How we can bring mental health support to refugees | Essam Daod

Translator: Awe Hasan Reviewer: Hiwa Foundation

For the last two and a half years,

ماوەی ئەم دوو ساڵ و نیوەی پێشوو،

I'm one of the few, if not the only, child psychiatrist

،یەکێکم، گەر تاکە کەس نەبم لەو چەند پزیشکە دەروونیەی منداڵان

operating in refugee camps, shorelines and rescue boats

،کە لە کەمپی ئاوارەکان کەناراوەکان و بەلەمە رزگار کەرەکانی

in Greece and the Mediterranean Sea.

.یۆنان و دەریای سپی ناوەراست کار دەکەین

And I can say, with great confidence,

،وە دەتوانم بە دڵنیاییەکی زۆرەوە بڵێم

that we are witnessing a mental-health catastrophe

کە ئێمە شایەتی کارەساتێکی تەندروستی دەروونین

that will affect most of us, and it will change our world.

،کە کاریگەری لەسەر زۆربەمان دەبێت و جیهانیشمان لێ دەگۆڕێت.

I live in Haifa, but nowadays, I spend most of my time abroad.

،من لە هایفا دەژیم، بەڵام لە ئێستادا زۆربەی کاتەکانم لە دەرەوەی وڵات بەسەردەبەم

During my time on the Greek island of Lesbos

ئەو کاتەی من لە دوورگەی لێسبۆسی یۆنان و

and on the rescue boats in the Mediterranean,

لای بەلەمە رزگارکەرەکان بووم ،لە دەریای ناوەراست

thousands of refugee boats arrived to the shoreline,

بە هەزاران بەلەمی ئاوارەکان ،دەگەیشتنە کەناراوەکان

crowded with more than 1.5 million refugees.

کە بە زیاتر لە ملیۆن و نیوێک .ئاوارە تەنرابوون

One-fourth of them are children,

،یەک لەسەر چواریان منداڵن

fleeing war and hardship.

.کە لە دەست جەنگ و تەنگانە هەڵهاتوون

Each boat carries different sufferings and traumas

هەر بەلەمە ئازار و کارەساتێکی جەرگبڕی جیاواز هەڵدەگرێت

from Syria, Iraq, Afganistan and different countries in Africa.

لە سوریا، عێراق، ئەفغانستان .و ووڵاتانی دیکەی ئەفریقاوە

In the last three years alone,

،تەنها لە سێ ساڵی ڕابردوودا

more than 12,000 refugees lost their lives.

زیاتر لە ١٢،٠٠٠ ئاوارە .ژیانیان لە دەست داوە

And hundreds of thousands lost their souls and their mental health

وە سەدان هەزاریش ڕۆح و تەندروستی دەروونییان لەدەست داوە

due to this cruel and traumatic experience.

بە هۆی ئەم ئەزموونە .سەخت و دڵتەزێنەوە

I want to tell you about Omar,

،دەمەوێت باسی عومەرتان بۆ بکەم

a five-year-old Syrian refugee boy

مندالیکی سووری ئاوارەی پێنج ساڵانە

who arrived to the shore on Lesbos on a crowded rubber boat.

کە بەسەر بەلەمێکی قەرەباڵغی .لاستیکییەوە گەیشتە کەناری لێسبۆس

Crying, frightened, unable to understand what's happening to him,

،بە گریان و ترسەوە ،تێنەدەگەیشت چی بەسەر دێت

he was right on the verge of developing a new trauma.

لە لێواری ئەوەدا بوو خورپەیەکی .دەروونی دیکەی توش ببێت

I knew right away that this was a golden hour,

ڕێک لەو کاتەدا زانیم کە .ئەمە هەلێکی زێڕینە

a short period of time in which I could change his story,

ساتەوەختێک کە دەتوانم تیایدا .چیرۆکەکەی بگۆڕم

I could change the story

دەمتوانی ئەو چیرۆکە بگۆڕم

that he would tell himself for the rest of his life.

،کە بە درێژایی ژیانی بۆ خۆی دەگێڕێتەوە

I could reframe his memories.

دەمتوانی یادەوەرییەکانی .دووبارە لە چوارچێوە بگرمەوە

I quickly held out my hands and said to his shaking mother in Arabic,

بە خێرایی دەستم درێژ کرد و بە عەرەبی بە دایکی، کە دەلەرزی، وتم

(Arabic) "Ateeni elwalad o khudi nafas."

".اعطني الولد و خذي نفس"

"Give me the boy, and take a breath."

".کوڕەکەم بدەرێ و هەناسەیەک بدە"

His mother gave him to me.

دایکی منداڵەکەی دا پێم

Omar looked at me with scared, tearful eyes and said,

عومەر بە چاوانێکی پڕ ترس و فرمێسکەوە سێری کردم و وتی

(Arabic) "Ammo (uncle in Arabic), shu hada?"

"عمو (مام بە عەرەبی) شو هذا؟"

"What is this?"

"ئەمە چییە؟"

as he pointed out to the police helicopter hovering above us.

دەستی ڕاکێشا بۆ هەلیکۆپتەرە پۆلیسییەکانی .کە بەسەر سەرمانەوە دەسووڕانەوە

"It's a helicopter!

!ئەوە کۆپتەرە"

It's here to photograph you with big cameras,

هاتووە وێنەی تۆ بگرێت بە کامێرای گەورە

because only the great and the powerful heroes,

،چونکە تەنها پاڵەوانە گەورە و بە هێزەکان

like you, Omar, can cross the sea."

".وەکو تۆ ،عومەر، دەتوانن دەریا ببڕن

Omar looked at me, stopped crying and asked me,

،عومەر سێری کردم، ژیر بوویەوە و لێی پرسیم

(Arabic) "Ana batal?"

انا بطل؟

"I'm a hero?"

من پاڵەوانم؟

I talked to Omar for 15 minutes.

.١٥ خولەک قسەم لەگەل عومەر کرد

And I gave his parents some guidance to follow.

وە چەند ڕێنماییەکم دا بە دایک و .باوکی کە پەیڕەوی بکەن

This short psychological intervention

ئەم دەست تێوەردانە دەروونییە کورتە

decreases the prevalence of post-traumatic stress disorder

ڕێژەی تووشبوون بە فشاری دەروونی دوای کارەسات کەمدەکاتەوە و

and other mental health issues in the future,

نەخۆشی دەروونی دیکە ،لە داهاتوودا کەم دەکاتەوە

preparing Omar to get an education,

،عومەریش ئامادە دەکات بۆ ئەوەی بخوێنێت

join the workforce, raise a family and beyond.

کارێک بکات، خێزانێک بەخێو بکات .و چەندەها شتی دیکەش

How?

چۆن؟

By stimulating the good memories that will be stored in the amygdala,

بە وریاکردنەوەی یادەوەرییە خۆشەکان ،کە لە ئاڵووەکاندا هەڵدەگیرێن

the emotional storage of the human brain.

.کە کانگای هەستەکانی مرۆڤە لە مێشکدا

These memories will fight the traumatic ones,

ئەم یادەوەرییانە لەگەڵ یادەوەرییە سەختەکاندا

if they are reactivated in the future.

دەجەنگن کاتێک لە داهاتوودا .بیریان لێ دەکرێتەوە

To Omar, the smell of the sea will not just remind him

بۆ عومەر بۆنی دەریا تەنها

of his traumatic journey from Syria.

گەشتە سەخت و دژوارەکەی لە سوریاوە بیرناخاتەوە

Because to Omar, this story is now a story of bravery.

چونکە بۆ عومەر ئەم چیرۆکە .ئێستا چیرۆکی ئازایاتییە

This is the power of the golden hour,

ئەمە گرنگی کاتە زێڕینییەکەیە،

which can reframe the trauma and establish a new narrative.

کە دەتوانێت کارەساتەکە لە چوارچێوە بگرێتەوە و .چیرۆکێکی نوێ دابمەزرێنێت

But Omar is only one out of more than 350,000 children

بەڵام عومەر یەکێکە لە زیاتر لە ٣٥٠،٠٠٠ منداڵ

without the proper mental health support in this crisis alone.

تەنها لەم قەیرانەدا، کە هاوکارییەکی .دەروونی ڕێک و پێکیان نییە

Three hundred and fifty thousand children and me.

سێ سەد و پەنجا هەزار منداڵ و منیش بەتەنها.

We need mental health professionals

پێویستیمان بە شارەزای تەندرووستی دەروونی هەیە

to join rescue teams during times of active crisis.

بۆ ئەوەی بێنە پاڵ تیمە ڕزگارکەرەکان .لە کاتی تەنگانەدا

This is why my wife and I and friends co-founded "Humanity Crew."

لەبەر ئەمە من و هاوسەرەکەم و هاورێکانم پێکەوە "دەستەی مرۆڤایەتی"مان دامەزراند.

One of the few aid organizations in the world

یەکێک لەو ڕێکخراوە یارمەتیدەرە کەمانەی جیهان

that specializes in providing psychosocial aid

کە تایبەتە بە دابینکردنی هاریکاری دەروونی و

and first-response mental health interventions

فریاکەوتنی دەروونیی سەرەتایی

to refugees and displaced populations.

.بۆ ئاوارەکان و ئەوانەی ڕاگوازراون

To provide them with a suitable intervention,

بۆئەوەی خزمەتگوزارییەکی گونجاو .و لەباریان بۆ دابین بکەین

we create the four-step approach, a psychosocial work plan

ڕێبازێکی چوار هەنگاوی دادەمەزرێنین، کارنامەیەکی دەروونی و کۆمەڵایەتی

that follows the refugees on each step of their journey.

کە لە هەموو قۆناغێکی گەشتەکەیاندا لەگەل ئاوارەکاندا دەبێت.

Starting inside the sea, on the rescue boats,

سەرەتا لە ناو دەریاکانەوە، لەسەر بەلەمە ڕزگارکەرەکان،

as mental health lifeguards.

وەکو پاسەوانی تەندروستی دەروونییان.

Later in the camps, hospitals and through our online clinic

دواتر لە کەمپەکان، نەخۆشخانەکان، وە لە ڕێگای نۆرینگە ئۆنڵاینەکەمانەوە

that breaks down borders and overcomes languages.

کە سنورەکان تێک دەشکێنێت و دەچێتە ئەودیو زمانەکانەوە.

And ending in the asylum countries, helping them integrate.

وە لە وڵاتە پەنابەرییەکان کۆتایی دێت، کە یارمەتییان دەدەن یەک بخرێن.

Since our first mission in 2015,

هەر لە یەکەم ئەرکمانەوە لە ٢٠١٥،

"Humanity Crew" had 194 delegations

"دەستەی مرۆڤایەتی" ١٩٤ شاندی هەبووە

of qualified, trained volunteers and therapists.

لە کەسانی شارەزا و ڕاهێنراو و خۆبەخش و توێژەری کۆمەڵایەتی.

We have provided 26,000 hours of mental health support

٢٦,٠٠٠ کاتژمێر لە هاوکاری تەندروستی دەروونیمان

to over 10,000 refugees.

.بۆ زیاتر لە ١٠،٠٠٠ ئاوارە دابین کردووە

We can all do something to prevent this mental health catastrophe.

هەموومان شتێکمان لەدەست دێت بیکەین بۆ ئەوەی ڕێ لەم کارەساتە دەروونییە بگرین

We need to acknowledge that first aid is not just needed for the body,

دەبێت لەوە تێبگەین کە خزمەتگوزاری سەرەتایی تەنها بۆ جەستە پێویست نییە،

but it has also to include the mind, the soul.

بەڵکو دەبێت مێشک و رۆحیش بگرێتەوە.

The impact on the soul is hardly visible,

بەریەککەوتن لەگەڵ ڕۆحدا زۆر کەم دیارە،

but the damage can be there for life.

بەڵام زیانەکەی دەکرێت بۆ هەمیشە بمێنێتەوە.

Let's not forget that what distinguishes us humans from machines

با ئەوە لە بیر نەکەین کە ئەوەی ئێمەی مرۆڤ لە ئامێرەکان جیا دەکاتەوە

is the beautiful and the delicate soul within us.

ئەو رۆحە جوان و ناسکەیە کە هەمانە.

Let's try harder to save more Omars.

با زیاتر هەوڵ بدەین بۆ ئەوەی .عومەری زیاتر ڕزگار بکەین

Thank you.

.سوپاس بۆ ئێوە

(Applause)

(چەپڵە لێدان)

(Cheers)

(چەپڵە لێدان)

(Applause)

(چەپڵە لێدان)