An Art Made of Trust, Vulnerability and Connection | Marina Abramović | TED Talks

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Now...

ကဲ...

let's go back in time.

အချိန်မီ ပြန်သွားကြရအောင်။

It's 1974.

၁၉၇၄ ခုနှစ်ပါ။

There is the gallery somewhere

ကမ္ဘာ့တစ်နေရာမှာ ပန်းချီပြခန်း

in the world,

ရှိနေပြီး

and there is a young girl, age 23,

ကွက်လပ် အလယ်​ေခါင်မှာ မတ်တပ်ရပ်နေတဲ့

standing in the middle of the space.

အသက် ၂၃ နှစ်အရွယ် မိန်ကလ​ေးတစ်ဦးရှိပါတယ်။

In the front of her is a table.

သူမရှေ့မှာက စားပွဲတစ်လုံးပါ။

On the table there are 76 objects

စားပွဲပေါ်မှာ ကြည်နူးမှုနဲ့ နာကျင်မှုအတွက်

for pleasure and for pain.

ပစ္စည်း ၇၆ မျိုးရှိပါတယ်။

Some of the objects are

တစ်ချို့ ပစ္စည်းတွေကတော့

a glass of water, a coat, a shoe, a rose.

ရေတစ်ခွက်၊ ကုတ်တစ်ထည်၊ ဖိနပ်တစ်ဖက်၊ နှင်းဆီတစ်ပွင့်ပါ။

But also the knife, the razor blade, the hammer

ဒါပေမဲ့ ဓား၊ သင်တုန်းဓား ၊တူနဲ့

and the pistol with one bullet.

ကျည်တစ်တောင့်ပါတဲ့ ပစ္စတိုလည်း ရှိပါတယ်။

There are instructions which say,

ညွှန်ကြားချက်တွေ ရှိပါတယ် ပြ​ောတာက..

"I'm an object.

"ငါဟာ ပစ္စည်းတစ်ခုပါ၊

You can use everything on the table on me.

ငါ့အပေါ်ကို စားပွဲပေါ်က ပစ္စည်းတိုင်း သုံးနိုင်တယ်။

I'm taking all responsibility -- even killing me.

ငါတာဝန် အကုန်လုံးယူတယ်.. ငါ့ကို သတ်မယ်ဆိုရင်တောင်ပေါ့။

And the time is six hours."

အချိန်က ခြောက်နာရီပါ။"

The beginning of this performance was easy.

ဒီတင်ဆက်မှုရဲ့ အစပိုင်းက လွယ်ပါတယ်။

People would give me the glass of water to drink,

လူတွေက ကျွန်မ သောက်ဖို့ ရေတစ်ခွက်ပေးမယ်၊

they'd give me the rose.

နှင်းဆီကို ပေးလိမ့်မယ်။

But very soon after,

ဒါပေမဲ သိပ်မကြာခင်မှာ

there was a man who took the scissors and cut my clothes,

လူတစ်ယောက်က ကတ်ကြေးယူကာ ကျွန်မ အဝတ်တွေကို ညှပ်လိုက်တယ်။

and then they took the thorns of the rose and stuck them in my stomach.

ပြီးတော့ သူတို့တွေ နှင်းဆီဆူးတွေ ယူပြီး ကျွန်မ ဗိုက်မှာ စိုက်လိုက်တယ်။

Somebody took the razor blade and cut my neck and drank the blood,

တစ်ယောက်က သင်တုန်းဓားကိုယူပြီး ကျွန်မ ဇက်ကိုဖြတ်ကာ သွေးကို သောက်တယ်၊

and I still have the scar.

အမာရွတ်က ရှိနေဆဲပါ။

The women would tell the men what to do.

မိန်းမတွေက ယောက်ျားတွေကို လုပ်ခိုင်းလိမ့်မယ်။

And the men didn't rape me because it was just a normal opening,

ယောက်က်ျားတွေ ကျွန်မကို မုဒိမ်းမကျင့်ဘူး၊ အကြောင်းက ကျွန်မဟာ ပုံမှန် ပွင့်လျက်

and it was all public,

ရှိနေကာ ဒါက လူတောထဲမှာ ဖြစ်လို့ပါ။

and they were with their wives.

သူတို့မှာလည်း ဇနီးတွေနဲ့လေ။

They carried me around and put me on the table,

သူတို့ ကျွန်မကိုသယ်ပြီး စားပွဲပေါ်တင်လိုက်ကာ

and put the knife between my legs.

ကျွန်မ ခြေထောက်တွေကြား ဓားထည့်လိုက်တယ်။

And somebody took the pistol and bullet and put it against my temple.

တစ်ယောက်က ပစ္စတိုနဲ့ ကျည်ဆန်ကိုယူပြီး ကျွန်မ နားထင်ကို တေ့တယ်။

And another person took the pistol and they started a fight.

နောက်တစ်ယောက်က ပစ္စတိုကိုယူတော့ သူတို့ စချတော့တာပေါ့။

And after six hours were finished,

ခြောက်နာရီ ကုန်သွားတယ်၊

I...

ကျွန်မ ....

started walking towards the public.

လူထုဆီကို လမ်းစလျှောက်တယ်။

I was a mess.

ကျွန်မဟာ အရှုပ်ထုပ်ပါ။

I was half-naked, I was full of blood and tears were running down my face.

တစ်ပိုင်းက ဗလာကျင်းပြီး သွေးတွေနဲ့ ပြည့် ကာ မျက်နှာမှာ မျက်ရည်တွေ စီးနေတယ်။

And everybody escaped, they just ran away.

လူတိုင်း လွတ်သွားတယ်၊ ထွက်ပြေးသွားကြတာပါ။

They could not confront myself, with myself as a normal human being.

လူသားတစ်ဦးအနေနဲ့ ကျွန်မကို သူတို့ မနှစ်သိမ့်နိုင်ခဲ့ကြဘူး၊

And then --

နောက်ပြီးတော့ ....

what happened

ဖြစ်ပျက်သွားတာက

is I went to the hotel, it was at two in the morning.

ကျွန်မ ဟိုတယ်ကို သွားခဲ့တယ်။ မနက် နှစ် နာရီပါ။

And

ပြီးတော့

I looked at myself in the mirror,

ကိုယ့်ကိုယ်ကို မှန်ထဲကို ကြည့်လိုက်တယ်၊

and I had a piece of gray hair.

မီခိုးရောင် ဆံချည်တစ်စ ရှိခဲ့တယ်။

Alright --

ကောင်းပြီ...

please take off your blindfolds.

ကျေးဇူးပြုပြီး မျက်စိဖုံးတွေ ချွတ်လိုက်ပါ။

Welcome to the performance world.

တင်ဆက်မှု ကမ္ဘာက ကြိုဆိုပါတယ် ရှင်။

First of all, let's explain what the performance is.

ပထမဆုံး အနေနဲ့ တင်ဆက်မှုက ဘာဆိုတာ ရှင်းပြပါရစေ။

So many artists, so many different explanations,

များစွာသော အနုပညာရှင်တွေ များစွာသော ရှင်းလင်းချက်တွေ

but my explanation for performance is very simple.

ရှိပေမဲ့ တင်ဆက်မှုအတွက် ကျွန်မရှင်းလင်းချက်က အရမ်းရိုးတယ်

Performance is a mental and physical construction

တင်ဆက်မှုဆိုတာ ပရိတ်သတ်ရှေ့က ကွက်လပ်မှာ

that the performer makes in a specific time

သတ်မှတ်ကာလ တစ်ခုအတွင်း တင်ဆက်သူ ပြုလုပ်တဲ့

in a space in front of an audience

ပြီးတော့ စွမ်းအားရှိတဲ့ အချီအချပြောဆိုတာ ဖြစ်လာတဲ့

and then energy dialogue happens.

စိတ်ပိုင်းနဲ့ ရုပ်ပိုင်း တည်ဆောက်မှုပါ။

The audience and the performer make the piece together.

ပရိတ်သတ်နဲ့ တင်ဆက်သူဟာ လက်ရာကို အတူ ဖန်တီးပါတယ်။

And the difference between performance and theater is huge.

တင်ဆက်မှုနဲ့ ပြဇာတ်ရုံကြားက ခြားနားမှုဟာ ကြီးမားပါတယ်။

In the theater, the knife is not a knife

ပြဇာတ်ရုံမှာ ဓားဟာ ဓားမဟုတ်တော့ပဲ

and the blood is just ketchup.

သွေးဟာ တို့စရာပဲဖြစ်တယ်။

In the performance, the blood is the material,

တင်ဆက်မှုမှာ သွေးဟာ အထည်ဒြပ်တစ်ခု ဖြစ်ပြီး

and the razor blade or knife is the tool.

သင်တုန်းဓားက ဒါမှမဟုတ် ဓားဟာ ကိရိယာပါ။

It's all about being there in the real time,

ဒါဟာ အချိန်ကိုက် တည်ရှိခြင်းဖြစ်ပြီး

and you can't rehearse performance,

တင်ဆက်မှုကို ဇာတ်တိုက်လို့ မရပါဘူး။

because you can't do many of these types of things twice -- ever.

အကြောင်းက ဒီလိုအမျိုးအစား အများကြီးကို ဘယ်တော့မှ နှစ်ခါ မလုပ်နိုင်လို့ပါ။

Which is very important, the performance is --

ဒါက အရေးပါပါတယ်၊ တင်ဆက်မှုဆိုတာက ..

you know, all human beings are always afraid of very simple things.

သိတဲ့အတိုင်း လူတွေအားလုံးဟာ အရမ်း ရိုးရှင်းတာတွေကို အမြဲကြောက်ကြတယ်။

We're afraid of suffering, we're afraid of pain,

ဝေဒနာခံစားရတာ ကြောက်တယ်၊ နာကျင်တာကို ကြောက်တယ်၊

we're afraid of mortality.

သေခြင်းတရားကို ကြောက်တယ်။

So what I'm doing --

ဒီတော့ ကျွန်မ ဘာလုပ်နေတာလဲ

I'm staging these kinds of fears in front of the audience.

ဒီကြောက်ရွံမှုတွေကို ပရိတ်သတ်ရှေ့မှောက်မှာ တင်ဆက်နေတာပါ။

I'm using your energy,

သင်တို့ရဲ့ စွမ်းအင်ကို သုံးပြီး

and with this energy I can go and push my body as far as I can.

ဒီစွမ်းအင်နဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို ဝေးနိုင်သမျှ ဝေးဝေး သွားလိုက် တွန်းလိုက် လုပ်နိုင်တာပါ။

And then I liberate myself from these fears.

ပြီးတော့ ဒီအကြောက်တရားတွေကနေ ကိုယ့်ကိုယ်ကို လွတ်မြောက်စေပါတယ်။

And I'm your mirror.

ကျွန်မဟာ သင်တို့ရဲ့ မှန်ပါ

If I can do this for myself, you can do it for you.

ကျွန်မဘာသာ ဒါကိုလုပ်နိုင်ရင် သင်တို့လည်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။

After Belgrade, where I was born,

ကျွန်မမွေးတဲ့ Belgrade နောက်မှာ

I went to Amsterdam.

Amsterdam ကိုသွားခဲ့တယ်။

And you know, I've been doing performances

သိတဲ့အတိုင်း ကျွန်မတင်ဆက်မှုတွေလုပ်နေတာ

since the last 40 years.

လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၄၀ ကတည်းကပါ။

And here I met Ulay,

ပြီးတော့ ဒီမှာ Ulay နဲ့ဆုံခဲ့တယ်။

and he was the person I actually fell in love with.

သူက ကျွန်မ ပထမဆုံး ချစ်မိတဲ့သူပါ။

And we made, for 12 years, performances together.

၁၂ နှစ်လုံးလုံး တင်ဆက်မှုတွေ အတူလုပ်ခဲ့တယ်။

You know the knife and the pistols and the bullets,

သိတယ်နော် ဓားရယ်၊ ပစ္စတိုနဲ့ ကျည်ဆန်တွေဟာ

I exchange into love and trust.

ချစ်ခြင်းနဲ့ ယုံကြည်မှုကို ကျွန်မ ဖလှယ်တာလေ။

So to do this kind work you have to trust the person completely

ဒီတော့ ဒီအလုပ်မျိုးလုပ်ဖို့ ဒီလူကို အပြည့်အဝ ယုံကြည်ဖို့လိုတယ်လေ။

because this arrow is pointing to my heart.

အကြောင်းက မြားက ကျွန်မ နှလုံးသားကို ချိန်နေလို့ပါ။

So, heart beating and adrenaline is rushing and so on,

ဒီတော့ နှလုံးခုန်ခြင်းနဲ့ အန်ဒရီနလင်းက ပြေးဝင်လာနေတာတို့ စတာတွေဟာ

is about trust, is about total trust to another human being.

ယုံကြည်မှုပါ၊ အခြားလူသားကို လုံးဝ ယုံကြည်မှုပါ။

Our relationship was 12 years,

ကျွန်မတို့ရဲ့ သံယောဇဉ်က ၁၂ နှစ်တာပါ။

and we worked on so many subjects, both male and female energy.

အကြောင်းအရာ များစွာလုပ်ခဲ့တယ်၊ အထီးနဲ့အမ စွမ်းအင် နှစ်ခုစလုံးပါ။

And as every relationship comes to an end, ours went too.

သံယောဇဉ်တိုင်းဟာ အဆုံးရှိလာသလိုပဲ ကျွန်မတို့လည်း သွားတာပဲလေ။

We didn't make phone calls like normal human beings do

သာမန်လူတွေ လုပ်သလို ဖုန်းမဆက်ခဲ့ဘူး၊

and say, you know, "This is over."

ပြောရရင် သိတဲ့အတိုင်း "ပြီးပြီလေ"

We walked the Great Wall of China to say goodbye.

နှုတ်ဆက်စကားဆိုဖို့ တရုတ်ပြည်က မဟာတံတိုင်းပေါ် လျှောက်ခဲ့တယ်။

I started at the Yellow Sea, and he started from the Gobi Desert.

ကျွန်မက ပင်လယ်ဝါက စပြီး သူက ဂိုဘီ သဲကန္တာရက စခဲ့တယ်။

We walked, each of us, three months,

တစ်ဦးစီဟာ သုံးလတာ ကီလို နှစ်ထောင့် ငါးရာ

two and a half thousand kilometers.

လျှောက်ခဲ့ကြတယ်။

It was the mountains, it was difficult.

ဒါက တောင်တွေပါ၊ ခက်ခဲခဲ့ပါတယ်။

It was climbing, it was ruins.

ဒါက တက်လှမ်းခြင်းပါ၊ အပျက်အစီးတွေပေါ့။

It was, you know, going through the 12 Chinese provinces,

သိတဲ့အတိုင်း တရုတ် ပြည်နယ် ၁၂ ခုကို ဖြတ်သွားနေတာပါ။

this was before China was open in '87.

ဒါက တရုတ်ပြည်ကို ၈၇ ခုနှစ်မှာ ဖွင့်မပေးခဲ့တုန်းကပါ။

And we succeeded to meet in the middle

နှုတ်ဆက်စကားဆိုဖို့ အလယ်မှာ

to say goodbye.

တွေ့ဆုံနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

And then our relationship stopped.

ဒီနောက် ကျွန်မတို့ဆက်ဆံရေး ရပ်သွားတယ်။

And now, it completely changed how I see the public.

အခုတော့ ဒါက ကျွန်မ လူအများကို ရှုမြင်ပုံကို လုံးဝ ပြောင်းလဲလိုက်တယ်။

And one very important piece I made in those days

အဲဒီအချိန်တွေက ကျွန်မဖန်တီးခဲ့တဲ့ အရေးကြီးတဲ့ လက်ရာတစ်ခုက

was "Balkan Baroque."

"Balkan Baroque" ပါ။

And this was the time of the Balkan Wars,

ဒါက ဘောလ်ကန် စစ်ပွဲတွေဖြစ်တဲ့ အချိန်ဖြစ်ပြီး

and I wanted to create some very strong, charismatic image,

ကျွန်မဟာ အရမ်းပြင်းထန်ပြီး ဩဇာလွှမ်းတဲ့ ပုံရိပ်ကို ဖန်တီးချင်ခဲ့တယ်။

something that could serve for any war at any time,

အချိန်တိုင်း စစ်ပွဲတိုင်းအတွက် တစ်ခုခု အသုံးတည့်အောင်လေ။

because the Balkan Wars are now finished, but there's always some war, somewhere.

အကြောင်းက အခု ဘော်ကန်စစ်ပွဲတွေ ပြီးသွားပေမဲ့ စစ်ဆိုတာက အမြဲရှိနေတာပဲလေ။

So here I am washing

ဒီတော့ ဒီမှာ ကျွန်မ ဆေးကြောနေတာက

two and a half thousand dead, big, bloody cow bones.

သေပြီး၊ ကြီးမားကာ သွေးစွန်းနေတဲ့ နွားရိုး နှစ်သောင်းခွဲပါ။

You can't wash the blood, you never can wash shame off the wars.

သွေးကို ဆေးလို့မရဘူး၊ စစ်ပွဲတွေက အရှက်ကို ဘယ်တော့မှ ဆေးပစ်လို့မရဘူး။

So I'm washing this six hours, six days, and wars are coming off these bones,

ဒီတော့ ဒါကို ဆေးနေတာ ခြောက်ရက်၊ ခြောက်နာရီ၊ အရိုးတွေကနေ စစ်ပွဲတွေ

and becoming possible -- an unbearable smell.

ကွာကျလာပြီး မခံမရပ်နိုင်တဲ့ အနံ့တစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

But then something stays in the memory.

ဒီနောက်မှာ မှတ်ဉာဏ်ထဲမှာ တစ်ခုခု ကျန်နေတယ်။

I want to show you the one who really changed my life,

ကျွန်မ ဘဝကို တကယ်ပဲ ပြောင်းလဲစေခဲ့သူကို ပြသချင်ပါတယ်၊

and this was the performance in MoMa, which I just recently made.

ဒါက MoMa မှာ ကျွန်မ မက​ြာခင်က လုပ်ခဲ့တဲ့ တင်ဆက်မှု တစ်ခုပါ။

This performance -- when I said to the curator,

ဒီတင်ဆက်မှုက...... ပြတိုက်မှုးကို ကျွန်မပြောလိုက်တာက

"I'm just going to sit at the chair,

"ကျွန်မ ထိုင်ခုံမှာ ထိုင်တော့မလို့ပါ၊

and there will be an empty chair at the front,

အရှေ့မှာ ထိုင်ခုံလွတ်တစ်ခုရှိပြီး

and anybody from the public can come and sit as long as they want."

ပရိတ်သတ်ထဲက ဆန္ဒရှိတဲ့လူ လာထိုင်နိုင်ပါတယ်။"

The curator said to me,

ပြတိုက်မှူးက ပြောတာက

"That's ridiculous, you know, this is New York,

" မဖြစ်နိုင်တာကွာ၊ သိသားနဲ့၊ ဒါ New York လေ၊

this chair will be empty,

ခုံကတော့ လွတ်နေမှာပဲ၊

nobody has time to sit in front of you."

မင်းရှေ့မှာထိုင်ဖို့ အချိန်မရှိကြဘူးလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But I sit for three months.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ သုံးလ ထိုင်တယ်။

And I sit everyday, eight hours --

နေ့တိုင်း ရှစ်နာရီထိုင်တယ်။

the opening of the museum --

ပြတိုက် ဖွင့်ချိန်...

and 10 hours on Friday when the museum is open 10 hours,

ပြတိုက် ၁၀ နာရီဖွင့်တဲ့ သောကြာနေ့မှာ ၁၀ နာရီပါ၊

and I never move.

လုံးလုံး မရွှေ့ဘူး။

And I removed the table and I'm still sitting,

စားပွဲကို ဖယ်လိုက်ပြီး ဆက်ထိုင်နေတုန်းပဲ၊

and this changed everything.

ဒါက အရာရာကို ပြောင်းလဲခဲ့တယ်။

This performance, maybe 10 or 15 years ago --

ဒီတင်ဆက်မှုက လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ် ၁၅ နှစ်လောက်ကပါ၊

nothing would have happened.

ဘာမှ ဖြစ်လာခဲ့မှာ မဟုတ်ဘူး။

But the need of people to actually experience something different,

ဒါပေမဲ့ ခြားနားတဲ့ တစ်ခုခုကို တကယ် တွေ့ကြုံခံစားဖို့ လူတွေ လိုအပ်တာက

the public was not anymore the group --

လူထုဟာ အုပ်စုမဟုတ်တော့ဘူး...

relation was one to one.

ဆက်စပ်မှုက တစ်ဦးချင်းစီပဲ။

I was watching these people, they would come and sit in front of me,

ဒီလူတွေကို စောင့်ကြည့်နေတယ်၊ ကျွန်မရှေ့မှာ လာထိုင်ကြပေမဲ့

but they would have to wait for hours and hours and hours

ဒီနေရာကိုရဖို့ နာရီပေါင်းများစွာ စောင့်ဖို့တော့

to get to this position,

လိုခဲ့မှာဖြစ်ပြီး

and finally, they sit.

နောက်ဆုံးမှာ သူတို့ ထိုင်တယ်။

And what happened?

ပြီးတော့ ဘာဖြစ်ခဲ့လဲ။

They are observed by the other people,

သူတို့ကို အခြားလူတွေက စောင့်ကြည့်ကြတယ်။

they're photographed, they're filmed by the camera,

ဓာတ်ပုံရိုက်ခံ၊ ကင်မရာနဲ့ ရုပ်ရှင်ရိုက်ခံရတယ်၊

they're observed by me

ကျွန်မရဲ့ ကြည့်တာခံရတယ်၊

and they have nowhere to escape except in themselves.

သူတို့ကိုယ်တိုင်ကလွဲပြီး လွတ်မြောက်ဖို့ နေရာ မရှိကြဘူး။

And that makes a difference.

ဒါက ထူးခြားမှုတစ်ခု ဖြစ်စေတယ်။

There was so much pain and loneliness,

နာကျင်မှုနဲ့ အထီးကျန်မှု အများကြီးပါ။

there's so much incredible things when you look in somebody else's eyes,

အခြားသူရဲ့ မျက်လုံးတွေထဲ ကြည့်လိုက်ရင် မယုံနိုင်စရာတွေက အများကြီးပါ။

because in the gaze with that total stranger,

အကြောင်းက ဒီအစိမ်းသက်သက်လူရဲ့ ငေးကြည့်မှုထဲမှာ

that you never even say one word -- everything happened.

ကိုယ်က တစ်လုံးမှ မပြောဘူး၊ အရာရာ ဖြစ်ခဲ့တယ်လေ။

And I understood when I stood up from that chair after three months,

သုံးလကြာပြီး ထိုင်ခုံကအထမှာ နားလည်လိုက်တာက ကျွန်မဟာ

I am not the same anymore.

အရင်အတိုင်း မဟုတ်တော့တာပါ။

And I understood that I have a very strong mission,

သိလိုက်တာက ကျွန်မမှာ ဒီအတွေ့အကြုံကို လူတိုင်းဆီ

that I have to communicate this experience

ဆက်သွယ်ဖို့လိုတယ်ဆိုတဲ့ အရမ်းအားကောင်းတဲ့

to everybody.

တာဝန်တစ်ခုရှိတယ်ဆိုတာပါ။

And this is how, for me, was born the idea

ကျွန်မအတွက်တော့ ဒါဟာ ဒြပ်မဲ့ တင်ဆက်မှု

to have an institute of immaterial performing arts.

အနုပညာ ဗိမာန် တစ်ခု ရှိလာဖို့ စိတ်ကူးမွေးဖွား ပုံပါ

Because thinking about immateriality,

ဒြပ်မဲ့အကြောင်းတွေးတာကြောင့် တင်ဆက်မှုဟာ

performance is time-based art.

ကာလကို အခြေခံတဲ့ အနုပညာပါ။

It's not like a painting.

ပန်းချီကားလို မဟုတ်ပါဘူး။

You have the painting on the wall, the next day it's there.

ပန်းချီကားကို နံရံမှာထားတယ်၊ နောက်နေ့ အဲဒီမှာပဲ ရှိတယ်။

Performance, if you are missing it, you only have the memory,

တင်ဆက်မှုက လွတ်သွားရင် မှတ်ဉာဏ်ပဲ ရှိတော့တာပါ။

or the story of somebody else telling you,

ဒါမှမဟုတ် အခြားသူတစ်ယောက်က ပြောတဲ့ ပုံပြင်ပေါ့။

but you actually missed the whole thing.

ဒါပေမဲ့ တကယ်တော့ အကုန်လုံး လွတ်သွားတာပါ။

So you have to be there.

အဲဒီမှာ ရှိဖို့လိုပါတယ်။

And in my point, if you talk about immaterial art,

ကျွန်မ သဘောက ဒြပ်မဲ့အနုပညာ အကြောင်း ရှင်တို့ပြောရင်

music is the highest -- absolutely highest art of all,

ဂီတဟာ အမြင့်ဆုံး.. အားလုံးထဲမှာ တကယ့်ကို အမြင့်ဆုံး အနုပညာပါ။

because it's the most immaterial.

ဒါက ဒြပ်မဲ့ အဖြစ်ဆုံး ဖြစ်လို့ပါ။

And then after this is performance, and then everything else.

ဒါဟာ တင်ဆက်မှုဖြစ်တဲ့နောက်မှတော့ ကျန်တာ အားလုံးရောပေါ့။

That's my subjective way.

ဒါက ကျွန်မရဲ့ ပုဂ္ဂလဓိဋ္ဌာန်ပါ။

This institute is going to happen in Hudson, upstate New York,

ဒီဗိမာန်က New York တောပိုင်း Hudson မှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပြီး

and we are trying to build with Rem Koolhaas, an idea.

Rem Koolhaas စိတ်ကူးနဲ့ ကြိုးစား တည်ဆောက် နေပါတယ်။

And it's very simple.

ပြီးတော့ အရမ်း ရိုးပါတယ်။

If you want to get experience, you have to give me your time.

တွေ့ကြုံခံစားချင်ရင် အချိန်တော့ ပေးဖို့လိုတာပေါ့။

You have to sign the contract before you enter the building,

အဆောက်အဦထဲမဝင်ခင် အချိန်ပြည့် ခြောက်နာရီ နေပါ့မယ်လို့

that you will spend there a full six hours,

သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးဖို့ လိုပါတယ်။

you have to give me your word of honor.

ကျွန်မကို ဂုဏ်ပြုစကား ပြောဖို့လိုတာပေါ့။

It's something so old-fashioned,

ဒါက တော်တော် ရှေးရိုးဆန်တယ် ဆိုပေမဲ့

but if you don't respect your own word of honor and you leave before --

ကိုယ့်ရဲ့ ဂုဏ်ပြုစကားကို မလေးစားရင်တော့ ..အရင်ထွက်သွားပါ။

that's not my problem.

ဒါ ကျွန်မ ကိစ္စမဟုတ်ဘူး။

But it's six hours, the experience.

ဒါပေမဲ့ ဒါ ခြောက်နာရီပါ၊ အတွေ့အကြုံပါ။

And then after you finish, you get a certificate of accomplishment,

ပြီးတဲ့နောက်မှာ အောင်မြင်မှု လက်မှတ်တစ်ခု ရမယ်။

so get home and frame it if you want.

ကြိုက်ရင် အိမ်ရောက်တော့ ဘောင်ကွပ်ပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This is orientation hall.

ဒါဟာ အဝင်ဆောင်ပေါ့။

The public comes in, and the first thing you have to do is dress in lab coats.

လူတွေဝင်လာတော့ ပထမဆုံး လုပ်ရမှာက စမ်းသပ်ခန်း ဝတ်စုံ ဝတ်ဖို့ပါ။

It's this importance

ဒါက ကြည့်သူသက်သက်ကနေ

of stepping from being just a viewer into experimenter.

လက်တွေ့သုသေသီ အဖြစ်တက်လှမ်းခြင်းရဲ့ အရေးကြီးပါမှုပါ။

And then you go to the lockers

ပြီးတော့ အဝတ်ဘီရိုတွေဆီသွားပြီး

and you put your watch, your iPhone, your iPod, your computer

ကိုယ့်နာရီ၊ iPhone IPod နဲ့ ကွန်ပြူတာနဲ့

and everything digital, electronic.

ဒစ်ဂျစ်တယ် ပစ္စည်း အားလုံးကို ထည့်လိုက်ပါ။

And you are getting free time for yourself for the first time.

ပထမဆုံးအကြိမ် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အားလပ်ချိန် ရနေတာပေါ့။

Because there is nothing wrong with technology,

အကြောင်းက နည်းပညာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာမှ မမှားပါဘူး။

our approach to technology is wrong.

နည်းပညာကို ကျွန်မတို့ ချဉ်းကပ်မှုကသာ မှားတာပါ။

We are losing the time we have for ourselves.

ကိုယ့်အတွက်ရှိတဲ့ အချိန် ဆုံးရှုံးနေကြတယ်။

This is an institute to actually give you back this time.

ဒါဟာ သင်တို့ကို အဲဒီအချိန် တကယ်ပဲ ပြန်ပေးတဲ့ ဗိမာန်ပါ။

So what you do here,

ဒီတော့ ဒီမှာ လုပ်ကြတာက

first you start slow walking, you start slowing down.

ပထမ ဖြည်းဖြည်းစလျှောက်တယ်၊ အရှိန်စလျှော့ချတယ်၊

You're going back to simplicity.

ရိုးစင်းမှုဆီ ပြန်သွားနေတာပါ။

After slow walking, you're going to learn how to drink water --

အနှေးလျှောက်ပြီး ရေသောက်ပုံကို သင်ယူတော့မှာပါ။

very simple, drinking water for maybe half an hour.

အရမ်း ရိုးတယ်၊ ရေသောက်တာ နာရီဝက်လောက်ကြာနိုင်တယ်။

After this, you're going to the magnet chamber,

ဒါပြီးတော့ သံလိုက်ဆောင်ကို သွားမယ်၊

where you're going to create some magnet streams on your body.

အဲဒီမှာ ကိုယ်ပေါ်မှာ သံလိုက် စီးကြောင်းတွေ ဖန်တီးမယ်။

Then after this, you go to crystal chamber.

အဲဒီနောက်မှာ သလင်းဆောင်ကို သွားမယ်။

After crystal chamber, you go to eye-gazing chamber,

သလင်းဆောင်ပြီးတော့ ငေးကြည့်ဆောင်ကို သွားမယ်။

after eye-gazing chamber, you go to a chamber where you are lying down.

ငေးကြည့်ဆောင်ပြီးတော့ လဲလျောင်းလို့ရတဲ့ အဆောင်ကို သွားမယ်။

So it's the three basic positions of the human body,

ဒီတော့ ဒါက လူသား ခန္ဓာရဲ့ အခြေခံ အနေအထား သုံးခုပါ။

sitting, standing and lying.

ထိုင်တာ၊ ရပ်တာ၊ လဲလျောင်းတာ။

And slow walking.

ပြီးတော့ အနှေးလျှောက်တာပါ။

And there is a sound chamber.

နောက်ပြီး အသံဆောင်ပါ။

And then after you've seen all of this,

နောက်ပြီး ဒါတွေအားလုံး မြင်ပြီးတဲ့နောက်

and prepared yourself mentally and physically,

ကိုယ့်ကိုယ်ကို စိတ်ရော ရုပ်ပါ ပြင်ဆင်ပါတယ်။

then you are ready to see something with a long duration,

နောက် ဒြပ်မဲ့ အနုပညာလို တစ်ခုခုကို အချိန်ကြာကြာလေး

like in immaterial art.

ကြည့်ဖို့ အသင့်ပြင်ပါတယ်။

It can be music, it can be opera, it can be a theater piece,

ဂီတ၊ အော်ပရာ ပြဇာတ်တင်ဆက်မှု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

it can be film, it can be video dance.

ရုပ်ရှင်၊ ဗီဒီယို အက ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

You go to the long duration chairs because now you are comfortable.

အချိန်ကြာတဲ့ ထိုင်ခုံတွေဆီ သွားပါတယ်၊ အချိန်ကြာတဲ့ ထိုင်ခုံတွေမှာ အခုတော့

In the long duration chairs,

သက်တောင့်သက်သာ ဖြစ်လို့ပါ။

you're transported to the big place where you're going to see the work.

ဒီလက်ရာကို မြင်ရမယ့် နေရာကြီးဆီ အပို့ခံရတယ်။

And if you fall asleep,

ပြီး သင်အိပ်ပျော်သွားရင်

which is very possible because it's been a long day,

ဒါကဖြစ်နိုင်တယ်လေ၊ အကြောင်းက နေ့ကရှည်ကြာပြီကိုး။

you're going to be transported to the parking lot.

ကားရပ်တဲ့နေရာကို အပို့ခံရတော့မှာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And you know, sleeping is very important.

သိတဲ့အတိုင်း အိပ်စက်ခြင်းဟာ အရေးကြီးတယ်လေ။

In sleeping, you're still receiving art.

အိပ်စက်တုန်းမှာ အနုပညာကို လက်ခံရနေတုန်းပါ။

So in the parking lot you stay for a certain amount of time,

ဒီတော့ ကားရပ်တဲ့နေရာမှာ အတော်ကြာလေး သင် နေလိုက်တယ်

and then after this you just, you know, go back,

အဲဒါပြီးတော့ သိတယ်လေ၊ ပြန်သွားတယ်၊

you see more of the things you like to see

ကိုယ်ကြည့်ချင်တာတွေကို ပိုကြည့်တယ်၊

or go home with your certificate.

ဒါမှမဟုတ် အောင်လက်မှတ်နဲ့ အိမ်ပြန်တယ်ပေါ့။

So this institute right now is virtual.

ဒီတော့ အခု ဒီဗိမာန်က အစစ်နီးပါးပါ။

Right now, I am just making my institute in Brazil,

အခု ကျွန်မရဲ့ ဗိမာန်ကို Brazil မှာ ဆောက်နေပါတယ်။

then it's going to be in Australia,

နောက် Australia မှာရှိမယ်၊

then it's coming here, to Canada and everywhere.

ပြီးရင် ဒီကို လာမယ်၊ Canada နဲ့ နေရာတိုင်းမှာပေါ့။

And this is to experience a kind of simple method,

ဒါက ရိုးရှင်းနည်းဖြစ်တဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဘဝရဲ့ ရိုးရှင်းမှုဆီကို

how you go back to simplicity in your own life.

ဘယ်လို ပြန်သွားတာကို တွေ့ကြုံခံစားဖို့ပါ။

Counting rice will be another thing.

ဆန်စေ့ကို ရေတွက်တာကတော့ နောက်တစ်ခုပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

You know, if you count rice you can make life, too.

သိတယ်နော် ဆန်စေ့ကိုရေတာကလည်း ဘဝကို ဖန်တီးနိုင်တယ်လေ။

How to count rice for six hours?

ခြောက်နာရီလုံး ဆန်ကို ဘယ်လိုရေလဲ။

It's incredibly important.

အရမ်း အရေးပါပါတယ်။

You know, you go through this whole range of being bored, being angry,

သိတဲ့အတိုင်း ငြီးငွေ့ခြင်း၊ ဒေါသဖြစ်ခြင်း လုံးဝ မချင့်မရဲဖြစ်ခြင်း၊

being completely frustrated, not finishing the amount of rice you're counting.

ကိုယ်ရေတွက်တဲ့ ဆန်စေ့ ပမာဏ မပြီးခြင်း ဒီ အစဉ်တစ်ခုလုံးကို ဖြတ်သန်းတာပါ။

And then this unbelievable amount of peace you get

နောက်ပြီး ကျေနပ်ဖွယ် အလုပ်ပြီးတဲ့အခါ

when satisfying work is finished --

ယုံနိုင်စရာမရှိတဲ့ ကိုယ်ရတဲ့ အေးချမ်းမှု အတိုင်းအဆ

or counting sand in the desert.

ဒါမှမဟုတ် ကန္တာရထဲမှာ သဲပွင့်ရေတွက်တာ

Or having the sound-isolated situation --

အသံ သီးခြားခွဲထားတဲ့ အခြေအနေ ရနေတာ

that you have headphones, that you don't hear anything,

နားကြပ်တပ်ထားတာ၊ ဘာမှ မကြားရတာ

and you're just there together without sound,

ပြီးတော့ အသံကင်းမဲ့ပြီး တိတ်ဆိတ်မှုကို ခံစားနေတဲ့

with the people experiencing silence, just the simple silence.

လူတွေနဲ့အတူ အဲဒီမှာ အတူရှိနေတာ၊ တကယ့် တိတ်ဆိတ်မှု သက်သက်ပါ။

We are always doing things we like in our life.

ကျွန်မတို့ဟာ ဘဝမှာ ကိုယ်နှစ်သက်တာတွေ အမြဲကို လုပ်နေကြတာပါ။

And this is why you're not changing.

ဒါဟာ မပြောင်းလဲခြင်းရဲ့ အကြောင်းပါ။

You do things in life --

ဘဝမှာ အကြောင်းတရားတွေ ပြုကြတယ်

it's just nothing happens if you always do things the same way.

အရာတွေကို တစ်နည်းတည်း အမြဲလုပ်နေရင် ဘာမှ ဖြစ်မလာတာပဲ ရှိတာပေါ့။

But my method is to do things I'm afraid of, the things I fear,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မရဲ့ နည်းက ကိုယ် ရွံ့တဲ့ အရာတွေ၊ ကြောက်တဲ့ အရာတွေ

the things I don't know,

မသိတဲ့အရာတွေကို လုပ်ဖို့၊

to go to territory that nobody's ever been.

ဘယ်သူမှ မရောက်ဖူးသေးတဲ့ နယ်မြေကို သွားဖို့ပါ။

And then also to include the failure.

နောက်ပြီး ကျရှုံးမှုကို ထည့်သွင်းဖို့ပါ။

I think failure is important

ကျရှုံးမှုဟာ အရေးကြီးတယ်လို့ ထင်တယ်၊

because if you go, if you experiment, you can fail.

အကြောင်းက ကိုယ် သွားရင်၊ လေ့လာ စမ်းသပ်ရင် ကျရှုံးနိုင်တယ်လေ။

If you don't go into that area and you don't fail,

အဲဒီနယ်ပယ်ကို မသွားရင် မကျရှုံးပါဘူး၊

you are actually repeating yourself over and over again.

တကယ်တော့ ကိုယ်ဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ထပ်ကာ ထပ်ကာ ကျော့ကျော့နေတာပါ။

And I think that human beings right now need a change,

အခု လူသားတွေဟာ အပြောင်းအလဲ တစ်ခု လိုအပ်ပြီး လုပ်ဖို့လိုတဲ့

and the only change to be made is a personal level change.

တစ်ခုတည်းသော အပြောင်းအလဲက ကိုယ်ပိုင် အဆင့် ပြောင်းလဲမှုလို့ ထင်ပါတယ်။

You have to make the change on yourself.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုမှာ အပြောင်းအလဲ လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။

Because the only way to change consciousness

အကြောင်းက သိစိတ်နဲ့ ကိုယ့်ဝန်းကျင်က လောကကို

and to change the world around us,

ပြောင်းလဲဖို့ တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းက

is to start with yourself.

ကိုယ်တိုင်က အစပြုတာပါ။

It's so easy to criticize how it's different,

ကွဲပြားတာကို ဝေဖန်ဖို့ဆိုတာ သိပ်လွယ်ပါတယ်၊

the things in the world and they're not right,

လောကထဲက အကြောင်းတွေ မမှန်တာတွေ၊

and the governments are corrupted and there's hunger in the world

အစိုးရတွေ ခြစားတာတွေ၊ ကမ္ဘာမှာ ငတ်ပြတ်တာတွေ၊

and there's wars -- the killing.

စစ်ပွဲတွေ၊ သတ်ဖြတ်တာတွေပေါ့။

But what we do on the personal level --

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ပိုင်အဆင့်မှာ ကျွန်မတို့ လုပ်တာက

what is our contribution to this whole thing?

ဒီတစ်ခုလုံးအတွက် ကိုယ့်ရဲ့ ဆောင်ရွက်မှုက ဘာလဲ။

Can you turn to your neighbor, the one you don't know,

ကိုယ်မသိတဲ့ အိမ်နီးချင်းဘက်ကို လှည့်ပြီး

and look at them for two full minutes in their eyes, right now?

သူတို့ရဲ့မျက်လုံးတွေထဲ နှစ်မိနစ် အပြည့် ကြည့်ပေးနိုင်မလား။

(Chatter)

(အာလာပသလ္လာပ ပြောဆိုသံ)

I'm asking two minutes of your time, that's so little.

ရှင်တို့ရဲ့အချိန် နှစ်မိနစ်ကို တောင်းနေ တာပါ။ တော်တော်တော့ နည်းပါတယ်။

Breathe slowly, don't try to blink, don't be self-conscious.

အသက်ကို ဖြည်းဖြည်းရှူ၊ မျက်တောင်မခတ်နဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတိမထားမိစေနဲ့။

Be relaxed.

ဖြေလျှော့ထားပါ။

And just look a complete stranger in your eyes, in his eyes.

တကယ့် သူစိမ်းတစ်ယောက်ကို သင့်မျက်လုံးဖြင့် သူ့မျက်လုံးထဲကို ကြည့်လိုက်ပါ။

(Silence)

(ဆိတ်ငြိမ်မှု)

Thank you for trusting me.

ယုံကြည်ပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Chris Anderson: Thank you.

Chris Anderson: ကျေးဇူးပါ။

Thank you so much.

ကျေးဇူး အများကြီးတင်ပါတယ်။