Neil Harbisson: I listen to color

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Siranush Seyranyan Reviewer: Gohar Khachatryan

Well, I was born with a rare visual condition

Ես ծնվել եմ հազվադեպ հանդիպող տեսողական հիվանդությամբ,

called achromatopsia, which is total color blindness,

այն կոչվում է աքրոմատոպսիա, այլ կերպ ասած՝ գունակուրություն,

so I've never seen color,

այսինքն՝ ես երբեք գույներ չեմ տեսել

and I don't know what color looks like,

և չգիտեմ թե դրանք ինչ են,

because I come from a grayscale world.

քանի որ ապրում եմ սև ու սպիտակ աշխարհում։

To me, the sky is always gray,

Ինձ համար երկինքը միշտ մոխրագույն է,

flowers are always gray,

մոխրագույն են ծաղիկները,

and television is still in black and white.

իսկ հեռուստացույցը՝ դեռ սև ու սպիտակ է։

But, since the age of 21,

Սակայն, 21 տարեկանից ի վեր

instead of seeing color, I can hear color.

գույները տեսնելու փոխարեն, ես լսում եմ դրանք։

In 2003, I started a project

2003թ.-ին մի նախագիծ սկսեցի

with computer scientist Adam Montandon,

համակարգչային մասնագետ Ադամ Մոնթանդոնի հետ,

and the result, with further collaborations

և հետագա համագործակցության արդյունքում

with Peter Kese from Slovenia

Փիթեր Կեսեի հետ Սլովենիայից

and Matias Lizana from Barcelona,

և Մաթիաս Լիզանայի հետ Բարսելոնայից

is this electronic eye.

ստեղծվեց այս էլեկտրոնային աչքը։

It's a color sensor that detects

Այն գունային սենսոր է, որ հայտնաբերում է

the color frequency in front of me — (Frequency sounds) —

իմ շուրջը գտնվող գունային հաճախականությունները,

and sends this frequency to a chip installed

ուղարկում դրանք իմ գլխի ետնամասում

at the back of my head, and I hear the color in front of me

տեղադրված չիպին, և ես լսում իմ առջև գտնվող գույնը

through the bone, through bone conduction.

ոսկրերի հաղորդականության շնորհիվ։

(Frequency sounds) So, for example, if I have, like —

Օրինակ, սա

This is the sound of purple. (Frequency sounds)

մանուշակագույնի ձայնն է։

For example, this is the sound of grass. (Frequency sounds)

Սա, օրինակ, խոտի ձայնն է։

This is red, like TED. (Frequency sounds)

Սա կարմիր է, TED-ի գույնը։

This is the sound of a dirty sock. (Laughter)

Իսկ սա էլ կեղտոտ գուլպայի ձայնն է։ (Ծիծաղ)

Which is like yellow, this one.

Այն նման է դեղին գույնի ձայնին։

So I've been hearing color all the time for eight years,

Այսպիսով, ութ տարի շարունակ, ես լսում եմ գույները

since 2004, so I find it completely normal now

2004 թ․-ից սկսած, և ինձ համար արդեն սովորական է դարձել

to hear color all the time.

անընդհատ լսել գույները։

At the start, though, I had to memorize the names you give

Սկզբում, սակայն, ստիպված էի մտապահել գույներին տրվող անունները,

for each color, so I had to memorize the notes,

ու նաև ստիպված էի մտապահել նոտաները,

but after some time, all this information

բայց որոշ ժամանակ անց այս ողջ ինֆորմացիան

became a perception.

դարձավ զգայական ընկալում։

I didn't have to think about the notes.

Այլևս կարող էի չմտածել նոտաների մասին։

And after some time, this perception became a feeling.

Իսկ որոշ ժամանակ անց այդ ընկալումը դարձավ զգացողություն։

I started to have favorite colors,

Ես ունեցա իմ սիրելի գույները,

and I started to dream in colors.

սկսեցի գունավոր երազներ տեսնել։

So, when I started to dream in color is when I felt

Երբ սկսեցի գունավոր երազներ տեսնել, հասկացա,

that the software and my brain had united,

որ սարքն ու ուղեղս միավորվել են,

because in my dreams, it was my brain creating

քանի որ երազներիս մեջ արդեն ուղեղս էր արձակում

electronic sounds. It wasn't the software,

էլեկտրոնային ազդանշաններ։ Այն այլևս սոսկ սարքը չէր,

so that's when I started to feel like a cyborg.

և այդ ժամանակ ինձ քիբորգ զգացի։

It's when I started to feel that the cybernetic device

Զգացի, որ քիբեռնետիկ սարքը

was no longer a device.

դադարել է պարզապես սարք լինելուց։

It had become a part of my body,

Այն դարձել է մարմնիս մի մասը,

an extension of my senses,

զգայարաններիս շարունակությունը,

and after some time, it even became a part

իսկ որոշ ժամանակ անց

of my official image.

այն անգամ իմ կերպարի մի մասը դարձավ։

This is my passport from 2004.

Սա իմ անձնագիրն է 2004 թ.-ին։

You're not allowed to appear on U.K. passports

Մեծ Բրիտանիայում չի թույլատրվում անձնագրի նկարում հայտնվել

with electronic equipment, but I insisted

էլեկտրոնային սարքով, սակայն ես պնդեցի՝

to the passport office that what they were seeing

բացատրելով անձնագրային բաժնին, որ այն, ինչ նրանք տեսնում են,

was actually a new part of my body,

իրականում իմ մարմնի նոր մասն է,

an extension of my brain, and they finally accepted me

իմ ուղեղի շարունակությունն է, և, ի վերջո, ինձ թույլ տվեցին

to appear with the passport photo.

այդպես նկարվել։

So, life has changed dramatically since I hear color,

Կյանքս կտրուկ փոխվել է այն ժամանակից, ինչ լսում եմ գույները,

because color is almost everywhere,

քանի որ գույները գրեթե ամենուր են։

so the biggest change for example is

Օրինակ, ամենամեծ փոփոխություններից մեկն այն է,

going to an art gallery, I can listen to a Picasso,

որ պատկերասրահում ես լսում եմ, օրինակ, Պիկասոյին։

for example. So it's like I'm going to a concert hall,

Կարծես՝ համերգային սրահում լինեմ,

because I can listen to the paintings.

քանի որ լսում եմ նկարները։

And supermarkets, I find this is very shocking,

Սուպերմարկետները ևս շատ ցնցող են

it's very, very attractive to walk along a supermarket.

Իսկապես, շատ հետաքրքիր է քայլել սուպերմարկետի տարբեր բաժիններով։

It's like going to a nightclub.

Ասես՝ հայտնվել ես գիշերային ակումբում։

It's full of different melodies. (Laughter) Yeah.

Այն լի է ամենատարբեր մեղեդիներով։ (Ծիծաղ) Իրոք։

Especially the aisle with cleaning products.

Հատկապես մաքրող նյութերի բաժինը։

It's just fabulous. (Laughter)

Պարզապես հիասքանչ է։ (Ծիծաղ)

Also, the way I dress has changed.

Նաև փոխվել է հագնվելու ոճս։

Before, I used to dress in a way that it looked good.

Նախկինում հագնվում էի այնպես, ինչպես գեղեցիկ էր նայվում։

Now I dress in a way that it sounds good. (Laughter)

Այժմ հագնվում եմ այնպես, ինչպես գեղեցիկ է հնչում։ (Ծիծաղ)

(Applause)

(Ծափահարություններ)

So today I'm dressed in C major,

Օրինակ, այսօր հագնվել եմ Սի մաժոր ոճով,

so it's quite a happy chord. (Laughter)

որը բավականին ուրախ նոտա է։ (Ծիծաղ)

If I had to go to a funeral, though,

Իսկ եթե թաղման արարողության գնալիս լինեի,

I would dress in B minor, which would be

կհագնվեի Բի մինոր ոճով,

turquoise, purple and orange. (Laughter)

որը կլիներ փիրուզագույն, մանուշակագույն և նարնջագույն գույների մեջ։ (Ծիծաղ)

Also, food, the way I look at food has changed,

Արդեն այլ կերպ եմ նայում նաև ուտելիքին,

because now I can display the food on a plate,

քանի որ ափսեի մեջ ուտելիքին այնպիսի տեսք եմ տալիս,

so I can eat my favorite song. (Laughter)

որ ուտեմ իմ ամենասիրելի երգը։ (Ծիծաղ)

So depending on how I display it,

Եվ կախված նրանից՝ ինչ տեսք ունի ուտելիքը,

I can hear and I can compose music with food.

ես լսում եմ այն և երաժշտություն ստեղծում դրանով։

So imagine a restaurant where we can have, like,

Հիմա պատկերացրեք, մի ռեստորան, որտեղ

Lady Gaga salads as starters. (Laughter) I mean,

որպես նախուտեստ կմատուցեն «Լեդի Գագա» աղցաններ։ ( Ծիծաղ) Ուզում եմ ասել,

this would get teenagers to eat their vegetables, probably.

որ այս կերպ դեռահասները, միգուցե, կսկսեն ավելի շատ բանջարեղեն ուտել։

And also, some Rachmaninov piano concertos

Ռախմանինովի դաշնամուրի կոնցերտները՝

as main dishes, and some Bjork or Madonna desserts,

իբրև հիմնական կերակուր, նաև մի քիչ Բյորկ կամ Մադոննա իբրև աղանդեր։

that would be a very exciting restaurant

Դա կլինի մի հիանալի ռեստորան,

where you can actually eat songs.

որտեղ կարելի է երգեր ուտել։

Also, the way I perceive beauty has changed,

Փոխվել է նաև գեղեցկության իմ ընկալումը,

because when I look at someone, I hear their face,

որովհետև, ինչ-որ մեկին նայելիս ես լսում եմ նրա դեմքը,

so someone might look very beautiful but sound terrible.

նա կարող է շատ գեղեցիկ լինել, սակայն սարսափելի հնչել։

(Laughter) And it might happen the opposite,

(Ծիծաղ) Նաև կարող է պատահել ճիշտ հակառակը։

the other way around. So I really enjoy creating, like,

Ես իսկապես հաճույք եմ ստանում

sound portraits of people.

մարդկանց հնչունային պատկերները ստեղծելիս։

Instead of drawing someone's face, like drawing the shape,

Մարդու դեմքը նկարելու փոխարեն, երբ պետք է մատիտով նկարես,

I point at them with the eye and I write down

ես մոտեցնում եմ աչքը և գրի առնում այն նոտաները,

the different notes I hear, and then I create sound portraits.

որ լսում եմ այդ պահին, այնուհետև ստեղծում եմ հնչունային դիմանկարներ։

Here's some faces.

Ահա այդպիսի նկարներից մի քանիսը.

(Musical chords)

(Երաժշտական ակորդներ)

Yeah, Nicole Kidman sounds good. (Laughter)

Այո՜, Նիքոլ Քիդմանը գեղեցիկ է հնչում։ (Ծիծաղ)

Some people, I would never relate, but they sound similar.

Միմյանցից շատ տարբեր մարդիկ կարող են նույն կերպ հնչել։

Prince Charles has some similarities with Nicole Kidman.

Արքայազն Չարլզը որոշ նմանություններ ունի Նիքոլ Քիդմանի հետ։

They have similar sound of eyes.

Նրանց աչքերը նույն կերպ են հնչում։

So you relate people that you wouldn't relate,

Այսպիսով՝ կարելի է նմանեցնել մարդկանց, ովքեր իրականում տարբեր են իրարից,

and you can actually also create concerts

կարելի է նաև համերգներ կազմակերպել՝

by looking at the audience faces.

հանդիսականների դեմքերին նայելով։

So I connect the eye, and then I play the audience's faces.

Ես միացնում եմ էլեկտրոնային աչքը, հետո նվագում՝ մարդկանց դեմքերը։

The good thing about this is,

Սրա առավելությունն այն է,

if the concert doesn't sound good, it's their fault.

որ եթե համերգը հաջող չի ստացվում, ուրեմն հանդիսականներն են մեղավոր,

It's not my fault, because — (Laughter)

ես մեղք չունեմ... (Ծիծաղ)

And so another thing that happens is that

Այնուհետև, մեկ այլ դեպք պատահեց.

I started having this secondary effect

իբրև երկրորդային արդյունք՝

that normal sounds started to become color.

իսկական ձայները վերածվեցին գույների։

I heard a telephone tone, and it felt green

Ես լսում էի հեռախոսի ձայնը, և այն ինձ կանաչ էր թվում,

because it sounded just like the color green.

քանի որ հնչում էր ճիշտ և ճիշտ կանաչ գույնի նման։

The BBC beeps, they sound turquoise,

ԲիԲիՍի-ի ազդանշանները մանուշակագույն են հնչում,

and listening to Mozart became a yellow experience,

իսկ Մոցարտ լսելը դարձել է դեղին զգացողություն։

so I started to paint music and paint people's voices,

Արդյունքում, ես սկսեցի երաժշտություն նկարել ու նաև նկարել մարդկանց ձայները,

because people's voices have frequencies

քանի որ մարդկանց ձայներին բնորոշ են հաճախականություններ,

that I relate to color.

որոնք ես կապում եմ գույների հետ։

And here's some music translated into color.

Ահա, թե ինչպես է երաժշտությունը վերածվում գույնի։

For example, Mozart, "Queen of the Night," looks like this.

Օրինակ, Մոցարտի «Գիշերային թագուհին» այսպիսի տեսք ունի։

(Music) Very yellow and very colorful,

(Երաժշտություն) Այն վառ դեղին է և շատ գունագեղ,

because there's many different frequencies.

քանի որ հաճախականությունները տարբեր են։

(Music)

(Երաժշտություն)

And this is a completely different song.

Իսկ ահա սա միանգամայն այլ երգ է։

(Music) It's Justin Bieber's "Baby." (Laughter)

(Երաժշտություն) Ջասթին Բիբերի «Բեյբի» երգն է։ (Ծիծաղ)

(Music)

(Երաժշտություն)

It is very pink and very yellow.

Այն վառ վարդագույն և դեղին գույների մեջ է։

So, also voices, I can transform speeches into color,

Ես կարող եմ նաև ելույթները գույների վերածել։

for example, these are two very well-known speeches.

Օրինակ՝ այս երկու շատ հայտնի ելույթները.

One of them is Martin Luther King's "I Have A Dream,"

մեկը Մարթին Լյութեր Քինգի «Ես երազում եմ»,

and the other one is Hitler.

իսկ մյուսը Հիտլերի ճառն է։

And I like to exhibit these paintings in the exhibition halls

Նախընտրում եմ այս երկու ելույթների նկարները ցուցահանդեսում ցուցադրել

without labels, and then I ask people,

առանց հեղինակների անունները նշելու, իսկ հետո այցելուներին հարցնում եմ՝

"Which one do you prefer?"

«Ո՞րն եք հավանում»։

And most people change their preference

Շատ մարդիկ փոխում են իրենց կարծիքը

when I tell them that the one on the left is Hitler

երբ հայտնում եմ, որ ձախ կողմի նկարը Հիտլերինն է,

and the one on the right is Martin Luther King.

իսկ աջինը՝ Մարթին Լյութեր Քինգինը։

So I got to a point when I was able to perceive 360 colors,

Արդյունքում, հասա մի կետի, երբ արդեն կարող էի 360 գույն ընկալել

just like human vision.

այնպես, ինչպես մարդկային տեսողությունը։

I was able to differentiate all the degrees of the color wheel.

Ես կարող էի տարբերել գունանիվի բոլոր աստիճանները։

But then, I just thought that

Բայց հետո մտածեցի,

this human vision wasn't good enough.

որ մարդկային տեսողությունը բավարար չէ։

There's many, many more colors around us

Մեր շուրջը կան բազմաթիվ գույներ,

that we cannot perceive,

որոնք մենք անկարող ենք ընկալել,

but that electronic eyes can perceive.

իսկ էլեկտրոնային աչքը կարող է։

So I decided to continue extending my color senses,

Ուստի որոշեցի ընդլայնել իմ գունային զգայարանների կարողությունը

and I added infrared and I added ultraviolet

և ավելացրեցի ինֆրակարմիրը և ուլտրամանուշակագույնը

to the color-to-sound scale, so now I can hear colors

գունաձայնային իմ հավաքածուին, և հիմա ես կարող եմ լսել այնպիսի գույներ,

that the human eye cannot perceive.

որոնք մարդկային աչքը չի կարող ընկալել։

For example, perceiving infrared is good because you can

Օրինակ, լավ է, երբ կարող ես ընկալել ինֆրակարմիր գույնը,

actually detect if there's movement detectors in a room.

քանի որ այդպիսով կարող ես պարզել՝ արդյոք սենյակում կան շարժման հաղորդիչներ։

I can hear if someone points at me with a remote control.

Լսում եմ, երբ ինչ-որ մեկը հեռակառավարման վահանակով ինձ մատնացույց է անում։

And the good thing about perceiving ultraviolet is that

Ուլտրամանուշակագույն ընկալելու առավելություններից մեկն այն է,

you can hear if it's a good day or a bad day to sunbathe,

որ կարող ես լսել՝ արդյոք արևային լոգանքի համար լավ թե վատ օր է,

because ultraviolet is a dangerous color,

քանի որ ուլտրամանուշակագույնը շատ վտանգավոր է,

a color that can actually kill us, so I think we should all have this wish

և այն կարող է նույնիսկ սպանել մեզ։ Ուստի կարծում եմ,

to perceive things that we cannot perceive.

որ բոլորս էլ պետք է ձգտենք ընկալելու այն, ինչն անկարելի է թվում։

That's why, two years ago,

Ահա թե ինչու, երկու տարի առաջ

I created the Cyborg Foundation,

ես հիմնադրեցի «Քիբորգ» հիմնադրամը,

which is a foundation that tries to help people

որն օգնում է մարդկանց քիբորգ դառնալ,

become a cyborg, tries to encourage people

այն խրախուսում է մարդկանց

to extend their senses

մեծացնել իրենց զգայարանների կարողությունները՝

by using technology as part of the body.

օգտագործելով տեխնոլոգիաները իբրև մարմնի մի մաս։

We should all think that knowledge comes from our senses,

Պետք է հասկանալ, որ մենք աշխարհից ինֆորմացիա ստանում ենք մեր զգայարանների միջոցով,

so if we extend our senses,

ուստի եթե մեծացնենք մեր զգայարանների կարողությունները:

we will consequently extend our knowledge.

Արդյունքում՝ կմեծացնենք ինֆորմացիայի հոսքը։

I think life will be much more exciting

Կարծում եմ՝ կյանքն ավելի հետաքրքրական կդառնա,

when we stop creating applications for mobile phones

երբ դադարենք լրացուցիչ հավելվածներ ստեղծել բջջային հեռախոսների համար

and we start creating applications for our own body.

և սկսենք հավելվածներ ստեղծել սեփական մարմնի համար։

I think this will be a big, big change

Կարծում եմ, որ սա իսկապես մի մեծ փոփոխություն կլինի,

that we will see during this century.

որի ականատեսը կլինենք ապագայում։

So I do encourage you all to think about which senses

Ես կոչ եմ անում ձեզ մտածել՝

you'd like to extend.

ինչ զգայարաններ կցանկանայինք զարգացնել։

I would encourage you to become a cyborg.

Կոչ եմ անում քիբորգ դառնալ։

You won't be alone. Thank you. (Applause)

Դուք միայնակ չեք լինի։ Շնորհակալությո՜ւն։ (Ծափահարություններ)

(Applause)

(Ծափահարություններ)