How my dad's dementia changed my idea of death (and life) | Beth Malone

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

I've been doing some thinking.

ကျွန်မ စဉ်းစားနေနေခဲ့တယ်။

I'm going to kill my dad.

ကျွန်မ အဖေကို သတ်တော့မလို့။

I called my sister.

ကျွန်မ အမကို ခေါ်လိုက်တယ်

"Listen,

"နားထောင်၊

I've been doing some thinking.

ငါ စဉ်းစားနေတာ၊

I'm going to kill Dad.

အဖေ့ကို ငါသတ်တော့မလို့၊

I'm going to take him to Oregon,

သူ့ကို Oregon ကို ခေါ်သွားမယ်၊

find some heroin,

ဟီးရိုးအင်းရှာပြီး

and give it to him."

သူ့ကို တိုက်မလို့"

My dad has frontotemporal lobe dementia,

အဖေ့မှာနားထင်ရှေ့ဖက် ဦးနှောက်ထိခိုက် ဒဏ်ရာ

or FTD.

(သို့) FTD ရှိပါတယ်။

It's a confusing disease that hits people in their 50s or 60s.

ဒါက အသက် ၅၀၊ ၆၀ ကျော် လူတွေကို ဖြစ်စေတဲ့ စိတ်ရှုပ်စရာ ရောဂါပါ

It can completely change someone's personality,

ဒါက လူတစ်ယောက်ရဲ့ ပင်ကိုယ်စရိုက်ကို လုံးဝ ပြောင်းစေနိုင်ပြီး

making them paranoid and even violent.

သံသယလွန်ကဲတာ၊ အကြမ်းဖက်တာတောင် ဖြစ်နိုင်တယ်။

My dad's been sick for a decade,

အဖေ နေမကောင်းတာ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခု ကြာပြီ၊

but three years ago he got really sick,

ဒါပေမဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ သုံးနှစ်က တကယ် နေမကောင်းဖြစ်ခဲ့ကာ

and we had to move him out of his house --

ကျွန်မတို့ သူ့ကို အိမ်ထဲကနေ ရွှေ့ထုတ်ခဲ့ရပါတယ်၊

the house that I grew up in,

ကျွန်မ ကြီးပြင်းခဲ့တဲ့ အိမ်၊

the house that he built with his own hands.

သူ့လက်တွေနဲ့ သူဆောက်ခဲ့တဲ့ အိမ်ပါ။

My strapping, cool dad with the falsetto singing voice

အသံမြင့်တဲ့ သီချင်းဆိုတဲ့ အသံနဲ့ ကျွန်မရဲ့ ထွားကျိုင်းပြီး အေးဆေးတဲ့ အဖေဟာ

had to move into a facility for round-the-clock care

သူ့အသက် ၆၅ နှစ်မှာပဲ ၂၄ နာရီ အထောက်အပံ့ ရယူသူဆီကို

when he was just 65.

ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ရတယ်။

At first my mom and sisters and I made the mistake

ပထမ အမေ၊ အမတွေနဲ့ ကျွန်မ သူ့ကို ပုံမှန် ပြုစုရေး ဂေဟာမှာ

of putting him in a regular nursing home.

မှားပို့ခဲ့သေးတယ်။

It was really pretty;

ဒါက အတော် လှပပါတယ်။

it had plush carpet and afternoon art classes

အမွေးပွ ကော်ဇောနဲ့ နေ့လည်ခင်း ပန်းချီသင်တန်းတွေနဲ့

and a dog named Diane.

Diane ဆိုတဲ့ ခွေးတစ်ကောင်ရှိတယ်။

But then I got a phone call.

နောက်​ ကျွန်မကို ဖုန်းဆက်တယ်

"Ms. Malone, we've arrested your father."

"Ms. Malone ရှင့်အဖေကို ကျွန်မတို့ ဖမ်းထားတယ်။"

"What?"

"ဘာပြောတယ်"

"Well, he threatened everybody with cutlery.

"ဟုတ်ကဲ့၊ သူက ခက်ရင်းတွေ၊ ဓားတွေနဲ့ လူတိုင်းကို ခြိမ်းခြောက်တယ်၊

And then he yanked the curtains off the wall,

နံရံက ကန့်လန့်ကာတွေကို ဆောင့်ဆွဲတယ်။

and then he tried to throw plants out the window.

အပင်တွေကို ပြတင်းကနေ ပစ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်။

And then, well, he pulled all the old ladies out of their wheelchairs."

နောက်ပြီး အင်း အဖွားအိုတွေအားလုံးကို ဘီးတပ်ကုလားထို်င်တွေကနေ ဆွဲချတယ်။"

"All the old ladies?"

"အဖွားအိုတွေ အားလုံးကို"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"What a cowboy."

"ရမ်းကားလိုက်တာ"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

After he got kicked out of there,

အဲဒီကနေ အဖေ မောင်းထုတ်ခံရအပြီးမှာ

we bounced him between a bunch of state-run facilities

အထူးသဖြင့် ဦးနှောက် ထိခိုက်မှု ရောဂါရှင်တွေအတွက်

before finding a treatment center specifically for people with dementia.

ကုသ ဌာန မတွေ့ခင် သူ့ကို အစိုးရကဖွင့်တဲ့ အထောက်အပံ့အစု အကြား အတင်းထားခဲ့တယ်။

At first, he kind of liked it,

ပထမတော့ ကြိုက်သလိုလိုဆိုပေမဲ့

but over time his health declined,

ကြာလာတော့ အဖေ့ကျန်းမာရေးက ကျဆင်းလာတယ်၊

and one day I walked in

တစ်နေ့ ကျွန်မ ဝင်သွာတော့

and found him sitting hunched over on the ground wearing a onesie --

ကလေးဝတ်အကျင်္ီလို ဝတ်ထားပြီး မြေပြင်မှာ ကုန်းထိုင်နေတာ တွေ့ရတယ်၊

those kinds of outfits that zip in the back.

ကျောမှာ ဇစ်ပါတဲ့ ဝတ်စုံ မျိုးတွေပါ။

I watched him for about an hour as he yanked at it,

တစ်နာရီလောက် သူ့ကို စောင့်ကြည့်စဉ် သူက အဲဒါကို ဖယ်ပြီး

trying to find a way out of this thing.

ဒါကနေထွက်ဖို့ လမ်းရှာနေတယ်။

And it's supposed to be practical,

ဒါက လက်တွေ့ကျပုံရပေမဲ့

but to me it looked like a straightjacket.

ကျွန်မအတွက်တော့ အချုပ်သားအကျီနဲ့ တူနေတယ်။

And so I ran out.

ဒါနဲ့ ကျွန်မ ပြေးသွာပြီး

I left him there.

အဲဒီကနေ သူ့ကို ထုတ်ခဲ့တယ်။

I sat in my truck -- his old truck --

ကျွန်မ ကုန်ကားထဲ ဝင်ထိုင်တယ် သူ့ ကုန်ကားဟောင်းပါ

hunched over,

ကိုင်းလိုက်ပြီး

this really deep guttural cry coming out of the pit of my belly.

ဒါက ကျွန်မရဲ့ ဝမ်းခေါင်းကနေလာတဲ့ တကယ် စို့နင့်တဲ့ ငိုကြွေးမှုပါ။

I just couldn't believe that my father,

ဒါဟာ ကျွန်မအဖေလို့တောင် မယုံနိုင်ခဲ့ဘူး။

the Adonis of my youth,

ကျွန်မငယ်စဉ်ကာလရဲ့ လူချော၊

my really dear friend,

ကျွန်မရဲ့ တကယ့် ချစ်ရတဲ့မိတ်ဆွေဟာ

would think that this kind of life was worth living anymore.

ဒီဘဝမျိုးဟာ ဆက်နေထိုက်တယ်လို့ ထင်ခဲ့မိမှာပေါ့။

We're programmed to prioritize productivity.

ကျွန်မတို့ဟာ ဖြစ်ထွန်းမှုကို ဦးစားပေးဖို့ အစီအစဉ်ချခံရတယ်။

So when a person -- an Adonis in this case --

ဒီတော့ လူတစ်ယောက်ဟာ ဒီမှာတော့ လူချောတစ်ယောက်ပေါ့

is no longer productive in the way we expect him to be,

ကျွန်မတို့ သူ့ကိုမျှော်လင့်တဲ့အတိုင်း ဖြစ်ထွန်းမှုမရှိတော့တဲ့အခါ

the way that he expects himself to be,

သူတိုင်တိုင်ဖြစ်ဖို့ သူမျှော်လင့်ပုံက

what value does that life have left?

ဒီဘဝမှာ ဘာတန်ဖိုးများ ကျန်သေးလဲ။

That day in the truck,

ကုန်ကားထဲမှာ ရှိတဲ့နေ့က

all I could imagine was that my dad was being tortured

ကျွန်မ စိတ်ကူးနိုင်တာဆိုလို့ အဖေဟာ နှိက်စက်ခံနေရတယ်၊

and his body was the vessel of that torture.

သူ့ခန္ဓာက ဒီနှိပ်စက်မှုရဲ့ ဖျဉ်းအိုးပဲ

I've got to get him out of that body.

သူ့ကို ဒီခန္ဓာထဲက ထုတ်ဖို့လိုတယ်။

I've got to get him out of that body; I'm going to kill Dad.

သူ့ကို ဒီကိုယ်ထဲက ထုတ်ဖို့လိုတယ်။ အဖေ့ကို ကျွန်မ သတ်တော့မယ်။

I call my sister.

အမကို ဖုန်းခေါ်လိုက်တယ်။

"Beth," she said.

သူမက "Beth"

"You don't want to live the rest of your life

နင့်အဖေကို နင်သတ်တယ်လို့ သိပြီး ကျန်တဲ့ဘဝကို

knowing that you killed your father.

ဆက်မရှင်ချင်တော့ဘူပေါ့။

And you'd be arrested I think,

နင်တော့ အဖမ်းခံရမယ်လို့ ထင်တယ်။

because he can't condone it.

ဘာလို့ဆို သူ ခွင့်မလွှတ်နိုင်ဘူး၊

And you don't even know how to buy heroin."

နင်က ဘယ်လို ဟီးရိုးအင်း ဝယ်ရမှာတောင် မသိတဲ့ဟာ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It's true, I don't.

မှန်တယ်၊ ကျွန်မ မသိဘူးလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

The truth is we talk about his death a lot.

မှန်တာက သူ့ သေဆုံးမှုကို အများကြီးပြောတာပါ။

When will it happen? What will it be like?

ဘယ်တော့ ဖြစ်မလဲ၊ ဘယ်လိုများ ဖြစ်မလဲ။

But I wish that we would have talked about death when we were all healthy.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ ကျန်းမာစဉ် သေခြင်း အကြောင်း အများကြီး ပြောဖြစ်စေချင်တာပါ။

What does my best death look like?

ကျွန်မရဲ့ အကောင်းဆုံး သေဆုံးမှုက ဘယ်ပုံပေါက်မလဲ။

What does your best death look like?

သင်တို့ အကောင်းဆုံး သေဆုံးမှုက ဘယ်ပုံလဲ။

But my family didn't know to do that.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မမိသားစုက ဒါလုပ်ဖို့ မသိဘူး။

And my sister was right.

ကျွန်မ အမပြောတာ မှန်ပါတယ်။

I shouldn't murder Dad with heroin,

အဖေ့ကို ဟီးရိုးအင်းနဲ့ မသတ်သင့်ပေမဲ့

but I've got to get him out of that body.

သူ့ကို ဒီကိုယ်ထဲက ထုတ်ပစ်ဖို့လိုတယ်။

So I went to a psychic.

စိတ်တန်ခိုးရှင်ဆီ သွားတယ်

And then a priest, and then a support group,

ဒီနောက် ဘုန်းကြီး၊ နောက် အားပေးတဲ့ အဖွဲ့၊

and they all said the same thing:

အားလုံးက တူညီတာကိုပဲ ပြောကြတယ်၊

sometimes people hang on when they're worried about loved ones.

တစ်ခါတစ်ခါ လူတွေဟာ သူတို့ချစ်ရသူတွေကို ပူပန်တဲ့အခါ တောင့်ခံကြတယ်၊

Just tell them you're safe, and it's OK to go when you're ready.

ဘေးကင်းတယ်လို့ပဲပြောကာ အဆင့်သင့် ဖြစ်ချိန်မှာ သွားဖို့ အဆင်ပြေတယ်

So I went to see Dad.

ဒါနဲ့ အဖေ့ကို သွားတွေ့တယ်

I found him hunched over on the ground in the onesie.

ကလေးလို အကျင်္ီဝတ်ပြီး မြေပြင်မှာ ကုန်းနေတာ တွေ့တယ်။

He was staring past me and just kind of looking at the ground.

ကျွန်မကိုကျော်ကာ မြေပြင်ကို ကြည့်နေတာ မျိုးပေါ့။

I gave him a ginger ale

သူ့ကို ချင်း ဘိလပ်ရည်တိုက်

and just started talking about nothing in particular,

ဘာမှ ထူးထူးခြားခြား မဟုတ်တာအကြောင်း စပြောနေတယ်။

but as I was talking, he sneezed from the ginger ale.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ စကားပြောနေစဉ်မှာ ချင်း ဘိလပ်ရည်ကြောင့် သူနှာချေတယ်၊

And the sneeze -- it jerked his body upright,

ဒီနှာချေတာက သူ့ကိုယ်ကို ဆတ်ကနဲ မတ်သွားစေတယ်၊

sparking him back to life a little bit.

သူ့ကို နည်းနည်း ပြန် အသက်ဝင်စေရင်းပေါ့၊

And he just kept drinking and sneezing and sparking, over and over and over again

သူဆက်သောက်လိုက်၊နှာချေလိုက်၊ ရပ်သွားတဲ့အထိ အထပ်ထပ်

until it stopped.

တက်ကြွစေရင်းပေါ့။

And I heard,

ကျွန်မ ကြားခဲ့တာက

"Heheheheheh,

ဟီးဟီးဟီး

heheheheheh ...

ဟီးဟီးဟီး

this is so fabulous.

ဒါက အရမ်းကို ထူးကဲပါတယ်။

This is so fabulous."

ဒါက အရမ်းကို ထူးကဲပါတယ်။

His eyes were open and he was looking at me,

သူ့မျက်လုံးတွေ ပွင့်သွားပြီး သူ ကျွန်မကို ကြည့်နေတယ်။

and I said, "Hi, Dad!"

ကျွန်မက "အဖေ"လို့ဆိုတော့

and he said, "Hiya, Beth."

သူက "ဟေး၊ Beth"

And I opened my mouth to tell him, right?

ကျွန်မ ပြောပြဖို့ ပါးစပ်ဖွင့်လိုက်ကာ

"Dad, if you want to die, you can die.

"အဖေ၊ သေချင်ရင်၊ သေနိုင်တယ်၊ ကျွန်မတို့

We're all OK."

အဆင်ပြေတယ်" လို့လား

But as I opened my mouth to tell him,

ဒါပေမဲ့ ပြောပြဖို့ ပါးစပ်ဖွင့်ခိုက်မှာ

all I could say was, "Dad!

ပြောနိုင်လိုက်တာက "အဖေ၊

I miss you."

အဖေ့ကို လွမ်းတယ်။"ပါ။

And then he said, "Well, I miss you, too."

ဒီနောက် သူပြောတာက "အဖေလည်း မင်းကို လွမ်းတယ်။"

And then I just fell over because I'm just a mess.

ဒီနောက် ကျွန်မ လဲကျသွားတယ်၊ အကြောင်းက ကျွန်မက ကမောက်ကမလေ။

So I fell over and I sat there with him

ဒါနဲ့ ကျွန်မ လဲကျပြီး အဲဒီမှာ အဖေနဲ့ ထိုင်ခဲ့တယ်။

because for the first time in a long time he seemed kind of OK.

အကြောင်းက အကြာကြီးနေပြီး ပထမဆုံးအကြိမ် သူအဆင်ပြေနေပုံရလို့ပါ။

And I memorized his hands,

သူ့လက်တွေကိ အမှတ်ရမိတယ်၊

feeling so grateful that his spirit was still attached to his body.

သူ့ရဲ့ စိတ်နဲ့ကိုယ်နဲ့ တွဲနေသေးတာကို အရမ်းကျေးဇူးတင်မိရင်းပါ။

And in that moment I realized

အဲဒီအခိုက်မှာ ကျွန်မ သဘောပေါက်ခဲ့တာက

I'm not responsible for this person.

ကျွန်မဟာ ဒီလူအတွက် တာဝန်မရှိဘူး၊

I'm not his doctor,

သူ့ရဲ့ ဆရာဝန်မဟုတ်ဘူး။

I'm not his mother,

သူ့ရဲ့ အမေမဟုတ်ဘူး၊

I'm certainly not his God,

သူ့ရဲ့ ဘုရားသခင်မဟုတ်တာ မုချပဲဖြစ်ပြီး

and maybe the best way to help him and me

သူနဲ့ ကျွန်မကို ကူညီဖို့ အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်လောက်တာက

is to resume our roles as father and daughter.

ဖခင်နဲ့ သမီးဆိုတဲ့ ကဏ္ဍတွေကို ပြန်စဖို့ပါ။

And so we just sat there,

ဒါနဲ့ အဲဒီမှာ ထိုင်ခဲ့ကြတယ်

calm and quiet like we've always done.

အမြဲတမ်းထိုင်ခဲ့သလို အေးချမ်း၊ တိတ်ဆိတ်လို့ပါ။

Nobody was productive.

ဘယ်သူမှ အကျိုးမဖြစ်ထွန်းဘူး။

Both of us are still strong.

ကျွန်မတို့ နှစ်ဦးလုံး သန်မာဆဲပဲ

"OK, Dad. I'm going to go,

"ကောင်းပြီ အဖေ၊ ကျွန်မ သွားတော့မယ်၊

but I'll see you tomorrow."

ဒါပေမဲ့ မနက်ဖြန် တွေ့မယ်။

"OK," he said.

သူက "ကောင်းပြီ၊

"Hey,

ဟေး၊

this is a pretty nice hacienda."

ဒါက အတော် ကောင်းတဲ့ အိမ်ခြံဝင်းတစ်ခုပဲ၊

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)