CERN's supercollider | Brian Cox

1,243,700 views ・ 2008-04-29

TED


Fai dobre clic nos subtítulos en inglés a continuación para reproducir o vídeo.

Translator: Oscar Cristobal Reviewer: Fabio Souto Moure
00:19
This is the Large Hadron Collider.
0
19330
3000
Éste é o Gran Colisionador de Hadróns.
00:22
It's 27 kilometers in circumference.
1
22330
2000
Ten 27 kilómetros de circunferencia;
00:24
It's the biggest scientific experiment ever attempted.
2
24330
3000
é o meirande experimento centífico endexamais intentado.
00:27
Over 10,000 physicists and engineers
3
27330
3000
Máis de 10.000 físicos e enxeñeiros
00:30
from 85 countries around the world
4
30330
2000
De 85 países do mundo
00:32
have come together over several decades
5
32330
2000
reunímonos durante varias décadas
00:34
to build this machine.
6
34330
2000
para crear esta máquina.
00:36
What we do is we accelerate protons --
7
36330
2000
O que facemos é acelerar protóns --
00:38
so, hydrogen nuclei --
8
38330
2000
é dicir, núcleos de hidróxeno --
00:40
around 99.999999
9
40330
4000
a aproximadamente o 99.999999
00:44
percent the speed of light.
10
44330
2000
por cento da velocidade da luz.
00:46
Right? At that speed, they go around
11
46330
2000
De acordo? A esa velocidade, atravesan
00:48
that 27 kilometers 11,000 times a second.
12
48330
4000
eses 27 kilómetros 11.000 veces por segundo.
00:52
And we collide them with another beam of protons
13
52330
2000
E facémolos colisionar con outro feixe de protóns
00:54
going in the opposite direction.
14
54330
3000
que circulan en dirección oposta.
00:57
We collide them inside giant detectors.
15
57330
2000
Facémolos colisionar en detectores xigantes.
00:59
They're essentially digital cameras.
16
59330
2000
Son básicamente cámaras dixitais.
01:01
And this is the one that I work on, ATLAS.
17
61330
2000
E ista é na que eu traballo, ATLAS.
01:03
You get some sense of the size --
18
63330
2000
Fagámonos unha idea do tamaño --
01:05
you can just see these EU standard-size
19
65330
2000
aquí debaixo podemos ver unha persoa
01:07
people underneath.
20
67330
2000
tamaño estándar na UE.
01:09
(Laughter)
21
69330
2000
(Risas)
01:11
You get some sense of the size: 44 meters wide,
22
71330
3000
Fagámonos unha idea do tamaño: 44 metros de ancho,
01:14
22 meters in diameter, 7,000 tons.
23
74330
3000
22 metros de diámetro, 7.000 toneladas.
01:17
And we re-create the conditions that were present
24
77330
3000
E recreamos as condicións presentes
01:20
less than a billionth of a second after the universe began
25
80330
3000
menos dunha milmillonésima de segundo despois do comenzo do universo --
01:23
up to 600 million times a second
26
83330
2000
hasta 600 millóns de veces por segundo
01:25
inside that detector -- immense numbers.
27
85330
3000
dentro dese detector -- números inmensos.
01:29
And if you see those metal bits there --
28
89330
2000
E se ven esas pezas de metal ahí --
01:31
those are huge magnets that bend
29
91330
2000
son enormes imáns que curvan
01:33
electrically charged particles,
30
93330
2000
partículas eléctricamente cargadas,
01:35
so it can measure how fast they're traveling.
31
95330
2000
para así medir a qué velocidade viaxan.
01:37
This is a picture about a year ago.
32
97330
2000
Ista é unha imaxe de fai un ano.
01:39
Those magnets are in there.
33
99330
2000
Os imáns están aí dentro.
01:41
And, again, a EU standard-size, real person,
34
101330
2000
E, de novo, unha persona real tamaño estándar na UE,
01:43
so you get some sense of the scale.
35
103330
3000
así que podedes facervos unha idea da escala.
01:46
And it's in there that those mini-Big Bangs will be created,
36
106330
2000
E é aí onde se crearán esos mini-Big Bangs,
01:48
sometime in the summer this year.
37
108330
2000
nalgún momento deste verán.
01:50
And actually, this morning, I got an email
38
110330
2000
De feito, esta mañán recibín un correo
01:52
saying that we've just finished, today,
39
112330
2000
decindo que hoxe rematamos
01:54
building the last piece of ATLAS.
40
114330
2000
de construir a última peza do ATLAS
01:56
So as of today, it's finished. I'd like to say
41
116330
2000
Así que a día de hoxe está rematado. Gostaríame dicir
01:58
that I planned that for TED,
42
118330
2000
que planexaba iso para TED,
02:00
but I didn't. So it's been completed as of today.
43
120330
3000
pero non foi así. Así que se rematou a día de hoxe.
02:03
(Applause)
44
123330
4000
(Aplausos)
02:07
Yeah, it's a wonderful achievement.
45
127330
2000
Sí, é un logro marabilloso.
02:09
So, you might be asking, "Why?
46
129330
2000
Pero preguntarédesvos, "¿Por qué?"
02:11
Why create the conditions that were present
47
131330
2000
¿Por qué crear as condicións presentes
02:13
less than a billionth of a second after the universe began?"
48
133330
3000
menos dunha milmillonésima de segundo tras o comezo do universo?
02:16
Well, particle physicists are nothing if not ambitious.
49
136330
3000
Ben, se os físicos de partículas son algo é ambiciosos.
02:19
And the aim of particle physics is to understand
50
139330
3000
E o obxectivo da física de partículas é comprender
02:22
what everything's made of, and how everything sticks together.
51
142330
3000
de qué está feito todo, e como se mantén todo unido.
02:25
And by everything I mean, of course,
52
145330
2000
E por "todo" quero dicir, por suposto,
02:27
me and you, the Earth, the Sun,
53
147330
3000
ti e eu, a Terra, o Sol,
02:30
the 100 billion suns in our galaxy
54
150330
3000
Os centos de miles de millóns de soles na nosa galaxia
02:33
and the 100 billion galaxies
55
153330
2000
e os centos de miles de millóns de galaxias
02:35
in the observable universe.
56
155330
2000
no universo observable.
02:37
Absolutely everything.
57
157330
2000
Absolutamente todo.
02:39
Now you might say, "Well, OK, but why not just look at it?
58
159330
2000
Agora podes dicir, "Ben, vale, ¿pero por qué non limitarnos a observar?
02:41
You know? If you want to know what I'm made of, let's look at me."
59
161330
3000
¿Sabes? Se queres saber de qué estou feito, obsérvame."
02:44
Well, we found that as you look back in time,
60
164330
3000
Ben, descubrimos que según miras atrás no tempo,
02:47
the universe gets hotter and hotter,
61
167330
3000
o universo vólvese máis e máis quente,
02:50
denser and denser, and simpler and simpler.
62
170330
3000
máis e máis denso, e máis e máis simple.
02:53
Now, there's no real reason I'm aware of for that,
63
173330
2000
De momento non hai ningunha razón que coñeza para iso,
02:55
but that seems to be the case.
64
175330
3000
pero ese parece ser o caso.
02:58
So, way back in the early times of the universe,
65
178330
2000
Así que, de volta ós primeiros intres do universo,
03:00
we believe it was very simple and understandable.
66
180330
3000
cremos que era moi simple e comprensible
03:03
All this complexity, all the way to these wonderful things --
67
183330
3000
Toda esta complexidade, todo o camiño a éstas cousas marabillosas --
03:06
human brains -- are a property of an old
68
186330
2000
o cerebro humán -- son unha propiedade dun vello,
03:08
and cold and complicated universe.
69
188330
3000
frío e complicado universo.
03:11
Back at the start, in the first billionth of a second,
70
191330
3000
De volta ó comezo, na primeira milmillonésima de segundo,
03:14
we believe, or we've observed, it was very simple.
71
194330
2000
cremos, ou temos observado, que era moi simple.
03:16
It's almost like ...
72
196330
2000
É case coma...
03:18
imagine a snowflake in your hand,
73
198330
2000
imaxina un floco de neve na tua man,
03:20
and you look at it, and it's an incredibly complicated,
74
200330
3000
míralo e é un obxecto increíblemente compricado
03:23
beautiful object. But as you heat it up,
75
203330
3000
e belo. Pero se o quentas
03:26
it'll melt into a pool of water,
76
206330
3000
derretirase nunha poza,
03:29
and you would be able to see that, actually, it was just made
77
209330
2000
e poderás ver que en realidade estaba feito só
03:31
of H20, water.
78
211330
3000
de H2O, auga.
03:34
So it's in that same sense that we look back in time
79
214330
2000
Do mesmo xeito ollamos atrás no tempo
03:36
to understand what the universe is made of.
80
216330
3000
para entender de qué está feito o universo.
03:39
And, as of today, it's made of these things.
81
219330
3000
E, a día de hoxe, está feito destas cousas.
03:42
Just 12 particles of matter,
82
222330
2000
Só 12 partículas de materia,
03:44
stuck together by four forces of nature.
83
224330
3000
unidas por catro forzas da natureza.
03:48
The quarks, these pink things, are the things that make up protons and neutrons
84
228330
3000
Os quarks, esas cousas rosadas, son as que forman protóns e neutróns
03:51
that make up the atomic nuclei in your body.
85
231330
3000
que compoñen os núcleos atómicos do teu corpo.
03:54
The electron -- the thing that goes around
86
234330
2000
O electrón -- iso que flota arredor
03:56
the atomic nucleus --
87
236330
2000
do núcleo atómico --
03:58
held around in orbit, by the way, by the electromagnetic force
88
238330
3000
mantido en órbita, por certo, pola forza electromagnética
04:01
that's carried by this thing, the photon.
89
241330
2000
transportada por ésta cousa, o fotón.
04:03
The quarks are stuck together by other things called gluons.
90
243330
3000
Os quarks mantéñense unidos por outras cousas chamadas gluóns.
04:06
And these guys, here, they're the weak nuclear force,
91
246330
2000
E estes tipos daquí son a forza nuclear débil,
04:08
probably the least familiar.
92
248330
2000
probablemente a menos familiar
04:10
But, without it, the sun wouldn't shine.
93
250330
2000
Mais sen ela o sol non brillaría.
04:12
And when the sun shines, you get copious quantities
94
252330
2000
E cando o sol brilla expúlsanse grandes cantidades
04:14
of these things, called neutrinos, pouring out.
95
254330
3000
destas cousas chamadas neutrinos.
04:17
Actually, if you just look at your thumbnail --
96
257330
3000
De feito, se miras á unlla do teu polgar --
04:20
about a square centimeter --
97
260330
3000
aproximadamente un centímetro cadrado -- hai aproximadamente
04:23
there are something like 60 billion neutrinos per second
98
263330
3000
uns 60 mil millóns de neutrinos por segundo
04:26
from the sun, passing
99
266330
2000
do sol, pasando
04:28
through every square centimeter of your body.
100
268330
2000
a través de cada centímetro cadrado do teu corpo.
04:30
But you don't feel them, because the weak force
101
270330
2000
Mais non os sintes porque a forza débil
04:32
is correctly named --
102
272330
2000
está ben nomeada.
04:34
very short range and very weak,
103
274330
2000
Moi curto alcance e moi débil,
04:36
so they just fly through you.
104
276330
2000
así que simplemente voan a través de tí.
04:38
And these particles have been discovered
105
278330
2000
E estas partículas foron descubertas
04:40
over the last century, pretty much.
106
280330
2000
máis ben no último século.
04:42
The first one, the electron, was discovered in 1897,
107
282330
2000
A primeira, o electrón, foi descuberta en 1897,
04:44
and the last one, this thing called the tau neutrino,
108
284330
3000
e a última, esta cousa chamada o neutrino tauónico,
04:47
in the year 2000. Actually just --
109
287330
2000
no ano 2000. De feito --
04:49
I was going to say, just up the road in Chicago. I know it's a big country,
110
289330
3000
Ía decir aquí ó lado, en Chicago. Seica é un país grande
04:52
America, isn't it?
111
292330
2000
América, ¿non sí?
04:55
Just up the road.
112
295330
2000
Aquí ó lado.
04:58
Relative to the universe, it's just up the road.
113
298330
3000
Respecto ó universo é aquí ó lado.
05:01
(Laughter)
114
301330
2000
(Risas)
05:03
So, this thing was discovered in the year 2000,
115
303330
2000
Isto foi descuberto no ano 2000,
05:05
so it's a relatively recent picture.
116
305330
3000
así que é unha escea recente.
05:08
One of the wonderful things, actually, I find,
117
308330
2000
Unha das cousas que atopo marabillosas
05:10
is that we've discovered any of them, when you realize how tiny they are.
118
310330
3000
é que descubriramos calquera delas, cando descubres o pequenas que son.
05:13
You know, they're a step in size
119
313330
2000
¿Sabes?, son un cambio de escala
05:15
from the entire observable universe.
120
315330
2000
respecto a todo o universo observable.
05:17
So, 100 billion galaxies,
121
317330
2000
100 mil millóns de galaxias,
05:19
13.7 billion light years away --
122
319330
3000
a 13.700 millóns de anos luz --
05:22
a step in size from that to Monterey, actually,
123
322330
3000
un cambio de escala de iso a Monterey
05:25
is about the same as from Monterey to these things.
124
325330
3000
é aproximadamente o mesmo que de Monterey a éstas cousas.
05:28
Absolutely, exquisitely minute,
125
328330
3000
Absoluta e exquisitamente diminutas,
05:31
and yet we've discovered pretty much the full set.
126
331330
3000
e prácticamente descubrímolas todas.
05:35
So, one of my most illustrious forebears
127
335330
3000
Un dos meus máis ilustres predecesores,
05:38
at Manchester University, Ernest Rutherford,
128
338330
2000
na Universidade de Manchester, Ernest Rutherford,
05:40
discoverer of the atomic nucleus,
129
340330
2000
descubridor do núcleo do átomo,
05:42
once said, "All science is either physics
130
342330
2000
dixo unha vez, "Toda cencia é ou ben física
05:44
or stamp collecting."
131
344330
2000
ou filatelia."
05:46
Now, I don't think he meant to insult
132
346330
3000
Ben, non creo que quixera insultar
05:49
the rest of science,
133
349330
2000
ó resto da cencia,
05:51
although he was from New Zealand, so it's possible.
134
351330
3000
aínda que sendo de Nova Zelanda é posible.
05:54
(Laughter)
135
354330
2000
(Risas)
05:56
But what he meant was that what we've done, really,
136
356330
2000
O que quería dicir é que, en realidade, o que fixemos
05:58
is stamp collect there.
137
358330
2000
aquí é filatelia --
06:00
OK, we've discovered the particles,
138
360330
2000
De acordo, descubrimos as partículas,
06:02
but unless you understand the underlying
139
362330
2000
mais a menos que entendas a razón
06:04
reason for that pattern -- you know, why it's built the way it is --
140
364330
3000
subxacente para ese patrón -- é dicir, por qué está construido dese xeito --
06:07
really you've done stamp collecting. You haven't done science.
141
367330
3000
en realidade o que fixeches é filatelia -- non fixeches ciencia.
06:10
Fortunately, we have
142
370330
2000
Afortunadamente, temos ó que é probablemente
06:12
probably one of the greatest scientific achievements of the twentieth century
143
372330
3000
un dos meirandes descubrimentos centíficos do século 20
06:15
that underpins that pattern.
144
375330
2000
respaldando ese patrón.
06:17
It's the Newton's laws, if you want,
145
377330
2000
Son as leis de Newton, se queres,
06:19
of particle physics.
146
379330
2000
da física de partículas.
06:21
It's called the standard model -- beautifully simple mathematical equation.
147
381330
3000
Chámase o "modelo estándar" -- ecuación matemática fermosamente simple.
06:24
You could stick it on the front of a T-shirt,
148
384330
2000
Poderías poñela nunha camiseta,
06:26
which is always the sign of elegance.
149
386330
3000
o que sempre é símbolo de elegancia.
06:29
This is it.
150
389330
2000
Iso é.
06:31
(Laughter)
151
391330
2000
(Risas)
06:33
I've been a little disingenuous, because I've expanded it out
152
393330
2000
Fun algo insincero, porque prolonguei isto
06:35
in all its gory detail.
153
395330
2000
ó seu maximo detalle.
06:37
This equation, though, allows you to calculate everything --
154
397330
2000
Ista ecuación, porén, permíteche calcular todo o que ocorre no universo
06:39
other than gravity -- that happens in the universe.
155
399330
3000
-- agás a gravidade --.
06:42
So, you want to know why the sky is blue, why atomic nuclei stick together --
156
402330
3000
Así que se queres saber porqué é o ceo azul, porqué os núcleos atómicos permanecen unidos --
06:45
in principle, you've got a big enough computer --
157
405330
2000
en principio cun ordenador grande abondo --
06:47
why DNA is the shape it is.
158
407330
2000
porqué o ADN ten esa forma.
06:49
In principle, you should be able to calculate it from that equation.
159
409330
3000
En principio deberías ser capaz de calculalo desde esa ecuación.
06:52
But there's a problem.
160
412330
2000
Mais hai un problema.
06:55
Can anyone see what it is?
161
415330
3000
Alguén sabe cal é?
06:59
A bottle of champagne for anyone that tells me.
162
419330
3000
Unha botella de champaña para quen mo diga.
07:02
I'll make it easier, actually, by blowing one of the lines up.
163
422330
2000
Poreino máis fácil, destacando unha das frases.
07:05
Basically, each of these terms
164
425330
2000
Básicamente cada un deses termos
07:07
refers to some of the particles.
165
427330
2000
refíresa a algunha das partículas.
07:09
So those Ws there refer to the Ws, and how they stick together.
166
429330
3000
Así que esas Ws de aí refírense ás Ws, e a como se manteñen unidas.
07:12
These carriers of the weak force, the Zs, the same.
167
432330
3000
Eses portadores da forza débil, os Zeds, igual.
07:15
But there's an extra symbol in this equation: H.
168
435330
2000
Mais hai un símbolo extra nesta ecuación: H.
07:17
Right, H.
169
437330
2000
Correcto, H
07:19
H stands for Higgs particle.
170
439330
2000
H quere dicir partícula de Higgs.
07:21
Higgs particles have not been discovered.
171
441330
3000
As partículas de Higgs non foron descubertas.
07:24
But they're necessary: they're necessary
172
444330
2000
Mais son necesarias -- son necesarias
07:26
to make that mathematics work.
173
446330
2000
para que as matemáticas funcionen.
07:28
So all the exquisitely detailed calculations we can do
174
448330
2000
Así que todos os cálculos exquisitamente detallados que podemos facer
07:30
with that wonderful equation
175
450330
2000
con esa ecuación marabillosa
07:32
wouldn't be possible without an extra bit.
176
452330
2000
non serían posibles sen algo máis.
07:34
So it's a prediction:
177
454330
2000
Así que é unha predicción --
07:36
a prediction of a new particle.
178
456330
2000
unha predicción dunha nova partícula.
07:38
What does it do?
179
458330
2000
¿Qué fai?
07:40
Well, we had a long time to come up with good analogies.
180
460330
2000
Ben, tivemos moito tempo para atopar boas analoxías.
07:42
And back in the 1980s, when we wanted the money
181
462330
3000
E nos anos 80, cando queriamos os cartos
07:45
for the LHC from the U.K. government,
182
465330
2000
para o LHC do goberno de Reino Unido,
07:47
Margaret Thatcher, at the time, said,
183
467330
2000
Margaret Thatcher, por entón dixo:
07:49
"If you guys can explain, in language
184
469330
2000
"Rapaces, se podedes explicar de forma
07:51
a politician can understand,
185
471330
2000
que un político poida entender
07:53
what the hell it is that you're doing, you can have the money.
186
473330
3000
qué demos estades a facer, tedes os cartos.
07:56
I want to know what this Higgs particle does."
187
476330
2000
Quero saber qué fai esa partícula de Higgs."
07:58
And we came up with this analogy, and it seemed to work.
188
478330
2000
E fixemos esta analoxía e pareceu funcionar.
08:00
Well, what the Higgs does is, it gives mass to the fundamental particles.
189
480330
3000
Ben, o que a partícula de Higgs fai é dar masa ás partículas fundamentais.
08:03
And the picture is that the whole universe --
190
483330
2000
E a idea é que todo o universo --
08:05
and that doesn't mean just space, it means me as well, and inside you --
191
485330
3000
e iso non quere dicir só o espacio, senón eu tamén, e dentro de ti --
08:08
the whole universe is full of something called a Higgs field.
192
488330
3000
todo o universo está cheo de algo chamado o campo de Higgs.
08:11
Higgs particles, if you will.
193
491330
2000
As partículas de Higgs, se queres.
08:13
The analogy is that these people in a room
194
493330
2000
A analoxía é que a xente que está nesta habitación
08:15
are the Higgs particles.
195
495330
2000
son as partículas de Higgs.
08:17
Now when a particle moves through the universe,
196
497330
2000
Cando unha partícula se move polo universo,
08:19
it can interact with these Higgs particles.
197
499330
3000
pode interactuar con éstas partículas de Higgs.
08:22
But imagine someone who's not very popular moves through the room.
198
502330
3000
Pero imaxinade que alguén que non é moi popular se move pola habitación.
08:25
Then everyone ignores them. They can just pass through the room very quickly,
199
505330
3000
Todos o ignoran. Poden pasar pola habitación moi rápido,
08:28
essentially at the speed of light. They're massless.
200
508330
3000
esencialmente á velocidade da luz. Non teñen masa.
08:31
And imagine someone incredibly important
201
511330
2000
E imaxinade que alguén incriblemente importante,
08:33
and popular and intelligent
202
513330
2000
popular e intelixente
08:35
walks into the room.
203
515330
3000
entra na habitación.
08:38
They're surrounded by people, and their passage through the room is impeded.
204
518330
3000
Son rodeados por outros, e o seu paso pola habitación impedido.
08:41
It's almost like they get heavy. They get massive.
205
521330
3000
É coma se se volveran pesados. Vólvense masivos.
08:44
And that's exactly the way the Higgs mechanism works.
206
524330
3000
E así exactamente é como funciona o mecanismo de Higgs.
08:47
The picture is that the electrons and the quarks
207
527330
2000
A idea é que os electróns e os quarks
08:49
in your body and in the universe that we see around us
208
529330
3000
do teu corpo e do universo que vemos ó noso redor
08:52
are heavy, in a sense, and massive,
209
532330
2000
son pesados, de algún xeito, e masivos,
08:54
because they're surrounded by Higgs particles.
210
534330
2000
porque están rodeados de partículas de Higgs.
08:56
They're interacting with the Higgs field.
211
536330
3000
Interactúan co campo de Higgs.
08:59
If that picture's true,
212
539330
2000
Se esa idea é certa,
09:01
then we have to discover those Higgs particles at the LHC.
213
541330
3000
temos que descubrir esas partículas de Higgs no LHC.
09:05
If it's not true -- because it's quite a convoluted mechanism,
214
545330
2000
Se non é certo -- porque é un mecanismo moi intrincado,
09:07
although it's the simplest we've been able to think of --
215
547330
3000
a pesares de ser o máis sinxelo que puidemos imaxinar --
09:10
then whatever does the job of the Higgs particles
216
550330
2000
daquela o que sexa que fai o traballo das partículas de Higgs
09:12
we know have to turn up
217
552330
2000
sabemos que ten que revelarse
09:14
at the LHC.
218
554330
2000
no LHC.
09:16
So, that's one of the prime reasons we built this giant machine.
219
556330
3000
Esa é unha das razóns principais de que construiramos esta máquina xigante.
09:19
I'm glad you recognize Margaret Thatcher.
220
559330
2000
Estou encantado de que reconocerades a Margaret Thatcher.
09:21
Actually, I thought about making it more culturally relevant, but --
221
561330
3000
De feito pensei en facelo máis relevante culturalmente, pero --
09:24
(Laughter)
222
564330
3000
(Risas)
09:27
anyway.
223
567330
2000
Dá igual.
09:29
So that's one thing.
224
569330
2000
Iso por un lado.
09:31
That's essentially a guarantee of what the LHC will find.
225
571330
3000
Esa é esencialmente unha garantía do que atopará o LHC.
09:34
There are many other things. You've heard
226
574330
2000
Hai moitas mais cousas. Teñen oído falar
09:36
many of the big problems in particle physics.
227
576330
2000
de moitos dos grandes problemas na física de partículas.
09:38
One of them you heard about: dark matter, dark energy.
228
578330
3000
Un dos que teñen oído falar: materia escura, enerxía escura.
09:41
There's another issue,
229
581330
2000
Aí hai outro problema,
09:43
which is that the forces in nature -- it's quite beautiful, actually --
230
583330
2000
que é que as forzas da natureza -- en realidade é moi fermoso --
09:45
seem, as you go back in time,
231
585330
2000
parecen, ollando atrás no tempo,
09:47
they seem to change in strength.
232
587330
2000
parecen mudar de forza.
09:49
Well, they do change in strength.
233
589330
2000
Ben, mudan de forza.
09:51
So, the electromagnetic force, the force that holds us together,
234
591330
3000
Así que a forza electromagnética, a forza que nos mantén unidos,
09:54
gets stronger as you go to higher temperatures.
235
594330
3000
vólvese máis forte ó aumentares a temperatura.
09:57
The strong force, the strong nuclear force, which sticks nuclei together,
236
597330
3000
A forza intensa, a forza nuclear intensa, a que mantén os núcleos unidos,
10:00
gets weaker. And what you see is the standard model --
237
600330
3000
tórnase máis feble. E o que ves é o modelo estándar --
10:03
you can calculate how these change -- is the forces,
238
603330
2000
podes calcular como éstas cambian -- é que as forzas --
10:05
the three forces, other than gravity,
239
605330
2000
as tres forzas, agás a gravidade --
10:07
almost seem to come together at one point.
240
607330
2000
case parecen unirse chegado un punto.
10:09
It's almost as if there was one beautiful
241
609330
2000
É case coma se houbese unha fermosa
10:11
kind of super-force, back at the beginning of time.
242
611330
3000
especie de super forza, no comenzo dos tempos.
10:14
But they just miss.
243
614330
2000
Pero fallan por pouco.
10:16
Now there's a theory called super-symmetry,
244
616330
2000
Tamén hai unha teoría chamada supersimetría,
10:18
which doubles the number of particles in the standard model,
245
618330
3000
que dobla o número de partículas no modelo estándar.
10:21
which, at first sight, doesn't sound like a simplification.
246
621330
2000
O que, en principio, non parece unha simplificación.
10:23
But actually, with this theory,
247
623330
2000
Pero en realidade, con esta teoría,
10:25
we find that the forces of nature
248
625330
2000
atopamos que as forzas da natureza
10:27
do seem to unify together, back at the Big Bang --
249
627330
3000
parecen unificarse, de volta ó Big Bang.
10:30
absolutely beautiful prophecy. The model wasn't built to do that,
250
630330
3000
Unha profecía absolutamente fermosa. O modelo non se creou para facer iso,
10:33
but it seems to do it.
251
633330
2000
pero parece facelo.
10:35
Also, those super-symmetric particles
252
635330
2000
Ademáis, esas partículas supersimétricas
10:37
are very strong candidates for the dark matter.
253
637330
2000
son grandes candidatos para ser materia escura.
10:39
So a very compelling theory
254
639330
2000
Así que é unha teoría moi atractiva
10:41
that's really mainstream physics.
255
641330
2000
que é realmente a corrente principal en física.
10:43
And if I was to put money on it, I would put money on --
256
643330
2000
E se tivese que apostar algo, apostaría --
10:45
in a very unscientific way -- that
257
645330
2000
dun xeito moi pouco centífico --
10:47
that these things would also crop up at the LHC.
258
647330
2000
a que éstas cousas se amosarán tamén no LHC.
10:50
Many other things that the LHC could discover.
259
650330
3000
E moitas outras cousas que o LHC podería descubrir.
10:53
But in the last few minutes, I just want to give you
260
653330
3000
Mais nestes últimos minutos, quixera amosarlles
10:56
a different perspective
261
656330
2000
unha perspectiva diferente
10:58
of what I think -- what particle physics
262
658330
2000
do que penso -- o que a física de partículas
11:00
really means to me -- particle physics and cosmology.
263
660330
3000
significa en realidade para mín -- a física de partículas e a cosmoloxía.
11:03
And that's that I think it's given us a wonderful
264
663330
3000
E é iso o que penso que nos dou unha marabillosa
11:06
narrative -- almost a creation story,
265
666330
3000
narrativa -- case unha historia da creación,
11:09
if you'd like -- about the universe,
266
669330
2000
se queredes -- sobre o universo,
11:11
from modern science over the last few decades.
267
671330
3000
da cencia moderna nas últimas décadas.
11:14
And I'd say that it deserves,
268
674330
2000
E diría que se merece,
11:16
in the spirit of Wade Davis' talk,
269
676330
2000
coma diría Wade Davis,
11:18
to be at least put up there with these wonderful creation stories
270
678330
3000
cando menos compararse ás marabillosas historias da creación
11:21
of the peoples of the high Andes and the frozen north.
271
681330
4000
da xente dos altos Andes e o xeado norte.
11:25
This is a creation story, I think, equally as wonderful.
272
685330
3000
Creo que é unha historia da creación igualmente marabillosa.
11:29
The story goes like this: we know that
273
689330
2000
A historia é a seguinte: sabemos que
11:31
the universe began 13.7 billion years ago,
274
691330
3000
o universo comezou fai 13.700 millóns de anos,
11:34
in an immensely hot, dense state,
275
694330
3000
nun estado inmensamente denso e quente,
11:37
much smaller than a single atom.
276
697330
2000
moito máis pequeno que un só átomo.
11:39
It began to expand about
277
699330
2000
Comenzou a expandirse máis ou menos
11:41
a million, billion, billion, billion billionth
278
701330
3000
unha millonésima de milmillonésimas de milmillonésimas de milmillonésimas de milmillonésimas
11:44
of a second -- I think I got that right -- after the Big Bang.
279
704330
4000
de segundo -- coido que está ben -- tralo Big Bang.
11:48
Gravity separated away from the other forces.
280
708330
2000
A gravidade separouse das outras forzas.
11:50
The universe then underwent
281
710330
2000
Entón o universo someteuse
11:52
an exponential expansion called inflation.
282
712330
3000
a unha expansión exponencial chamada inflación.
11:55
In about the first billionth of a second or so,
283
715330
2000
Máis ou menos na primeira milmillonésima de segundo
11:57
the Higgs field kicked in, and the quarks
284
717330
2000
fixo acto de presencia o campo de Higgs, e os quarks
11:59
and the gluons and the electrons
285
719330
3000
e os gluóns e os electróns
12:02
that make us up got mass.
286
722330
2000
que nos forman adquiriron masa.
12:04
The universe continued to expand and cool.
287
724330
3000
O universo continuou expandíndose e enfriándose.
12:07
After about a few minutes,
288
727330
2000
Uns minutos despois
12:09
there was hydrogen and helium in the universe. That's all.
289
729330
3000
había hidróxeno e helio no universo. Iso é todo.
12:12
The universe was about 75 percent hydrogen,
290
732330
3000
O universo era sobre un 75 por cento hidróxeno,
12:15
25 percent helium. It still is today.
291
735330
3000
25 por cento helio. Segue a selo hoxe.
12:18
It continued to expand
292
738330
2000
Continuou expandíndose
12:20
about 300 million years.
293
740330
2000
durante uns 300 millóns de anos.
12:22
Then light began to travel through the universe.
294
742330
2000
Entón a luz comezou a viaxar a través do universo.
12:24
It was big enough to be transparent to light,
295
744330
2000
Era grande abondo para ser transparente á luz,
12:26
and that's what we see in the cosmic microwave background
296
746330
2000
e iso é o que vemos no fondo de microondas cósmico
12:28
that George Smoot described
297
748330
2000
que George Smoot describiu
12:30
as looking at the face of God.
298
750330
2000
coma mirar ó rostro de Deus.
12:32
After about 400 million years, the first stars formed,
299
752330
3000
Tras uns 400 millóns de anos as primeiras estrelas formáronse,
12:35
and that hydrogen, that helium, then began to cook
300
755330
2000
e ese hidróxeno, ese helio, comenzaron a cociñarse
12:37
into the heavier elements.
301
757330
2000
para formar os elementos máis pesados.
12:39
So the elements of life --
302
759330
2000
Así que os elementos da vida --
12:41
carbon, and oxygen and iron,
303
761330
2000
carbono, e osíxeno e ferro,
12:43
all the elements that we need to make us up --
304
763330
2000
todos os elementos que precisamos para formarnos --
12:45
were cooked in those first generations of stars,
305
765330
3000
foron cociñados nesas primeiras xeracións de estrelas,
12:48
which then ran out of fuel, exploded,
306
768330
2000
que entón quedaron sen combustible, estouraron,
12:50
threw those elements back into the universe.
307
770330
3000
expulsaron esos elementos de volta ó universo.
12:53
They then re-collapsed into another generation
308
773330
2000
Entón recolapsáronse noutra xeración
12:55
of stars and planets.
309
775330
3000
de estrelas e planetas.
12:58
And on some of those planets, the oxygen, which had been created
310
778330
3000
E nalgúns deses planetas o osíxeno que fora creado
13:01
in that first generation of stars, could fuse with hydrogen
311
781330
3000
na primeira xeración de estrelas puido fusionarse con hidróxeno
13:04
to form water, liquid water on the surface.
312
784330
3000
para formar auga, auga líquida na superficie.
13:07
On at least one, and maybe only one of those planets,
313
787330
3000
Nun deses planetas, e tal vez só nun deles,
13:10
primitive life evolved,
314
790330
2000
evolucionou vida primitiva,
13:13
which evolved over millions of years into
315
793330
2000
que evolucionou durante millóns de anos para convertirse
13:15
things that walked upright and left footprints
316
795330
2000
en cousas que camiñaban ergueitas e deixaban pegadas
13:17
about three and a half million years ago in the mud flats of Tanzania,
317
797330
3000
nas terras chás de Tanzania fará tres millóns e medio de anos,
13:20
and eventually
318
800330
2000
e eventualmente
13:22
left a footprint on another world.
319
802330
2000
deixaron unha pegada en outro mundo.
13:24
And built this civilization,
320
804330
2000
E crearon ésta civilización,
13:26
this wonderful picture,
321
806330
2000
ésta marabillosa imaxe,
13:28
that turned the darkness into light,
322
808330
3000
que converteu a escuridade en luz,
13:31
and you can see the civilization from space.
323
811330
2000
e que permite ver a civilización dende o espacio.
13:33
As one of my great heroes, Carl Sagan, said,
324
813330
3000
Coma dixera un dos meus grandes heroes, Carl Sagan,
13:36
these are the things -- and actually, not only these,
325
816330
2000
éstas son as cousas -- de feito, non só éstas,
13:38
but I was looking around -- these are the things,
326
818330
2000
botarei un vistazo -- éstas son as cousas,
13:40
like Saturn V rockets, and Sputnik,
327
820330
3000
coma os cohetes Saturn V, e Sputnik,
13:43
and DNA, and literature and science --
328
823330
2000
e o ADN, e a literatura e a cencia --
13:45
these are the things that hydrogen atoms do
329
825330
2000
éstas son as cousas que fan os átomos de hidróxeno
13:47
when given 13.7 billion years.
330
827330
4000
cando se lle dan 13.700 millóns de anos.
13:51
Absolutely remarkable.
331
831330
2000
Absolutamente destacable.
13:53
And, the laws of physics. Right?
332
833330
2000
E as leis da física. Correcto?
13:55
So, the right laws of physics --
333
835330
2000
Así que as boas leis da física --
13:57
they're beautifully balanced.
334
837330
2000
están fermosamente equilibradas.
13:59
If the weak force had been a little bit different,
335
839330
2000
se a forza débil fose un pouco distinta,
14:01
then carbon and oxygen wouldn't be stable
336
841330
2000
carbono e osíxeno non serían estables
14:03
inside the hearts of stars,
337
843330
2000
nos corazóns das estrelas,
14:05
and there would be none of that in the universe.
338
845330
3000
e non habería nada diso no universo.
14:08
And I think that's
339
848330
2000
E creo que ésa é unha --
14:10
a wonderful and significant story.
340
850330
2000
unha historia marabillosa e significativa.
14:12
50 years ago, I couldn't have told that story,
341
852330
2000
Fai 50 anos non podería contar esa historia,
14:14
because we didn't know it.
342
854330
2000
porque non a coñecíamos.
14:16
It makes me really feel that
343
856330
2000
Iso faime sentir realmente que
14:18
that civilization --
344
858330
2000
ésa civilización --
14:20
which, as I say, if you believe
345
860330
2000
a cal, como digo, se cres
14:22
the scientific creation story,
346
862330
2000
na historia da creación centífica,
14:24
has emerged purely as a result of the laws of physics,
347
864330
3000
emerxeu puramente como resultado das leis da física,
14:27
and a few hydrogen atoms --
348
867330
2000
e algúns átomos de hidróxeno --
14:29
then I think, to me anyway,
349
869330
2000
entón penso que, a min en todo caso,
14:32
it makes me feel incredibly valuable.
350
872330
2000
faime sentir incriblemente valioso.
14:34
So that's the LHC.
351
874330
2000
Así que iso é o LHC.
14:36
The LHC is certainly, when it turns on in summer,
352
876330
3000
O LHC seguramente, cando se poña en marcha no verán,
14:39
going to write the next chapter of that book.
353
879330
3000
vai escribir o próximo capítulo dese libro.
14:42
And I'm certainly looking forward with
354
882330
2000
E certamente agardo con
14:44
immense excitement to it being turned on.
355
884330
2000
inmensa excitación a que se poña en marcha.
14:46
Thanks.
356
886330
2000
Gracias.
14:48
(Applause)
357
888330
5000
(Aplausos)

Original video on YouTube.com
About this website

Este sitio presentarache vídeos de YouTube que son útiles para aprender inglés. Verás clases de inglés impartidas por profesores de primeiro nivel de todo o mundo. Fai dobre clic nos subtítulos en inglés que aparecen en cada páxina de vídeo para reproducir o vídeo desde alí. Os subtítulos desprázanse sincronizados coa reprodución do vídeo. Se tes algún comentario ou solicitude, póñase en contacto connosco a través deste formulario de contacto.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7