Charmian Gooch: Meet global corruption's hidden players

Translator: Gayane Vardanyan Reviewer: Arevik Karian

When we talk about corruption,

Երբ խոսում ես կոռուպցիայի մասին,

there are typical types of individuals that spring to mind.

կան մարդկանց հստակ տեսակներ, որոնք միանգամից մտքիդ են գալիս:

There's the former Soviet megalomaniacs.

Այդպիսիք են, օրինակ, նախկին խորհրդային մեծամիտ առաջնորդները:

Saparmurat Niyazov, he was one of them.

Սապարմուրատ Նիյազովը նրանցից մեկն էր:

Until his death in 2006,

Մինչ իր մահը՝ 2006 թվականը,

he was the all-powerful leader of Turkmenistan,

նա Թուրքմենստանի՝ Կենտրոնական Ասիայի գազով հարուստ

a Central Asian country rich in natural gas.

մի երկրի ամենազոր առաջնորդն էր:

Now, he really loved to issue presidential decrees.

Նա իրապես շատ էր սիրում հրամանագրեր արձակել:

And one renamed the months of the year

Եվ դրանցից մեկի համաձայն նա վերանվանեց տարվա ամիսները՝

including after himself and his mother.

այդ թվում մեկն իր, մեկն էլ իր մոր անունով:

He spent millions of dollars

Նա միլիոնավոր դոլարներ ծախսեց

creating a bizarre personality cult,

ստեղծելու աննորմալ անձի պաշտամունք,

and his crowning glory was the building

և նրա գլխավոր զարդը

of a 40-foot-high gold-plated statue of himself

իր` 40 ոտնաչափ բարձրության ոսկեզօծ արձանն էր,

which stood proudly in the capital's central square

որ հպարտորեն կանգնած էր մայրաքաղաքի կենտրոնական հրապարակում

and rotated to follow the sun.

և պտտվում էր՝ հետևելով արևին:

He was a slightly unusual guy.

Նա մի քիչ տարօրինակ տղա էր:

And then there's that cliché,

Կամ այս պիտակը.

the African dictator or minister or official.

աֆրիկյան բռնակալ կամ նախարար կամ պաշտոնյա:

There's Teodorín Obiang.

Ահա Թեոդորին Օբիյանգը:

So his daddy is president for life of Equatorial Guinea,

Նրա հայրը Հասարակածային Գվինեայի ցմահ նախագահն է:

a West African nation that has exported

Այս արևմտաաֆրիկյան ժողովուրդը 1990-ական թվականներից

billions of dollars of oil since the 1990s

սկսած արտահանել է միլիարդավոր դոլարների նավթ

and yet has a truly appalling human rights record.

և մարդու իրավունքների ոլորտում արձանագրել է սարսափելի իրավիճակ:

The vast majority of its people

Նրա բնակչության գերակշիռ մեծամասնությունն

are living in really miserable poverty

իսկապես ապրում է ծայրահեղ թշվառության մեջ՝

despite an income per capita that's on a par

չնայած մեկ շնչին ընկնող եկամուտին, որը համադրելի է,

with that of Portugal.

Պորտուգալիայում մեկ շնչին ընկնող եկամտի հետ:

So Obiang junior, well, he buys himself

Այսպիսով, Օբիյանգ Կրտսերն իր համար գնում է

a $30 million mansion in Malibu, California.

30 միլիոն դոլարանոց դղյակ Մալիբուում, Կալիֆորնիա նահանգում:

I've been up to its front gates.

Ես դրա դիմացի դարպասների մոտ եղել եմ:

I can tell you it's a magnificent spread.

Կարող եմ ասել, որ այն տպավորիչ չափեր ունի:

He bought an €18 million art collection

Նա գնել է 18 միլիոն եվրո արժողության արվեստի հավաքածու,

that used to belong to fashion designer Yves Saint Laurent,

որը նախկինում պատկանում էր նորաձևության դիզայներ Իվ Սեն Լորանին,

a stack of fabulous sports cars,

մի խումբ հիասքանչ սպորտային մեքենաներ՝

some costing a million dollars apiece --

մի քանիսը միլիոն դոլար արժողությամբ,

oh, and a Gulfstream jet, too.

հա, մեկ էլ Գալֆսթրիմ ռեակտիվ ինքնաթիռ:

Now get this:

Հիմա լսեք սա:

Until recently, he was earning an official monthly salary

Մինչև վերջերս նա պաշտոնապես ստանում էր ամսական աշխատավարձ,

of less than 7,000 dollars.

որը պակաս է 7000 դոլարից:

And there's Dan Etete.

Ահա նաև Դան Էտետեն:

Well, he was the former oil minister of Nigeria

Նա Նիգերիայի նավթի նախկին նախարարն էր

under President Abacha,

նախագահ Աբաչայի օրոք

and it just so happens he's a convicted money launderer too.

և զարմանալիորեն նա էլ մի «դատապարտված» գումար լվացող է:

We've spent a great deal of time

Մենք հսկայական ժամանակ ծախսեցինք

investigating a $1 billion --

հետաքննելու 1 միլիարդ դոլար,

that's right, a $1 billion —

այո', 1 միլիարդ դոլար

oil deal that he was involved with,

արժողությամբ նավթի գործարք, որի մեջ նա ներգրավված էր,

and what we found was pretty shocking,

և այն ինչ մենք բացահայտեցինք, իրապես ցնցող էր,

but more about that later.

բայց դրա մասին քիչ ավելի ուշ:

So it's easy to think that corruption happens

Այսպիսով, շատ հեշտ է մտածել, որ կոռուպցիան տեղի է ունենում

somewhere over there,

այնտեղ մի տեղ,

carried out by a bunch of greedy despots

մի խումբ ագահ բռնարարների

and individuals up to no good in countries

և ոչ մի լավ բան չանող անհատների կողմից, երկրներում,

that we, personally, may know very little about

որոնց մասին անձամբ մենք շատ քիչ բան գիտենք

and feel really unconnected to

և ոչ մի կապվածություն չենք զգում,

and unaffected by what might be going on.

և մեր վրա չի ազդում այն, ինչ կատարվում է այնտեղ:

But does it just happen over there?

Բայց արդյոք այդ ամենը կատարվում է բացառապես այնտեղ:

Well, at 22, I was very lucky.

Ուրեմն, 22 տարեկանում ես շատ հաջողակ գտնվեցի:

My first job out of university

Համալսարանում իմ առաջին աշխատանքը

was investigating the illegal trade in African ivory.

Աֆրիկայում փղոսկրի ապօրինի առևտրի հետաքննությունն էր:

And that's how my relationship with corruption really began.

Եվ հենց այսպես էլ կոռուպցիայի հետ իմ իրական կապը սկսվեց:

In 1993, with two friends who were colleagues,

1993-ին իմ երկու ընկերների հետ, որոնք իմ գործընկերներն էին,

Simon Taylor and Patrick Alley,

Սիմոն Թեյլորն ու Պատրիկ Էլլին,

we set up an organization called Global Witness.

հիմնեցինք մի կազմակերպություն, որ կոչվում էր «Համաշխարհային վկա» (Global Witness):

Our first campaign was investigating the role

Մեր առաջին գործը Կամբոջայի պատերազմի

of illegal logging in funding the war in Cambodia.

ֆինանսավորման ապօրինի գրանցումների հետաքննությունն էր:

So a few years later, and it's now 1997,

Եվ ահա մի քանի տարի անց՝ 1997-ին,

and I'm in Angola undercover investigating blood diamonds.

Անգոլայում ես գաղտնի հետաքննում էի արյունոտ ադամանդների գործը:

Perhaps you saw the film,

Գուցե դուք տեսել եք ֆիլմը,

the Hollywood film "Blood Diamond,"

«Արյունոտ ադամանդ» հոլիվուդյան ֆիլմը,

որում խաղում է Լեոնարդո Դի Կապրիոն:

the one with Leonardo DiCaprio.

Well, some of that sprang from our work.

Դրանից որոշ հատվածներ հիմնված են մեր աշխատանքի վրա:

Luanda, it was full of land mine victims

Լուանդան լի էր հողի ականների զոհերով,

who were struggling to survive on the streets

որոնք պայքարում էին փողոցներում կենդանի մնալու համար,

and war orphans living in sewers under the streets,

պատերազմի որբերով, որոնք ապրում էին փողոցների տակ կոյուղու խողովակներում,

and a tiny, very wealthy elite

և այն ուներ սակավաթիվ, շատ հարուստ էլիտա,

who gossiped about shopping trips to Brazil and Portugal.

որոնք բամբասում էին դեպի Բրազիլիա և Պորտուգալիա առևտրային ճամփորդությունների մասին:

And it was a slightly crazy place.

Դա մի քիչ էլ խելագար վայր էր:

So I'm sitting in a hot and very stuffy hotel room

Ես նստած էի մի շոգ ու տոթ հյուրանոցային սենյակում

feeling just totally overwhelmed.

ու ինձ ամբողջովին ճնշված էի զգում:

But it wasn't about blood diamonds.

Բայց դա արյունոտ ադամանդների պատճառով չէր:

Because I'd been speaking to lots of people there

Այլ որովհետև շատ մարդկանց հետ էի խոսել այդտեղ,

who, well, they talked about a different problem:

որոնք մեկ այլ խնդրի մասին էին խոսում.

that of a massive web of corruption on a global scale

կոռուպցիայի՝ համաշխարհային մասշտաբի զանգվածային ցանցի

and millions of oil dollars going missing.

և նավթի միլիոնավոր կորած դոլարների մասին:

And for what was then a very small organization

Ուստիև այն, ինչի դեմ այդ ժամանակ շատ փոքր,

of just a few people,

մի քանի հոգուց բաղկացած կազմակերպությունը

trying to even begin to think how we might tackle that

դեռ սկսել էր մտածել, թե ինչպես պայքարել,

was an enormous challenge.

արդեն իսկ հսկայական մարտահրավեր էր:

And in the years that I've been,

Եվ այդ տարիներին, որ ես

and we've all been campaigning and investigating,

և մենք բոլորս պայքարում ու հետաքննում էինք,

I've repeatedly seen that what makes corruption

ես բազմիցս տեսա, որ այն ինչ կոռուպցիայի գլոբալ,

on a global, massive scale possible,

զանգվածային բնույթը դարձնում է հնարավոր,

well it isn't just greed or the misuse of power

ամենևին էլ միայն ագահությունն ու իշխանության չարաշահումը

or that nebulous phrase "weak governance."

կամ «թույլ կառավարում» լղոզված արտահայտությունը չեն:

I mean, yes, it's all of those,

Իհարկե, դրանք բոլորը միասին առկա են,

but corruption, it's made possible by the actions

բայց կոռուպցիան հնարավոր է դառնում գլոբալ

of global facilitators.

միջնորդների գործողությունների արդյունքում:

So let's go back to some of those people I talked about earlier.

Ուստի, եկեք վերադառնանք խոսքիս սկզբում նշված մի քանի անհատների:

Now, they're all people we've investigated,

Հիմա նրանք բոլորը մեր կողմից ուսումնասիրված մարդիկ են,

and they're all people who couldn't do what they do alone.

և նրանք մարդիկ են, որ ինչ արել են, չէին կարող անել մենակ:

Take Obiang junior. Well, he didn't end up

Վերցնենք Օբիյանգ Կրտսերին: Նա չկուտակեց

with high-end art and luxury houses without help.

բարձրարժեք արվեստի նմուշներ և շքեղ ավտոմեքենաներ առանց օգնության:

He did business with global banks.

Նա բիզնես էր անում համաշխարհային բանկերի հետ:

A bank in Paris held accounts of companies controlled by him,

Փարիզյան մի բանկ վարել էր նրա կողմից վերահսկվող ընկերությունների հաշիվները,

one of which was used to buy the art,

որոնցից մեկն օգտագործվել էր արվեստի նմուշներ գնելու համար:

and American banks, well, they funneled

Եվ ամերիկյան բանկեր, որոնք 73 միլիոն դոլար

73 million dollars into the States,

էին ուղղել դեպի Նահանգներ,

some of which was used to buy that California mansion.

որոնց մի մասն օգտագործվել էր Կալիֆորնիայում դղյակը գնելու համար:

And he didn't do all of this in his own name either.

Եվ այս ամենը կրկին նա իր անունով չէր արել:

He used shell companies.

Դա արել էր կեղծ ընկերությունների միջոցով:

He used one to buy the property, and another,

Նա դրանցից մեկն օգտագործել էր սեփականություն գնելու համար և մյուսը,

which was in somebody else's name,

որ մեկ այլ մարդու անունով էր,

to pay the huge bills it cost to run the place.

այդ սեփականության շահագործման հսկայական հարկերը վճարելու համար:

And then there's Dan Etete.

Հիմա խոսենք Դեն Էտետեի մասին:

Well, when he was oil minister,

Ուրեմն, երբ նա նավթի նախարարն էր,

he awarded an oil block now worth over a billion dollars

միլիարդ արժողությամբ մի նավթահանք նվիրեց

to a company that, guess what, yeah,

մի ընկերության, որի, գուշակեք թե ինչ, այո,

he was the hidden owner of.

որի թաքնված տերը ինքն էր:

Now, it was then much later traded on

Հապա, ավելի ուշ այն,

with the kind assistance of the Nigerian government --

նիգերիական կառավարության օժանդակությամբ,

now I have to be careful what I say here —

հիմա պետք է զգույշ լինեմ սա ասելիս,

to subsidiaries of Shell and the Italian Eni,

վաճառվեց Շելլի և իտալական Էնիի՝ աշխարհում երկու

two of the biggest oil companies around.

մեծագույն նավթային ընկերությունների դուստր ձեռնարկություններին:

So the reality is, is that the engine of corruption,

Այսպիսով, իրականությունն այն է, որ կոռուպցիայի շարժիչը,

well, it exists far beyond the shores of countries

գտնվում է այս երկրների՝ Հասարակածային Գվինեայի, Նիգերիայի կամ Թուրքմենստանի

like Equatorial Guinea or Nigeria or Turkmenistan.

սահմաններից շատ հեռու:

This engine, well, it's driven

Այդ շարժիչն աշխատում է

by our international banking system,

մեր միջազգային բանկային համակարգի,

by the problem of anonymous shell companies,

անանուն կեղծ ընկերությունների

and by the secrecy that we have afforded

և այն գաղտնիության շնորհիվ, որ մենք

big oil, gas and mining operations,

տալիս ենք նավթի, գազի և հանքարդյունաբերական գործարքներին

and, most of all, by the failure of our politicians

և ավելի շատ մեր քաղաքական գործիչների`

to back up their rhetoric and do something

իրենց խոստումներն իրագործելու և այս խնդիրներին

really meaningful and systemic to tackle this stuff.

էական և համակարգային լուծում գտնելու անկարողության շնորհիվ:

Now let's take the banks first.

Հիմա եկեք առաջին հերթին անդրադառնանք բանկերին:

Well, it's not going to come as any surprise

Դե իհարկե անակնկալ չի լինելու, երբ

for me to tell you that banks accept dirty money,

ասեմ, որ բանկերն ընդունում են կեղտոտ գումարներ,

but they prioritize their profits in other destructive ways too.

բայց նաև այլ կործանարար եղանակներով են նախապատվությունը տալիս շահույթին:

For example, in Sarawak, Malaysia.

Օրինակ, դիտարկենք Սարավակը Մալազիայում:

Now this region, it has just five percent

Այս շրջանի անտառների ընդամենը

of its forests left intact. Five percent.

5 տոկոսին ձեռք չեն տվել: 5 տոկոսին:

So how did that happen?

Եվ ինչպե՞ս դա տեղի ունեցավ:

Well, because an elite and its facilitators

Էլիտան և իր միջնորդները

have been making millions of dollars

միլիոնավոր դոլարներ էին աշխատում

from supporting logging on an industrial scale

արդյունաբերական մասշտաբների փայտամթերումներին տարիներ շարունակ

for many years.

աջակցելու համար:

So we sent an undercover investigator in

Մենք գաղտնի հետաքննող ուղարկեցինք այնտեղ՝

to secretly film meetings with members of the ruling elite,

գաղտնի նկարահանելու կառավարող վերնախավի անդամների հետ հանդիպումները,

and the resulting footage, well, it made some people very angry,

և արդյունքում ստացված տեսանյութերը որոշ մարդկանց շատ բարկացրեցին:

and you can see that on YouTube,

Դուք կարող եք դա տեսնել YouTube-ում:

but it proved what we had long suspected,

Դա ապացուցեց այն, ինչ մենք վաղուց կասկածում էինք,

որովհետև այն ցույց տվեց, թե ինչպես է երկրի գլխավոր նախարարը,

because it showed how the state's chief minister,

despite his later denials,

հակառակ իր ժխտումներին,

used his control over land and forest licenses

հողի և անտառների շահագործման արտոնությունների տրամադրման նկատմամբ իր վերահսկողության իրավունքն

to enrich himself and his family.

օգտագործել իրեն և իր ընտանիքը հարստացնելու համար:

And HSBC, well, we know that HSBC bankrolled

Եվ HSBC-ն. գիտենք, որ HSBC-ն ֆինանսավորել է

the region's largest logging companies

տարածաշրջանի փայտամթերումների մեծագույն ընկերություններին,

that were responsible for some of that destruction

որոնցից ոմանք պատասխանատու էին այդ ոչնչացման մի մասի համար

Սարավակում և այլուր:

in Sarawak and elsewhere.

The bank violated its own sustainability policies in the process,

Բանկն այդ ընթացքում խախտել էր կայունության իր քաղաքականությունները,

but it earned around 130 million dollars.

սակայն վաստակել էր մոտ 130 միլիոն դոլար:

Now shortly after our exposé,

Ապա մեր բացահայտումից քիչ անց

very shortly after our exposé earlier this year,

շատ քիչ անց, այս տարվա սկզբին

the bank announced a policy review on this.

բանկը հայտարարեց այս քաղաքականության վերանայման մասին:

And is this progress? Maybe,

Արդյոք սա առաջընթա՞ց է: Գուցե,

but we're going to be keeping a very close eye

բայց մենք պատրաստվում ենք խստորեն հետևել

on that case.

այս գործին:

And then there's the problem of anonymous shell companies.

Մեկ այլ խնդիր են անանուն կեղծ ընկերությունները:

Well, we've all heard about what they are, I think,

Մենք բոլորս, կարծում եմ, լսել ենք, թե նրանք ինչ են

and we all know they're used quite a bit

և մենք բոլորս գիտենք, որ դրանք շատ հաճախ օգտագործվում են

by people and companies who are trying to avoid

այն մարդկանց և ընկերությունների կողմից, ովքեր խուսափում են

paying their proper dues to society,

պատշաճ վճարել հասարակության հանդեպ ունեցած պարտավորությունները,

also known as taxes.

կամ ինչպես ասում են հարկերը:

But what doesn't usually come to light

Բայց ինչ սովորաբար չի բացահայտվում,

is how shell companies are used to steal

այն է, թե ինչպես են կեղծ ընկերությունները գողանում

huge sums of money, transformational sums of money,

մեծ գումարներ, փոխանցվող գումարներ

from poor countries.

աղքատ երկրներից:

In virtually every case of corruption that we've investigated,

Կոռուպցիայի մեր ուսումնասիրած ցանկացած դեպքում

shell companies have appeared,

հայտնվում էին կեղծ ընկերություններ,

and sometimes it's been impossible to find out

և երբեմն անհնար էր դառնում իմանալ,

who is really involved in the deal.

թե ով է իրականում ներգրավված գործարքի մեջ:

A recent study by the World Bank

Վերջերս Համաշխարհային Բանկի կատարած հետազոտությունը

looked at 200 cases of corruption.

դիտարկել էր կոռուպցիայի 200 դեպք:

It found that over 70 percent of those cases

Այն բացահայտել է, որ այդ դեպքերի ավելի քան 70 տոկոսում

had used anonymous shell companies,

օգտագործվել էին անանուն կեղծ ընկերություններ՝

totaling almost 56 billion dollars.

ընդհանուր մոտ 56 միլիարդ դոլար արժողությամբ:

Now many of these companies were in America

Այս ընկերություններից շատերը Ամերիկայում էին

or the United Kingdom,

կամ Մեծ Բրիտանիայում,

its overseas territories and Crown dependencies,

դրա արտերկրյա տարածքներում և թագավորական հողերում,

and so it's not just an offshore problem,

ուստի, դա ոչ միայն օֆշորի,

it's an on-shore one too.

այլ նաև «օնշորի» (ցամաքի) խնդիր է:

You see, shell companies, they're central

Տեսնում եք, կեղծ ընկերությունները գաղտնի գործարքների

to the secret deals which may benefit wealthy elites

կենտրոնական դերակատարն են, որոնցից շահում է բարեկեցիկ էլիտան

rather than ordinary citizens.

հասարակ քաղաքացիների փոխարեն:

One striking recent case that we've investigated

Վերջերս մեր ուսումնասիրած ցայտուն դեպքերից մեկն այն մասին էր,

is how the government in the Democratic Republic of Congo

թե ինչպես է Կոնգոյի Ժողովրդավարական Հանրապետության կառավարությունը

sold off a series of valuable, state-owned mining assets

Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներում գրանցված կեղծ ընկերություններին

to shell companies in the British Virgin Islands.

վաճառել մի շարք արժեքավոր, պետական հանքեր:

So we spoke to sources in country,

Մենք խոսեցինք երկրում մեր ունեցած աղբյուրների հետ,

trawled through company documents and other information

դիտարկեցինք փաստաթղթեր և այլ տեղեկատվություն՝

trying to piece together a really true picture of the deal.

փորձելով ստանալ գործարքի իրական պատկերը:

And we were alarmed to find that these shell companies

Եվ մենք անհանգստացանք հասկանալով, որ այս կեղծ ընկերությունները

had quickly flipped many of the assets on

այս ակտիվներից շատերը մեծ եկամուտների համար

for huge profits to major international mining companies

արագորեն փոխանցել են մեծ միջազգային արդյունահանող ընկերությունների,

listed in London.

որոնք ցուցակված են Լոնդոնում:

Now, the Africa Progress Panel, led by Kofi Annan,

Հիմա Աֆրիկայի առաջընթացի խորհուրդը, որ ղեկավարվում է Քոֆի Անանի կողմից,

they've calculated that Congo may have lost

հաշվարկել է, որ Կոնգոն կարող է այս

more than 1.3 billion dollars from these deals.

գործարքների արդյունքում 1.3 միլիարդ դոլար կորցրած լինել:

That's almost twice

Դա երկրի

the country's annual health and education budget combined.

առողջապահության և կրթության տարեկան բյուջեների միասնական գումարի կրկնակին է:

And will the people of Congo, will they ever get their money back?

Արդյոք Կոնգոյի բնակիչները երբևէ այդ գումարը հետ կստանան:

Well, the answer to that question,

Այդ հարցի պատասխանը

and who was really involved and what really happened,

և նաև թե ով է դրանում իրականում ներգրավված և թե ինչ է իրականում պատահել

well that's going to probably remain locked away

հավանաբար կմնա փակ

in the secretive company registries of the British Virgin Islands

Բրիտանական Վիրջինյան կղզիների գաղտնի ընկերության մատյաններում

and elsewhere unless we all do something about it.

կամ որևէ այլ տեղ, եթե մենք քայլեր չձեռնարկենք:

And how about the oil, gas and mining companies?

Իսկ նավթի, գազի և հանքարդյունահանող ընկերություննե՞րը:

Okay, maybe it's a bit of a cliché to talk about them.

Լավ, գուցե փոքր ինչ շատ է դրանց մասին խոսվել:

Corruption in that sector, no surprise.

Կոռուպցիան այդ ոլորտում գաղտնիք չէ:

There's corruption everywhere, so why focus on that sector?

Կոռուպցիա կա բոլոր ոլորտներում, ուստի ինչու կենտրոնանալ հենց այս ոլորտի վրա:

Well, because there's a lot at stake.

Որովհետև այստեղ նժարին շատ բան է դրված:

In 2011, natural resource exports

2011-ին բնական ռեսուրսների արտահանումը

outweighed aid flows by almost 19 to one

Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում

in Africa, Asia and Latin America. Nineteen to one.

գերազանցել է օգնության ծավալները 19 անգամ: 19 անգամ:

Now that's a hell of a lot of schools and universities

Դա սարսափելի մեծ թվով դպրոցներ ու համալսարաններ են,

and hospitals and business startups,

հիվանդանոցներ ու սկսնակ բիզնեսներ,

many of which haven't materialized and never will

որոնցից շատերը չեն իրականացվել և երբեք էլ չեն իրականացվի,

because some of that money has simply been stolen away.

քանի որ դրանց գումարների մի մասը պարզապես գողացվել է:

Now let's go back to the oil and mining companies,

Հիմա վերադառնանք նավթի և հանքարդյունահանող ընկերություններին

and let's go back to Dan Etete and that $1 billion deal.

և Դան Էտետեին ու այն 1 միլիարդանոց գործարքին:

And now forgive me, I'm going to read the next bit

Հիմա ներողամիտ եղեք, ես պետք է կարդամ հաջորդ հատվածը,

because it's a very live issue, and our lawyers

որովհետև այն արդիական հարց է, և մեր իրավաբանները

have been through this in some detail

մանրակրկտորեն ուսումնասիրում են այն

and they want me to get it right.

ու ուզում են, որ ես այն ճիշտ հաղորդեմ:

Now, on the surface, the deal appeared straightforward.

Ուրեմն, արտաքուստ գործարքը շատ արդար է թվում:

Subsidiaries of Shell and Eni

Շելլի և Էնիի դուստր ձեռնարկությունները

paid the Nigerian government for the block.

Նիգերիայի կառավարությանը վճարել են իրենց հատվածի համար:

The Nigerian government transferred

Նիգերիայի կառավարությունը

precisely the same amount, to the very dollar,

ճիշտ նույն գումարը փոխանցել է

to an account earmarked for a shell company

կեղծ ընկերության հաշվեհամարին,

whose hidden owner was Etete.

որի թաքնված տերը Էտետեն էր:

Now, that's not bad going for a convicted money launderer.

Սա, ըստ էության, վատ ճանապարհ չէ փող լվացողի համար:

And here's the thing.

Ահա և խնդիրը:

After many months of digging around

Երկար ամիսներ փորփրելուց հետո

and reading through hundreds of pages of court documents,

և դատական հարյուրավոր էջ փաստաթղթեր ուսումնասիրելուց հետո

we found evidence that, in fact,

մենք գտանք ապացույց, որ, փաստացիորեն,

Shell and Eni had known that the funds

Շելլն ու Էնին գիտեին, որ այդ գումարները

would be transferred to that shell company,

պետք է ուղղվեն այդ կեղծ ընկերությանը,

and frankly, it's hard to believe they didn't know

և անկեղծորեն, մի քիչ դժվար է հավատալ, որ նրանք կարող էին չիմանալ,

who they were really dealing with there.

թե ում հետ իրականում գործ ունեն:

Now, it just shouldn't take these sorts of efforts

Հիմա, իհարկե նման ջանքեր չեն պահանջվի,

to find out where the money in deals like this went.

որ հասկանանք, թե նման գործարքների գումարներն ուր են ուղղվում:

I mean, these are state assets.

Սրանք պետական ակտիվներ են:

They're supposed to be used for the benefit

Դրանք պետք է օգտագործվեն ի շահ

of the people in the country.

երկրի բնակչության:

But in some countries, citizens and journalists

Բայց որոշ երկրներում քաղաքացիներն ու լրագրողները,

who are trying to expose stories like this

որոնք փորձել են բացահայտել նման դեպքերը,

have been harassed and arrested

ենթարկվել են բռնությունների և ձերբակալությունների:

and some have even risked their lives to do so.

Նրանցից ոմանք անգամ իրենց կյանքն են վտանգել այդ նպատակով:

And finally, well, there are those who believe

Եվ վերջապես, կան մարդիկ, ովքեր վստահ են,

that corruption is unavoidable.

որ կոռուպցիան անխուսափելի է:

It's just how some business is done.

Դա բիզնեսների վարքագիծն է:

It's too complex and difficult to change.

Դա փոխելը շատ բարդ և դժվար է:

So in effect, what? We just accept it.

Ուստի արդյունքում ի՞նչ: Մենք միայն ընդունում ենք փաստը:

But as a campaigner and investigator,

Բայց որպես պայքարող կամ ուսումնասիրող,

I have a different view,

ես այլ կարծիք ունեմ,

because I've seen what can happen

որովհետև տեսել եմ, թե ինչ կարող է պատահել,

when an idea gains momentum.

երբ գաղափարը խթան է ստանում:

In the oil and mining sector, for example,

Օրինակ, նավթի և արդյունահանման ոլորտում

there is now the beginning

հիմա սկսում է կիրառվել

of a truly worldwide transparency standard

թափանցիկության իրապես համաշխարհային ստանդարտ,

that could tackle some of these problems.

որը կարող է լուծել այս խնդիրներից որոշները:

In 1999, when Global Witness called

1999-ին «Համաշխարհային վկա» կազմակերպությունը կոչ արեց

for oil companies to make payments on deals transparent,

նավթային ընկերություններին գործարքների վճարումները կատարել թափանցիկ:

well, some people laughed at the extreme naiveté

Որոշ մարդիկ ծիծաղեցին այդ գաղափարի

of that small idea.

ծայրահեղ միամտության վրա:

But literally hundreds of civil society groups

Բայց բառացիորեն քաղաքացիական հասարակության հարյուրավոր խմբեր

from around the world came together

ողջ աշխարհից միավորվեցին

to fight for transparency,

պայքարելու թափանցիկության համար,

and now it's fast becoming the norm and the law.

և այն արագորեն դարձավ նորմ ու օրենք:

Two thirds of the value

Աշխարհի նավթային և արդյունահանող

of the world's oil and mining companies

ընկերությունների երկու երրորդը

are now covered by transparency laws. Two thirds.

այժմ ենթարկվում է թափանցիկության մասին օրենքներին: Երկու երրորդը:

So this is change happening.

Սա փաստորեն փոփոխություն է:

This is progress.

Սա առաջընթաց է:

But we're not there yet, by far.

Սակայն մենք դեռ շատ անելիքներ ունենք:

Because it really isn't about corruption

Որովհետև խնդիրն իրականում այնտեղ մի տեղ տեղի ունեցող

somewhere over there, is it?

կոռուպցիան չէ, չէ՞:

In a globalized world, corruption

Գլոբալացված աշխարհում կոռուպցիան

is a truly globalized business,

իսկապես գլոբալ հարց է,

and one that needs global solutions,

որ գլոբալ լուծումների կարիք ունի,

supported and pushed by us all, as global citizens,

որոնց յուրաքանչյուրս պետք է աջակցենք մեր տեղերում

right here.

որպես աշխարհի քաղաքացիներ:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)