Elizabeth Pisani: Sex, drugs and HIV -- let's get rational

Elizabeth Pisani: Seks, uyuşturucu ve HIV -- haydi mantıklı olalım

Çeviri: Cagla Taskin Gözden geçirme: Isil Arican

"People do stupid things.

"İnsanlar aptalca şeyler yaparlar.

That's what spreads HIV."

HIV'i yaygınlaştıran budur."

This was a headline in a U.K. newspaper,

Bu, bir Birleşik Krallık gazetesinde, The Guardian'da

The Guardian, not that long ago.

çok da eski olmayan bir manşetti.

I'm curious, show of hands, who agrees with it?

Merak ediyorum -- ellerinizi kaldırın -- kimler katılıyor?

Well, one or two brave souls.

Peki, bir-iki cesur ruh.

This is actually a direct quote from an epidemiologist

Bu aslında, 15 yıldır HIV alanında olan,

who's been in field of HIV for 15 years,

dört kıtada çalışmış

worked on four continents,

bir epidemiyologdan doğrudan bir alıntı

and you're looking at her.

ve şu an ona bakıyorsunuz.

And I am now going to argue

Şimdi ise bunun sadece yarısının

that this is only half true.

doğru olduğunu tartışacağım.

People do get HIV because they do stupid things,

İnsanlar HIV kapıyorlar çünkü aptalca şeyler yapıyorlar,

but most of them are doing stupid things

ama çoğu aptalca şeyleri, tamamen

for perfectly rational reasons.

mantıklı sebepler için yapıyorlar.

Now, "rational" is the dominant paradigm

Şimdi, "mantıklı", halk sağlığında

in public health,

baskın olan paradigmadır.

and if you put your public health nerd glasses on,

Eğer "halk sağlığı ineği" gözlüklerinizi takarsanız,

you'll see that if we give people the information that they need

göreceksiniz ki, insanlara ihtiyaçları olan bilgiyi verirsek,

about what's good for them and what's bad for them,

neyin iyi neyin kötü olduğunun bilgisini,

if you give them the services

ve bu bilgiyi kullanarak hareket edebilecekleri

that they can use to act on that information,

hizmetler sağlarsanız

and a little bit of motivation,

ve biraz da motivasyon,

people will make rational decisions

insanlar mantıklı kararlar alacaklardır

and live long and healthy lives.

ve uzun, sağlıklı hayatlar süreceklerdir.

Wonderful.

Şahane.

That's slightly problematic for me because I work in HIV,

Bu, benim için kısmen sorunlu çünkü HIV üzerine çalışıyorum,

and although I'm sure you all know

gerçi, eminim hepiniz biliyorsunuz ki

that HIV is about poverty and gender inequality,

HIV yoksulluk ve cinsiyet ayrımcılığı ile ilgili,

and if you were at TED '07

ve eğer TED '07'ye katıldıysanız,

it's about coffee prices ...

kahve fiyatlarıyla ilgili;

Actually, HIV's about sex and drugs,

aslında, HIV seks ve uyuşturucuyla ilgilidir.

and if there are two things that make

Eğer insan oğlunu biraz mantıksız

human beings a little bit irrational,

yapan iki şey varsa,

they are erections and addiction.

bunlar ereksiyon ve bağımlılıktır.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So, let's start with what's rational for an addict.

Öyleyse, bir bağımlı için mantıklı olanla başlayalım.

Now, I remember speaking to an Indonesian friend of mine, Frankie.

Şimdi, Endonezyalı bir arkadaşım, Frankie ile konuşmamı hatırlıyorum.

We were having lunch and he was telling me

Öğle yemeği yiyorduk, ve bana Bali'de uyuşturucu

about when he was in jail in Bali for a drug injection.

kullanmaktan hapiste olduğu zamandan bahsediyordu.

It was someone's birthday, and they had very kindly

Birinin doğum günüymüş, ve çok nazikçe düşünüp

smuggled some heroin into jail,

hapishaneye gizlice eroin sokmuşlar,

and he was very generously sharing it out

ve o, son derece cömertçe

with all of his colleagues.

bütün arkadaşlarıyla paylaşıyormuş.

And so everyone lined up,

Ve herkes sıralanmış,

all the smackheads in a row,

bütün keşler kuyruktaymış.

and the guy whose birthday it was

Doğum günü sahibi olan

filled up the fit,

şırıngayı doldurmuş,

and he went down and started injecting people.

ve sıradaki insanlara enjekte etmeye başlamış.

So he injects the first guy,

İlk kişiye enjekte etmiş,

and then he's wiping the needle on his shirt,

ve sonra iğneyi gömleğine silip

and he injects the next guy.

sıradaki kişiye enjekte etmiş.

And Frankie says, "I'm number 22 in line,

Ve Frankie dedi ki, "22. sıradaydım,

and I can see the needle coming down towards me,

ve iğnenin bana doğru geldiğini görebiliyordum,

and there is blood all over the place.

her yerde kan vardı.

It's getting blunter and blunter.

İğne köreldikçe köreliyordu.

And a small part of my brain is thinking,

Beynimin küçük bir kısmı şöyle düşünüyordu,

'That is so gross

'Bu çok iğrenç

and really dangerous,'

ve gerçekten tehlikeli,'

but most of my brain is thinking,

ama beynimin büyük bir kısmı da şöyle düşünüyordu,

'Please let there be some smack left

'Lütfen bana gelene kadar

by the time it gets to me.

biraz mal kalsın.

Please let there be some left.'"

Lütfen biraz kalsın.'"

And then, telling me this story,

Ve sonra, bana bu hikayeyi anlatırken

Frankie said,

Frankie dedi ki,

"You know ... God,

"Bilirsin, Tanrım,

drugs really make you stupid."

uyuşturucu gerçekten insanı aptallaştırıyor."

And, you know, you can't fault him for accuracy.

Onu dürüstlüğünden dolayı suçlayamazsınız.

But, actually, Frankie, at that time,

ama aslında, Frankie, o zamanlar

was a heroin addict and he was in jail.

eroin bağımlısıydı ve hapisteydi.

So his choice was either

Yani seçimi ya kirli iğneyi

to accept that dirty needle or not to get high.

kabul etmek ya da kafayı bulmamaktı.

And if there's one place you really want to get high,

Ve kafayı bulmak isteyeceğiniz bir yer varsa,

it's when you're in jail.

orası da hapishanedir.

But I'm a scientist

Ama ben bir bilim insanıyım,

and I don't like to make data out of anecdotes,

ve anekdotlardan veriye ulaşmayı sevmem,

so let's look at some data.

öyleyse bazı verilere bakalım.

We talked to 600 drug addicts

Endonezya'nın üç şehrinde

in three cities in Indonesia,

600 uyuşturucu bağımlısıyla konuştuk,

and we said, "Well, do you know how you get HIV?"

ve sorduk, "Nasıl HIV kapılır biliyor musunuz?"

"Oh yeah, by sharing needles."

"Ha, evet. İğne paylaşımından."

I mean, nearly 100 percent. Yeah, by sharing needles.

Yani, neredeyse yüzde yüzü. Evet, iğne paylaşımından.

And, "Do you know where you can get a clean needle

Ve, "Bunu engellemek için, paranızın yeteceği temiz iğneyi

at a price you can afford to avoid that?"

nereden alabileceğinizi biliyor musunuz?"

"Oh yeah." Hundred percent.

"Ha, evet." Yüzde yüz.

"We're smackheads; we know where to get clean needles."

"Biz keşiz; temiz iğneyi nereden bulacağımızı biliriz."

"So are you carrying a needle?"

"Öyleyse iğne taşıyor musunuz?"

We're actually interviewing people on the street,

Esasen insanlarla bilfiil sokaklarda, takıldıkları

in the places where they're hanging out and taking drugs.

ve uyuşturucu kullandıkları yerlerde görüşüyoruz.

"Are you carrying clean needles?"

"Temiz iğne taşıyor musunuz?"

One in four, maximum.

En fazla dört kişiden biri taşıyor.

So no surprises then that

O halde, geçen hafta içinde

the proportion that actually used clean needles

kendilerinde her uyuşturucu enjekte ettiklerinde

every time they injected in the last week

temiz iğne kullananların oranının sadece onda bir

is just about one in 10,

olmasında şaşılacak bir şey yok,

and the other nine in 10 are sharing.

kalan onda dokuz da iğne paylaşıyor.

So you've got this massive mismatch;

Yani elimizde bu koca uyumsuzluk var.

everyone knows that

Herkes paylaşırlarsa HIV

if they share they're going to get HIV,

kapacaklarını biliyor,

but they're all sharing anyway.

ama yine de paylaşıyorlar.

So what's that about? Is it like you get a better high if you share or something?

Peki neden böyle? Eğer paylaşırsanız daha iyi mi kafayı buluyorsunuz?

We asked that to a junkie and they're like, "Are you nuts?"

Bunu bir bağımlıya sorduk ve dedi ki, "Deli misiniz?

You don't want to share a needle anymore than you want

Bir iğneyi, yattığınız kişi bile olsa biriyle bir diş fırçasını

to share a toothbrush even with someone you're sleeping with.

paylaşmak istediğinizden daha fazla paylaşmak istemezsiniz.

There's just kind of an ick factor there.

İşin içinde bir iğrenme unsuru var.

"No, no. We share needles because we don't want to go to jail."

Hayır, hayır. İğneleri paylaşıyoruz çünkü hapse girmek istemiyoruz."

So, in Indonesia at this time,

Yani, Endonezya'da o zamanlar,

if you were carrying a needle and the cops rounded you up,

iğne taşıyorsanız ve polisler sizi yakalarsa,

they could put you into jail.

sizi hapse atabiliyorlardı.

And that changes the equation slightly, doesn't it?

Ve bu denklemi biraz değiştirir, değil mi?

Because your choice now is either

Çünkü şimdi seçiminiz, ya şu anda

I use my own needle now,

kendi iğnemi kullanırım,

or I could share a needle now

ya da şu anda bir iğne paylaşırım

and get a disease that's going to

ve beni muhtelemen 10 sene içerisinde

possibly kill me 10 years from now,

öldürecek bir hastalık kaparım

or I could use my own needle now

ya da şu anda kendi iğnemi kullanır

and go to jail tomorrow.

ve yarın hapse girerim.

And while junkies think that

Ve bağımlılar kendilerini HIV'e maruz bırakmanın

it's a really bad idea to expose themselves to HIV,

gerçekten kötü bir fikir olduğunu düşünseler de,

they think it's a much worse idea

sonraki seneyi hapiste geçirmenin

to spend the next year in jail

çok daha kötü bir fikir olduğunu düşünüyorlar,

where they'll probably end up in Frankie's situation

ki muthemelen Frankie'nin durumuna düşecek ve

and expose themselves to HIV anyway.

nasıl olsa HIV'e maruz kalacaklar.

So, suddenly it becomes perfectly rational

Yani, iğne paylaşmak aniden son derece

to share needles.

mantıklı bir hale geliyor.

Now, let's look at it from a policy maker's point of view.

Şimdi, buna bir politika yapıcının bakış açısından bakalım.

This is a really easy problem.

Bu çok kolay bir sorun.

For once, your incentives are aligned.

İlk defa, bütün güdüleriniz hizalanmış.

We've got what's rational for public health.

Halk sağlığı için mantıklı olanı biliyoruz.

You want people to use clean needles --

İnsanların temiz iğneler kullanmasını istiyorsunuz,

and junkies want to use clean needles.

ve bağımlılar da temiz iğneler kullanmak istiyor.

So we could make this problem go away

Demek ki bu sorunu basitçe, temiz iğneleri

simply by making clean needles universally available

evrensel olarak ulaşılabilir yaparak ve tutuklanma

and taking away the fear of arrest.

korkusunu bertaraf ederek çözebiliriz.

Now, the first person to figure that out

Bunu ilk keşfeden ve bu konuda ulusal düzeyde

and do something about it on a national scale

bir şeyler yapan ilk kişi herkesçe

was that well-known, bleeding heart liberal

bilinen, hassas kalpli liberal

Margaret Thatcher.

Margaret Thatcher' dır.

And she put in the world's first

Dünyanın ilk ulusal iğne

national needle exchange program,

değişim programını kurdu

and other countries followed suit: Australia, The Netherlands and few others.

ve diğer ülkeler onu takip etti. Avustralya, Hollanda ve diğer birkaçı,

And in all of those countries, you can see,

ve bütün bu ülkelerde, görüyorsunuz,

not more than four percent of injectors

iğneyle HIV bulaşma oranı

ever became infected with HIV.

bir daha hiç yüzde dördü geçmedi.

Now, places that didn't do this -- New York City for example,

Bunu yapmayan yerlerde, örneğin New York,

Moscow, Jakarta --

Moskova, Jakarta,

we're talking, at its peak,

tepe noktasındayken

one in two injectors

her iki iğne kullanandan birine bu

infected with this fatal disease.

ölümcül hastalığın bulaştığı durumdan bahsediyoruz.

Now, Margaret Thatcher didn't do this

Şimdi, Margaret Thatcher bunu bağımlılara

because she has any great love for junkies.

büyük bir aşkı olduğu için yapmadı.

She did it because she ran a country

Yaptı çünkü ulusal sağlık hizmeti

that had a national health service.

olan bir ülkeyi yönetiyordu.

So, if she didn't invest in effective prevention,

Yani, eğer etkili önlemlere yatırım yapmasaydı

she was going to have pick up the costs

sonradan tedavi masraflarıyla uğraşmak

of treatment later on,

zorunda kalacaktı,

and obviously those are much higher.

ve bunlar açıkça çok daha yüksek maliyetler.

So she was making a politically rational decision.

Yani, politik olarak mantıklı bir karar alıyordu.

Now, if I take out my

Eğer burada, "kamu sağlığı ineği"

public health nerd glasses here

gözlüklerimi çıkarıp

and look at these data,

bu verilere bakarsam,

it seems like a no-brainer, doesn't it?

çok zor gözükmüyor, değil mi?

But in this country,

Ama hükümetin anlaşılan kendini

where the government apparently does not feel compelled

vatandaşlara sağlık hizmeti sağlamaya

to provide health care for citizens, (Laughter)

mecbur hissetmediği bu ülkede,

we've taken a very different approach.

çok farklı bir yaklaşım benimsedik.

So what we've been doing in the United States

Birleşik Devletler'de yapageldiğimiz şey verileri gözden geçirmek,

is reviewing the data -- endlessly reviewing the data.

durmaksızın verileri gözden geçirmek.

So, these are reviews of hundreds of studies

Bunlar, Birleşik Devletler'de bilimsel mabedin

by all the big muckety-mucks

büyükleri tarafından yapılmış

of the scientific pantheon in the United States,

yüzlerce çalışmanın incelemeleri,

and these are the studies that show

ve bunlar iğne programlarının etkili

needle programs are effective -- quite a lot of them.

olduğunu gösteren çalışmalar, oldukça fazla sayıdalar.

Now, the ones that show that needle programs aren't effective --

Şimdi de, bu iğne programlarının etkili olmadığını gösterenler --

you think that's one of these annoying dynamic slides

bunu o sinir bozucu hareketli slaytlardan biri sanıyorsunuz,

and I'm going to press my dongle and the rest of it's going to come up,

düğmeye basacağım ve gerisi gelecek,

but no -- that's the whole slide.

ama hayır, slaytın tamamı bu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

There is nothing on the other side.

Diğer tarafta hiçbir şey yok.

So, completely irrational,

Yani, tamamen mantıksız,

you would think.

diye düşünebilirdiniz,

Except that, wait a minute, politicians are rational, too,

yalnız, durun bir dakika, politikacılar da mantıklı,

and they're responding to what they think the voters want.

seçmenin istediğini düşündükleri şeye karşılık veriyorlar.

So what we see is that voters respond

Gördüğümüz o ki, seçmenin tepkisi

very well to things like this

böyle şeylere çok iyiyken,

and not quite so well to things like this.

böyle olanlara pek de iyi değil.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So it becomes quite rational

Böylece iğne kullananları hizmetten mahrum

to deny services to injectors.

bırakmak epey mantıklı hale geliyor.

Now let's talk about sex.

Şimdi seksten bahsedelim.

Are we any more rational about sex?

Seks konusunda daha mantıklı mıyız?

Well, I'm not even going to address

Açıkça mantık dışı konumlara

the clearly irrational positions

sahip insanlara değinmeyeceğim bile

of people like the Catholic Church,

Katolik Kilisesi gibi,

who think somehow that if you give out condoms,

eğer prezervatif dağıtırsanız, herkesin koşturarak

everyone's going to run out and have sex.

seks yapacağını düşünenler gibi.

I don't know if Pope Benedict

Papa Benedict, TED Talks'ı

watches TEDTalks online,

internet üzerinden izliyor mu bilmem,

but if you do, I've got news for you Benedict --

ama izliyorsan, sana haberlerim var Benedict.

I carry condoms all the time

Ben hep prezervatif taşıyorum,

and I never get laid.

ve kimseyle yatamıyorum.

(Laughter) (Applause)

(Gülüşmeler)

It's not that easy!

O kadar kolay değil.

Here, maybe you'll have better luck.

Alın, belki sizin şansınız daha yaver gider.

(Applause)

(Alkış)

Okay, seriously,

Peki, cidden,

HIV is actually not that easy

HIV'in cinsel yolla bulaşması

to transmit sexually.

o kadar da kolay değildir.

So, it depends on how much virus there is

Yani, kanınızda ve vücut sıvılarınızda ne kadar

in your blood and in your body fluids.

virüs olduğuna bağlıdır.

And what we've got is a very, very high level of virus

İlk bulaştığında, tam başlangıç zamanlarında

right at the beginning when you're first infected,

virüs çok, çok yüksek bir seviyededir,

then you start making antibodies,

sonra antikor üretmeye başlarsınız,

and then it bumps along at quite low levels

ve uzun süre oldukça düşük seviyede

for a long time -- 10 or 12 years --

seyreder, 10 ya da 12 yıl kadar,

you have spikes if you get another sexually transmitted infection.

eğer cinsel yolla başka bir enfeksiyon bulaşırsa ani yükselişler olur,

But basically, nothing much is going on

ama temelde, AIDS belirtilerinin ortaya

until you start to get symptomatic AIDS,

çıkmaya başlamasına kadar pek bir şey olmaz.

and by that stage,

Ve burada, bu evrede

you're not looking great, you're not feeling great,

çok iyi görünmezsiniz, çok iyi hissetmezsiniz,

you're not having that much sex.

fazla seks yapmıyorsunuzdur.

So the sexual transmission of HIV

Yani, HIV'in cinsel yolla bulaşması

is essentially determined by how many partners you have

esasen, kanda virüs miktarının zirvede olduğu bu kısa zaman

in these very short spaces of time

dilimlerinde kaç partneriniz

when you have peak viremia.

olduğuna göre belirlenir.

Now, this makes people crazy

Bu, insanları delirtiyor,

because it means that you have to talk about

çünkü bu şu anlama geliyor; bazı grupların diğer

some groups having more sexual partners

gruplara göre, daha kısa zaman aralıklarında

in shorter spaces of time than other groups,

daha çok cinsel partnerleri olduğunu konuşmanız gerektiği,

and that's considered stigmatizing.

ve bu lekeleme olarak görülüyor.

I've always been a bit curious about that

Bunu hep biraz merak etmişimdir çünkü

because I think stigma is a bad thing,

lekeleme bence kötü bir şey, oysa

whereas lots of sex is quite a good thing,

bolca seks gayet iyi bir şey, neyse

but we'll leave that be.

bunu bırakalım.

The truth is that 20 years

Gerçek şu ki, 20 yıllık

of very good research

çok iyi bir araştırma bize,

have shown us that

kısa zaman aralıklarıyla

there are groups that are more likely to turnover

çok sayıda partner değiştirmeye daha yatkın

large numbers of partners in a short space of time.

grupların olduğunu gösterdi ve

And those groups are, globally,

bu gruplar küresel olarak,

people who sell sex and their more regular partners.

para karşılığı ilişkiye girenler ve onların daha düzenli olan

They are gay men on the party scene

partnerleri, ortamdaki heteroseksüellere göre

who have, on average, three times more partners

ortalama üç kat daha fazla partnerleri olan

than straight people on the party scene.

parti ortamlarındaki eşcinsel erkekler,

And they are heterosexuals

ve ayrıca çok eşlilik adeti

who come from countries that have

olan ve görece yüksek seviyede kadın özerkliği

traditions of polygamy

olan ülkelerden gelen

and relatively high levels of female autonomy,

heteroseksüeller, bü ülkelerin neredeyse hepsi

and almost all of those countries are in east or southern Africa.

doğu ya da güney Afrika'da.

And that is reflected in the epidemic that we have today.

Ve, bu bugün elimizde olan salgına da yansıyor.

You can see these horrifying figures from Africa.

Afrika'daki bu dehşet verici rakamları görebilirsiniz.

These are all countries in southern Africa

Bu ülkeler hep güney Afrika' da,

where between one in seven,

yetişkinlerin yedide biri ila

and one in three

üçte birine

of all adults,

HIV bulaşmış

are infected with HIV.

durumda.

Now, in the rest of the world,

Dünyanın geri kalanında,

we've got basically nothing going on in the general population --

genel nüfusun içinde esasen pek bir şey yok,

very, very low levels --

çok, çok düşük seviyelerde,

but we have extraordinarily high levels of HIV

ancak risk altında olan bu diğer nüfuslarda

in these other populations who are at highest risk:

olağanüstü yüksek HIV seviyeleri görüyoruz,

drug injectors, sex workers

yani uyuşturucu bağımlıları, seks işçileri

and gay men.

ve homoseksüeller.

And you'll note, that's the local data from Los Angeles:

Bunların Los Angeles'tan yerel veriler olduğunu fark edeceksiniz.

25 percent prevalence among gay men.

Homoseksüeller arasında yaygınlık yüzde 25.

Of course, you can't get HIV just by having unprotected sex.

Tabii, yalnız korunmasız cinsel ilişki yoluyla HIV kapmazsınız.

You can only HIV by having unprotected sex

HIV'yi ancak, halihazırda buna sahip olan biriyle

with a positive person.

korunmasız cinsel ilişkide bulunursanız kaparsınız.

In most of the world,

Dünyanın büyük bir kısmında,

these few prevention failures

bu birkaç önleme başarısızlıklarına

notwithstanding,

rağmen, bugünlerde

we are actually doing quite well these days

ticari seks konusunda

in commercial sex:

gayet iyi durumdayız.

condom use rates are between 80 and 100 percent

Çoğu ülkede, ticari sekste prezervatif

in commercial sex in most countries.

kullanma oranı yüzde 80 ila 100 arasında.

And, again, it's because of an alignment of the incentives.

Bu da, yine, avantajların aynı yönde olmasından kaynaklanıyor.

What's rational for public health

Halk sağlığı için mantıklı olan,

is also rational for individual sex workers

bireysel seks işçileri için de mantıklı

because it's really bad for business to have another STI.

çünkü cinsel yolla bulaşan başka bir enfeksiyon kapmak işleri kötü etkiler.

No one wants it.

Kimse bunu istemez.

And, actually, clients don't want to go home with a drip either.

Ve, işin aslı, müşteriler de evlerine bir serumla gitmek istemez.

So essentially, you're able to achieve

Yani, esasında ticari sekste epey yüksek

quite high rates of condom use in commercial sex.

prezervatif kullanım oranları gerçekleştirebiliyoruz.

But in "intimate" relations

Ama "yakın" ilişkilerde,

it's much more difficult because,

bu çok daha zor çünkü,

with your wife or your boyfriend

eşinizle veya sevgilinizle,

or someone that you hope might turn into one of those things,

ya da bunlardan birine dönüşmesini umduğunuz biriyle,

we have this illusion of romance

romantizm, yakınlık ve güven

and trust and intimacy,

yanılsamasına kapılıyoruz,

and nothing is quite so unromantic

ve hiçbir şey "Benim prezervatifim mi

as the, "My condom or yours, darling?" question.

seninki mi, sevgilim?" sorusu kadar romantizme aykırı değil.

So in the face of that,

Bu koşullar altında,

you really need quite a strong incentive

prezervatif kullanmak için gerçekten güçlü

to use condoms.

bir teşviğe ihtiyacınız var.

This, for example, this gentleman is called Joseph.

Bu, mesela. Bu beyefendinin adı Joseph.

He's from Haiti and he has AIDS.

Haitili ve AIDS'li,

And he's probably not having a lot of sex right now,

ve muhtemelen şu anda çok fazla seks yapmıyor,

but he is a reminder in the population,

ama neden prezervatif

of why you might want to be

kullanmak isteyebileceğinizin

using condoms.

nüfus içindeki bir hatırlatıcısı.

This is also in Haiti and is a reminder

Bu da Haiti'den ve belki de neden

of why you might want to be having sex, perhaps.

seks yapmak isteyebileceğinizin bir hatırlatıcısı.

Now, funnily enough, this is also Joseph

Şimdi, yeterince tuhaf ki, altı aylık

after six months on antiretroviral treatment.

antiretroviral tedaviden sonra bu da Joseph.

Not for nothing do we call it the Lazarus Effect.

Buna boşuna Lazarus Etkisi demiyoruz.

But it is changing the equation

Ama bu cinsel karar almada neyin

of what's rational

mantıklı olduğu

in sexual decision-making.

üzerine olan denklemi değiştiriyor.

So, what we've got --

Yani, elimizde şu var--

some people say, "Oh, it doesn't matter very much

bazı insanlar şöyle diyor, "Çok da sorun değil, çünkü

because, actually, treatment is effective prevention

tedavi aslında etkili bir korunma çünkü

because it lowers your viral load and therefore

kandaki virüs yoğunluğunu düşürüyor dolayısıyla

makes it more difficult to transmit HIV."

HIV bulaşmasını zorlaştırıyor."

So, if you look at the viremia thing again,

Kandaki virüs eğrisine yine dönersek,

if you do start treatment when you're sick,

eğer hastalandığınızda tedaviye başlarsanız,

well, what happens? Your viral load comes down.

peki, ne olur? Kandaki virüs yoğunluğunuz düşer.

But compared to what? What happens if you're not on treatment?

Ama neye kıyasla? Tedavi olmazsanız ne olur?

Well, you die,

Pekala, ölürsünüz,

so your viral load goes to zero.

yani virüs yoğunluğunuz sıfıra iner.

And all of this green stuff here, including the spikes --

Buradaki sıçramalarla birlikte bütün bu yeşil şeyler,

which are because you couldn't get to the pharmacy,

orada olmalarının sebebi eczaneye gidememeniz veya ilaçlarınızın bitmesi

or you ran out of drugs, or you went on a three day party binge

ya da üç günlüğüne parti alemlerindeyken

and forgot to take your drugs,

ilaçlarınız almayı unutmanız,

or because you've started to get resistance, or whatever --

ya da direnç geliştirmeye başlamanız, her neyse,

all of that is virus

bunların hepsi tedavi kaynaklı olanlar dışında

that wouldn't be out there, except for treatment.

aslında orada olmayacak olan virüsler.

Now, am I saying, "Oh, well, great prevention strategy.

Şimdi, şunu mu söylüyorum, "Peki, harika bir önleme stratejisi,

Let's just stop treating people."

haydi insanları tedavi etmeyi bırakalım?"

Of course not, of course not.

Tabii ki hayır. Tabii ki hayır,

We need to expand antiretroviral treatment as much as we can.

antiretroviral tedaviyi elimizden geldiği kadar yaygınlaştırmalıyız.

But what I am doing is calling into question

Ama yapmaya çalıştığım, ihtiyacımız olan

those people who say that more treatment

tek korunma, daha fazla tedavidir diyen

is all the prevention we need.

insanları sorgulamak.

That's simply not necessarily true,

Söyledikleri mutlak doğru değil,

and I think we can learn a lot from the experience of gay men

ve bence 15 yıldır tedavinin yaygın olarak ulaşılır olduğu

in rich countries where treatment has been widely available

zengin ülkelerdeki homoseksüellerin deneyimlerinden

for going on 15 years now.

çok şey öğrenebiliriz,

And what we've seen is

ve gördüğümüz şu ki,

that, actually, condom use rates,

gerçekten prezervatif kullanım

which were very, very high --

oranları çok çok yüksekti --

the gay community responded very rapidly to HIV,

eşcinsel topluluğu HIV'e, kamu sağlıkçılarının

with extremely little help

bence oldukça az yardımlarına rağmen

from public health nerds, I would say --

süratle karşılık verdiler,

that condom use rate has come down dramatically since treatment

tedavilerden sonra prezervatif kullanımı iki sebepten dolayı

for two reasons really:

çarpıcı şekilde düştü.

One is the assumption of, "Oh well,

Biri şu varsayım, "Eh, eğer ona bulaşmışsa

if he's infected, he's probably on meds,

muhtemelen ilaç kullanıyordur

and his viral load's going to be low, so I'm pretty safe."

ve virüs yoğunluğu düşük olacaktır, yani gayet güvendeyim."

And the other thing is that people are simply

Diğeri de şu ki, insanlar HIV'den

not as scared of HIV

eskiden AIDS'den korktukları

as they were of AIDS, and rightly so.

kadar korkmuyorlar, ve haklılar da.

AIDS was a disfiguring disease that killed you,

AIDS sizi öldüren şekil bozucu bir hastalıktı,

and HIV is an invisible virus

HIV ise size her gün bir hap

that makes you take a pill every day.

aldırtan görünmez bir virüs.

And that's boring,

Ve bu da sıkıcı,

but is it as boring as

ama her seks yaptığınızda

having to use a condom every time you have sex,

prezervatif kullanmak zorunda olmak kadar sıkıcı mı,

no matter how drunk you are,

ne kadar sarhoş olduğunuza

no matter how many poppers you've taken, whatever?

ne kadar uyarıcı aldığınıza bakmaksızın?

If we look at the data, we can see that

Verilere baktığımızda görüyoruz ki,

the answer to that question

bu sorunun cevabı

is, mmm.

"hımm".

So these are data from Scotland.

Bu veriler İskoçya' dan.

You see the peak in drug injectors

İğne değişim programını

before they started the national needle exchange program.

başlatmalarından önce, bağımlılardaki zirveyi görüyorsunuz.

Then it came way down.

Sonrasında epey aşağı indi

And both in heterosexuals -- mostly in commercial sex --

heteroseksüellerde, çoğunlukla ticari sekste

and in drug users,

ve uyuşturucu bağımlılarında,

you've really got nothing much going on after treatment begins,

tedavinin başlamasından sonra aslında pek bir şey olduğu yok,

and that's because of that alignment of incentives

ve bu da daha önce bahsettiğim güdülerin

that I talked about earlier.

hizalanmasından kaynaklanıyor.

But in gay men,

Ama homoseksüellerde,

you've got quite a dramatic rise

tedavi yaygınlıkla ulaşılır

starting three or four years

olduktan üç, dört yıl sonra

after treatment became widely available.

epey çarpıcı bir artış var.

This is of new infections.

Bu yeni enfeksiyonlardan dolayı.

What does that mean?

Bu ne anlama geliyor?

It means that the combined effect of being less worried

Daha az endişeli hale gelmemizin, toplumda daha çok

and having more virus out there in the population --

virüsün olmasının, daha fazla insanın uzun, sağlıklı

more people living longer, healthier lives,

hayatlar yaşamasının ve HIV'li iken

more likely to be getting laid

ilişkiye girme olasılığının artmasının

with HIV --

karma etkisi,

is outweighing the effects of lower viral load,

düşük virüs yoğunluğunun etkilerine ağır basıyor

and that's a very worrisome thing.

ve bu çok endişe verici.

What does it mean?

Bunun anlamı nedir?

It means we need to be doing more prevention the more treatment we have.

Daha fazla tedavi yapıp daha fazla önlem almak zorunda olduğumuz anlamına geliyor.

Is that what's happening?

Peki olan bu mu?

No, and I call it the "compassion conundrum."

Hayır, ve ben buna "merhamet bilmecesi" diyorum.

We've talked a lot about compassion the last couple of days,

Son birkaç gündür merhametten çokça bahsettik.

and what's happening really is that people are

Olan şu ki, insanlar seks işçilerine

unable quite to bring themselves to put in

iyi bir üreme ve cinsel sağlık hizmetleri

good sexual and reproductive health services for sex workers,

sağlanması konusunda veya bağımlılara iğne

unable quite to be giving out needles to junkies.

dağıtılması konusunda çok istekli değiller,

But once they've gone from being

ama seks işçileri ve bağımlılar

transgressive people whose behaviors we don't want to condone

birden AIDS kurbanları olduklarında hoş görmediğimiz davranışlara sahip

to being AIDS victims,

insanlar olmaktan çıkıveriyorlar,

we come over all compassionate

birden onlara karşı çok merhametli oluveriyoruz

and buy them incredibly expensive drugs for the rest of their lives.

ve hayatlarının geri kalanı boyunca, onlara inanılmaz pahalı ilaçlar alıyoruz.

It doesn't make any sense

Bu halk sağlığı bakış açısına göre

from a public health point of view.

bu hiç de mantıklı değil.

I want to give what's very nearly the last word to Ines.

Son sözü Ines' e vermek istiyorum.

Ines is a a transgender hooker on the streets of Jakarta;

Ines, Jakarta sokaklarında transseksüel bir hayat kadını.

she's a chick with a dick.

Aleti olan bir hatun.

Why does she do that job?

Neden bu işi yapıyor?

Well, of course, because she's forced into it

Yani, tabii ki, buna zorlandığı için,

because she doesn't have any better option, etc., etc.

çünkü daha iyi bir seçeneği yoktu, vs., vs.,

And if we could just teach her to sew

eğer ona dikiş öğretebilseydik ve

and get her a nice job in a factory, all would be well.

bir fabrikada iyi bir iş bulsaydık, her şey çok güzel olurdu.

This is what factory workers earn in an hour in Indonesia:

Bu, Endonezya'daki fabrika işçilerinin ortalama

on average, 20 cents.

saatlik kazancı, 20 sent.

It varies a bit province to province.

Bu bölgeden bölgeye biraz değişiyor.

I do speak to sex workers, 15,000 of them

Bu hususi slayt için 15.000 seks işçisiyle

for this particular slide,

görüşme yaptım.

and this is what sex workers

Ve bu da seks işçilerinin

say they earn in an hour.

saatlik kazancı.

So it's not a great job, but for a lot of people

Harika bir iş değil, ama birçok insan için

it really is quite a rational choice.

gayet mantıklı bir seçim.

Okay, Ines.

Peki, Ines.

We've got the tools, the knowledge and the cash,

Araç-gereç, bilgi ve kaynağa sahibiz,

and commitment to preventing HIV too.

HIV'i önleme vaadi de var.

Ines: So why is prevalence still rising?

Ines: Öyleyse neden hala yaygınlaşıyor?

It's all politics.

Hepsi politika.

When you get to politics, nothing makes sense.

İş politikaya gelince, hiçbir şey mantıklı değil.

Elizabeth Pisani: "When you get to politics, nothing makes sense."

Elizabeth Pisani: "İş politikaya gelince, hiçbir şey mantıklı değil."

So, from the point of view of a sex worker,

Bir seks işçisinin bakış açısına göre,

politicians are making no sense.

politikacılar mantıklı davranmıyor.

From the point of view of a public health nerd,

Kamu sağlıkçılarının bakış açısına göre,

junkies are doing dumb things.

bağımlılar aptalca şeyler yapıyor.

The truth is that everyone has a different rationale.

Demek istediğim, işin aslı, herkesin farklı bir mantıklı açıklaması var.

There are as many different ways of being rational

Yeryüzünde ne kadar insan varsa o kadar

as there are human beings on the planet,

farklı mantıklı olma yolu var,

and that's one of the glories of human existence.

ve bu da insan varlığının görkemlerinden biri.

But those ways of being rational

Ama bu mantıklı olma yolları

are not independent of one another,

birbirlerinden bağımsız değil.

so it's rational for

Yani,

a drug injector to share needles

bir uyuşturucu bağımlısı için politikacıların aptalca

because of a stupid decision that's made by a politician,

kararlarından dolayı iğne paylaşmak mantıklıdır,

and it's rational for a politician

bir politikacı için ise,

to make that stupid decision

seçmenin istediğini düşündüğü

because they're responding to

şey doğrultusunda karar

what they think the voters want.

almak mantıklıdır.

But here's the thing:

Ama şöyle bir şey var:

we are the voters.

Seçmenler biziz.

We're not all of them, of course, but TED is a community of opinion leaders.

Tabii ki, hepsi değiliz ama TED bir düşünce önderleri topluluğu,

And everyone who's in this room,

ve bu odadaki herkesin ve

and everyone who's watching this out there on the web,

bunu internetten izleyen herkesin, bence

I think, has a duty to demand of their politicians

politikacılarından bilimsel delile ve sağduyuya

that we make policy based on scientific evidence

dayalı politikalar üretmelerini talep etme

and on common sense.

görevi var.

It's going to be really hard for us

Her bir Frankie ve Ines için

to individually affect what's rational

mantıklı olanı kişisel olarak etkilemek

for every Frankie and every Ines out there,

bizim için çok zor olacak.

but you can at least use your vote

Ama en azından oyunuzu, politikacıların

to stop politicians doing stupid things

HIV'in yayılmasına neden olan aptalca şeyler

that spread HIV.

yapmalarını durdurmak için kullanabilirsiniz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)