet megalomaniacs.

Je hebt de voormalige Sovietmegalomanen.

Saparmurat Niyazov, he was one of them.

Saparmurat Niyazov was er één van.

Until his death in 2006,

Tot zijn dood in 2006

he was the all-powerful leader of Turkmenistan,

was hij de almachtige leider van Turkmenistan,

a Central Asian country rich in natural gas.

een Centraal-Aziatisch land rijk aan natuurlijk gas.

Now, he really loved to issue presidential decrees.

Hij hield van het uitvaardigen van presidentiële decreten.

And one renamed the months of the year

Eén hernoemde de maanden van het jaar

including after himself and his mother.

onder andere naar hemzelf en zijn moeder.

He spent millions of dollars

Hij gaf miljoenen dollars uit

creating a bizarre personality cult,

om een bizarre personencultus te creëren

and his crowning glory was the building

en zijn kroonjuweel was het bouwen

of a 40-foot-high gold-plated statue of himself

van een 14 meter hoog verguld beeld van hemzelf,

which stood proudly in the capital's central square

dat op het centrale plein van de hoofdstad pronkte

and rotated to follow the sun.

en meedraaide met de zon.

He was a slightly unusual guy.

Hij was een wat ongewone man.

And then there's that cliché,

Dan heb je dat cliché

the African dictator or minister or official.

van de Afrikaanse dictator, minister of ambtenaar.

There's Teodorín Obiang.

Je hebt Teodorín Obiang.

So his daddy is president for life of Equatorial Guinea,

Zijn papa is president voor het leven van Equatoriaal-Guinea,

a West African nation that has exported

een West-Afrikaans land dat sinds de jaren 90

billions of dollars of oil since the 1990s

miljarden dollars aan olie heeft geëxporteerd

and yet has a truly appalling human rights record.

en toch schrikbarend slecht scoort inzake mensenrechten.

The vast majority of its people

De grote meerderheid van de bevolking

are living in really miserable poverty

leeft in erbarmelijke armoede,

despite an income per capita that's on a par

ondanks een inkomen per hoofd dat gelijk is

with that of Portugal.

aan dat van Portugal.

So Obiang junior, well, he buys himself

Dus Obiang junior koopt voor zichzelf

a $30 million mansion in Malibu, California.

een villa van 30 miljoen dollar in Malibu, Californië.

I've been up to its front gates.

Ik ben tot aan de toegangspoort geweest.

I can tell you it's a magnificent spread.

Ik kan jullie vertellen dat het een schitterend landgoed is.

He bought an €18 million art collection

Hij kocht een kunstcollectie van 18 miljoen euro

that used to belong to fashion designer Yves Saint Laurent,

die vroeger behoorde aan de modeontwerper Yves Saint Laurent,

a stack of fabulous sports cars,

een berg prachtige sportauto's,

some costing a million dollars apiece --

sommige kostten een miljoen dollar per stuk --

oh, and a Gulfstream jet, too.

en ook nog een Gulfstream jet.

Now get this:

Nu komt het:

Until recently, he was earning an official monthly salary

tot recentelijk verdiende hij een officieel maandelijks salaris

of less than 7,000 dollars.

van minder dan 7.000 dollar.

And there's Dan Etete.

Dan heb je Dan Etete.

Well, he was the former oil minister of Nigeria

Hij was de voormalige Minister van Olie van Nigeria

under President Abacha,

onder president Abacha,

and it just so happens he's a convicted money launderer too.

en toevallig is hij ook veroordeeld wegens witwassen.

We've spent a great deal of time

Wij hebben veel tijd besteed aan

investigating a $1 billion --

het onderzoeken van een oliedeal van 1 miljard dollar --

that's right, a $1 billion —

dat klopt, 1 miljard dollar --

oil deal that he was involved with,

waar hij bij betrokken was.

and what we found was pretty shocking,

Wat we ontdekten, was erg schokkend,

but more about that later.

maar later meer daarover.

So it's easy to think that corruption happens

Het is makkelijk om te denken dat corruptie plaatsheeft

somewhere over there,

ergens ver weg,

carried out by a bunch of greedy despots

door een stel hebzuchtige despoten

and individuals up to no good in countries

en individuen met kwaad in de zin,

that we, personally, may know very little about

in landen waar we, persoonlijk, misschien weinig van weten,

and feel really unconnected to

geen verbintenis mee voelen

and unaffected by what might be going on.

en niet door geraakt worden.

But does it just happen over there?

Maar gebeurt het alleen daar?

Well, at 22, I was very lucky.

Toen ik 22 was, had ik veel geluk.

My first job out of university

Mijn eerste baan na de universiteit

was investigating the illegal trade in African ivory.

was het onderzoeken van de illegale handel in Afrikaans ivoor.

And that's how my relationship with corruption really began.

Dat was het begin van mijn relatie met corruptie.

In 1993, with two friends who were colleagues,

In 1993 zette ik, met twee vrienden die collega's waren,

Simon Taylor and Patrick Alley,

Simon Taylor en Patrick Alley,

we set up an organization called Global Witness.

de organisatie Global Witness op.

Our first campaign was investigating the role

Onze eerste campagne was het onderzoeken van de rol

of illegal logging in funding the war in Cambodia.

van illegale houtkap in het financieren van de oorlog in Cambodja.

So a few years later, and it's now 1997,

Een paar jaar later, we schrijven intussen 1997,

and I'm in Angola undercover investigating blood diamonds.

ben ik undercover in Angola om bloeddiamanten te onderzoeken.

Perhaps you saw the film,

Misschien hebben jullie de film gezien,

the Hollywood film "Blood Diamond,"

de Hollywoodfilm 'Blood Diamond',

met Leonardo DiCaprio.

the one with Leonardo DiCaprio.

Well, some of that sprang from our work.

Die is deels door ons werk geïnspireerd.

Luanda, it was full of land mine victims

Luanda was vol met slachtoffers van landmijnen,

who were struggling to survive on the streets

die vochten om te overleven op straat,

and war orphans living in sewers under the streets,

oorlogswezen die leefden in riolen onder de straten,

and a tiny, very wealthy elite

en een kleine, erg rijke elite,

who gossiped about shopping trips to Brazil and Portugal.

die babbelde over shoppingreisjes naar Brazilië en Portugal.

And it was a slightly crazy place.

Het was een licht gestoorde plek.

So I'm sitting in a hot and very stuffy hotel room

Dus ik zit in een hete en erg muffe hotelkamer,

feeling just totally overwhelmed.

totaal overdonderd.

But it wasn't about blood diamonds.

Maar het ging niet om de bloeddiamanten.

Because I'd been speaking to lots of people there

Want ik had gesproken met vele mensen ter plekke,

who, well, they talked about a different problem:

die praatten over een ander probleem:

that of a massive web of corruption on a global scale

dat van een groot web van corruptie op wereldschaal

and millions of oil dollars going missing.

en miljoenen vermiste oliedollars.

And for what was then a very small organization

Voor wat toen een erg kleine organisatie was

of just a few people,

van slechts enkele mensen,

trying to even begin to think how we might tackle that

was alleen al nadenken over hoe we zoiets konden aanpakken

was an enormous challenge.

een enorme uitdaging.

And in the years that I've been,

In de jaren dat ik bezig was,

and we've all been campaigning and investigating,

dat wij allen bezig waren met campagne voeren en onderzoek doen,

I've repeatedly seen that what makes corruption

heb ik herhaaldelijk gezien wat corruptie

on a global, massive scale possible,

op een wereldschaal mogelijk maakt.

well it isn't just greed or the misuse of power

Het is niet enkel hebzucht of misbruik van macht

or that nebulous phrase "weak governance."

of die vage term 'zwak bestuur'.

I mean, yes, it's all of those,

Ik bedoel, ja, ook dat allemaal,

but corruption, it's made possible by the actions

maar corruptie wordt mogelijk gemaakt door de acties

of global facilitators.

van globale ondersteuners.

So let's go back to some of those people I talked about earlier.

Laten we teruggaan naar een paar mensen waar ik eerder over sprak.

Now, they're all people we've investigated,

We hebben hen allemaal onderzocht,

and they're all people who couldn't do what they do alone.

en stuk voor stuk zouden ze op eigen houtje niet kunnen doen wat ze doen.

Take Obiang junior. Well, he didn't end up

Neem Obiang junior. Hij kwam niet in het bezit

with high-end art and luxury houses without help.

van kunst van hoge kwaliteit en luxehuizen zonder hulp.

He did business with global banks.

Hij deed zaken met globale banken.

A bank in Paris held accounts of companies controlled by him,

Een bank in Parijs had bankrekeningen van door hem bestuurde bedrijven,

one of which was used to buy the art,

waarvan hij er één gebruikte om kunst te kopen,

and American banks, well, they funneled

en Amerikaanse banken transfereerden

73 million dollars into the States,

73 miljoen dollar naar de Verenigde Staten,

some of which was used to buy that California mansion.

waarvan een gedeelte werd gebruikt om die Californische villa te kopen.

And he didn't do all of this in his own name either.

Hij deed dit alles ook niet op zijn eigen naam.

He used shell companies.

Hij gebruikte postbusbedrijven,

He used one to buy the property, and another,

één om het landgoed te kopen en een ander,

which was in somebody else's name,

dat op naam van iemand anders stond,

to pay the huge bills it cost to run the place.

om de hoge rekeningen voor onderhoud te betalen.

And then there's Dan Etete.

Dan heb je Dan Etete.

Well, when he was oil minister,

Toen hij minister van olie was,

he awarded an oil block now worth over a billion dollars

gaf hij een olieveld dat nu meer dan een miljard dollar waard is

to a company that, guess what, yeah,

aan een bedrijf waarvan, jawel,

he was the hidden owner of.

hij de verborgen eigenaar was.

Now, it was then much later traded on

Veel later werd het doorverkocht

with the kind assistance of the Nigerian government --

met de vriendelijke hulp van de Nigeriaanse overheid --

now I have to be careful what I say here —

ik moet voorzichtig zijn met wat ik nu zeg --

to subsidiaries of Shell and the Italian Eni,

aan dochtermaatschappijen van Shell en het Italiaanse Eni,

two of the biggest oil companies around.

twee van de grootste oliemaatschappijen.

So the reality is, is that the engine of corruption,

Dus de realiteit is dat de motor van corruptie

well, it exists far beyond the shores of countries

veel verder gaat dan de grenzen van landen

like Equatorial Guinea or Nigeria or Turkmenistan.

als Equatoriaal-Guinea, Nigeria of Turkmenistan.

This engine, well, it's driven

Deze motor wordt gedreven

by our international banking system,

door ons internationale banksysteem,

by the problem of anonymous shell companies,

door het probleem van anonieme postbusbedrijven,

and by the secrecy that we have afforded

door de geheimhouding die wij hebben toegestaan aan

big oil, gas and mining operations,

grote olie-, gas- en mijnbouwbedrijven,

and, most of all, by the failure of our politicians

en, bovenal, door het falen van onze politici

to back up their rhetoric and do something

om de daad bij het woord te voegen en iets te doen

really meaningful and systemic to tackle this stuff.

dat dit zinvol en systematisch aanpakt.

Now let's take the banks first.

Laten we beginnen met de banken.

Well, it's not going to come as any surprise

Het zal jullie niet verbazen

for me to tell you that banks accept dirty money,

dat banken zwart geld accepteren,

but they prioritize their profits in other destructive ways too.

maar zij stellen hun winsten ook op andere destructieve manieren voorop.

For example, in Sarawak, Malaysia.

Bijvoorbeeld in Sarawak, Maleisië.

Now this region, it has just five percent

In deze regio zijn nog maar vijf procent

of its forests left intact. Five percent.

van de bossen nog intact. Vijf procent.

So how did that happen?

Hoe is dit kunnen gebeuren?

Well, because an elite and its facilitators

Doordat de elite en haar ondersteuners

have been making millions of dollars

miljoenen dollars hebben verdiend

from supporting logging on an industrial scale

aan steun aan houtkap op industriële schaal

for many years.

gedurende vele jaren.

So we sent an undercover investigator in

Wij stuurden een undercover onderzoeker

to secretly film meetings with members of the ruling elite,

om in het geheim bijeenkomsten van de regerende elite te filmen.

and the resulting footage, well, it made some people very angry,

Onze beelden maakten sommige mensen erg boos,

and you can see that on YouTube,

je kan het zien op YouTube,

but it proved what we had long suspected,

maar het bewees wat wij allang vermoedden,

dat de premier van de staat,

because it showed how the state's chief minister,

despite his later denials,

ondanks zijn latere ontkenningen,

used his control over land and forest licenses

zijn controle over land- en boslicenties gebruikte

to enrich himself and his family.

om zichzelf en zijn familie te verrijken.

And HSBC, well, we know that HSBC bankrolled

We weten dat HSBC het geld verschafte voor

the region's largest logging companies

de grootste houtkapbedrijven in de regio,

that were responsible for some of that destruction

die verantwoordelijk waren voor een deel van die vernietiging

in Sarawak en elders.

in Sarawak and elsewhere.

The bank violated its own sustainability policies in the process,

De bank overtrad daarbij haar eigen duurzaamheidsregels

but it earned around 130 million dollars.

maar ze verdiende er rond de 130 miljoen dollar aan.

Now shortly after our exposé,

Kort na onze onthulling,

very shortly after our exposé earlier this year,

erg kort na onze onthulling eerder dit jaar,

the bank announced a policy review on this.

kondigde de bank een beleidsherziening op dit vlak aan.

And is this progress? Maybe,

Is dit vooruitgang? Misschien,

but we're going to be keeping a very close eye

maar we blijven de zaak scherp in de gaten houden.

on that case.

maar we blijven de zaak scherp in de gaten houden.

And then there's the problem of anonymous shell companies.

Dan is er het probleem van anonieme postbusbedrijven.

Well, we've all heard about what they are, I think,

We hebben allemaal gehoord wat dat zijn

and we all know they're used quite a bit

en we weten allemaal dat ze vaak worden gebruikt

by people and companies who are trying to avoid

door mensen en bedrijven die proberen te vermijden

paying their proper dues to society,

hun rechtmatige bijdragen a an de maatschappij te betalen,

also known as taxes.

ook wel bekend als belastingen.

But what doesn't usually come to light

Maar wat vaak niet belicht wordt,

is how shell companies are used to steal

is hoe postbusbedrijven gebruikt worden

huge sums of money, transformational sums of money,

om enorme hoeveelheden geld te stelen

from poor countries.

van arme landen.

In virtually every case of corruption that we've investigated,

In vrijwel elke corruptiezaak die wij hebben onderzocht,

shell companies have appeared,

kwamen postbusbedrijven tevoorschijn

and sometimes it's been impossible to find out

en soms is het onmogelijk om erachter te komen

who is really involved in the deal.

wie echt deel uitmaakt van de deal.

A recent study by the World Bank

Een recente studie van de Wereldbank

looked at 200 cases of corruption.

keek naar 200 corruptiezaken.

It found that over 70 percent of those cases

In 70 procent van die zaken bleken

had used anonymous shell companies,

anonieme postbusbedrijven te zijn gebruikt,

totaling almost 56 billion dollars.

voor een totaal van bijna 56 miljard dollar.

Now many of these companies were in America

Veel van deze bedrijven waren in Amerika

or the United Kingdom,

of in het Verenigd Koninkrijk,

its overseas territories and Crown dependencies,

in haar overzeese gebieden en haar Kroonbezit,

and so it's not just an offshore problem,

dus het is niet alleen een offshoreprobleem,

it's an on-shore one too.

het is ook een on-shoreprobleem.

You see, shell companies, they're central

Postbusbedrijven zijn het middelpunt

to the secret deals which may benefit wealthy elites

van de geheime deals ten bate van de rijke elites

rather than ordinary citizens.

in plaats van de normale burgers.

One striking recent case that we've investigated

Eén frappante recente zaak die wij hebben onderzocht,

is how the government in the Democratic Republic of Congo

is hoe de overheid in de Democratische Republiek Congo

sold off a series of valuable, state-owned mining assets

een reeks waardevolle mijnbouwbezittingen van de staat verkocht

to shell companies in the British Virgin Islands.

aan postbusbedrijven in de Britse Maagdeneilanden.

So we spoke to sources in country,

We spraken met bronnen in het land,

trawled through company documents and other information

ploegden door bedrijfsdocumenten en andere informatie

trying to piece together a really true picture of the deal.

om te proberen een echt beeld te krijgen van de deal.

And we were alarmed to find that these shell companies

We waren ontzet toen we erachter kwamen dat deze postbusbedrijven

had quickly flipped many of the assets on

veel van de bezittingen snel hadden doorverkocht,

for huge profits to major international mining companies

met enorme winsten, aan grote internationale mijnbouwbedrijven,

listed in London.

die op de Londense beurs zijn genoteerd.

Now, the Africa Progress Panel, led by Kofi Annan,

Het Africa Progress Panel, geleid door Kofi Annan,

they've calculated that Congo may have lost

heeft berekend dat Congo misschien

more than 1.3 billion dollars from these deals.

meer dan 1,3 miljard dollar heeft verloren met deze deals.

That's almost twice

Dat is bijna het dubbele

the country's annual health and education budget combined.

van haar jaarlijkse budget voor gezondheid en onderwijs samen.

And will the people of Congo, will they ever get their money back?

En krijgen de mensen van Congo ooit hun geld terug?

Well, the answer to that question,

Het antwoord op die vraag,

and who was really involved and what really happened,

en op de vraag wie erbij betrokken was en wat er is gebeurd,

well that's going to probably remain locked away

zal waarschijnlijk weggestopt blijven

in the secretive company registries of the British Virgin Islands

in de geheime bedrijfsregisters van de Britse Maagdeneilanden

and elsewhere unless we all do something about it.

en elders, tenzij wij er allemaal wat aan doen.

And how about the oil, gas and mining companies?

Hoe zit het met de olie-, gas- en mijnbouwbedrijven?

Okay, maybe it's a bit of a cliché to talk about them.

Misschien is het een cliché om daarover te praten.

Corruption in that sector, no surprise.

Corruptie in die sector is geen verrassing.

There's corruption everywhere, so why focus on that sector?

Er is overal corruptie, dus waarom focussen op die sector?

Well, because there's a lot at stake.

Omdat er veel op het spel staat.

In 2011, natural resource exports

In 2011 bedroeg de export van natuurlijke grondstoffen

outweighed aid flows by almost 19 to one

bijna 19 keer zoveel als de hulpstromen

in Africa, Asia and Latin America. Nineteen to one.

in Afrika, Azië en Latijn-Amerika. 19 keer zoveel.

Now that's a hell of a lot of schools and universities

Dat zijn een heleboel scholen, universiteiten,

and hospitals and business startups,

ziekenhuizen en nieuwe bedrijven,

many of which haven't materialized and never will

die er vaak niet gekomen zijn en er nooit zullen komen

because some of that money has simply been stolen away.

omdat een deel van dat geld simpelweg gestolen is.

Now let's go back to the oil and mining companies,

Laten we teruggaan naar de olie- en mijnbouwbedrijven

and let's go back to Dan Etete and that $1 billion deal.

en naar Dan Etete en die deal van 1 miljard dollar.

And now forgive me, I'm going to read the next bit

Vergeef me, ik ga het volgende stuk voorlezen

because it's a very live issue, and our lawyers

want het is een actuele kwestie en onze advocaten

have been through this in some detail

hebben dit in detail bekeken

and they want me to get it right.

en willen dat ik het goed zeg.

Now, on the surface, the deal appeared straightforward.

Aan de oppervlakte leek de deal oprecht.

Subsidiaries of Shell and Eni

Dochtermaatschappijen van Shell en Eni

paid the Nigerian government for the block.

betaalden de Nigeriaanse overheid voor het veld.

The Nigerian government transferred

De Nigeriaanse overheid boekte

precisely the same amount, to the very dollar,

precies hetzelfde bedrag, tot op de dollar,

to an account earmarked for a shell company

over naar een rekening bestemd voor een brievenbusbedrijf,

whose hidden owner was Etete.

waarvan Etete verborgen eigenaar was.

Now, that's not bad going for a convicted money launderer.

Niet slecht voor een veroordeelde witwasser.

And here's the thing.

Het punt is:

After many months of digging around

na vele maanden van onderzoek

and reading through hundreds of pages of court documents,

en doorlezen van honderden pagina's aan rechtbankdocumenten,

we found evidence that, in fact,

vonden we bewijs dat

Shell and Eni had known that the funds

Shell en Eni wisten dat het geld

would be transferred to that shell company,

overgemaakt zou worden naar dat brievenbusbedrijf,

and frankly, it's hard to believe they didn't know

en het is moeilijk te geloven dat ze niet wisten

who they were really dealing with there.

met wie ze hier eigenlijk te maken hadden.

Now, it just shouldn't take these sorts of efforts

Het zou niet zulke inspanningen moeten vereisen

to find out where the money in deals like this went.

om erachter te komen waar het geld in zulke deals heen ging.

I mean, these are state assets.

Dit zijn staatseigendommen.

They're supposed to be used for the benefit

Ze horen gebruikt te worden ten bate

of the people in the country.

van de bevolking van het land.

But in some countries, citizens and journalists

Maar in sommige landen worden burgers en journalisten

who are trying to expose stories like this

die proberen om verhalen als dit te onthullen,

have been harassed and arrested

lastig gevallen en gearresteerd

and some have even risked their lives to do so.

en soms riskeren zij hun leven door dit te doen.

And finally, well, there are those who believe

Tenslotte zijn er mensen die geloven

that corruption is unavoidable.

dat corruptie niet te vermijden is.

It's just how some business is done.

Het is gewoon hoe sommige zaken worden gedaan.

It's too complex and difficult to change.

Het is te complex en moeilijk om te veranderen.

So in effect, what? We just accept it.

Dus wat betekent dit? We accepteren het.

But as a campaigner and investigator,

Maar als campagnevoerder en onderzoeker

I have a different view,

heb ik een andere opvatting,

because I've seen what can happen

omdat ik gezien heb wat er kan gebeuren

when an idea gains momentum.

wanneer een idee op gang komt.

In the oil and mining sector, for example,

In de olie- en mijnbouwsector, bijvoorbeeld,

there is now the beginning

is nu het begin ontstaan

of a truly worldwide transparency standard

van een wereldwijde transparantiestandaard

that could tackle some of these problems.

die een deel van deze problemen kan aanpakken.

In 1999, when Global Witness called

In 1999, toen Global Witness een oproep deed

for oil companies to make payments on deals transparent,

aan oliemaatschappijen om betalingen transparant te maken,

well, some people laughed at the extreme naiveté

lachten sommige mensen om de extreme naïviteit

of that small idea.

van dat kleine idee.

But literally hundreds of civil society groups

Maar honderden burgergroeperingen

from around the world came together

van over de hele wereld kwamen samen

to fight for transparency,

om te vechten voor transparantie

and now it's fast becoming the norm and the law.

en nu ontwikkelt het zich snel tot de norm en de wet.

Two thirds of the value

Twee derde van de waarde

of the world's oil and mining companies

van de olie- en mijnbouwbedrijven in de wereld

are now covered by transparency laws. Two thirds.

valt nu onder transparantiewetgeving. Twee derde.

So this is change happening.

Er is dus verandering.

This is progress.

Dit is vooruitgang.

But we're not there yet, by far.

Maar we zijn er nog lang niet.

Because it really isn't about corruption

Want het gaat niet om corruptie

somewhere over there, is it?

ergens ver weg, of wel?

In a globalized world, corruption

In een geglobaliseerde wereld is corruptie

is a truly globalized business,

een geglobaliseerde zaak,

and one that needs global solutions,

eentje die globale oplossingen nodig heeft,

supported and pushed by us all, as global citizens,

gesteund en voortgeduwd door ons allemaal, als wereldburgers,

right here.

hier en nu.

Thank you.

Dank jullie wel.

(Applause)

(Applaus)