Why our IQ levels are higher than our grandparents' | James Flynn

James Flynn: IQ seviyemiz neden atalarımızdan daha yüksek?

Çeviri: Arsel Acar Gözden geçirme: Ramazan Şen

We are going to take a quick voyage

20. yüzyılın bilişsel tarihine

over the cognitive history of the 20th century,

hızlı bir yolculuk yapacağız,

because during that century,

çünkü bu yüzyılda

our minds have altered dramatically.

zihinlerimiz dramatik bir şekilde değişti.

As you all know, the cars that people drove in 1900

Bildiğiniz gibi, 1900'lerde insanların kullandığı

have altered because the roads are better

araçlar değişti, çünkü günümüzde yollar daha iyi

and because of technology.

ve teknoloji daha ileri.

And our minds have altered, too.

Zihinlerimiz de değişti.

We've gone from people who confronted a concrete world

Maddesel dünya ile uğraşan insanlar olmaktan çıkıp

and analyzed that world primarily in terms

o dünyayı kendimize fayda sağlayacak

of how much it would benefit them

şekilde analiz edeceğimiz

to people who confront a very complex world,

oldukça karmaşık bir dünya ile karşı karşıya geldik

and it's a world where we've had to develop

ve bu dünya bizi yeni zihinsel alışkanlıklar,

new mental habits, new habits of mind.

yeni bir kafa yapısı geliştirmek durumunda bıraktı.

And these include things like

Bunlar arasında bu maddesel dünyayı

clothing that concrete world with classification,

sınıflandırmak,

introducing abstractions that we try to make

mantık yönünden tutarlı

logically consistent,

ama varsayımları da ciddiye alan,

and also taking the hypothetical seriously,

ne olabileceğinden ziyade,

that is, wondering about what might have been

ne olduğunu merak ederek

rather than what is.

yeni soyutlamalar geliştirmek var.

Now, this dramatic change was drawn to my attention

Şimdi, bu çarpıcı husus zaman içerisinde

through massive I.Q. gains over time,

önemli I.Q. artışları ile dikkatimi çekti.

and these have been truly massive.

Muazzam bir artıştan söz ediyorum.

That is, we don't just get a few more questions right

Yani I.Q. testlerinde yalnızca bir kaç adet doğru

on I.Q. tests.

cevap artışından söz etmiyoruz.

We get far more questions right on I.Q. tests

Testlerin icat edildiği zamandan bugüne

than each succeeding generation

her bir jenerasyon bir diğerine göre

back to the time that they were invented.

giderek daha fazla soruyu doğru yanıtlıyor.

Indeed, if you score the people a century ago

Gerçekten de eğer bir yüzyıl önceki insanları

against modern norms,

bugünün değerleri ile ölçeklerseniz

they would have an average I.Q. of 70.

ortalama I.Q'ları 70 çıkardı.

If you score us against their norms,

Eğer bizi onların değerlerine göre ölçerseniz

we would have an average I.Q. of 130.

ortalama I.Q.'muz 130 olurdu.

Now this has raised all sorts of questions.

Şimdi bu konu her tür soruyu beraberinde getirmekte:

Were our immediate ancestors

Yakın atalarımız

on the verge of mental retardation?

zihinsel özürlülüğün eşiğinde miydi?

Because 70 is normally the score for mental retardation.

Çünkü 70 normalde zeka geriliğinin sınırıdır.

Or are we on the verge of all being gifted?

Yoksa bizler neredeyse üstün yetenekli miyiz?

Because 130 is the cutting line for giftedness.

Çünkü 130 da üstün yetenek sınırıdır.

Now I'm going to try and argue for a third alternative

Şimdi ben diğerlerinden daha aydınlatıcı olan

that's much more illuminating than either of those,

üçüncü bir seçeneği tartışmaya açacağım.

and to put this into perspective,

Bunu gözünüzde canlandırmak için

let's imagine that a Martian came down to Earth

diyelim ki bir Marslı Dünya'ya geldi

and found a ruined civilization.

ve yok olmuş bir medeniyet buldu.

And this Martian was an archaeologist,

Bu Marslı bir arkeologdu

and they found scores, target scores,

ve insanların atış yapmak için kullandığı

that people had used for shooting.

hedef çizelgeleri buldu.

And first they looked at 1865,

Öncelikle 1865 yılına baktılar

and they found that in a minute,

ve bir dakika içinde insanların

people had only put one bullet in the bullseye.

hedefin merkezine tek bir mermi atabildiğini gördüler.

And then they found, in 1898,

1898'de ise bir dakika içinde

that they'd put about five bullets in the bullseye in a minute.

hedef merkezine beş mermi isabet ettiriyorlardı.

And then about 1918 they put a hundred bullets in the bullseye.

1918'de ise bu sayı 100'e çıkıyordu.

And initially, that archaeologist would be baffled.

Başta arkeolog oldukça şaşırırdı.

They would say, look, these tests were designed

ve "Bakın," derlerdi, "bu testler

to find out how much people were steady of hand,

insanların ellerinin sabitliğini,

how keen their eyesight was,

gözlerinin keskinliğini ve

whether they had control of their weapon.

silaha hakim olup olmadıklarını anlamak için tasarlanmış.

How could these performances have escalated

Bu kabiliyet böylesi inanılmaz

to this enormous degree?

bir seviyeye nasıl gelebildi?"

Well we now know, of course, the answer.

Yani, cevap olarak elbette biliyoruz ki

If that Martian looked at battlefields,

Marslı savaş alanlarına bakmış olsaydı

they would find that people had only muskets

insanların İç Savaş esnasında

at the time of the Civil War

yalnızca eski tip tüfekleri olduğunu görecekti,

and that they had repeating rifles

İspanyol-Amerikan Savaşı'nda

at the time of the Spanish-American War,

mükerrer ateşli tüfekleri olduğunu,

and then they had machine guns

1. Dünya Savaşı'nda ise

by the time of World War I.

makineli tüfeklerini.

And, in other words, it was the equipment

Başka bir deyişle, ortalama bir askerin

that was in the hands of the average soldier

isabetliliğini sağlayan

that was responsible, not greater keenness of eye

gözlerinin keskinliği ya da elinin sabitliği değil,

or steadiness of hand.

donanımı idi.

Now what we have to imagine is the mental artillery

Şimdi kafamızda canlandırmamız gereken

that we have picked up over those hundred years,

bu birkaç yüzyıl boyunca edindiğimiz zihinsel silahlar.

and I think again that another thinker will help us here,

Ve sanırım burada bize bir başka düşünür yardım edecek,

and that's Luria.

ki bu kişi de Luria.

Luria looked at people

Luria bilim çağına girmeden hemen önce

just before they entered the scientific age,

insanlara baktı ve bu insanların

and he found that these people

maddi dünyayı sınıflandırmaya

were resistant to classifying the concrete world.

direniş gösterdiğini gördü.

They wanted to break it up

Onu kullanabilecekleri küçük

into little bits that they could use.

parçalara bölmek arzusundaydılar.

He found that they were resistant

Varsayımsal olanı anlamak,

to deducing the hypothetical,

ne olabileceği hakkında kafa yormak

to speculating about what might be,

konusuna dirençli olduklarını gördü,

and he found finally that they didn't deal well

ve soyutlamalarla, yahut o soyutlamaları

with abstractions or using logic on those abstractions.

mantık yoluyla anlamakla baş edemediklerini farketti.

Now let me give you a sample of some of his interviews.

Şimdi size mülakatlarından bazı örnekler vermek istiyorum.

He talked to the head man of a person

Rusya'nın taşra bölgesinde

in rural Russia.

insanlarla konuştu.

They'd only had, as people had in 1900,

1900'lerde olduğu üzere onlar da

about four years of schooling.

yalnızca dört yıllık okul eğitimi almışlardı.

And he asked that particular person,

O kişiye şöyle sordu:

what do crows and fish have in common?

"Kargalarla balıkların ortak özelliği nedir?"

And the fellow said, "Absolutely nothing.

Arkadaş: "Kesinlikle hiçbir şey.

You know, I can eat a fish. I can't eat a crow.

Yani bilirsin, bir balığı yiyebilirim. Kargayı yiyemem.

A crow can peck at a fish.

Bir karga balığı gagalayabilir.

A fish can't do anything to a crow."

Balık kargaya bir şey yapamaz." dedi.

And Luria said, "But aren't they both animals?"

Ve Luria "İkisi de hayvan değil midir?" diye sordu.

And he said, "Of course not.

Adam: "Tabi ki değil.

One's a fish.

Biri balıktır,

The other is a bird."

öbürü ise kuş." diye cevap verdi.

And he was interested, effectively,

Ve özellikle bu somut nesnelerle

in what he could do with those concrete objects.

ne yapabileceğiyle ilgilenmekteydi.

And then Luria went to another person,

Sonra Luria bir başka kişiye gitti

and he said to them,

ve dedi ki:

"There are no camels in Germany.

"Almanya'da hiç deve yok.

Hamburg is a city in Germany.

Hamburg Almanya'da bir şehirdir.

Are there camels in Hamburg?"

Hamburg'da deve var mıdır?"

And the fellow said,

Adam: "Yani, şehir eğer yeterince büyükse,

"Well, if it's large enough, there ought to be camels there."

orada deve olması gerekir."

And Luria said, "But what do my words imply?"

Luria "Ama söylediklerim ne anlama geliyor?" dedi.

And he said, "Well, maybe it's a small village,

Ve adam, "Yani belki de orası küçük bir kasabadır,

and there's no room for camels."

ve develer için yer yoktur." diye yanıtladı.

In other words, he was unwilling to treat this

Diğer bir deyişle konuyu somut bir problem

as anything but a concrete problem,

olarak görmek dışında her seçeneğe kapalıydı.

and he was used to camels being in villages,

Develerin kasabalarda yaşamasına alışıktı,

and he was quite unable to use the hypothetical,

ve Almanya'da develerin olup olmadığını sorgulamak

to ask himself what if there were no camels in Germany.

hususunda soyut veriden yararlanamıyordu.

A third interview was conducted

Kuzey Kutbu'nda üçüncü

with someone about the North Pole.

bir mülakat daha yapıldı.

And Luria said, "At the North Pole, there is always snow.

Luria: "Kuzey Kutbu'nda her zaman kar vardır.

Wherever there is always snow, the bears are white.

Kar olan her yerde ayılar beyaz renklidir.

What color are the bears at the North Pole?"

Kuzey Kutbu'ndaki ayılar ne renktir?" diye sordu.

And the response was, "Such a thing

Cevap: "Böyle bir durum tanıklık

is to be settled by testimony.

esasıyla belirlenmelidir.

If a wise person came from the North Pole

Eğer Kuzey Kutbu'ndan bilge bir adam gelip

and told me the bears were white,

bana ayıların beyaz olduğunu söylerse

I might believe him,

ona inanabilirim, ama benim gördüğüm

but every bear that I have seen is a brown bear."

tüm ayılar boz renkliydi." oldu.

Now you see again, this person has rejected

Şimdi, gördüğünüz üzere bir kez daha bu kişi

going beyond the concrete world

günlük tecrübelerden yola çıkarak

and analyzing it through everyday experience,

somut dünyanın ötesine geçmeyi reddetti

and it was important to that person

ve bu kişi için

what color bears were --

ayıların ne renk olduğu

that is, they had to hunt bears.

avlanmak açısından önemliydi.

They weren't willing to engage in this.

Bu konuya girmeye gönüllü değillerdi.

One of them said to Luria,

Bir Luria'ya şöyle dedi:

"How can we solve things that aren't real problems?

"Gerçek problem olmayan bir şeyi nasıl çözebiliriz?

None of these problems are real.

Bu problemlerin hiçbiri gerçek değil.

How can we address them?"

Onları nasıl ele almalıyız?"

Now, these three categories --

Şimdi, bu üç kategori-

classification,

sınıflandırma,

using logic on abstractions,

soyutlamalarda mantık kullanma,

taking the hypothetical seriously --

varsayımsal olanı önemseme-

how much difference do they make in the real world

gerçek hayatta bunlar deney odası dışında

beyond the testing room?

ne kadar fark yaratır?

And let me give you a few illustrations.

Size bir kaç örnek vereyim.

First, almost all of us today get a high school diploma.

Öncelikle bugün hemen hepimiz lise diploması alıyoruz.

That is, we've gone from four to eight years of education

Bu demektir ki dört ila sekiz yıllık eğitimden

to 12 years of formal education,

12 yıllık resmi eğitime geçmiş durumdayız

and 52 percent of Americans

ve Amerikalıların %52'si

have actually experienced some type of tertiary education.

herhangi bir üçüncü derece eğitim alıyor.

Now, not only do we have much more education,

Şimdi, yalnızca daha fazla eğitilmekle kalmıyoruz,

and much of that education is scientific,

bu eğitimin önemli kısmı bilimsel

and you can't do science without classifying the world.

ve dünyayı sınıflandırmadan bilim yapamazsınız.

You can't do science without proposing hypotheses.

Hipotezler öne sürmeksizin bilim yapamazsınız.

You can't do science without making it logically consistent.

Mantıksal olarak anlamlı hale getirmeden bilim yapamazsınız.

And even down in grade school, things have changed.

İlkokul düzeyinde bile işler değişmiş durumda.

In 1910, they looked at the examinations

1910'da Ohio eyaletinde 14 yaşındaki çocuklara

that the state of Ohio gave to 14-year-olds,

yapılan sınavlara bakıldığında,

and they found that they were all

sosyal anlamda somut bilgiye

for socially valued concrete information.

değer verdikleri görülmüş.

They were things like,

Bunlar, o zamanki

what are the capitals of the 44 or 45 states

44-45 eyaletin başkentleri

that existed at that time?

gibi bilgilermiş.

When they looked at the exams

1990 yılında Ohio eyaletinde yapılan sınavlarda

that the state of Ohio gave in 1990,

yapılan sınavların soruları incelendiğinde ise,

they were all about abstractions.

tamamının soyutlamalar üzerine olduğu görülmüş.

They were things like,

Bunlar, "Neden bir eyaletin

why is the largest city of a state rarely the capital?

en büyük şehri nadiren başkenttir?" gibi sorular.

And you were supposed to think, well,

Ve sizin şöyle bir şey düşünmeniz beklenir:

the state legislature was rural-controlled,

"Eyalet meclisi yerel olarak kontrol ediliyordur,

and they hated the big city,

onlar da büyük şehirlerden nefret ediyorlardır,

so rather than putting the capital in a big city,

bu yüzden büyük bir şehri başkent yapmak yerine

they put it in a county seat.

kırsal bir yer tercih etmişlerdir.

They put it in Albany rather than New York.

New York yerine Albany'i

They put it in Harrisburg rather than Philadelphia.

Philadelphia yerine Harrisburg'ü seçmişlerdir."

And so forth.

Gibi gibi.

So the tenor of education has changed.

Yani eğitimin mahiyeti değişmiştir.

We are educating people to take the hypothetical seriously,

İnsanlarımızı varsayımsal olanı önemsemek, soyutlamalardan yararlanmak

to use abstractions, and to link them logically.

ve bunlar arasında mantıksal bir bağlantı kurmak üzere yetiştiriyoruz.

What about employment?

Peki ya işgücü?

Well, in 1900, three percent of Americans

Yani, 1900 yılında Amerikalıların yüzde üçü

practiced professions that were cognitively demanding.

zihinsel anlamda çaba gerektiren işlerde çalışıyordu.

Only three percent were lawyers or doctors or teachers.

Yalnızca yüzde üçlük kısım yargıç, doktor ve öğretmendi.

Today, 35 percent of Americans

Bugün Amerikalıların %35'i

practice cognitively demanding professions,

beyin gücü gerektiren mesleklerle uğraşıyor,

not only to the professions proper like lawyer

sadece yargıçlık yahut doktorluk veya

or doctor or scientist or lecturer,

bilim adamlığı ya da konuşmacı gibi gerçek meslekler değil,

but many, many sub-professions

ama pek, pek çok alt meslek grubu,

having to do with being a technician,

teknisyenlik gerektiren işler,

a computer programmer.

ya da bilgisayar programcılığı gibi.

A whole range of professions now make cognitive demands.

Günümüzde pek çok meslek beyin gücü talep ediyor.

And we can only meet the terms of employment

Ve modern dünyada işgücünün

in the modern world by being cognitively

bu talebini zihinsel anlamda

far more flexible.

çok daha esnek olarak karşılayabiliriz.

And it's not just that we have many more people

Mesele sadece çok daha fazla kişinin

in cognitively demanding professions.

zeka gücü gerektiren işlerde çalışıyor olması değil.

The professions have been upgraded.

Meslekler de gelişti.

Compare the doctor in 1900,

Yalnızca birkaç konuda bilgisi olan

who really had only a few tricks up his sleeve,

1900'deki bir doktorla

with the modern general practitioner or specialist,

modern dünyada yıllarca eğitim alan

with years of scientific training.

pratisyen ya da uzman bir doktorla karşılaştırın.

Compare the banker in 1900,

1900'de yalnızca iyi bir muhasebeciye

who really just needed a good accountant

ihtiyaç duyan ve işi çevre halkından kimin

and to know who was trustworthy in the local community

güvenilir olduğunu, kimin ev kredisini geri ödeyebileceğini

for paying back their mortgage.

bilmekten ibaret olan bir bankacıyı düşünün.

Well, the merchant bankers who brought the world to their knees

Yani, dünyaya diz çöktüren ticari bankacılar

may have been morally remiss,

ahlaki anlamda kusurlu olabilirler,

but they were cognitively very agile.

ancak zihinsel anlamda oldukça kıvraklardı.

They went far beyond that 1900 banker.

1900'lerdeki o bankerin çok, çok ötesine geçtiler.

They had to look at computer projections

Konut piyasası bilgisayar projeksiyonlarını

for the housing market.

inceliyorlardı.

They had to get complicated CDO-squared

Borcu aslında karlı bir varlıkmış gibi gösterebilmek için

in order to bundle debt together

kredileri biraraya getirerek

and make debt look as if it were actually a profitable asset.

karmaşık teminatlı borç senetleri (CDO) almaları,

They had to prepare a case to get rating agencies

(Kredi) Derecelendirme kuruluşlarının AAA rating

vermeleri için sağlam bir kılıf yaratmaları gerekiyordu.

to give it a AAA,

though in many cases, they had virtually bribed the rating agencies.

Gerçi pek çok vakada derecelendirme kuruluşlarına rüşvet verdiler.

And they also, of course, had to get people

Tabi ki insanlara bu sözde varlıkları

to accept these so-called assets

kabul ettirmeleri ve hayli zayıf olmalarına

and pay money for them

rağmen bunlar için para ödemelerini

even though they were highly vulnerable.

sağlamaları da gerekiyordu.

Or take a farmer today.

Ya da bir modern çiftçiyi ele alalım.

I take the farm manager of today as very different

Ben 1900'lerdeki bir çiftlik kahyasını günümüzden

from the farmer of 1900.

çok farklı görüyorum.

So it hasn't just been the spread

Demek istediğim, sadece zihinsel efor gerektiren

of cognitively demanding professions.

mesleklerin artışı değil konu.

It's also been the upgrading of tasks

Aynı zamanda doktorluk, avukatlık ya da benzeri

like lawyer and doctor and what have you

mesleklerin gelişmesinin zihinsel

that have made demands on our cognitive faculties.

becerilerimizin artmasını gerektirmesi.

But I've talked about education and employment.

Fakat yalnızca eğitim ve işgücünden sözettim.

Some of the habits of mind that we have developed

Oysa 20. yüzyılda geliştirdiğimiz

over the 20th century

bazı zihinsel alışkanlıkların

have paid off in unexpected areas.

beklenmedik başka alanlarda da getirisi oldu.

I'm primarily a moral philosopher.

Ben esasen ahlak filozofuyum.

I merely have a holiday in psychology,

Psikolojide neredeyse hiç tatil yapmam

and what interests me in general is moral debate.

ve genelde beni ilgilendiren konular ahlaki tartışmalardır.

Now over the last century,

Şimdi, son yüzyılda

in developed nations like America,

Amerika gibi gelişmiş uluslarda

moral debate has escalated

ahlaki tartışmalar hararetlendi

because we take the hypothetical seriously,

çünkü varsayımsal olanı önemsiyoruz,

and we also take universals seriously

aynı zamanda evrensel olan şeyleri de önemsiyoruz

and look for logical connections.

ve mantıklı bağlantılar arıyoruz.

When I came home in 1955 from university

1955 yılında, Martin Luther King gündemdeydi,

at the time of Martin Luther King,

üniversiteden eve geldiğimde,

a lot of people came home at that time

ki tabi pek çok insan da evlerine gitmişti,

and started having arguments with their parents and grandparents.

ebeveynlerimiz ve aile büyüklerimizle karşılıklı tartışmalar yaşadık.

My father was born in 1885,

Babam 1885'te doğmuştu.

and he was mildly racially biased.

Ve az da olsa ırkçı bir eğilimi vardı.

As an Irishman, he hated the English so much

Bir İrlandalı olarak İngilizlerden o kadar çok nefret ediyordu ki

he didn't have much emotion for anyone else.

başkalarına da sempati besleyemiyordu.

(Laughter)

(Kahkakalar)

But he did have a sense that black people were inferior.

Ama siyahi insanların ikinci derecede olduğuna dair bir görüşü vardı.

And when we said to our parents and grandparents,

Ve ebeveynlerimize, aile büyüklerimize

"How would you feel if tomorrow morning you woke up black?"

"Yarın siyah olarak uyansanız ne yapardınız?" diye sorduğumuzda

they said that is the dumbest thing you've ever said.

bunun ağzımızdan çıkan en saçma şey olduğunu söylediler.

Who have you ever known who woke up in the morning --

Kim sabah kalkıp da siyah olmuş birini --

(Laughter) --

(Kahkahalar) --

that turned black?

-- gördü?

In other words, they were fixed in the concrete

Diğer bir deyişle, somut olan

mores and attitudes they had inherited.

ayrıntılar ve yaklaşımlarda takılıp kalmışlardı.

They would not take the hypothetical seriously,

Varsayımsal olanı önemsemiyorlardı,

and without the hypothetical,

ve soyutlama olmaksızın

it's very difficult to get moral argument off the ground.

ahlaki bir tartışmayı kazanmak çok zordur.

You have to say, imagine you were

"Varsayalım İran'dasın,

in Iran, and imagine that your relatives

ve diyelim ki akrabaların

all suffered from collateral damage

hiç bir yanlışları olmamasına rağmen

even though they had done no wrong.

zarara uğratıldılar." gibi şeyler söylemen gerekir.

How would you feel about that?

"Bu konuda ne hissederdin?"

And if someone of the older generation says,

Ve üst jenerasyondan bir kişi

well, our government takes care of us,

"Devlet bizim bakımımızı üstlenir,

and it's up to their government to take care of them,

dolayısıyla onların devleti de onları gözetmeli!" dediğinde

they're just not willing to take the hypothetical seriously.

varsayımsal olanı önemsemek istemiyor demektir.

Or take an Islamic father whose daughter has been raped,

Yahut kızına tecavüz edilen müslüman bir ülkedeki bir babayı ele alalım.

and he feels he's honor-bound to kill her.

O adam gururu gereği kızını öldürmek durumunda olduğunu hisseder.

Well, he's treating his mores

Yani ahlaki değerlerini

as if they were sticks and stones and rocks that he had inherited,

miras aldığı maddi varlıklar olarak değerlendirmektedir.

and they're unmovable in any way by logic.

Ve bunlar mantık yoluyla değiştirilemezler.

They're just inherited mores.

Onlar sadece miras edinilmiş ahlaki inanışlardır.

Today we would say something like,

Bugün ise şöyle bir şey söylerdik:

well, imagine you were knocked unconscious and sodomized.

"Bayıltılıp tecavüz edildiğini düşün,

Would you deserve to be killed?

öldürülmeyi hakeder miydin?"

And he would say, well that's not in the Koran.

Ve o da "Tabi Kuran'da böyle bir şey yok,

That's not one of the principles I've got.

Bu değerlerimden biri değil." derdi.

Well you, today, universalize your principles.

Bugünlerde değerlerinizi evrenselleştiriyorsunuz.

You state them as abstractions and you use logic on them.

Soyutlamalar olarak ifade edip mantık kullanıyorsunuz.

If you have a principle such as,

"İnsanlar gerçekten bir sebeple suçlu değilse acı çekmemeli"

people shouldn't suffer unless they're guilty of something,

gibi bir prensibiniz varsa,

then to exclude black people

siyah insanları hariç tutmak için

you've got to make exceptions, don't you?

bu prensibe istisnalar getirmek zorundasınız, değil mi?

You have to say, well, blackness of skin,

"Yani, konu sadece tenin siyahlığı olmamalı," demelisiniz,

you couldn't suffer just for that.

"sadece bu yüzden acı çekilmemeli.

It must be that blacks are somehow tainted.

Zenciler bir şekilde kusurlu olmalılar."

And then we can bring empirical evidence to bear, can't we,

Ve sonra ampirik bulguları devreye sokarak

and say, well how can you consider all blacks tainted

"Yani Aziz Augustine ve Thomas Sowell da zenci ise,

when St. Augustine was black and Thomas Sowell is black.

tüm siyahları nasıl kusurlu varsayabiliriz?" diyebiliriz, değil mi?

And you can get moral argument off the ground, then,

Bu şekilde ahlaki tartışmayı yürütebiliriz,

because you're not treating moral principles as concrete entities.

çünkü ahlaki değerleri somut oluşumlar olarak değerlendirmiyor oluruz.

You're treating them as universals,

Onları mantıkla tutarlı şekilde işleyerek

to be rendered consistent by logic.

evrensel olarak değerlendirmekteyizdir.

Now how did all of this arise out of I.Q. tests?

Şimdi bu konu I.Q. testlerinden nasıl ortaya çıktı?

That's what initially got me going on cognitive history.

Bilişsel tarihle ilgilenmeme sebep olan budur.

If you look at the I.Q. test,

Eğer I.Q. testlerine bakarsak

you find the gains have been greatest in certain areas.

belli noktalarda kazancın daha büyük olduğunu görürüz.

The similarities subtest of the Wechsler

Wechsler zeka testinin alt testlerinden biri

is about classification,

sınıflandırma konusundadır.

and we have made enormous gains

ve sınıflandırma alt testinde

on that classification subtest.

müthiş gelişmeler kaydettik.

There are other parts of the I.Q. test battery

I.Q. testinin bir diğer parçası

that are about using logic on abstractions.

soyutlamalarla ilgili mantık yürütebilme üzerinedir.

Some of you may have taken Raven's Progressive Matrices,

Kiminiz belki Raven'ın 'Kademeli Matrisler' testini almıştır.

and it's all about analogies.

Tamamen kıyaslamalar üzerinedir.

And in 1900, people could do simple analogies.

1900'de insanlar basit çıkarımlar yapabiliyorlardı.

That is, if you said to them, cats are like wildcats.

Yani onlara "Kediler vahşi kedilerle benzerlik gösterir,

What are dogs like?

peki köpekler neye benzer?" deseniz

They would say wolves.

"Kurtlara" derlerdi.

But by 1960, people could attack Raven's

Fakat 1960'a geldiğimizde insanlar Raven'ın

on a much more sophisticated level.

testini çok daha ileri bir düzeyde cevaplıyorlardı.

If you said, we've got two squares followed by a triangle,

"İki karenin ardından bir üçgen geliyorsa,

what follows two circles?

iki dairenin arkasından ne gelir?" diye sorduğunuzda

They could say a semicircle.

"Yarım daire" yanıtını alırdınız.

Just as a triangle is half of a square,

Üçgeni yarım bir kare olarak düşünürsek,

a semicircle is half of a circle.

yarım daire de tam dairenin yarısıdır.

By 2010, college graduates, if you said

2010'a gelindiğindeyse

two circles followed by a semicircle,

"Eğer iki yarım dairenin ardından bir tam daire geliyorsa,

two sixteens followed by what,

iki tane 16'nın ardından ne gelir?" sorusuna

they would say eight, because eight is half of 16.

'8' yanıtı veriliyor, çünkü 8, 16'nın yarısıdır.

That is, they had moved so far from the concrete world

Yani somut dünyadan öylesine ileri gittiler ki

that they could even ignore

sorunun içinde yer alan sembollerin

the appearance of the symbols that were involved in the question.

görünüşünü bile gözardı edebiliyorlar.

Now, I should say one thing that's very disheartening.

Şimdi oldukça cesaret kırıcı bir şeyi söylemeliyim.

We haven't made progress on all fronts.

Her konuda bu derece aşama kaydetmedik.

One of the ways in which we would like to deal

Modern dünyanın karmaşıklığıyla

with the sophistication of the modern world

uğraşmayı isteyeceğimiz bir yöntem ise

is through politics,

siyaset.

and sadly you can have humane moral principles,

Ancak üzücü bir şekilde yüksek ahlaki değerleriniz olsa da,

you can classify, you can use logic on abstractions,

sınıflandırma yapabiliyor, soyut kavramlar üzerine mantık yürütebiliyor olsanız da

and if you're ignorant of history and of other countries,

eğer kendi ülkenizin ya da diğer ülkelerin tarihini umursamıyorsanız

you can't do politics.

siyaset yapamazsınız.

We've noticed, in a trend among young Americans,

Genç Amerikalılar arasında yükselen bir trend olarak

that they read less history and less literature

giderek daha az tarih ve edebiyat

and less material about foreign lands,

ve yabancı memleketlerle ilgili yazı okunduğunu gördük,

and they're essentially ahistorical.

ve temelde tarihdışılar.

They live in the bubble of the present.

"Şu an" denen baloncukta yaşıyorlar.

They don't know the Korean War from the war in Vietnam.

Kore Savaşı ile Vietnam'daki savaşı ayırdedemiyorlar.

They don't know who was an ally of America in World War II.

2. Dünya Savaşı'nda Amerika'nın müttefikleri kimdi bilmiyorlar.

Think how different America would be

Eğer her Amerikalı Batı ülkelerinin Afganistan'a

if every American knew that this is the fifth time

çeki düzen vermeye beşinci gidişi olduğunu bilseydi

Western armies have gone to Afghanistan to put its house in order,

Amerika'nın ne kadar farklı bir yer olacağını düşünün

and if they had some idea of exactly what had happened

ve önceki dört seferde

on those four previous occasions.

tam olarak ne olduğunu.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And that is, they had barely left,

Odur ki, zaten ülkeyi pek terketmemişlerdi

and there wasn't a trace in the sand.

ve aslında bulabilecekleri bir şey de yoktu.

Or imagine how different things would be

Ya da çoğu Amerikalı son altı savaşımızın dördünde

if most Americans knew that we had been lied

bize yalan söylendiğini bilseydi

into four of our last six wars.

bazı şeylerin ne kadar farklı olacağını düşünün.

You know, the Spanish didn't sink the battleship Maine,

Yani işte İspanyollar Maine'de savaş gemisi batırmadılar;

the Lusitania was not an innocent vessel

Lusitania pek de masum bir gemi değildi,

but was loaded with munitions,

mühimmat yüklüydü;

the North Vietnamese did not attack the Seventh Fleet,

Kuzey Vietnamlılar Yedinci Filo'ya saldırmadı;

and, of course, Saddam Hussein hated al Qaeda

ve tabi ki Saddam Hüseyin El Kaide'den nefret ediyordu

and had nothing to do with it,

ve onlarla bir alakası yoktu

and yet the administration convinced 45 percent of the people

ve onları darağacında sallandırabilirdi.

Ancak yönetimimiz insanlarımızın %45'ini

that they were brothers in arms,

when he would hang one from the nearest lamppost.

onların silah arkadaşı olduğuna ikna etti.

But I don't want to end on a pessimistic note.

Yine de konuşmamı kötümser bir şekilde bitirmek istemiyorum.

The 20th century has shown enormous cognitive reserves

Asiller zümresi ortalama insanın yapamayacağını,

in ordinary people that we have now realized,

kendilerinin zihniyetini yahut zihinsel kabiliyetlerini

and the aristocracy was convinced

paylaşamayacağını düşünürken,

that the average person couldn't make it,

20. yy’da şimdilerde farkına

that they could never share their mindset

vardığımız üzere

or their cognitive abilities.

müthiş bir zihinsel gelişme yaşandı.

Lord Curzon once said

Lord Curzon bir zamanlar

he saw people bathing in the North Sea,

Kuzey Denizi’nde yüzen insanları gördüğünde

and he said, "Why did no one tell me

“Alt zümrenin vücutlarının beyaz olduğunu

what white bodies the lower orders have?"

bana neden kimse söylemedi?” diye sormuş.

As if they were a reptile.

Sanki onlar sürüngenlermiş gibi.

Well, Dickens was right and he was wrong. [Correction: Rudyard Kipling]

Yani, Dickens hem haklıydı, hem de haksız. (Doğrusu: Rudyard Kipling)

[Kipling] said, "The colonel's lady and Judy O'Grady

(Kipling) demiş ki "Albay'ın karısıyla Judy O'Grady

are sisters underneath the skin."

tenin altında kardeştirler."

(Applause)

(Alkışlar)