CERN's supercollider | Brian Cox

برایان کاکس از برخورددهنده عظیم سرن می‌گوید

Translator: Bardia Azadandish Reviewer: GordAfarid Razi

This is the Large Hadron Collider.

این برخورددهنده بزرگ هادرون است.

It's 27 kilometers in circumference.

محیطش ۲۷ کیلومتر است؛

It's the biggest scientific experiment ever attempted.

بزرگترین آزمایش علمی است که تاکنون به آن مبادرت شده است.

Over 10,000 physicists and engineers

بیش از ۱۰۰۰۰ فیزیکدان و مهندس

from 85 countries around the world

از ۸۵ کشور جهان

have come together over several decades

در طول چند دهه گرد هم آمدند

to build this machine.

تا این دستگاه را بسازند.

What we do is we accelerate protons --

کاری که ما می‌کنیم این است که پروتون‌ها را شتاب می‌دیم --

so, hydrogen nuclei --

هستۀ هیدروژن رو به حدود

around 99.999999

۹۹.۹۹۹۹۹۹ درصد

percent the speed of light.

سرعت نور می‌رسونیم.

Right? At that speed, they go around

درست؟ در اون سرعت، آنها دور

that 27 kilometers 11,000 times a second.

یک محیط ۲۷ کیلومتری ۱۱۰۰۰ بار در ثانیه می‌چرخند.

And we collide them with another beam of protons

و ما آنها را با پرتوی دیگری از پروتون برخورد می‌دیم

going in the opposite direction.

که از جهت مخالف میاد.

We collide them inside giant detectors.

ما آنها را در در داخل آشکارسازهای عظیم برخورد می‌دیم.

They're essentially digital cameras.

که در واقع دوربین‌های دیجیتال هستند.

And this is the one that I work on, ATLAS.

و این اونیه که من روش کار می‌کنم، اطلس.

You get some sense of the size --

شما بنحوی متوجه اندازۀ قضیه میشین --

you can just see these EU standard-size

می‌تونین مقایسش کنین با آدم‌های اروپایی سایز استاندارد

people underneath.

که پایینش ایستادن.

(Laughter)

(خنده)

You get some sense of the size: 44 meters wide,

برای اینکه کمی متوجه ابعاد کار شوید: ۴۴ متر عرض،

22 meters in diameter, 7,000 tons.

۲۲ متر قطر، و وزن ۷۰۰۰ تن.

And we re-create the conditions that were present

ما شرایطی را بازسازی می‌کنیم که در کمتر از یک بیلیونیم ثانیه

less than a billionth of a second after the universe began

بعد از اینکه جهان آغاز شد وجود داشتند --

up to 600 million times a second

تا حدود ۶۰۰ میلیونیم ثانیه

inside that detector -- immense numbers.

در داخل اون آشکارساز -- ارقام کلانی است.

And if you see those metal bits there --

و اگه شما اون تیکه آهن‌ها رو اونجا ببینید --

those are huge magnets that bend

اونا آهنرباهای عظیمی هستند که ذرات باردار

electrically charged particles,

الکتریکی رو خم می‌کنند؛

so it can measure how fast they're traveling.

تا بتوان محاسبه کرد که چقدر سریع حرکت می‌کنند.

This is a picture about a year ago.

این تصویری است از یک سال پیشتر.

Those magnets are in there.

اون آهنرباها اونجان.

And, again, a EU standard-size, real person,

و باز دوباره، انسان‌های سایز استانداراد اروپایی،

so you get some sense of the scale.

پس می‌تونید ایده‌ای از مقیاس کار بدست بیارین.

And it's in there that those mini-Big Bangs will be created,

و اونجاست که ما درش مهبانگ‌های کوچیک خواهیم ساخت،

sometime in the summer this year.

یه وقتی دور و برای تابستون امسال.

And actually, this morning, I got an email

و راستی، امروز صبح ایمیلی دریافت کردم

saying that we've just finished, today,

که گفت ما همین امروز آخرین

building the last piece of ATLAS.

قطعۀ اطلس را تموم کردیم.

So as of today, it's finished. I'd like to say

خب با اتمامش در امروز، دوست دارم بگم

that I planned that for TED,

که اون رو برای TED برنامه‌ریزی کرده بودم،

but I didn't. So it's been completed as of today.

ولی این کار رو نکرده بودم. از قضا امروز کار تمام شده.

(Applause)

(کف زدن)

Yeah, it's a wonderful achievement.

آره، موفقیت شگرفیه!

So, you might be asking, "Why?

خب شاید بپرسین «چرا؟

Why create the conditions that were present

که چی شرایطی را ایجاد کنیم که در

less than a billionth of a second after the universe began?"

یک بیلیونیم بعد از آغاز جهان حاضر بودن؟»

Well, particle physicists are nothing if not ambitious.

خب، فیزیکدانان ذرات اگر بلندپرواز نباشند هیچی نیستند.

And the aim of particle physics is to understand

و هدف فیزیک ذرات اینه که بفهمیم

what everything's made of, and how everything sticks together.

همه چیز از چی ساخته شده؟ و همه چیز چطوری به هم چسبیده؟

And by everything I mean, of course,

و با کاربرد «همه چیز» طبعاً منظورم

me and you, the Earth, the Sun,

خودمه و شما، و زمین، خورشید،

the 100 billion suns in our galaxy

صدها بیلیون ستاره‌ای که در کهکشان ما هستن

and the 100 billion galaxies

و صدها بیلیون کهکشانی که

in the observable universe.

در جهان رؤیت پذیر وجود دارند.

Absolutely everything.

واقعا همه چیز.

Now you might say, "Well, OK, but why not just look at it?

حالا ممکنه بگین که «خب باشه، ولی چرا فقط نگاهشون نکنیم؟

You know? If you want to know what I'm made of, let's look at me."

اگه می‌خواین بدونین من از چی ساخته شدم چرا به خودمون نگاه نکنیم.»

Well, we found that as you look back in time,

خب ما فهمیدیم که هر چقدر به زمان عقبتر برمی‌گردین

the universe gets hotter and hotter,

جهان داغتر و داغتر می‌شه،

denser and denser, and simpler and simpler.

چگالتر و چگالتر، و ساده‌تر و ساده‌تر.

Now, there's no real reason I'm aware of for that,

حالا، هیچ دلیلی وجود نداره که من بدونم واسه چی،

but that seems to be the case.

ولی به نظر میاد که اینجوری باشه.

So, way back in the early times of the universe,

از این نظر، درروزگار خیلی قدیمتر در دوران اولیۀ جهان،

we believe it was very simple and understandable.

ما معتقدیم که همه چیز خیلی ساده و قابل فهم بوده.

All this complexity, all the way to these wonderful things --

همۀ این پیچیدگی‌ها، تمام این مسیر منتهی به این چیزهای شگفت‌انگیز ---

human brains -- are a property of an old

مغز انسان -- همگی خواص یک جهان قدیمی

and cold and complicated universe.

و سرد شده و پیچیده‌اند.

Back at the start, in the first billionth of a second,

با بازگشت به شروع کار، در اولین بیلیونیم ثانیه،

we believe, or we've observed, it was very simple.

ما معتقدیم، یا مشاهده کردیم که خیلی ساده است.

It's almost like ...

اصلا انگار که...

imagine a snowflake in your hand,

یک دونه برف را در دستتون تصور کنید،

and you look at it, and it's an incredibly complicated,

بهش نگاه می‌کنید، و بطور خارق العاده‌ای پیچیده

beautiful object. But as you heat it up,

زیبا است. ولی وقتی که گرمش می‌کنید،

it'll melt into a pool of water,

توی گودی دست آب می‌شه.

and you would be able to see that, actually, it was just made

و اون وقت می‌بینید که فقط از H20 آب

of H20, water.

تشکیل شده بود.

So it's in that same sense that we look back in time

پس از این نظر هست که به زمان گذشته می‌نگریم

to understand what the universe is made of.

تا بفهمیم جهان از چی ساخته شده.

And, as of today, it's made of these things.

و امروزه از این چیزا ساخته شده:

Just 12 particles of matter,

فقط ۱۲ ذرۀ ماده،

stuck together by four forces of nature.

که با چهار نیروی طبیعت به هم متصل شدند.

The quarks, these pink things, are the things that make up protons and neutrons

«کوارک»‌ها، این چیز صورتیا، چیزایی هستند که پروتون‌ها و نوترون‌ها را می‌سازند

that make up the atomic nuclei in your body.

که هستۀ اتم را در بدن شما تشکیل می‌دن.

The electron -- the thing that goes around

«الکترون»‌ها، اینایی که دور هستۀ اتم

the atomic nucleus --

در گردش‌اند --

held around in orbit, by the way, by the electromagnetic force

در مدارشون توسط نیروی الکترومغناطیسی نگه داشته می‌شن

that's carried by this thing, the photon.

که با این چیزا حمل می‌شه: «فوتون»‌.

The quarks are stuck together by other things called gluons.

کوارک‌ها توسط چیزایی بهم چسبیده شدند به نام «گلئون».

And these guys, here, they're the weak nuclear force,

و اینا اینجا نیروی هسته‌ای ضعیف هستند

probably the least familiar.

که احتمالا کمترین شباهت رو دارند.

But, without it, the sun wouldn't shine.

ولی بدون اون خورشید نخواهد درخشید.

And when the sun shines, you get copious quantities

و وقتی خورشید می‌درخشد، شما مقدار انبوهی

of these things, called neutrinos, pouring out.

از این چیزا بنام «نوترینو» دارین که به بیرون پخش می‌شن.

Actually, if you just look at your thumbnail --

درحقیقت اگه شما به ناخن شست‌تون نگاه کنید --

about a square centimeter --

در حدود یک سانت مربع -- چیزی در حدود

there are something like 60 billion neutrinos per second

چیزی در حدود ۶۰ بیلیون نوترینو در ثانیه

from the sun, passing

از خورشید از جایی

through every square centimeter of your body.

کمتر از از یک سانتیمتر مربع از بدنتون رد میشن.

But you don't feel them, because the weak force

ولی شما احساسشون نمی‌کنین چون به درستی

is correctly named --

نیروی ضعیف نام‌گذاری شدند.

very short range and very weak,

خیلی بردشون محدود و ضعیفه،

so they just fly through you.

پس فقط از داخل شما رد می‌شن.

And these particles have been discovered

و بیشتر این ذرات در طول قرن اخیر

over the last century, pretty much.

کشف شده‌اند.

The first one, the electron, was discovered in 1897,

اولینشان، الکترون در سال۱۸۹۷کشف شد.

and the last one, this thing called the tau neutrino,

و آخرینش، که نوترینو تاو نام دارد

in the year 2000. Actually just --

در سال ۲۰۰۰ کشف گردید. راستش فقط --

I was going to say, just up the road in Chicago. I know it's a big country,

می‌خواستم بگم که، سر جادۀ شیکاگو. می‌دونم آمریکا کشور

America, isn't it?

بزرگیه مگه نه؟

Just up the road.

فقط سر جاده.

Relative to the universe, it's just up the road.

نسبت به جهان فقط سر جاده است.

(Laughter)

(خنده)

So, this thing was discovered in the year 2000,

خب این یکی در سال ۲۰۰۰ پیدا شد،

so it's a relatively recent picture.

پس یه تصویر نسبتا جدیده.

One of the wonderful things, actually, I find,

یکی از چیزای باحالی که من در واقع وقتی بهش فکر می‌کنم

is that we've discovered any of them, when you realize how tiny they are.

اینه که ما اصلا تونستیم که چیزی پیدا کنیم، وقتی که در نظر می‌گیری که اینا چقدر ریزند.

You know, they're a step in size

می‌دونین، اینها سایز نقاط دورند

from the entire observable universe.

در کل جهان قابل رؤیت.

So, 100 billion galaxies,

پس ۱۰۰ بیلیون کهکشان،

13.7 billion light years away --

به دوری ۱۳.۷ بیلیون سال نوری --

a step in size from that to Monterey, actually,

یک نقطه به سایز اون از مونتری، درحقیقت

is about the same as from Monterey to these things.

به اندازۀ مونتری نسبت این چیزاست.

Absolutely, exquisitely minute,

کاملا و به شدت ریز.

and yet we've discovered pretty much the full set.

و با اینحال ما یک دستۀ تقریبا کاملشون رو پیدا کردیم.

So, one of my most illustrious forebears

یکی از مشهورترین پیشینیان ما

at Manchester University, Ernest Rutherford,

در دانشگاه منچستر ارنست رادرفورد

discoverer of the atomic nucleus,

کاشف هستۀ اتم بود. او

once said, "All science is either physics

یک بار گفت: «تمام علوم یا فیزیک‌اند

or stamp collecting."

یا کلکسیون تمبر جمع کردن.»

Now, I don't think he meant to insult

حالا من گمان نمی‌کنم که هدفش توهین

the rest of science,

به علوم دیگه بوده باشه،

although he was from New Zealand, so it's possible.

گرچه او نیوزیلندی بود، پس ممکنه!

(Laughter)

(خنده)

But what he meant was that what we've done, really,

ولی منظورش این بود که کاری که ما کردیم، در اصل

is stamp collect there.

تمبر جمع کردنه --

OK, we've discovered the particles,

خب ما ذرات را پیدا کردیم،

but unless you understand the underlying

ولی شما تا زمانیکه اساس قرار گرفتنِ

reason for that pattern -- you know, why it's built the way it is --

این الگو را درک نکنید -- که چرا اینجوری ساخته شده --

really you've done stamp collecting. You haven't done science.

شما در واقع فقط تمبر جمع کردین -- دانشی به انجام نرسوندین.

Fortunately, we have

خوشبختانه ما

probably one of the greatest scientific achievements of the twentieth century

احتمالا بزرگترین دستاورد علمی قرن ۲۱ رو که

that underpins that pattern.

پایه‌های این الگو رو تشکیل میده در دست داریم.

It's the Newton's laws, if you want,

می‌تونید اگه دوست دارید اون رو قانون نیوتنِ

of particle physics.

فیزیک ذرات بدونید.

It's called the standard model -- beautifully simple mathematical equation.

نامش «مدل استاندارد» هست -- یک معادلۀ ریاضیاتی ساده و زیبا.

You could stick it on the front of a T-shirt,

می‌تونید کلشو روی جلوی یک پیرهن بچسبونین،

which is always the sign of elegance.

که همیشه نشانۀ عظمته!

This is it.

ایناهاش.

(Laughter)

(خنده)

I've been a little disingenuous, because I've expanded it out

من یک ذره ناصادق بودم چون اون رو به شکل

in all its gory detail.

جزئیات مشقت بارش باز کردم.

This equation, though, allows you to calculate everything --

این معادله شما رو قادر میکنه که همۀ چیزایی رو که در جهان اتفاق می‌افته

other than gravity -- that happens in the universe.

به جز جاذبه -- محاسبه کنید!

So, you want to know why the sky is blue, why atomic nuclei stick together --

اگه می‌خواید بدونید چرا آسمون آبیه، چرا هسته‌های اتم به هم چسبیدن --

in principle, you've got a big enough computer --

شما اصولا با یک کامپیوتر به قدر کافی بزرگ --

why DNA is the shape it is.

می‌تونید ببینید چرا دی ان آ این شکلیه.

In principle, you should be able to calculate it from that equation.

اصولا بایستی قادر باشین اون رو از داخل فرمول‌ها حساب کنید.

But there's a problem.

ولی یک مشکل هست.

Can anyone see what it is?

آیا کسی می‌تونه ببینه مشکل چیه؟

A bottle of champagne for anyone that tells me.

یک بطری شامپانی برای هر کی که بگه.

I'll make it easier, actually, by blowing one of the lines up.

آسونترش می‌کنم. با جلو اوردنِ یکی از خطوط.

Basically, each of these terms

بطور کلی هر کدوم از این عبارات

refers to some of the particles.

یکی از ذرات رو نمایندگی می‌کنند.

So those Ws there refer to the Ws, and how they stick together.

بنابراین W ها اونجا W ها رو نشون میدن و چگونگی چسبیدن اونها رو.

These carriers of the weak force, the Zs, the same.

این حاملان نیروی ضعیف، Z ها هم همینطور.

But there's an extra symbol in this equation: H.

ولی یک نشان دیگه در این معادله هست: H.

Right, H.

بله H.

H stands for Higgs particle.

H مخفف ذرات «هیگز» است.

Higgs particles have not been discovered.

ذرات هیگز هنوز پیدا نشدند.

But they're necessary: they're necessary

ولی لازمند -- لازمند تا

to make that mathematics work.

ریاضیات این معادله جواب دهد.

So all the exquisitely detailed calculations we can do

پس همۀ این محاسبات دقیق و سختی که با این

with that wonderful equation

معادلۀ بی‌نظیر می‌تونیم انجام بدیم

wouldn't be possible without an extra bit.

بدون این یک ذره قابل انجام نیست.

So it's a prediction:

این یک پیشبینی است --

a prediction of a new particle.

پیشبینی یک ذرۀ جدید.

What does it do?

چی کار می‌کنه؟

Well, we had a long time to come up with good analogies.

خب، ما خیلی طول کشیده تا یک مقایسۀ خوب درست کنیم.

And back in the 1980s, when we wanted the money

و در دهۀ ۸۰ وقتی که ما برای ساخت LHC

for the LHC from the U.K. government,

از دولت انگلیس پول می‌خواستیم،

Margaret Thatcher, at the time, said,

مارگارت تاچر اون زمان گفت،

"If you guys can explain, in language

«اگه شما بتونین به زبونی که

a politician can understand,

سیاستمدارا بفهمند توضیح بدین

what the hell it is that you're doing, you can have the money.

که شما واقعا چی کار دارین می‌کنین، پولو می‌گیرین.

I want to know what this Higgs particle does."

من می‌خوام بدونم ذرات هیگز چی کار می‌کنن.»

And we came up with this analogy, and it seemed to work.

و ما این مقایسه را درست کردیم که به نظر میومد منظور رو می‌رسونه.

Well, what the Higgs does is, it gives mass to the fundamental particles.

خب کاری که هیگز می‌کنه اینه که به ذرات بنیادی جرم میده.

And the picture is that the whole universe --

و نحوۀ تصورش اینطوریه که کل جهان --

and that doesn't mean just space, it means me as well, and inside you --

و منظور فقط فضا نیست، یعنی خود من، یا درون شما --

the whole universe is full of something called a Higgs field.

کل جهان پر از چیزیه که میدان هیگز نامیده میشه.

Higgs particles, if you will.

یا میشه گفت ذرات هیگز.

The analogy is that these people in a room

مقایسه اینه که یک سری آدم داخل یک اتاق هستند

are the Higgs particles.

و اونها ذرات هیگز هستند.

Now when a particle moves through the universe,

حالا وقتی که یک ذره در داخل جهان حرکت میکنه،

it can interact with these Higgs particles.

می‌تونه با این ذرات هیگز متقابلا اثر کنه.

But imagine someone who's not very popular moves through the room.

حالا تصور کنین یکی که خیلی محبوب نیست از وسط اتاق رد شه.

Then everyone ignores them. They can just pass through the room very quickly,

همه اونو نادیده میگیرن. و میتونه خیلی سریع از اتاق رد بشه،

essentially at the speed of light. They're massless.

اصولا با سرعت نور میتونه بگذره. چون جرم نداره.

And imagine someone incredibly important

و حالا تصور کنید که یک آدم خیلی مهم و

and popular and intelligent

محبوب و باهوش

walks into the room.

وارد اتاق بشه

They're surrounded by people, and their passage through the room is impeded.

او توسط مردم احاطه میشه، و راهش در اتاق سد میشه.

It's almost like they get heavy. They get massive.

درست مثل این میمونه که سنگین بشه. وزنش زیاد بشه.

And that's exactly the way the Higgs mechanism works.

و این دقیقا طرز کار مکانیسم هیگزه.

The picture is that the electrons and the quarks

تصوری که میتونین داشته باشین اینه که الکترون‌ها و کوارک‌هایی که

in your body and in the universe that we see around us

در داخل بدنتان و در جهان اطرافمان می‌بینیم

are heavy, in a sense, and massive,

سنگین هستند، به شکلی گرانند،

because they're surrounded by Higgs particles.

به این خاطر که در ذرات هیگز احاطه شدند.

They're interacting with the Higgs field.

با میدان هیگز اثر متقابل دارند.

If that picture's true,

اگر این تصویر درست باشه،

then we have to discover those Higgs particles at the LHC.

پس ما باید بتونیم این ذرات هیگز را در LHC پیدا کنیم.

If it's not true -- because it's quite a convoluted mechanism,

اگه درست نباشه -- چونکه مکانیسم خیلی پیچ‌درپیچی داره،

although it's the simplest we've been able to think of --

اگرچه این ساده‌ترین چیزی بوده که تونستیم فکر کنیم --

then whatever does the job of the Higgs particles

در این صورت هر چیزی که کار ذرات هیگز را انجام میده

we know have to turn up

ما می‌دونیم که باید در LHC

at the LHC.

معلوم بشه.

So, that's one of the prime reasons we built this giant machine.

پس یکی از دلایل اولیۀ ساخت این ماشین عظیم این بود.

I'm glad you recognize Margaret Thatcher.

من خوشحالم که مارگارت تاچر رو در تصویر تشخیص دادین.

Actually, I thought about making it more culturally relevant, but --

راستش من اول فکر کردم از نظر فرهنگی متناسبش کنم ولی خب --

(Laughter)

(خنده)

anyway.

به هر حال.

So that's one thing.

پس این یک مطلبه.

That's essentially a guarantee of what the LHC will find.

این اصولا تضمینه که در LHC معلوم خواهد شد.

There are many other things. You've heard

خیلی چیزای دیگه هم هست. شما خیلی

many of the big problems in particle physics.

از مشکلات بزرگ فیزیک ذرات شنیدین.

One of them you heard about: dark matter, dark energy.

یکی از چیزهایی که شنیدین: ماده تاریک، انرژی تاریک است.

There's another issue,

مسالۀ دیگری که هست،

which is that the forces in nature -- it's quite beautiful, actually --

نیروهای طبیعت هستند -- که خیلی زیباست و در حقیقت --

seem, as you go back in time,

به نظر میاد هر چی در زمان عقبتر میرین،

they seem to change in strength.

قدرتشون تغییر می‌کنه.

Well, they do change in strength.

خب قدرتشون واقعا تغییر می‌کنه.

So, the electromagnetic force, the force that holds us together,

مثلا نیروی الکترومغناطیس، نیرویی که ما را بهم نگه میداره،

gets stronger as you go to higher temperatures.

با افزایش دما قوی‌تر میشه.

The strong force, the strong nuclear force, which sticks nuclei together,

نیروی قوی، نیروی هسته‌ای قوی، که هسته‌ها را بهم می‌چسبونه،

gets weaker. And what you see is the standard model --

ضعیف‌تر میشه. و چیزی که شما در این مدل استاندارد میبینین اینه که --

you can calculate how these change -- is the forces,

شما می‌تونین محاسبه کنید که اینها چگونه تغییر می‌کنن -- این نیروها --

the three forces, other than gravity,

سه نیروی اصلی به جز جاذبه --

almost seem to come together at one point.

به نظر میاد که کلا در یک نقطه بهم می‌رسند.

It's almost as if there was one beautiful

اصلا انگار که هر سه یک نیروی قشنگ

kind of super-force, back at the beginning of time.

یکجور ابر-نیرو در آغاز زمان بوده باشند.

But they just miss.

ولی از دستش دادند.

Now there's a theory called super-symmetry,

حالا یک نظریه هست به نام «ابرتقارن»،

which doubles the number of particles in the standard model,

که تعداد ذرات موجود در مدل استاندارد رو دو برابر می‌کنه.

which, at first sight, doesn't sound like a simplification.

که در نگاه اول ساده‌سازیِ مسئله به نظر نمیاد.

But actually, with this theory,

ولی در حقیقت با این نظریه

we find that the forces of nature

ما می‌بینیم که نیروهای طبیعت

do seem to unify together, back at the Big Bang --

واقعا به نظر میاد که در مهبانگ متحد میشن.

absolutely beautiful prophecy. The model wasn't built to do that,

یک پیشگویی مطلقا عالی. مدل در اصل برای این کار ساخته نشده بود،

but it seems to do it.

ولی به نظر میاد که چنین می‌کنه.

Also, those super-symmetric particles

بعلاوه، آن ذرات ابرتقارنی

are very strong candidates for the dark matter.

نامزدهای خیلی محتمل مادۀ تاریک هستند.

So a very compelling theory

پس یک نظریۀ خیلی بالقوه‌ای است که

that's really mainstream physics.

واقعا جریان غالب فیزیکه.

And if I was to put money on it, I would put money on --

و اگه من بخوام شرط بذارم روش من پولم رو

in a very unscientific way -- that

به شکل خیلی غیر علمی روی

that these things would also crop up at the LHC.

این چیزا میذارم که احتمالا اونا هم در LHC معلوم بشن.

Many other things that the LHC could discover.

خیلی چیزای دیگه هم میتونند در LHC کشف بشن.

But in the last few minutes, I just want to give you

ولی در دقایق آخری من فقط می‌خوام که یک

a different perspective

دیدگاه متفاوت به شما عرضه کنم

of what I think -- what particle physics

در مورد اینکه من فکر می‌کنم -- فیزیک ذرات

really means to me -- particle physics and cosmology.

برای من به چه معناست -- فیزیک ذرات و کیهانشناسی.

And that's that I think it's given us a wonderful

و اون اینه که این مسائل به ما یک قصۀ

narrative -- almost a creation story,

زیبا ارائه داده -- تقریبا اگه دوست داشته باشین

if you'd like -- about the universe,

یک نوع داستان آفرینش دربارۀ جهان ارائه کرده،

from modern science over the last few decades.

علوم مدرن در چند دهۀ اخیر.

And I'd say that it deserves,

و من دوست دارم بگم که این لایقِ

in the spirit of Wade Davis' talk,

حال و حوای سخنرانی وید دیویس است،

to be at least put up there with these wonderful creation stories

بعنوان اینکه حداقل در کنار داستان‌های محلی جالب آفرینشِ

of the peoples of the high Andes and the frozen north.

مردمِ بلندی‌های آند و شمال یخ‌زده قرار بگیره.

This is a creation story, I think, equally as wonderful.

این داستان آفرینشی است که به نظر من به همون اندازۀ اونا شگفت‌انگیزه.

The story goes like this: we know that

داستان اینجوری پیش میره: ما می‌دونیم که

the universe began 13.7 billion years ago,

جهان ۱۳.۷ بیلیون سال پیش آغاز شده،

in an immensely hot, dense state,

در یک حالت بسیار داغ و فشرده،

much smaller than a single atom.

بسیار کوچکتر از یک دانه اتم.

It began to expand about

بعد شروع کرده به منبسط شدن در

a million, billion, billion, billion billionth

یک میلیون بیلیون بیلیون بیلیون بیلیونیم ثانیه

of a second -- I think I got that right -- after the Big Bang.

-- فکر کنم دقیق گفته باشم -- بعد از مهبانگ.

Gravity separated away from the other forces.

جاذبه از دیگر نیروها جدا شده.

The universe then underwent

بعد جهان زیر

an exponential expansion called inflation.

یک انبساط نمایی رفته که تورم نامیده میشه.

In about the first billionth of a second or so,

در حدود نخستین بیلیونیم ثانیه

the Higgs field kicked in, and the quarks

میدان هیگز وارد عمل شده، و بعد کوارک‌ها

and the gluons and the electrons

و گلئون‌ها و الکترون‌هایی

that make us up got mass.

که ما را می‌سازنند دارای وزن شدند.

The universe continued to expand and cool.

انبساط و سرد شدن جهان ادامه یافته.

After about a few minutes,

بعد از چند دقیقۀ کوتاه،

there was hydrogen and helium in the universe. That's all.

هیدروژن و هلیم در جهان وجود داشتند. همش همینه.

The universe was about 75 percent hydrogen,

جهان تقریبا ۷۵ درصد هیدروژن بود،

25 percent helium. It still is today.

و ۲۵ درصد هلیم، هنوز امروزم همینه.

It continued to expand

گسترش جهان ادامه یافته

about 300 million years.

تا حدود ۳۰۰ میلیون سال.

Then light began to travel through the universe.

بعد نور شروع کرده به سفر کردن در داخل جهان.

It was big enough to be transparent to light,

اونقدر بزرگ بوده که برای نور گذرا باشه،

and that's what we see in the cosmic microwave background

و این چیزیه که ما در تابش زمینۀ کیهانی شاهدش هستیم

that George Smoot described

و جرج اسموت اون رو نگریستن

as looking at the face of God.

به صورت خدا توصیف کرده.

After about 400 million years, the first stars formed,

در حدود ۴۰۰ میلیون سال بعد نخستین ستاره‌ها شکل گرفتند،

and that hydrogen, that helium, then began to cook

و آن هیدروژن، و آن هیلیم، شروع کردند به پختن

into the heavier elements.

و تبدیل شدن به عناصر سنگین‌تر.

So the elements of life --

پس عناصر حیات --

carbon, and oxygen and iron,

کربن، و اکسیژن و آهن،

all the elements that we need to make us up --

همۀ عناصری که لازم داریم تا ما را بسازن --

were cooked in those first generations of stars,

در نخستین نسل ستارگان پخته شدند،

which then ran out of fuel, exploded,

که بعد سوختشان تموم شده و منفجر شدند،

threw those elements back into the universe.

و اون عناصر رو در داخل جهان پخش کردند.

They then re-collapsed into another generation

سپس اونها دوباره در خودشون فروریختند و نسل دوم

of stars and planets.

ستارگان و سیارات را بوجود اوردند.

And on some of those planets, the oxygen, which had been created

و در برخی از آن سیارات، اکسیژنی که در ابتدا

in that first generation of stars, could fuse with hydrogen

در ستارگان نسل اول درست شده بوده با هیدروژن ترکیب شده

to form water, liquid water on the surface.

و آب را بوجود اورده، آب مایع روی سطح.

On at least one, and maybe only one of those planets,

در حداقل یکی و شاید تنها یکی از آن سیارات

primitive life evolved,

حیات ابتدایی فرگشت [تکامل] یافته،

which evolved over millions of years into

که در طول میلیون‌ها سال به چیزهایی که روی دوپا

things that walked upright and left footprints

راه می‌رفتند و رد پاشون رو روی سطوح گلی در تانزانیا

about three and a half million years ago in the mud flats of Tanzania,

در حدود سه و نیم میلیون سال پیش گذاشتند فرگشت یافته.

and eventually

و سرانجام

left a footprint on another world.

رد پایش را در جهان دیگری برجا گذاشته.

And built this civilization,

و این تمدن رو به وجود اورده.

this wonderful picture,

این تصویر زیبا

that turned the darkness into light,

که تاریکی را به روشنایی مبدل ساخته،

and you can see the civilization from space.

و شما می‌تونید این تمدن را از فضا ببینید.

As one of my great heroes, Carl Sagan, said,

همونطور که یکی از بزرگترین قهرمانان شخصی من کارل ساگان گفته:

these are the things -- and actually, not only these,

اینها چیزایی هستند -- و در حقیقت نه تنها اینها

but I was looking around -- these are the things,

بلکه من به دور و برم نگاه می‌کنم -- اینها چیزایی هستند

like Saturn V rockets, and Sputnik,

مثل موشک‌های ساترن ۵، اسپوتنیک،

and DNA, and literature and science --

دی ان آ، و ادبیات و دانش --

these are the things that hydrogen atoms do

اینها چیزایی هستند که اتم‌های هیدروژن می‌تونند انجام بدند

when given 13.7 billion years.

وقتی ۱۳.۷ بیلیون سال وقت داشته باشند.

Absolutely remarkable.

کاملا خارق‌العاده.

And, the laws of physics. Right?

و قوانین فیزیک، درسته؟

So, the right laws of physics --

قوانین درست فیزیک --

they're beautifully balanced.

به زیبایی متوازن هستند.

If the weak force had been a little bit different,

اگر نیروی ضعیف یک ذره متفاوت بود،

then carbon and oxygen wouldn't be stable

کربن و اکسیژن در داخل قلب ستارگان

inside the hearts of stars,

پایدار نمی‌شد.

and there would be none of that in the universe.

و هیچ کدوم از اینها در جهان وجود نداشت.

And I think that's

و به نظر من این یک

a wonderful and significant story.

داستان شگفت‌انگیز و برجسته است.

50 years ago, I couldn't have told that story,

من ۵۰ سال پیش نمی‌تونستم این داستان رو تعریف کنم،

because we didn't know it.

چونکه ما اینارو نمی‌دونستیم.

It makes me really feel that

این واقعا باعث میشه که احساس کنم

that civilization --

این تمدن --

which, as I say, if you believe

که همونطور که گفتم، و اگه شما

the scientific creation story,

داستان علمی آفرینش رو باور کنید،

has emerged purely as a result of the laws of physics,

کاملا در نتیجۀ قوانین فیزیک برخواسته،

and a few hydrogen atoms --

و تعدادی اتم هیدروژن --

then I think, to me anyway,

بعد من با خودم فکر می‌کنم که

it makes me feel incredibly valuable.

این باعث میشه خیلی احساس ارزشمندی بکنم.

So that's the LHC.

پس این LHC است.

The LHC is certainly, when it turns on in summer,

بطور حتم LHC وقتی در تابستان روشن بشه،

going to write the next chapter of that book.

فصل جدیدی در این کتاب خواهد نوشت.

And I'm certainly looking forward with

و من قطعا با شوق بسیار

immense excitement to it being turned on.

در انتظار روشن شدنش هستم.

Thanks.

سپاس.

(Applause)

(کف زدن)