Elizabeth Pisani: Sex, drugs and HIV -- let's get rational

Translator: Ivana Stoilkovska Reviewer: Dragan Bocevski

"People do stupid things.

„Луѓето прават глупави работи.

That's what spreads HIV."

Заради тоа ХИВ вирусот се шити низ светот.“

This was a headline in a U.K. newspaper,

Ова, не многу одамна, беше наслов во британскиот весник,

The Guardian, not that long ago.

Гардијан.

I'm curious, show of hands, who agrees with it?

Љубопитна сум, дигнете раце, кој се согласува?

Well, one or two brave souls.

Па, една или две храбри души.

This is actually a direct quote from an epidemiologist

Ова е всушност директен цитат од епидемиолог

who's been in field of HIV for 15 years,

која работи на полето на ХИВ 15 години,

worked on four continents,

која работела на четири континенти

and you're looking at her.

и стои сега пред вас.

And I am now going to argue

Сега ќе објаснам дека

that this is only half true.

ова е само половина од вистината.

People do get HIV because they do stupid things,

Луѓето добиваат ХИВ затоа што прават глупави работи,

but most of them are doing stupid things

но многу од нив прават глупави работи

for perfectly rational reasons.

од совршено разумни причини.

Now, "rational" is the dominant paradigm

Сега, „разумно“ е доминантната парадигма

in public health,

во јавното здравство.

and if you put your public health nerd glasses on,

И ако ги ставите очилата на сезнајко од јавното здравство,

you'll see that if we give people the information that they need

ќе видите дека ако им ги дадете на луѓето потребните информации

about what's good for them and what's bad for them,

за она што е добро, а што лошо за нив,

if you give them the services

ако им дадете услуги кои

that they can use to act on that information,

може да ги користат да дејствуваат со таа информација,

and a little bit of motivation,

малку мотивација,

people will make rational decisions

луѓето ќе донесат разумни одлуки

and live long and healthy lives.

и ќе живеат долг и здрав живот.

Wonderful.

Прекрасно.

That's slightly problematic for me because I work in HIV,

Малку е проблематично за мене затоа што работам во полето на ХИВ,

and although I'm sure you all know

и иако сум сигурна дека сите знаете

that HIV is about poverty and gender inequality,

дека ХИВ се врти околу сиромаштијата и не-еднаквоста на половите

and if you were at TED '07

а ако бевте на TED '07,

it's about coffee prices ...

знаете дека се врти околу цените на кафето;

Actually, HIV's about sex and drugs,

всушност, ХИВ се врти околу сексот и дрогите.

and if there are two things that make

А ако има две работи што ги прави

human beings a little bit irrational,

човечките суштества по малку ирационални,

they are erections and addiction.

тоа се ерекциите и зависностите.

(Laughter)

(смеа)

So, let's start with what's rational for an addict.

Па, ајде да почнеме со она што е разумно за еден зависник.

Now, I remember speaking to an Indonesian friend of mine, Frankie.

Се сеќавам дека зборував со еден мој пријател од Индонезија, Френки.

We were having lunch and he was telling me

Ручавме и тој ми раскажуваше

about when he was in jail in Bali for a drug injection.

за времето кога бил во затвор на Бали за користење на дрога.

It was someone's birthday, and they had very kindly

По повод роденденот на еден од затворениците, многу љубезно од нив,

smuggled some heroin into jail,

успеале да прошверцуваат малку хероин во затворот

and he was very generously sharing it out

а славеникот многу великодушно го делел

with all of his colleagues.

со сите свои колеги.

And so everyone lined up,

Така, сите се подредиле,

all the smackheads in a row,

сите наркомани во еден ред.

and the guy whose birthday it was

А дечкото што славел роденден,

filled up the fit,

го наполнил шприцот

and he went down and started injecting people.

и почнал да им инјектира дрога на луѓето.

So he injects the first guy,

Така, му инјектира на првиот,

and then he's wiping the needle on his shirt,

потоа ја избришал иглата од кошулата

and he injects the next guy.

па му инјектира од дрогата на следниот итн.

And Frankie says, "I'm number 22 in line,

Франки рече, „Јас бев дваесет и втори на ред,

and I can see the needle coming down towards me,

и ја гледав иглата како оди накај мене,

and there is blood all over the place.

и има крв насекаде.

It's getting blunter and blunter.

Станува се потапа и потапа.

And a small part of my brain is thinking,

Еден мал дел од мојот мозок си вели:

'That is so gross

„Ова е одвратно

and really dangerous,'

и навистина опасно“

but most of my brain is thinking,

но најголемиот дел од мојот мозок си вели:

'Please let there be some smack left

„Те молам нека остане дрога за мене

by the time it gets to me.

кога ќе ми дојде редот.

Please let there be some left.'"

Те молам, нека има малку за мене““

And then, telling me this story,

И кога ми ја раскажуваше приказнава,

Frankie said,

Френки рече:

"You know ... God,

„Знаеш, господе,

drugs really make you stupid."

дрогата навистина те заглупавува.“

And, you know, you can't fault him for accuracy.

Знаете, не може да го обвинувате за точноста,

But, actually, Frankie, at that time,

но, всушност, Френки, во тоа време,

was a heroin addict and he was in jail.

бил зависник од хероин и бил во затвор.

So his choice was either

Така неговиот избор бил

to accept that dirty needle or not to get high.

или да ја прифати таа нечиста игла или да не стане „хај“.

And if there's one place you really want to get high,

А ако има едно место каде што навистина сакаш да си „хај“

it's when you're in jail.

тоа е кога си во затвор.

But I'm a scientist

Но, јас сум научник,

and I don't like to make data out of anecdotes,

и не сакам да изведувам податоци од анегдоти,

so let's look at some data.

па ајде да погледаме малку податоци.

We talked to 600 drug addicts

Зборувавме со 600 зависници

in three cities in Indonesia,

во три градови во Индонезија,

and we said, "Well, do you know how you get HIV?"

и ги прашавме „Добро, знаете ли како се добива ХИВ?“

"Oh yeah, by sharing needles."

„О, да. Преку користење на исти игли“

I mean, nearly 100 percent. Yeah, by sharing needles.

Гледате, скоро 100 проценти. Да, преку делење игли.

And, "Do you know where you can get a clean needle

И, „Знаете ли каде да набавите чиста игла

at a price you can afford to avoid that?"

за цена која може да си ја дозволите за да го избегнете тоа?“

"Oh yeah." Hundred percent.

„О да“ 100 проценти.

"We're smackheads; we know where to get clean needles."

„Наркомани сме, знаеме каде да најдеме чисти игли.“

"So are you carrying a needle?"

„Па, носите ли игла со себе?“

We're actually interviewing people on the street,

Ние ги прашувавме луѓево на улица,

in the places where they're hanging out and taking drugs.

на местата на кои излегуваат и земаат дрога.

"Are you carrying clean needles?"

„Носите ли чисти игли со себе?“

One in four, maximum.

Еден од четири, максимум.

So no surprises then that

Така, не е изненадување

the proportion that actually used clean needles

што пропорцијата на оние што навистина користеле чисти игли

every time they injected in the last week

секогаш кога вбризгале дрога претходната недела

is just about one in 10,

е само околу еден од десет,

and the other nine in 10 are sharing.

а другите девет од десет дела иста игла.

So you've got this massive mismatch;

Така се добива оваа огромна разлика.

everyone knows that

Сите знаат дека

if they share they're going to get HIV,

ако делат иста игла ќе добијат ХИВ,

but they're all sharing anyway.

но сепак делат.

So what's that about? Is it like you get a better high if you share or something?

Зошто е тоа така? Дали ти е подобар трипот ако делиш или нешто?

We asked that to a junkie and they're like, "Are you nuts?"

Го поставивме ова прашање на еден наркоман чија реакција беше: „Луди ли сте?“

You don't want to share a needle anymore than you want

Не сакаш да делиш игла ништо повеќе отколку што сакаш да

to share a toothbrush even with someone you're sleeping with.

делиш четка за заби, дури и со некој со кој спиеш.

There's just kind of an ick factor there.

Тука постои одреден „бљак“ фактор.

"No, no. We share needles because we don't want to go to jail."

Не, не. Делиме игли бидејќи не сакаме да одиме во затвор.’

So, in Indonesia at this time,

Во тој момент во Индонезија,

if you were carrying a needle and the cops rounded you up,

ако носиш игла и ако те собере полицијата,

they could put you into jail.

може да завршиш во затвор.

And that changes the equation slightly, doesn't it?

Ова малку ја менува равенката, нели?

Because your choice now is either

Затоа што вашиот избор сега е -

I use my own needle now,

да ја користам мојата игла сега

or I could share a needle now

или да делам игла со некого во овој момент и

and get a disease that's going to

да добијам болест што можеби

possibly kill me 10 years from now,

ќе ме убие 10 години подоцна,

or I could use my own needle now

или, да ја користам својата игла и

and go to jail tomorrow.

да одам во затвор утре.

And while junkies think that

И, иако наркоманите мислат дека навистина

it's a really bad idea to expose themselves to HIV,

е лоша идеја да се изложуваат себе си на ХИВ,

they think it's a much worse idea

сметаат дека е уште полошо да

to spend the next year in jail

ја поминат наредната година во затвор,

where they'll probably end up in Frankie's situation

каде веројатно би се нашле во ситуација слична на онаа на Френки

and expose themselves to HIV anyway.

и секако би се изложиле на вирусот.

So, suddenly it becomes perfectly rational

Така, одеднаш, станува совршено разумно

to share needles.

да се делат иглите.

Now, let's look at it from a policy maker's point of view.

Сега, да го погледнеме ова од законодавна перспектива.

This is a really easy problem.

Ова е навистина лесен проблем.

For once, your incentives are aligned.

За прв пат, мотивите се на исто рамниште.

We've got what's rational for public health.

Од една страна е она што е разумно за јавното здравство.

You want people to use clean needles --

Сакаме луѓето да користат чисти игли,

and junkies want to use clean needles.

а и наркоманите сакаат да користат чисти игли.

So we could make this problem go away

Така, би можеле да го избришеме проблемот

simply by making clean needles universally available

само со тоа што ќе направиме чистите игли да бидат достапни насекаде

and taking away the fear of arrest.

и да го отстраниме стравот од апсење.

Now, the first person to figure that out

Првата личност што го сфати тоа

and do something about it on a national scale

и направи нешто на национално ниво,

was that well-known, bleeding heart liberal

беше познатата либералка во душа

Margaret Thatcher.

Маргарет Тачер.

And she put in the world's first

Таа ја основаше првата национална

national needle exchange program,

програма за замена на игли во светот

and other countries followed suit: Australia, The Netherlands and few others.

и други држави го повторија истото - Австралија, Холандија и уште неколку,

And in all of those countries, you can see,

и во сите овие земји, како што гледате,

not more than four percent of injectors

никогаш не се заразиле повеќе од 4%

ever became infected with HIV.

од луѓето со ХИВ.

Now, places that didn't do this -- New York City for example,

На местата каде не постои ваква програма, Њу Јорк, на пример,

Moscow, Jakarta --

Москва, Џакарта,

we're talking, at its peak,

зборуваме за неговиот врв,

one in two injectors

еден од двајца наркомани

infected with this fatal disease.

се заразени со оваа фатална болест

Now, Margaret Thatcher didn't do this

Сега, Маргарет Тачер не го направи ова

because she has any great love for junkies.

затоа што многу ги сака наркоманите.

She did it because she ran a country

Го стори ова бидејќи водеше земја

that had a national health service.

што имаше национален здравствен сервис.

So, if she didn't invest in effective prevention,

Па така, ако не инвестираше во ефективна превенција,

she was going to have pick up the costs

ќе мораше да ги плати трошоците

of treatment later on,

за лечење подоцна,

and obviously those are much higher.

а очигледно тие се многу повисоки.

So she was making a politically rational decision.

Значи таа донесе разумна политичка одлука.

Now, if I take out my

Сега, ако ги извадам моите

public health nerd glasses here

очила на сезнајко од јавното здравство

and look at these data,

и погледнам

it seems like a no-brainer, doesn't it?

изгледа многу просто, нели.

But in this country,

Но во земјава,

where the government apparently does not feel compelled

каде владата очигледно не чувствува обврска

to provide health care for citizens, (Laughter)

да им обезбеди здравствена заштита на своите граѓани,

we've taken a very different approach.

имаме сосема различен пристап.

So what we've been doing in the United States

Така, она што го правиме во САД

is reviewing the data -- endlessly reviewing the data.

е прегледување на податоците, бескрајно прегледување на податоците.

So, these are reviews of hundreds of studies

Така се прегледуваат стотици студии

by all the big muckety-mucks

на сите фиљан научници

of the scientific pantheon in the United States,

во научниот пантеон во САД,

and these are the studies that show

и сите овие студии покажуваат

needle programs are effective -- quite a lot of them.

дека програмите од тој тип се ефективни, прилично голем дел од нив.

Now, the ones that show that needle programs aren't effective --

Сега, оние кои покажуваат дека програмите за замена на игли не се ефективни -

you think that's one of these annoying dynamic slides

сигурно мислите дека ова е еден од оние досадни динамични слајдови

and I'm going to press my dongle and the rest of it's going to come up,

и дека ќе го притиснам копчето и дека вториот дел ќе се појави,

but no -- that's the whole slide.

но, не, тоа е целиот слајд.

(Laughter)

(смеа)

There is nothing on the other side.

Нема ништо на другата страна.

So, completely irrational,

Значи сосема неразумно.

you would think.

би помислиле,

Except that, wait a minute, politicians are rational, too,

освен што, почекајте малку, политичарите се исто така разумни.

and they're responding to what they think the voters want.

и одговараат на она што мислат дека гласачите го сакаат.

So what we see is that voters respond

Така она што го гледаме дека гласачите реагираат многу

very well to things like this

добро на вакво нешто

and not quite so well to things like this.

и не баш толку добро на вакво нешто.

(Laughter)

(смеа)

So it becomes quite rational

Така станува многу разумно да им

to deny services to injectors.

им се одбие правото на услуги на наркоманите.

Now let's talk about sex.

Сега да зборуваме за сексот.

Are we any more rational about sex?

Дали сме бар малку поразумни во врска со сексот?

Well, I'm not even going to address

Секако, нема да се осврнам на

the clearly irrational positions

видливо неразумните позиции

of people like the Catholic Church,

на сличните на католичката црква,

who think somehow that if you give out condoms,

кои некако се убедени дека ако раздавате кондоми

everyone's going to run out and have sex.

сите ќе излезат и ќе имаат секс.

I don't know if Pope Benedict

Не знам дали Папата Бенедикт

watches TEDTalks online,

ги гледа овие TEDTalks на интернет,

but if you do, I've got news for you Benedict --

но ако го гледаш ова, имам нешто да ти кажам Бенедикт.

I carry condoms all the time

Носам кондоми со себе секогаш,

and I never get laid.

но никогаш не завршувам во кревет со некого.

(Laughter) (Applause)

(смеа)

It's not that easy!

Не е така лесно.

Here, maybe you'll have better luck.

Еве, можеби вие ќе имате повеќе среќа.

(Applause)

(Аплауз)

Okay, seriously,

Во ред, сериозно,

HIV is actually not that easy

всушност и не е така лесно да се

to transmit sexually.

пренесе ХИВ по сексуален пат.

So, it depends on how much virus there is

Тоа зависи од количината на вирусот во

in your blood and in your body fluids.

вашата крв и во вашите телесни течности.

And what we've got is a very, very high level of virus

А она што го имаме е многу, многу високо ниво на вирусот

right at the beginning when you're first infected,

веднаш на почетокот, веднаш по инфицирањето,

then you start making antibodies,

потоа почнувате да создавате антитела,

and then it bumps along at quite low levels

и тогаш вирусот се спушта на прилично ниско ниво

for a long time -- 10 or 12 years --

за долго време, 10 или 12 години,

you have spikes if you get another sexually transmitted infection.

имате врвови ако добиете друга сексуално пренослива инфекција,

But basically, nothing much is going on

но генерално, ништо посебно не се случува

until you start to get symptomatic AIDS,

додека да почнете да добивате симптоми на СИДА.

and by that stage,

А веќе во таа фаза, овде,

you're not looking great, you're not feeling great,

не изгледате добро, не се чувствувате добро,

you're not having that much sex.

немате баш многу односи.

So the sexual transmission of HIV

Значи. сексуалното пренесување на ХИВ

is essentially determined by how many partners you have

е всушност одредено од бројот на партнери кои ги имате

in these very short spaces of time

во овие многу кратки периоди на време

when you have peak viremia.

кога имате висока виремиа.

Now, this makes people crazy

Е ова ги полудува луѓето,

because it means that you have to talk about

затоа што значи дека треба да зборувате за

some groups having more sexual partners

некои групи кои имаат повеќе сексуални партнери

in shorter spaces of time than other groups,

во пократки временски периоди од други групи,

and that's considered stigmatizing.

а тоа се смета за стигматизирачко.

I've always been a bit curious about that

Секогаш сум била љубопитна околу тоа

because I think stigma is a bad thing,

бидејќи мислам дека стигмата е лоша,

whereas lots of sex is quite a good thing,

а многу секс е навистина добра работа,

but we'll leave that be.

но да го оставиме тоа.

The truth is that 20 years

Вистината е дека 20 години

of very good research

на многу добри истражувања

have shown us that

ни покажаа дека

there are groups that are more likely to turnover

има групи кои имаат поголема веројатност да

large numbers of partners in a short space of time.

имаат поголем број на партнери во пократок временски период,

And those groups are, globally,

а овие групи, глобално се

people who sell sex and their more regular partners.

луѓето кои продаваат секс и нивните поредовни партнери,

They are gay men on the party scene

исто така и хомосексуалците кои се редовни на журките

who have, on average, three times more partners

кои, во просек, имаат три пати повеќе партнери од

than straight people on the party scene.

хетеросексуалците кои се редовни на журките.

And they are heterosexuals

И тоа се хетеросексуалци

who come from countries that have

од држави кои имаат

traditions of polygamy

традиција на полигамност

and relatively high levels of female autonomy,

и релативно високо ниво на женска автономија,

and almost all of those countries are in east or southern Africa.

а скоро сите од овие држави се во источна или јужна Африка.

And that is reflected in the epidemic that we have today.

И тоа се рефлектира во епидемијата што ја имаме денес.

You can see these horrifying figures from Africa.

Така, може да ги видите овие застрашувачки бројки од Африка.

These are all countries in southern Africa

Сите овие се држави во јужна Африка

where between one in seven,

каде помеѓу еден од седум и

and one in three

еден од тројца

of all adults,

од сите возрасни

are infected with HIV.

се заразени со ХИВ.

Now, in the rest of the world,

Но, во остатокот од светот,

we've got basically nothing going on in the general population --

во основа не се случува ништо значајно во генералната популација,

very, very low levels --

има многу, многу ниско ниво на ХИВ

but we have extraordinarily high levels of HIV

но има невообичаено високо ниво на ХИВ

in these other populations who are at highest risk:

во овие други високоризични популации,

drug injectors, sex workers

интравенозните наркомани, сексуалните работници,

and gay men.

и хомосексуалните мажи.

And you'll note, that's the local data from Los Angeles:

Може да забележите дека ова се локални податоци од Лос Анџелес.

25 percent prevalence among gay men.

25 проценти преваленција кај хомосексуалните мажи.

Of course, you can't get HIV just by having unprotected sex.

Секако, не можете да се заразите со ХИВ само преку незаштитен секс.

You can only HIV by having unprotected sex

Може да добиете ХИВ само преку незаштитен секс

with a positive person.

со ХИВ-позитивна личност.

In most of the world,

Во најголемиот дел од светот

these few prevention failures

без да се земат предвид овие

notwithstanding,

неколку неуспеси при превенцијате,

we are actually doing quite well these days

добро ни оди деновиве

in commercial sex:

во комерцијалниот секс.

condom use rates are between 80 and 100 percent

Кондоми се користат во 80 до 100 проценти

in commercial sex in most countries.

при комерцијален секс во најголем дел од земјите.

And, again, it's because of an alignment of the incentives.

И повторно, тоа се случува поради изедначувањето на мотивите.

What's rational for public health

Она што е разумно за јавното здравство

is also rational for individual sex workers

е подеднакво разумно и за индивидуалните сексуални работници

because it's really bad for business to have another STI.

бидејќи е навистина лошо за бизнисот да имате уште една сексуално пренослива болест.

No one wants it.

Никој не го сака тоа.

And, actually, clients don't want to go home with a drip either.

И, всушност, ни клиентите не сакаат да си одат дома со зараза.

So essentially, you're able to achieve

Занчи, во суштина, може да се постигне

quite high rates of condom use in commercial sex.

прилично висока стапка на користење на кондоми при комерцијален секс.

But in "intimate" relations

Но во „интимни“ врски,

it's much more difficult because,

тоа е многу потешко бидејќи со

with your wife or your boyfriend

вашата сопруга или момче,

or someone that you hope might turn into one of those things,

или со некој за кого се надевате дека ќе ви стане момче или девојка,

we have this illusion of romance

имаме илузија на романтика и

and trust and intimacy,

доверба и интимност,

and nothing is quite so unromantic

а нема ништо помалку романтично од

as the, "My condom or yours, darling?" question.

прашањето „Мојот или твојот кондом,душо?“.

So in the face of that,

И со оглед на тоа

you really need quite a strong incentive

потребен ви е навистина силен мотив

to use condoms.

за користење на кондом.

This, for example, this gentleman is called Joseph.

Ова, на пример. Овој господин се вика Џозеф.

He's from Haiti and he has AIDS.

Тој е од Хаити и има СИДА,

And he's probably not having a lot of sex right now,

и веројатно нема многу секс во моментов,

but he is a reminder in the population,

но тој е потсетник за остатокот од популацијата,

of why you might want to be

зошто би сакале да

using condoms.

користите кондоми.

This is also in Haiti and is a reminder

Ова е исто така на Хаити и, веројатно, е потсетник

of why you might want to be having sex, perhaps.

за причините поради кои би сакале да имате секс.

Now, funnily enough, this is also Joseph

Но, за чудо, ова е исто така Џозеф

after six months on antiretroviral treatment.

по шест месечна антиретровирална терапија.

Not for nothing do we call it the Lazarus Effect.

Не попусто ја нарекуваме Лазаров ефект.

But it is changing the equation

Но, тоа ја менува равенката

of what's rational

на она што е разумно

in sexual decision-making.

при донесување одлуки во врска со сексот.

So, what we've got --

Така сега -

some people say, "Oh, it doesn't matter very much

некои луѓе велат: „О, па и не е многу важно

because, actually, treatment is effective prevention

бидејќо сега, всушност терапијата е ефективна превенција

because it lowers your viral load and therefore

бидејќи го намалува количеството на вирус во организмот и така

makes it more difficult to transmit HIV."

тој потешко се пренесува.“

So, if you look at the viremia thing again,

Така, ако го погледнеме повторно дијаграмот на виремијата,

if you do start treatment when you're sick,

ако почнете со лечење кога сте болни,

well, what happens? Your viral load comes down.

што се случува? Количеството на вирус во организмот се намалува.

But compared to what? What happens if you're not on treatment?

Но во однос на што? Што ќе се случи ако не се лечите?

Well, you die,

Па, умирате, и

so your viral load goes to zero.

количеството на вирус кој го носите се спушта до 0.

And all of this green stuff here, including the spikes --

А целава оваа зелена зона, вклучувајќи ги и врвовите,

which are because you couldn't get to the pharmacy,

кои се појавуваат затоа што не сте стигнале да отидете до аптека,

or you ran out of drugs, or you went on a three day party binge

или сте снемале лекови, или сте биле на тридневна журка

and forgot to take your drugs,

па сте заборавиле да ги земете лековите,

or because you've started to get resistance, or whatever --

или сте почнале да станувате отпорни на нив, или што и да е,

all of that is virus

сето тоа е вирус

that wouldn't be out there, except for treatment.

кој не би бил таму, ако го нема лечењето.

Now, am I saying, "Oh, well, great prevention strategy.

Сега, дали велам, о па добро, одлична превентивна стратегија,

Let's just stop treating people."

ајде да престанеме со лечењето на луѓето?

Of course not, of course not.

Секако дека не. Секако дека не,

We need to expand antiretroviral treatment as much as we can.

мора да ја прошириме антиретровиралната терапија колку што можеме повеќе.

But what I am doing is calling into question

Но јас всушност ги доведувам во прашање

those people who say that more treatment

тврдењата на луѓето кои велат дека зголемено лечење

is all the prevention we need.

е целата превенција која ни е потребна.

That's simply not necessarily true,

Тоа едноставно не мора да биде точно,

and I think we can learn a lot from the experience of gay men

и мислам дека може многу да научиме од искуствата на хомосексуалците

in rich countries where treatment has been widely available

од богатите земји каде лечењето е широко распространето

for going on 15 years now.

веќе 15 години

And what we've seen is

а она што го гледаме е дека

that, actually, condom use rates,

взушност стапката на користење на кондоми,

which were very, very high --

која беше многу висока -

the gay community responded very rapidly to HIV,

хомосексуалната заедница многу брзо одговори на ХИВ

with extremely little help

со екстремно малку помош од

from public health nerds, I would say --

сезнајковците од јавното здравство,

that condom use rate has come down dramatically since treatment

сега гледаме дека стапката на користење на кондоми драматично опадна откако

for two reasons really:

лечењето стана достапно, генерално од две причини.

One is the assumption of, "Oh well,

Едната е претпоставката: „Па,

if he's infected, he's probably on meds,

ако е инфициран, веројатно е под лекови,

and his viral load's going to be low, so I'm pretty safe."

и нема да има голема количина на вирус во организмот, па ќе бидам доста безбеден“

And the other thing is that people are simply

А од друга страна, луѓето едноставно

not as scared of HIV

не се толку исплашени од ХИВ

as they were of AIDS, and rightly so.

како што се плашеа од СИДА-та, и со право.

AIDS was a disfiguring disease that killed you,

СИДА e изобличувачка болест што те убива,

and HIV is an invisible virus

а ХИВ е невидлив вирус

that makes you take a pill every day.

поради кој мора да земаш пилула секој ден.

And that's boring,

А тоа е досадно,

but is it as boring as

но дали е исто толку досадно како

having to use a condom every time you have sex,

обврската да користите кондом секој пат кога имате секс,

no matter how drunk you are,

без разлика колку сте пијани,

no matter how many poppers you've taken, whatever?

без разлика колку дрога сте земале, што и да е?

If we look at the data, we can see that

Ако ги погледнеме податоците, може да се забележи дека

the answer to that question

одговорот на ова прашање е

is, mmm.

мхммм.

So these are data from Scotland.

Ова се податоци од Шкотска.

You see the peak in drug injectors

Го гледате врвот на вирусот кај интравенозните наркомани

before they started the national needle exchange program.

пред почетокот на националната програма за замена на игли.

Then it came way down.

Тогаш нагло се спушти и

And both in heterosexuals -- mostly in commercial sex --

тоа подеднакво кај хетеросексуалците, најмногу кај комерцијалниот секс

and in drug users,

и кај наркоманите,

you've really got nothing much going on after treatment begins,

не се случува ништо посебно откако терапијата станува достапна,

and that's because of that alignment of incentives

а тоа е поради она изедначување на мотивите

that I talked about earlier.

за кое зборував претходно.

But in gay men,

Но кај хомосексуалните мажи.

you've got quite a dramatic rise

има прилично драматичен пораст

starting three or four years

кој почнува 3-4 години

after treatment became widely available.

откако терапијата стана достапна на голема територија.

This is of new infections.

Ова се нови заразени.

What does that mean?

Што значи ова?

It means that the combined effect of being less worried

Значи дека комбинираниот ефект на помала загриженост и

and having more virus out there in the population --

постоењето на поголема количина на вирусот раширена во популацијата,

more people living longer, healthier lives,

повеќе луѓе кои живеат подолги, поздрави животи,

more likely to be getting laid

со поголеми шанси да имаат секс

with HIV --

со ХИВ,

is outweighing the effects of lower viral load,

ги надминува ефектите на ниската количина на вирус,

and that's a very worrisome thing.

а тоа е многу загрижувачко.

What does it mean?

Што тоа точно значи?

It means we need to be doing more prevention the more treatment we have.

Значи дека колку подостапна терапија имаме, треба толку повеќе да се концентрираме на превенција.

Is that what's happening?

Дали тоа се случува?

No, and I call it the "compassion conundrum."

Не. Јас тоа го нарекувам парадоксот на сочувството.

We've talked a lot about compassion the last couple of days,

Зборувавме многу за сочувството овие два дена.

and what's happening really is that people are

А она што навистина се случува е дека луѓето

unable quite to bring themselves to put in

не можат да се натераат себе си да обезбедат

good sexual and reproductive health services for sex workers,

добри здравствени услуги за сексуалните работници,

unable quite to be giving out needles to junkies.

да им делат игли на наркоманите,

But once they've gone from being

но кога еднаш ќе престанат да бидат

transgressive people whose behaviors we don't want to condone

личности преку чие однесување не сакаме да поминеме,

to being AIDS victims,

и ќе станат жртви на СИДА-та

we come over all compassionate

тогаш стануваме многу сочувствителни со нив

and buy them incredibly expensive drugs for the rest of their lives.

и им купуваме неверојатно скапи лекови до крајот на нивните животи.

It doesn't make any sense

Нема никаква смисла

from a public health point of view.

од гледната точка на јавното здравство.

I want to give what's very nearly the last word to Ines.

Сакам да и го дадам, скоро последниот збор, на Инес.

Ines is a a transgender hooker on the streets of Jakarta;

Инес е транссексуална проститутка на улиците на Џакарта.

she's a chick with a dick.

Таа е женска со пенис.

Why does she do that job?

Зошто го работи тоа?

Well, of course, because she's forced into it

Па, секако, затоа што била натерана со сила,

because she doesn't have any better option, etc., etc.

затоа што нема подобар избор и тн, итн,

And if we could just teach her to sew

но ако ја научиме да шие и

and get her a nice job in a factory, all would be well.

и обезбедиме убава работа во фабрика се ќе биде добро.

This is what factory workers earn in an hour in Indonesia:

Ова е сумата која се заработува во фабрика во Индонезија за 1 час,

on average, 20 cents.

20 центи во просек.

It varies a bit province to province.

Малку варира од провинција до провинција.

I do speak to sex workers, 15,000 of them

Јас разговарав со 150.000 сексуални работници

for this particular slide,

баш за овој слајд.

and this is what sex workers

И ова е сумата која сексуалните работници

say they earn in an hour.

тврдат дека ја заработуваат за 1 час.

So it's not a great job, but for a lot of people

Секако, не е добра работа, но за многу луѓе

it really is quite a rational choice.

тоа е навистина разумен избор.

Okay, Ines.

Во ред, Инес.

We've got the tools, the knowledge and the cash,

Ги имаме алатките, знаењето и парите,

and commitment to preventing HIV too.

и обврската да го спречиме ширењето на ХИВ.

Ines: So why is prevalence still rising?

Инес: Зошто тогаш бројот на заразените расте?

It's all politics.

Се е политика.

When you get to politics, nothing makes sense.

Кога ќе стигнете до политиката, ништо нема смисла.

Elizabeth Pisani: "When you get to politics, nothing makes sense."

Елизабет Писани: „Кога ќе стигнете до политиката, ништо нема смисла“

So, from the point of view of a sex worker,

Значи, од гледната точка на сексуален работник,

politicians are making no sense.

политичарите немаат смисла.

From the point of view of a public health nerd,

Од гледната точка на сезнајко од јавното здравство,

junkies are doing dumb things.

наркоманите прават глупави работи.

The truth is that everyone has a different rationale.

Тоа што сакам да го кажам е дека секој има различно начело.

There are as many different ways of being rational

Има толку начини да се биде разумен

as there are human beings on the planet,

колку што има луѓе на планетата,

and that's one of the glories of human existence.

и тоа е една од убавите работи на човековото постоење

But those ways of being rational

Но овие начини да се биде разумен

are not independent of one another,

не се меѓусебно независни.

so it's rational for

Значи разумно е за

a drug injector to share needles

интравенозен наркоман да споделува игли,

because of a stupid decision that's made by a politician,

заради глупава одлука донесена од политичар,

and it's rational for a politician

и е разумно за политичар да

to make that stupid decision

ја донесе таа глупава одлука

because they're responding to

затоа што одговара на

what they think the voters want.

она што мисли дека гласачите го сакаат.

But here's the thing:

Но еве што е работата:

we are the voters.

Ние сме гласачите.

We're not all of them, of course, but TED is a community of opinion leaders.

Ние секако не сме сите, но ТЕД е заедница на влијателни водачи

And everyone who's in this room,

и секој кој е во оваа соба,

and everyone who's watching this out there on the web,

и секој кој го гледа ова преку интернет,

I think, has a duty to demand of their politicians

мислам дека е должен да бара од своите политичари

that we make policy based on scientific evidence

да се донесат правила базирани на научни докази и

and on common sense.

на здрав разум,

It's going to be really hard for us

Ќе ни биде многу тешко

to individually affect what's rational

индивидуално да влијаеме врз она што е разумно

for every Frankie and every Ines out there,

за секој Френки и секоја Инес во светот.

but you can at least use your vote

Но можете барем да го искористите својот глас

to stop politicians doing stupid things

за да ги спречите политичарите да донесуваат глупави одлуки

that spread HIV.

кои го шират ХИВ вирусот.

Thank you.

Благодарам.

(Applause)

(Аплауз)