Why our IQ levels are higher than our grandparents' | James Flynn

Translator: ALEKSANDAR MITEVSKI Reviewer: Charlie Psy

We are going to take a quick voyage

Ќе одиме на брзо патување

over the cognitive history of the 20th century,

низ когнитивната историја на 20от век,

because during that century,

оти во текот на тој век,

our minds have altered dramatically.

нашите умови се променија драматично.

As you all know, the cars that people drove in 1900

Како што сите знаете, автомобилите кои луѓето ги возеле во 1900та

have altered because the roads are better

се променија бидејќи патиштата се подобри,

and because of technology.

но и заради технологијата.

And our minds have altered, too.

Исто така, и нашите умови се променија.

We've gone from people who confronted a concrete world

Во почетокот бевме луѓе кои се соочени со конкретен свет,

and analyzed that world primarily in terms

луѓе кои го анализираат тој свет примарно

of how much it would benefit them

за да проценат колку корист ќе имаат од него,

to people who confront a very complex world,

а сега сме луѓе кои се соочени со многу сложен свет,

and it's a world where we've had to develop

свет во кој моравме да изградиме

new mental habits, new habits of mind.

нови ментални навики, нови умствени навики.

And these include things like

Тоа подразбира

clothing that concrete world with classification,

класификување на конкретниот свет,

introducing abstractions that we try to make

создавање на апстракции кои се обидуваме да ги

logically consistent,

направиме логички конзистентни,

and also taking the hypothetical seriously,

и давање големо значење на хипотетичкото,

that is, wondering about what might have been

односно, се занимаваме со она што би можело да биде,

rather than what is.

а не со она што è.

Now, this dramatic change was drawn to my attention

Оваа драматична промена ја забележав преку

through massive I.Q. gains over time,

огромното зголемувања на коефициентот на интелигенција низ времето,

and these have been truly massive.

и зголемувањето е навистина огромно.

That is, we don't just get a few more questions right

Односно, не само што постигнуваме подобри резултати

on I.Q. tests.

на тестовите за интелигенција,

We get far more questions right on I.Q. tests

туку ова подобрување е огромно доколку се направи

than each succeeding generation

споредба со сите досегашни генерации

back to the time that they were invented.

кои датираат од времето кога овие тестови се создадени.

Indeed, if you score the people a century ago

Навистина, ако ги оцените луѓето од пред еден век

against modern norms,

наспроти модерните норми,

they would have an average I.Q. of 70.

тие би имале просечен I.Q. од 70.

If you score us against their norms,

Ако ние се оцениме според нивните норми,

we would have an average I.Q. of 130.

ние би имале просечен I.Q. од 130.

Now this has raised all sorts of questions.

Ова покрена еден куп прашања.

Were our immediate ancestors

Дали нашите непосредни предци

on the verge of mental retardation?

биле на работ на ментална ретардација?

Because 70 is normally the score for mental retardation.

Бидејќи скорот 70 обично означува ментална ретардација.

Or are we on the verge of all being gifted?

Или можеби сите сме на работ на надареност?

Because 130 is the cutting line for giftedness.

Бидејќи од 130 започнува надареноста.

Now I'm going to try and argue for a third alternative

Ќе ви претставам аргументи за една трета алтернатива

that's much more illuminating than either of those,

која е многу посоодветна отколку претходните две,

and to put this into perspective,

а за да го ставиме ова во перспектива,

let's imagine that a Martian came down to Earth

ајде да замислиме дека Марсовец дошол на Земјата

and found a ruined civilization.

и открил пропадната цивилизација.

And this Martian was an archaeologist,

Овој Марсовец бил археолог,

and they found scores, target scores,

и открил резултати од стрелаштво,

that people had used for shooting.

односно мети во кои било стрелано.

And first they looked at 1865,

Најпрвин погледнал во 1865,

and they found that in a minute,

и открил дека за една минута,

people had only put one bullet in the bullseye.

луѓето ја погодиле метата само со еден куршум.

And then they found, in 1898,

Потоа открил, во 1898,

that they'd put about five bullets in the bullseye in a minute.

дека за една минута метата била погодена со пет куршуми.

And then about 1918 they put a hundred bullets in the bullseye.

А во 1918 метата била погодена со сто куршуми.

And initially, that archaeologist would be baffled.

На почеток, археологот би бил збунет.

They would say, look, these tests were designed

Би си помислил, овие тестови се направени

to find out how much people were steady of hand,

за да откријат колку им е стабилна раката на луѓето,

how keen their eyesight was,

колку им е остар видот,

whether they had control of their weapon.

дали имаат контрола над оружјето.

How could these performances have escalated

Како е можно резултатите да се подобрат

to this enormous degree?

до толку голем степен?

Well we now know, of course, the answer.

Ние сега, се разбира, го знаеме одговорот.

If that Martian looked at battlefields,

Ако тој Марсовец погледне на бојните полиња,

they would find that people had only muskets

тој ќе открие дека за време на Граѓанската Војна

at the time of the Civil War

луѓето имале само мускети,

and that they had repeating rifles

дека имале пушки на репетирање

at the time of the Spanish-American War,

за време на Шпанско-Американската Војна,

and then they had machine guns

и дека имале митралези

by the time of World War I.

за време на Првата Светска Војна.

And, in other words, it was the equipment

И, со други зборови, одговорна била опремата

that was in the hands of the average soldier

која била во рацете на просечниот војник,

that was responsible, not greater keenness of eye

а не поголемата острина на видот

or steadiness of hand.

и стабилноста на раката.

Now what we have to imagine is the mental artillery

Сега треба да размислиме за менталната артилерија

that we have picked up over those hundred years,

која сме ја стекнале во текот на овие сто години,

and I think again that another thinker will help us here,

и овде мислам дека ќе ни помогне еден друг мислител,

and that's Luria.

а тоа е Лурија.

Luria looked at people

Лурија ги проучувал луѓето

just before they entered the scientific age,

токму пред влезот во научната ера,

and he found that these people

и открил дека овие луѓе

were resistant to classifying the concrete world.

одбиваат да го класификуваат конкретниот свет.

They wanted to break it up

Тие сакале да го разглобат

into little bits that they could use.

во мали делчиња кои ќе можат да ги користат.

He found that they were resistant

Открил дека тие одбиваат да користат

to deducing the hypothetical,

хипотетички заклучоци,

to speculating about what might be,

да шпекулираат за она што би можело да биде,

and he found finally that they didn't deal well

и открил дека не се справуваат добро

with abstractions or using logic on those abstractions.

со апстракции или пак со логиката која треба да се примени врз нив.

Now let me give you a sample of some of his interviews.

Дозволете ми да ви прикажам еден дел од неговите интервјуа.

He talked to the head man of a person

Тој зборувал со еден поглавар

in rural Russia.

во рурална Русија.

They'd only had, as people had in 1900,

Тогаш, во 1900та луѓето имале

about four years of schooling.

околу четири години образование.

And he asked that particular person,

И го прашал тој човек,

what do crows and fish have in common?

што имаат заедничко враните и рибите?

And the fellow said, "Absolutely nothing.

Човекот му рекол, "Апсолутно ништо.

You know, I can eat a fish. I can't eat a crow.

Знаеш, можам да јадам риба. Ама не и врана.

A crow can peck at a fish.

Враната може да ја колва рибата.

A fish can't do anything to a crow."

А рибата ништо не може да ѝ направи на враната."

And Luria said, "But aren't they both animals?"

И Лурија рекол, "Но зарем не се и двете животни?'

And he said, "Of course not.

А човекот му рекол, "Се разбира не.

One's a fish.

Едното е риба.

The other is a bird."

Другото е птица."

And he was interested, effectively,

Него го интересирало, како може

in what he could do with those concrete objects.

практично да ги употреби тие конкретни предмети.

And then Luria went to another person,

Потоа Лурија отишол кај друг човек,

and he said to them,

и му рекол,

"There are no camels in Germany.

"Во Германија нема камили.

Hamburg is a city in Germany.

Хамбург е град во Германија.

Are there camels in Hamburg?"

Дали има камили во Хамбург?"

And the fellow said,

И човекот му рекол,

"Well, if it's large enough, there ought to be camels there."

"Епа, ако е доволно голем, тогаш мора да има камили."

And Luria said, "But what do my words imply?"

А Лурија рекол, "Но што наговестуваат моите зборови?"

And he said, "Well, maybe it's a small village,

И тој рекол, "Епа, можеби е мало село,

and there's no room for camels."

и нема простор за камили."

In other words, he was unwilling to treat this

Со други зборови, тој на ова гледал исклучиво

as anything but a concrete problem,

како на конкретен проблем,

and he was used to camels being in villages,

и бил навикнат камилите да бидат во село,

and he was quite unable to use the hypothetical,

и не бил способен да го користи хипотетичкото,

to ask himself what if there were no camels in Germany.

да се запраша, а што ако нема камили во Германија.

A third interview was conducted

Направил и трето интервју

with someone about the North Pole.

кое било поврзано со Северниот Пол.

And Luria said, "At the North Pole, there is always snow.

Лурија рекол, "На Северниот Пол постојано има снег.

Wherever there is always snow, the bears are white.

Секаде онаму каде постојано има снег, мечките се бели.

What color are the bears at the North Pole?"

Каква боја имаат мечките на Северниот Пол?"

And the response was, "Such a thing

А одговорот бил, "Морам да видам

is to be settled by testimony.

со свои очи за да ти одговорам.

If a wise person came from the North Pole

И да дојдеше некој мудрец од Северниот Пол

and told me the bears were white,

и ми кажеше дека мечките се бели,

I might believe him,

можеби ќе му поверував,

but every bear that I have seen is a brown bear."

но секоја мечка што сум ја видел е кафеава мечка."

Now you see again, this person has rejected

Гледате уште еднаш, овој човек одбил

going beyond the concrete world

да го напушти конкретниот свет

and analyzing it through everyday experience,

и продолжил да го користи секојдневното искуство,

and it was important to that person

и на тој човек му било важно

what color bears were --

каква боја имаат мечките --

that is, they had to hunt bears.

односно, тој бил ловец на мечки.

They weren't willing to engage in this.

Не сакале да се занимаваат со овие работи.

One of them said to Luria,

Еден од нив му рекол на Лурија,

"How can we solve things that aren't real problems?

"Како да решиме нешто што не е реален проблем?

None of these problems are real.

Ниту еден од овие проблем не е реален.

How can we address them?"

Како да ги решиме?"

Now, these three categories --

Сега, овие три категории --

classification,

класифицирање,

using logic on abstractions,

употреба на логика врз апстракции,

taking the hypothetical seriously --

давање големо значење на хипотетичкото --

how much difference do they make in the real world

колкаво значење имаат тие во реалниот свет

beyond the testing room?

надвор од собата за тестирање?

And let me give you a few illustrations.

Дозволете ми да ви дадам неколку примери.

First, almost all of us today get a high school diploma.

Прво, денеска речиси секој завршува средно училиште.

That is, we've gone from four to eight years of education

Односно, преминавме од четири на осум години образование,

to 12 years of formal education,

па отидовме на 12 години формално образование,

and 52 percent of Americans

и 52 проценти од Американците

have actually experienced some type of tertiary education.

всушност имаат поминато низ некаков вид на терцијарно образование.

Now, not only do we have much more education,

Сега, не само што имаме многу подолго образование,

and much of that education is scientific,

туку поголемиот дел од тоа образование е научно,

and you can't do science without classifying the world.

и не можете да се занимавате со наука без да го класификувате светот.

You can't do science without proposing hypotheses.

Нема наука без поставување на хипотези.

You can't do science without making it logically consistent.

Нема наука во која не се бара логичка конзистенција.

And even down in grade school, things have changed.

Дури и во основно училиште, работите се сменети.

In 1910, they looked at the examinations

Беа разгледани тестови од Охајо, кои датираат од 1910г.,

that the state of Ohio gave to 14-year-olds,

тестовите биле користени за 14-годишни деца,

and they found that they were all

и открија дека сите од нив испитуваат

for socially valued concrete information.

конкретни информации кои тогаш биле сметани за важни.

They were things like,

Имало работи како,

what are the capitals of the 44 or 45 states

кои се главните градови на 44те или 45те држави

that existed at that time?

кои постоеле тогаш?

When they looked at the exams

Кога беа разгледани тестовите

that the state of Ohio gave in 1990,

кои државата Охајо ги користела во 1990та,

they were all about abstractions.

тестовите се однесуваа само на апстракции.

They were things like,

Имаше работи како,

why is the largest city of a state rarely the capital?

зошто најголемиот град во државата, ретко е и главен град?

And you were supposed to think, well,

Па треба да размислувате, добро,

the state legislature was rural-controlled,

законодавната власт била во рацете на селата,

and they hated the big city,

а тие ги мразеле големите градови,

so rather than putting the capital in a big city,

па наместо да го стават главниот град во голем град,

they put it in a county seat.

тие го ставале во седиштето на некој округ.

They put it in Albany rather than New York.

Го ставиле во Албани наместо во Њујорк.

They put it in Harrisburg rather than Philadelphia.

Го ставиле во Харизбург наместо во Филаделфија.

And so forth.

И така натаму.

So the tenor of education has changed.

Значи содржината на образованието е сменета.

We are educating people to take the hypothetical seriously,

Ги едуцираме луѓето да му даваат големо значење на хипотетичкото,

to use abstractions, and to link them logically.

да користат апстракции и да ги поврзуваат логички.

What about employment?

Што е со работните занимања?

Well, in 1900, three percent of Americans

Во 1900та, три проценти од Американците

practiced professions that were cognitively demanding.

се занимавале со професии кои барале високи умствени способности.

Only three percent were lawyers or doctors or teachers.

Само три проценти биле адвокати, доктори или наставници.

Today, 35 percent of Americans

Денес, 35 проценти од Американците

practice cognitively demanding professions,

практикуваат високо умствени професии,

not only to the professions proper like lawyer

тука не мислам само на адвокатите,

or doctor or scientist or lecturer,

докторите, научниците или предавачите,

but many, many sub-professions

туку и многу, многу суб-професии

having to do with being a technician,

како што се техничар,

a computer programmer.

компјутерски програмер.

A whole range of professions now make cognitive demands.

Денеска многу професии бараат умствени способности.

And we can only meet the terms of employment

А условите за вработување, во модерниот свет,

in the modern world by being cognitively

можеме да ги задоволиме само ако имаме

far more flexible.

поголема ментална флексибилност.

And it's not just that we have many more people

И не само што имаме многу повеќе луѓе во

in cognitively demanding professions.

умствените професии.

The professions have been upgraded.

Туку професиите се усовршија.

Compare the doctor in 1900,

Споредете го докоторот од 1900та,

who really had only a few tricks up his sleeve,

кој знаел само неколку финти,

with the modern general practitioner or specialist,

со денешниот општ лекар или специјалист,

with years of scientific training.

кој поминува години во научна обука.

Compare the banker in 1900,

Споредете го банкарот од 1990та,

who really just needed a good accountant

на кого му требало само еден добар сметководител

and to know who was trustworthy in the local community

и да знае на кого може да му се верува во локалната заедница,

for paying back their mortgage.

кога станува збор за отплаќање на хипотеката.

Well, the merchant bankers who brought the world to their knees

Банкарите кои го кутнаа светот на колена,

may have been morally remiss,

можеби биле несовесни,

but they were cognitively very agile.

но сепак покажаа умствена агилност.

They went far beyond that 1900 banker.

Тие се далеку понапредни од банкарот од 1900та.

They had to look at computer projections

Мораа да ги земат во предвид компјутерските проекции

for the housing market.

за пазарот на домување и

They had to get complicated CDO-squared

колатерално долговните хартии од вредност

in order to bundle debt together

за да го спојат долгот

and make debt look as if it were actually a profitable asset.

и да направат долгот да изгледа како профитабилен ресурс.

They had to prepare a case to get rating agencies

Мораа да подготват аргументи за да ги натераат рејтинг агенциите

to give it a AAA,

да им дадат ААА,

though in many cases, they had virtually bribed the rating agencies.

иако во многу случаи, тие буквално ги поткупуваат рејтинг агенциите.

And they also, of course, had to get people

И мораа, се разбира, да ги убедат луѓето

to accept these so-called assets

да ги прифатат овие т.н. ресурси,

and pay money for them

да платат пари за нив

even though they were highly vulnerable.

и покрај тоа што тие беа многу ранливи.

Or take a farmer today.

Или земете го денешниот земјоделец.

I take the farm manager of today as very different

Денешниот земјоделски управител е многу поразличен

from the farmer of 1900.

од земјоделецот од 1900та.

So it hasn't just been the spread

Значи не зборуваме само за ширење

of cognitively demanding professions.

на умствените професии.

It's also been the upgrading of tasks

Туку зборуваме и за усовршување на задачите

like lawyer and doctor and what have you

кои ги вршат адвокатите, докторите и другите,

that have made demands on our cognitive faculties.

задачи кои се предизвик за нашите когнитивни способности.

But I've talked about education and employment.

Но јас ви зборував за образованието и работата.

Some of the habits of mind that we have developed

Некои од умствените навики кои ги стекнавме

over the 20th century

во текот на 20от век

have paid off in unexpected areas.

се покажаа како корисни во неочекувани области.

I'm primarily a moral philosopher.

Јас сум примарно морален филозоф.

I merely have a holiday in psychology,

Имам неколку допирни точки со психологијата,

and what interests me in general is moral debate.

и во глобала ме интересира дебатата за моралот.

Now over the last century,

Во текот на изминатиов век,

in developed nations like America,

во развиените земји како Америка,

moral debate has escalated

дебатата за моралот ескалираше

because we take the hypothetical seriously,

оти му даваме големо значење на хипотетичкото,

and we also take universals seriously

исто така големо значење им даваме и на универзалиите

and look for logical connections.

и воедно бараме логички врски.

When I came home in 1955 from university

Во 1955, кога си дојдов дома од факултет

at the time of Martin Luther King,

во времето на Мартин Лутер Кинг,

a lot of people came home at that time

многу луѓе си дојдоа дома во тоа време

and started having arguments with their parents and grandparents.

и почнаа да се расправаат со нивните родители, баби и дедовци.

My father was born in 1885,

Татко ми е роден во 1885,

and he was mildly racially biased.

и беше малку пристрасен во поглед на расата.

As an Irishman, he hated the English so much

Како Ирец, тој толку многу ги мразеше Англичаните

he didn't have much emotion for anyone else.

што немаше доволно емоции за другите.

(Laughter)

(Смеа)

But he did have a sense that black people were inferior.

Но имаше чувство дека црните луѓе се инфериорни.

And when we said to our parents and grandparents,

И кога им рековме на родителите и на бабите и дедовците,

"How would you feel if tomorrow morning you woke up black?"

"Како ќе се чувствуваш ако утре наутро се разбудиш црн/а?"

they said that is the dumbest thing you've ever said.

ми рекоа дека тоа е најглупавата работа која некогаш сум ја кажал.

Who have you ever known who woke up in the morning --

Дали познаваш некој кој се разбудил рано наутро -

(Laughter) --

(Смеа) --

that turned black?

и станал црн?

In other words, they were fixed in the concrete

Со други зборови, тие беа фиксирани во конкретните

mores and attitudes they had inherited.

обичаи и ставови кои ги наследиле.

They would not take the hypothetical seriously,

Одбиваа да му дадат значење на хипотетичкото,

and without the hypothetical,

а без хипотетичкото,

it's very difficult to get moral argument off the ground.

многу е тешко да започнеш морална дебата.

You have to say, imagine you were

Мораш да речеш, замисли дека си

in Iran, and imagine that your relatives

во Иран, и замисли дека сите твои роднини

all suffered from collateral damage

настрадале како колатерална штета

even though they had done no wrong.

иако не направиле ништо лошо.

How would you feel about that?

Како би се чувствувал/а во врска со тоа?

And if someone of the older generation says,

И ако некој од постарата генерација ви каже,

well, our government takes care of us,

епа, нашата влада се грижи за нас,

and it's up to their government to take care of them,

а нивната влада треба да се грижи за нив,

they're just not willing to take the hypothetical seriously.

тоа значи дека едноставно одбиваат да му дадат значење на хипотетичкото.

Or take an Islamic father whose daughter has been raped,

Или да земеме еден татко Муслиман чијашто ќерка била силувана,

and he feels he's honor-bound to kill her.

и кој смета дека мора да ја убие за да си ја спаси честа.

Well, he's treating his mores

Тој ги третира своите обичаи

as if they were sticks and stones and rocks that he had inherited,

како тие да се стапови, камења и карпи кои ги има наследено,

and they're unmovable in any way by logic.

и нив логиката не може да ги помести никако.

They're just inherited mores.

Тие се едноставно наследени обичаи.

Today we would say something like,

Во денешно време би му рекле,

well, imagine you were knocked unconscious and sodomized.

замисли дека те онесвестиле и те подложиле на содомизација.

Would you deserve to be killed?

Дали заслужуваш да бидеш убиен?

And he would say, well that's not in the Koran.

А тој ќе ви одговори, ама тоа го нема во Куранот.

That's not one of the principles I've got.

Јас немам таков принцип.

Well you, today, universalize your principles.

Во денешно време, ги воопштувате своите принципи.

You state them as abstractions and you use logic on them.

Ги изнесувате како апстракции и врз нив користите логика.

If you have a principle such as,

Доколку имате принцип дека

people shouldn't suffer unless they're guilty of something,

луѓето не треба да страдаат освен ако не се виновни за нешто,

then to exclude black people

тогаш за да ги изземете црните луѓе

you've got to make exceptions, don't you?

ќе морате да направите исклучок од правилото, така?

You have to say, well, blackness of skin,

Ќе мора да речете, добро, не можете да страдате

you couldn't suffer just for that.

само заради црната кожа.

It must be that blacks are somehow tainted.

Но сигурно црнците се некако расипани.

And then we can bring empirical evidence to bear, can't we,

И тогаш ќе можеме да се повикаме на емпириските докази,

and say, well how can you consider all blacks tainted

и ќе речеме, добро како можеш да сметаш дека сите црнци се расипани

when St. Augustine was black and Thomas Sowell is black.

кога Св.Августин и Томас Соуел биле црнци.

And you can get moral argument off the ground, then,

И тогаш ќе можеш да започнеш морална дебата,

because you're not treating moral principles as concrete entities.

бидејќи моралните принципи не ги третираш како конкретни ентитети.

You're treating them as universals,

Ги третираш како универзалии

to be rendered consistent by logic.

кои треба да имаат логичка конзистенција.

Now how did all of this arise out of I.Q. tests?

Како е поврзано сето ова со тестовите за интелигенција?

That's what initially got me going on cognitive history.

Тоа е и причината зошто се зафатив со когнитивната историја.

If you look at the I.Q. test,

Ако ги погледнете тестовите за интелигенција,

you find the gains have been greatest in certain areas.

ќе видите дека подобрувањата се најголеми во одредени области.

The similarities subtest of the Wechsler

Векслеровиот субтест за сличности

is about classification,

се однесува на класификувањето,

and we have made enormous gains

и токму на тој субтест

on that classification subtest.

имаме огромен напредок.

There are other parts of the I.Q. test battery

Други делови од тестовната батерија за интелигенција

that are about using logic on abstractions.

мерат како ја користиме логиката врз апстракции.

Some of you may have taken Raven's Progressive Matrices,

Некои од вас можеби ги решавал Равеновите Прогресивни Матрици,

and it's all about analogies.

овој тест целиот е со аналогии.

And in 1900, people could do simple analogies.

А во 1900та, луѓето можеле да прават едноставни аналогии.

That is, if you said to them, cats are like wildcats.

Односно, ако им речете, мачките се како дивите мачки.

What are dogs like?

Како што се кучињата?

They would say wolves.

Тие би ви рекле, како волците.

But by 1960, people could attack Raven's

Но до 1960та, луѓето му пристапувале на Равен

on a much more sophisticated level.

на многу пософистициран начин.

If you said, we've got two squares followed by a triangle,

Ако ги прашате, имаме два квадрата после кои следи триаголник,

what follows two circles?

што следи после два круга?

They could say a semicircle.

Ќе ви речат полукруг.

Just as a triangle is half of a square,

Како што триаголникот е половината од квадрат,

a semicircle is half of a circle.

така и полукругот е половината од круг.

By 2010, college graduates, if you said

Во 2010та, ако им речевте на дипломците,

two circles followed by a semicircle,

после два круга следи полукруг,

two sixteens followed by what,

што следи после две шеснаесетки,

they would say eight, because eight is half of 16.

тие ќе ви речат осум, оти осум е половината од 16.

That is, they had moved so far from the concrete world

Односно, тие толку многу се оддалечиле од конкретниот свет

that they could even ignore

што дури и можат да го игнорираат

the appearance of the symbols that were involved in the question.

изгледот на симболите кои биле дел од прашањето.

Now, I should say one thing that's very disheartening.

Сега, сакам да кажам нешто што е многу разочарувачко.

We haven't made progress on all fronts.

Не напредувавме на сите фронтови.

One of the ways in which we would like to deal

Еден од начините преку кои пробуваме да се справиме

with the sophistication of the modern world

со сложеноста на модерниот свет

is through politics,

е политиката,

and sadly you can have humane moral principles,

и за жал можете да имате хумани морални принципи,

you can classify, you can use logic on abstractions,

можете да класификувате, да користите логика врз апстракции,

and if you're ignorant of history and of other countries,

но ако не ја знаете историјата на другите земји,

you can't do politics.

тогаш не можете да се занимавате со политика.

We've noticed, in a trend among young Americans,

Забележавме една појава меѓу младите Американци,

that they read less history and less literature

дека тие читаат сè помалку историја и литература

and less material about foreign lands,

и сè помалку содржини за странските земји,

and they're essentially ahistorical.

и во основа не ја познаваат историјата.

They live in the bubble of the present.

Живеат во меурот на сегашноста.

They don't know the Korean War from the war in Vietnam.

Не прават разлика помеѓу корејската војна и војната во Виетнам.

They don't know who was an ally of America in World War II.

Не ги знаат сојузниците на Америка за време на Втората Светска Војна.

Think how different America would be

Помислете само колку поразлична би била Америка

if every American knew that this is the fifth time

ако секој Американец знаеше дека ова е петти пат

Western armies have gone to Afghanistan to put its house in order,

како Западните војски одат во Авганистан за да го доведат во ред,

and if they had some idea of exactly what had happened

но само ако знаеја што точно се случи

on those four previous occasions.

претходните четири пати.

(Laughter)

(Смеа)

And that is, they had barely left,

Едвај да оставија некаква трага,

and there wasn't a trace in the sand.

не оставија никаква трага во песокот.

Or imagine how different things would be

Или замислете колку поразлични би биле работите

if most Americans knew that we had been lied

ако повеќето Американци знаеја дека сме излажани

into four of our last six wars.

за четири од последните шест војни.

You know, the Spanish didn't sink the battleship Maine,

Знаете, воениот брод "Мејн" не беше потопен од Шпанците,

the Lusitania was not an innocent vessel

"Луситанија" не беше невин брод,

but was loaded with munitions,

туку беше полн со муниција,

the North Vietnamese did not attack the Seventh Fleet,

Северновиетнамците не ја нападнаа Седмата Флота,

and, of course, Saddam Hussein hated al Qaeda

и, се разбира, Садам Хусеин ја мразеше Ал Каеда

and had nothing to do with it,

и немаше никаква врска со неа,

and yet the administration convinced 45 percent of the people

но сепак владата убеди 45 проценти од луѓето

that they were brothers in arms,

дека тие се соборци,

when he would hang one from the nearest lamppost.

незнаејќи дека Садам би ги обесил по бандери.

But I don't want to end on a pessimistic note.

За крај не сакам да бидам песимистичен.

The 20th century has shown enormous cognitive reserves

20от век покажа дека во обичните луѓе лежат огромни когнитивни

in ordinary people that we have now realized,

резерви кои сега почнавме да ги откриваме,

and the aristocracy was convinced

а аристократијата била убедена

that the average person couldn't make it,

дека просечниот човек нема способности,

that they could never share their mindset

дека никогаш нема да го има нивниот светоглед,

or their cognitive abilities.

односно нивните умствени способности.

Lord Curzon once said

Лордот Курзон еднаш

he saw people bathing in the North Sea,

видел луѓе како се капат во Северното Moре,

and he said, "Why did no one tell me

и рекол, "Зошто никој не ми кажа

what white bodies the lower orders have?"

какви бели тела имаат пониските слоеви?"

As if they were a reptile.

Божем тие се рептили.

Well, Dickens was right and he was wrong. [Correction: Rudyard Kipling]

Дикенс бил во право, но и грешел. [Исправка: Рудјард Киплинг]

[Kipling] said, "The colonel's lady and Judy O'Grady

[Киплинг] рекол, Дамата на полковникот и Џуди О'Грејди

are sisters underneath the skin."

под кожата се сестри."

(Applause)

(Аплауз)