CERN's supercollider | Brian Cox

Μετάφραση: Dimitra Papageorgiou Επιμέλεια: Theodora Apostolopoulou

This is the Large Hadron Collider.

Αυτός είναι ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC).

It's 27 kilometers in circumference.

Η περίμετρός του είναι 27 χιλιόμετρα.

It's the biggest scientific experiment ever attempted.

Είναι το μεγαλύτερο επιστημονικό πείραμα που επιχειρήθηκε ποτέ.

Over 10,000 physicists and engineers

Πάνω από 10.000 φυσικοί και μηχανικοί

from 85 countries around the world

από 85 χώρες του κόσμου,

have come together over several decades

συγκεντρώθηκαν εδώ και κάμποσες δεκαετίες

to build this machine.

ώστε να κατασκευάσουν αυτή τη μηχανή.

What we do is we accelerate protons --

Αυτό που κάνουμε είναι να επιταχύνουμε πρωτόνια,

so, hydrogen nuclei --

πυρήνες υδρογόνου

around 99.999999

γύρω στο 99,999999 της εκατό

percent the speed of light.

της ταχύτητας του φωτός.

Right? At that speed, they go around

Σε αυτή την ταχύτητα γυρίζουν

that 27 kilometers 11,000 times a second.

μέσα σε αυτά τα 27 χιλιόμετρα 11.000 φορές το δευτερόλεπτο.

And we collide them with another beam of protons

Και τα φέρνουμε σε σύγκρουση με άλλες δέσμες πρωτονίων

going in the opposite direction.

που κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

We collide them inside giant detectors.

Τα φέρνουμε σε σύγκρουση, μέσα σε θεόρατους ανιχνευτές.

They're essentially digital cameras.

Είναι στην ουσία ψηφιακές μηχανές.

And this is the one that I work on, ATLAS.

Και αυτός είναι ο ΑΤΛΑΣ στον οποίο εργάζομαι.

You get some sense of the size --

Αντιλαμβάνεστε το μέγεθος

you can just see these EU standard-size

αφού βλέπετε αυτούς τους μέσου ύψους Ευρωπαίους,

people underneath.

κάτω από αυτόν.

(Laughter)

(Γέλια)

You get some sense of the size: 44 meters wide,

Αντιλαμβάνεστε το μέγεθος: 44 μέτρα εύρος,

22 meters in diameter, 7,000 tons.

22 μέτρα διάμετρος, 7.000 τόνοι.

And we re-create the conditions that were present

Και αναδημιουργούμε τις συνθήκες που ήταν παρούσες

less than a billionth of a second after the universe began

λιγότερο από ένα δισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου μετά τη δημιουργία του σύμπαντος

up to 600 million times a second

γύρω στις 600 εκατομμύρια φορές το δευτερόλεπτο

inside that detector -- immense numbers.

μέσα σε αυτόν τον ανιχνευτή. Τεράστιοι αριθμοί!

And if you see those metal bits there --

Αν βλέπετε αυτά τα μεταλλικά κομμάτια εδώ

those are huge magnets that bend

είναι θεόρατοι μαγνήτες που καμπυλώνουν

electrically charged particles,

ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια,

so it can measure how fast they're traveling.

ώστε να μετρηθεί πόσο γρήγορα ταξιδεύουν.

This is a picture about a year ago.

Αυτή είναι μια φωτογραφία πριν ένα χρόνο περίπου.

Those magnets are in there.

Αυτοί οι μαγνήτες βρίσκονται εκεί μέσα.

And, again, a EU standard-size, real person,

Και ξανά ένας μέσου ύψους Ευρωπαίος

so you get some sense of the scale.

ώστε να έχετε μια αίσθηση της κλίμακας.

And it's in there that those mini-Big Bangs will be created,

Εκεί μέσα θα δημιουργηθούν αυτές οι μίνι Μεγάλες Εκρήξεις,

sometime in the summer this year.

κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι.

And actually, this morning, I got an email

Μάλιστα σήμερα το πρωί έλαβα ένα email

saying that we've just finished, today,

που έγραφε πως τελειώσαμε, σήμερα,

building the last piece of ATLAS.

την κατασκευή του τελευταίου κομματιού του ΑΤΛΑΣ.

So as of today, it's finished. I'd like to say

Έτσι από σήμερα είναι έτοιμος. Πολύ θα ήθελα να πω

that I planned that for TED,

πως το είχα προσχεδιάσει αυτό, για τη διάλεξη του TED,

but I didn't. So it's been completed as of today.

αλλά δεν είναι αλήθεια. Έτσι, ολοκληρώθηκε σήμερα.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Yeah, it's a wonderful achievement.

Ναι, είναι ένα σπουδαίο επίτευγμα.

So, you might be asking, "Why?

Μπορεί να αναρωτιέστε "γιατί;"

Why create the conditions that were present

"Γιατί να δημιουργήσουμε τις συνθήκες που ίσχυαν

less than a billionth of a second after the universe began?"

λιγότερο από ένα δισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου μετά τη δημιουργία του σύμπαντος;"

Well, particle physicists are nothing if not ambitious.

Λοιπόν, οι Σωματιδιακοί Φυσικοί είναι φιλόδοξοι.

And the aim of particle physics is to understand

Και ο στόχος της Σωματιδιακής φυσικής είναι να κατανοήσει

what everything's made of, and how everything sticks together.

από τι είναι φτιαγμένα τα πάντα και πώς συνδέονται.

And by everything I mean, of course,

Και με "τα πάντα" εννοώ φυσικά,

me and you, the Earth, the Sun,

εμένα και εσάς, τη Γη, τον Ήλιο,

the 100 billion suns in our galaxy

τους εκατό δισεκατομμύρια ήλιους στο γαλαξία μας

and the 100 billion galaxies

και τους εκατό δισεκατομμύρια γαλαξίες

in the observable universe.

στο ορατό σε μας, σύμπαν.

Absolutely everything.

Τα πάντα στην κυριολεξία.

Now you might say, "Well, OK, but why not just look at it?

Τώρα μπορεί να πείτε: "Εντάξει, αλλά γιατί απλά δεν τα παρατηρούμε;"

You know? If you want to know what I'm made of, let's look at me."

"Ξέρεις; Αν θέλεις να μάθεις από τι είμαι φτιαγμένος, παρατήρησέ με".

Well, we found that as you look back in time,

Λοιπόν ανακαλύψαμε, πως καθώς παρατηρεί κανείς πίσω στο χρόνο,

the universe gets hotter and hotter,

το σύμπαν γίνεται όλο και θερμότερο,

denser and denser, and simpler and simpler.

όλο και πυκνότερο, όλο και πιο απλό.

Now, there's no real reason I'm aware of for that,

Δεν υπάρχει πραγματικός λόγος που να γνωρίζω γι΄αυτό,

but that seems to be the case.

αλλά έτσι μοιάζει να έχει η κατάσταση.

So, way back in the early times of the universe,

Έτσι, πίσω στη γέννεση του σύμπαντος,

we believe it was very simple and understandable.

πιστεύουμε πως ήταν πολύ απλό και κατανοητό.

All this complexity, all the way to these wonderful things --

Όλη αυτή η πολυπλοκότητα, μέχρι όλα αυτά τα θαυμαστά πράγματα

human brains -- are a property of an old

-το ανθρώπινο μυαλό- είναι ιδιότητα ενός παλαιού

and cold and complicated universe.

και κρύου και πολύπλοκου σύμπαντος.

Back at the start, in the first billionth of a second,

Αλλά, στην αρχή, στο πρώτο δισεκατομμυριστό του δευτερολέπτου,

we believe, or we've observed, it was very simple.

πιστεύουμε, ή έχουμε παρατηρήσει, ότι ήταν πολύ απλό.

It's almost like ...

Είναι σχεδόν σαν...

imagine a snowflake in your hand,

Φανταστείτε μια νιφάδα μέσα στο χέρι σας,

and you look at it, and it's an incredibly complicated,

την κοιτάτε και είναι απίστευτα περίπλοκη

beautiful object. But as you heat it up,

...πανέμορφη. Αλλά καθώς τη ζεσταίνετε,

it'll melt into a pool of water,

θα λιώσει σχηματίζοντας μια λιμνούλα νερού

and you would be able to see that, actually, it was just made

και θα μπορέσετε να δείτε ότι στην πραγματικότητα ήταν φτιαγμένη

of H20, water.

από H2O, νερό.

So it's in that same sense that we look back in time

Με τον ίδιο τρόπο κοιτάζουμε πίσω στο χρόνο,

to understand what the universe is made of.

ώστε να καταλάβουμε από τι είναι φτιαγμένο το σύμπαν.

And, as of today, it's made of these things.

Μέχρι σήμερα ξέρουμε, ότι είναι φτιαγμένο από αυτά εδώ:

Just 12 particles of matter,

Μόνο δώδεκα σωματίδια ύλης,

stuck together by four forces of nature.

ενωμένα από τέσσερις δυνάμεις της φύσης.

The quarks, these pink things, are the things that make up protons and neutrons

Τα κουάρκς, αυτά εδώ τα ροζ πραγματάκια, σχηματίζουν πρωτόνια και νετρόνια

that make up the atomic nuclei in your body.

τα οποία συνθέτουν τους ατομικούς πυρήνες μέσα στο σώμα σας.

The electron -- the thing that goes around

Το ηλεκτρόνιο -αυτό που περιστρέφεται γύρω από

the atomic nucleus --

τον ατομικό πυρήνα

held around in orbit, by the way, by the electromagnetic force

διατηρείται σε τροχιά, από την ηλεκτρομαγνητική δύναμη

that's carried by this thing, the photon.

που μεταφέρεται από αυτό, το φωτόνιο.

The quarks are stuck together by other things called gluons.

Τα κουάρκς, είναι ενωμένα μεταξύ τους με άλλα σωματίδια που ονομάζονται γλουόνια (gluons).

And these guys, here, they're the weak nuclear force,

και αυτοί εδώ οι τύποι, είναι η ασθενής πυρηνική δύναμη.

probably the least familiar.

Πιθανότατα σας είναι η λιγότερο οικεία,

But, without it, the sun wouldn't shine.

αλλά χωρίς αυτήν ο Ήλιος δε θα έλαμπε.

And when the sun shines, you get copious quantities

Και όταν ο Ήλιος λάμπει, δημιουργούνται τεράστιες ποσότητες

of these things, called neutrinos, pouring out.

από αυτά εδώ που ονομάζονται νετρίνα και ρέουν προς τα έξω.

Actually, if you just look at your thumbnail --

Μάλιστα αν κοιτάξετε τον αντίχειρά σας,

about a square centimeter --

σε ένα τετραγωνικό εκατοστό,

there are something like 60 billion neutrinos per second

υπάρχουν περίπου 60 δισεκατομμύρια νετρίνα το δευτερόλεπτο

from the sun, passing

που έρχονται από τον ήλιο και περνούν

through every square centimeter of your body.

μέσα από κάθε τετραγωνικό εκατοστό του σώματός σας.

But you don't feel them, because the weak force

Όμως δεν τα νιώθετε, επειδή η ασθενής δύναμη

is correctly named --

έχει σωστά ονομαστεί έτσι.

very short range and very weak,

Πολύ μικρής ακτίνας δράσης και ιδιαίτερα ασθενή

so they just fly through you.

έτσι ώστε να σας διαπερνούν.

And these particles have been discovered

Αυτά τα σωματίδια, ανακαλύφθηκαν

over the last century, pretty much.

λίγο-πολύ τον προηγούμενο αιώνα.

The first one, the electron, was discovered in 1897,

Το πρώτο, το ηλεκτρόνιο, ανακαλύφθηκε το 1897,

and the last one, this thing called the tau neutrino,

και το τελευταίο, αυτό που ονομάζεται νετρίνο Ταυ (tau neutrino),

in the year 2000. Actually just --

το έτος 2000. Είναι σαν...

I was going to say, just up the road in Chicago. I know it's a big country,

ήμουν έτοιμος να πω, σαν να πεταχτήκαμε εδώ δίπλα στο Σικάγο.

America, isn't it?

Ξέρω πως είναι μεγάλη χώρα η Αμερική, δεν είναι;

Just up the road.

Σαν να πήγαμε εδώ δίπλα...

Relative to the universe, it's just up the road.

Σε σχέση με το σύμπαν δε φτάσαμε μακριά.

(Laughter)

(Γέλια)

So, this thing was discovered in the year 2000,

Το νετρίνο Ταυ λοιπόν, ανακαλύφθηκε το έτος 2000,

so it's a relatively recent picture.

έτσι η εικόνα που έχουμε είναι σχετικά πρόσφατη.

One of the wonderful things, actually, I find,

Ένα από αυτά που θεωρώ θαυμαστά

is that we've discovered any of them, when you realize how tiny they are.

είναι το γεγονός και μόνο ότι τα ανακαλύψαμε αν αναλογιστεί κανείς πόσο μικροσκοπικά είναι.

You know, they're a step in size

Είναι μια τάξη μεγέθους μικρότερα

from the entire observable universe.

από οτιδήποτε στο ορατό σε μας σύμπαν.

So, 100 billion galaxies,

έτσι 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες,

13.7 billion light years away --

13,7 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά

a step in size from that to Monterey, actually,

από εκεί μέχρι το Μόντερεϋ, είναι μια τάξη μεγέθους

is about the same as from Monterey to these things.

και η ίδια τάξη μεγέθους είναι περίπου από το Μόντερεϋ, μέχρι αυτά τα σωματίδια.

Absolutely, exquisitely minute,

Τόσο μικροσκοπικά

and yet we've discovered pretty much the full set.

κι όμως έχουμε ανακαλύψει σχεδόν όλη την ομάδα.

So, one of my most illustrious forebears

Έτσι, ένας από τους πλέον επιφανείς προκατόχους μου

at Manchester University, Ernest Rutherford,

στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ: ο Έρνεστ Ράδερφορντ,

discoverer of the atomic nucleus,

αυτός που ανακάλυψε τον ατομικό πυρήνα,

once said, "All science is either physics

είπε κάποτε: "Όλες οι επιστήμες, είτε ανήκουν στη φυσική,

or stamp collecting."

είτε θυμίζουν συλλογή γραμματοσήμων".

Now, I don't think he meant to insult

Δεν πιστεύω πως ήθελε να προσβάλλει

the rest of science,

τις υπόλοιπες επιστήμες,

although he was from New Zealand, so it's possible.

αν και ήταν από τη Νέα Ζηλανδία, άρα είναι πιθανό.

(Laughter)

(Γέλια)

But what he meant was that what we've done, really,

Αυτό που ήθελε να πει, ήταν πως στην ουσία αυτό που κάναμε

is stamp collect there.

ήταν σαν να συλλέγαμε γραμματόσημα.

OK, we've discovered the particles,

Εντάξει, ανακαλύψαμε τα σωματίδια,

but unless you understand the underlying

αλλά εάν δεν κατανοήσεις τη θεμελιώδη αιτία

reason for that pattern -- you know, why it's built the way it is --

αυτού του μοτίβου -γιατί είναι δομημένο έτσι όπως είναι-

really you've done stamp collecting. You haven't done science.

στ' αλήθεια, δεν είναι παρά συλλογή γραμματοσήμων. Δεν κάνεις επιστήμη.

Fortunately, we have

Ευτυχώς έχουμε πιθανότατα

probably one of the greatest scientific achievements of the twentieth century

ένα από τα μεγαλύτερα επιστημονικά επιτεύγματα του 20ου αιώνα

that underpins that pattern.

που ενισχύει αυτό το μοτίβο.

It's the Newton's laws, if you want,

Είναι, αν θέλετε, οι νόμοι του Νεύτωνα

of particle physics.

της Σωματιδιακής φυσικής.

It's called the standard model -- beautifully simple mathematical equation.

Ονομάζεται Καθιερωμένο Μοντέλο. Πανέμορφη, απλή, μαθηματική εξίσωση.

You could stick it on the front of a T-shirt,

Μπορείς να την κολλήσεις στην μπροστινή όψη μιας μπλούζας,

which is always the sign of elegance.

αφού είναι πάντοτε το σήμα κατατεθέν της κομψότητας.

This is it.

Είναι αυτή εδώ.

(Laughter)

(Γέλια)

I've been a little disingenuous, because I've expanded it out

Υπήρξα λίγο παραπλανητικός, αφού την επέκτεινα

in all its gory detail.

σε κάθε τρομακτική της λεπτομέρεια.

This equation, though, allows you to calculate everything --

Αυτή η εξίσωση παρ' όλ' αυτά, μας επιτρέπει να υπολογίσουμε οτιδήποτε

other than gravity -- that happens in the universe.

-εκτός της βαρύτητας- το οποίο συμβαίνει στο σύμπαν.

So, you want to know why the sky is blue, why atomic nuclei stick together --

Αν θέλετε να μάθετε γιατί ο ουρανός είναι γαλανός, γιατί οι ατομικοί πυρήνες ενώνονται μεταξύ τους

in principle, you've got a big enough computer --

-θεωρητικά, χρειάζεται ένας αρκετά μεγάλος υπολογιστής-

why DNA is the shape it is.

-γιατί το DNA έχει το σχήμα που έχει,

In principle, you should be able to calculate it from that equation.

θεωρητικά, θα μπορούσατε να τα υπολογίσετε με αυτή την εξίσωση.

But there's a problem.

Όμως υπάρχει ένα πρόβλημα.

Can anyone see what it is?

Μπορεί κανείς να το εντοπίσει;

A bottle of champagne for anyone that tells me.

Μια σαμπάνια για όποιον μου πει.

I'll make it easier, actually, by blowing one of the lines up.

Θα το κάνω λίγο πιο απλό, μεγενθύνοντας μια από τις γραμμές.

Basically, each of these terms

Κατά βάση, καθένας από αυτούς τους όρους,

refers to some of the particles.

αναφέρεται σε κάποια από τα σωματίδια.

So those Ws there refer to the Ws, and how they stick together.

Έτσι αυτά τα W αναφέρονται στα σωματίδια W και στο πως αυτά ενώνονται μεταξύ τους.

These carriers of the weak force, the Zs, the same.

Το ίδιο και με τα Ζ τους φορείς της ασθενούς δύναμης.

But there's an extra symbol in this equation: H.

Αλλά υπάρχει ένα επιπλέον σύμβολο σε αυτήν την εξίσωση. Το H.

Right, H.

Σωστά το Η.

H stands for Higgs particle.

Το Η αντιπροσωπεύει το σωματίδιο του Χιγκς (Higgs).

Higgs particles have not been discovered.

Τα σωματίδια Χιγκς δεν έχουν ανακαλυφθεί.

But they're necessary: they're necessary

Αλλά είναι αναγκαία. Αναγκαία ώστε

to make that mathematics work.

να λειτουργήσει αυτή η μαθηματική εξίσωση.

So all the exquisitely detailed calculations we can do

Έτσι όλοι οι εξαιρετικά λεπτομερείς υπολογισμοί που μπορούμε να κάνουμε

with that wonderful equation

με αυτήν την υπέροχη εξίσωση,

wouldn't be possible without an extra bit.

δεν θα ήταν δυνατοί, χωρίς ένα επιπλέον στοιχείο.

So it's a prediction:

Είναι μια πρόβλεψη,

a prediction of a new particle.

μια πρόβλεψη για ένα νέο σωματίδιο.

What does it do?

Και τι κάνει;

Well, we had a long time to come up with good analogies.

Ε, λοιπόν είχαμε καιρό να δημιουργήσουμε καλές αναλογίες.

And back in the 1980s, when we wanted the money

Τη δεκαετία του '80 όταν θέλαμε τα χρήματα,

for the LHC from the U.K. government,

για τον LHC από την Βρετανική Κυβέρνηση,

Margaret Thatcher, at the time, said,

η Μάργκαρέτ Θάτσερ, τότε, είπε:

"If you guys can explain, in language

"Αν μπορείτε να εξηγήσετε σε γλώσσα

a politician can understand,

που να καταλαβαίνει ένας πολιτικός

what the hell it is that you're doing, you can have the money.

τι στο καλό είναι αυτό που κάνετε, μπορείτε να έχετε τα χρήματα.

I want to know what this Higgs particle does."

Θέλω να ξέρω, τι κάνει το σωματίδιο του Χιγκς".

And we came up with this analogy, and it seemed to work.

Έτσι ανακαλύψαμε αυτή την αναλογία, η οποία φαίνεται να λειτουργεί.

Well, what the Higgs does is, it gives mass to the fundamental particles.

Αυτό που κάνει το Χιγκς είναι να δίνει μάζα στα θεμελιώδη σωματίδια.

And the picture is that the whole universe --

Αυτό που βλέπουμε είναι ότι ολόκληρο το σύμπαν

and that doesn't mean just space, it means me as well, and inside you --

-και αυτό δε σημαίνει μόνο στο διάστημα αλλά και μέσα στον καθένα σας-

the whole universe is full of something called a Higgs field.

ολόκληρο το σύμπαν είναι γεμάτο από αυτό που ονομάζεται πεδίο Χιγκς .

Higgs particles, if you will.

Σωματίδια Χιγκς, αν προτιμάτε.

The analogy is that these people in a room

Η αναλογία των σωματιδίων Χιγκς,

are the Higgs particles.

είναι όπως αυτοί οι άνθρωποι στο δωμάτιο.

Now when a particle moves through the universe,

Τώρα, καθώς ένα σωματίδιο κινείται μέσα στο σύμπαν,

it can interact with these Higgs particles.

μπορεί να αλληλεπιδρά με αυτά τα σωματίδια Χιγκς.

But imagine someone who's not very popular moves through the room.

Φανταστείτε κάποιους που δεν είναι δημοφιλείς να κινούνται μέσα στο δωμάτιο.

Then everyone ignores them. They can just pass through the room very quickly,

Όλοι τους αγνοούν. Μπορούν να περνούν μέσα από το δωμάτιο πολύ γρήγορα,

essentially at the speed of light. They're massless.

στην ουσία με την ταχύτητα του φωτός. Δεν έχουν μάζα.

And imagine someone incredibly important

Φανταστείτε τώρα, κάποιον ιδιαίτερα σημαντικό,

and popular and intelligent

δημοφιλή και έξυπνο

walks into the room.

να μπαίνει στο δωμάτιο αυτό.

They're surrounded by people, and their passage through the room is impeded.

Περιστοιχίζεται από ανθρώπους και το πέρασμά του εμποδίζεται.

It's almost like they get heavy. They get massive.

Είναι σχεδόν σαν να αποκτάει βάρος. Γίνεται "ογκώδης".

And that's exactly the way the Higgs mechanism works.

Και αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος που λειτουργεί ο μηχανισμός των Χιγκς.

The picture is that the electrons and the quarks

Η θεωρία είναι ότι τα ηλεκτρόνια και τα κουάρκς,

in your body and in the universe that we see around us

στο σώμα σας και στο σύμπαν που βλέπουμε γύρω μας,

are heavy, in a sense, and massive,

είναι βαριά κατά μια έννοια και έχουν μάζα,

because they're surrounded by Higgs particles.

επειδή περιστοιχίζονται από σωματίδια Χιγκς.

They're interacting with the Higgs field.

Αλληλεπιδρούν με το πεδίο Χιγκς.

If that picture's true,

Εάν αυτή η θεωρία, είναι αληθινή,

then we have to discover those Higgs particles at the LHC.

τότε πρέπει να βρούμε αυτά τα σωματίδια στον LHC.

If it's not true -- because it's quite a convoluted mechanism,

Αν δεν αληθεύει - επειδή είναι αρκετά περίπλοκος μηχανισμός,

although it's the simplest we've been able to think of --

αν και είναι ο απλούστερος που καταφέραμε να σκεφτούμε,

then whatever does the job of the Higgs particles

τότε, οτιδήποτε κάνει τη δουλειά των Χιγκς σωματιδίων,

we know have to turn up

ξέρουμε πως θα πρέπει να εμφανιστεί

at the LHC.

στον LHC.

So, that's one of the prime reasons we built this giant machine.

Αυτός είναι ένας από τους πρωταρχικούς λόγους που κατασκευάσαμε αυτό το θεόρατο μηχάνημα.

I'm glad you recognize Margaret Thatcher.

Χαίρομαι που αναγνωρίζετε τη Μάργκαρετ Θάτσερ.

Actually, I thought about making it more culturally relevant, but --

Σκεφτόμουν να το κάνω σχετικότερο με πολιτιστικά δρώμενα, αλλά...

(Laughter)

(Γέλια)

anyway.

...τέλος πάντων.

So that's one thing.

Αυτός είναι ένας από τους λόγους.

That's essentially a guarantee of what the LHC will find.

Είναι στην ουσία μια εγγύηση για το τι θα βρει ο LHC.

There are many other things. You've heard

Υπάρχουν πολλά άλλα πράγματα. Θα έχετε ακούσει

many of the big problems in particle physics.

πολλά από τα μεγάλα προβλήματα της Σωματιδιακής Φυσικής.

One of them you heard about: dark matter, dark energy.

Ένα από αυτά, είναι η σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ενέργεια.

There's another issue,

Άλλο ένα θέμα,

which is that the forces in nature -- it's quite beautiful, actually --

είναι οι δυνάμεις της φύσης -είναι πανέμορφο στην πραγματικότητα-

seem, as you go back in time,

μοιάζουν καθώς πηγαίνουμε πίσω στο χρόνο,

they seem to change in strength.

να διαφέρουν σε ισχύ.

Well, they do change in strength.

Πράγματι διαφέρουν.

So, the electromagnetic force, the force that holds us together,

Έτσι η ηλεκτρομαγνητική δύναμη, η δύναμη που μας κρατά ενωμένους,

gets stronger as you go to higher temperatures.

ισχυροποιείται καθώς ανεβαίνουμε σε υψηλότερες θερμοκρασίες.

The strong force, the strong nuclear force, which sticks nuclei together,

Η ισχυρή δύναμη, η ισχυρή πυρηνική δύναμη, που ενώνει τους πυρήνες

gets weaker. And what you see is the standard model --

γίνεται ασθενέστερη. Και αυτό που βλέπετε στο Καθιερωμένο Μοντέλο είναι πως

you can calculate how these change -- is the forces,

μπορείτε να υπολογίσετε πώς αυτές αλλάζουν, είναι οι δυνάμεις,

the three forces, other than gravity,

οι τρεις δυνάμεις, πέραν της βαρύτητας,

almost seem to come together at one point.

που μοιάζουν σχεδόν να ενώνονται σε κάποιο σημείο.

It's almost as if there was one beautiful

Είναι σαν να υπήρχε μια πανέμορφη

kind of super-force, back at the beginning of time.

υπερ-δύναμη, πίσω στην αρχή του χρόνου.

But they just miss.

Όμως κάτι λείπει.

Now there's a theory called super-symmetry,

Τώρα, υπάρχει μια θεωρία που ονομάζεται Υπερσυμμετρία

which doubles the number of particles in the standard model,

η οποία διπλασιάζει τα σωματίδια του Καθιερωμένου Μοντέλου.

which, at first sight, doesn't sound like a simplification.

Αυτό με μια πρώτη ματιά δε μοιάζει με απλοποίηση.

But actually, with this theory,

Αλλά στην πραγματικότητα με αυτή τη θεωρία,

we find that the forces of nature

βρίσκουμε ότι οι δυνάμεις της φύσης,

do seem to unify together, back at the Big Bang --

δείχνουν να ενωποιούνται, την εποχή της Μεγάλης Έκρηξης.

absolutely beautiful prophecy. The model wasn't built to do that,

Απόλυτα υπέροχη προφητεία. Το μοντέλο δε φτιάχτηκε για να κάνει αυτό,

but it seems to do it.

αλλά μοιάζει να το κάνει.

Also, those super-symmetric particles

Επίσης, όλα αυτά τα υπερσυμμετρικά σωματίδια

are very strong candidates for the dark matter.

θέτουν ισχυρή υποψηφιότητα για τη Σκοτεινή Ύλη.

So a very compelling theory

Έτσι είναι μια πολύ συγκλονιστική θεωρία,

that's really mainstream physics.

η οποία αποτελεί την κυρίαρχη τάση της Φυσικής.

And if I was to put money on it, I would put money on --

Αν μπορούσα, θα στοιχημάτιζα τα χρήματά μου,

in a very unscientific way -- that

με έναν πολύ αντιεπιστημονικό τρόπο,

that these things would also crop up at the LHC.

ότι και αυτά θα προκύψουν στον LHC.

Many other things that the LHC could discover.

Πολλά άλλα μπορεί να ανακαλυφθούν στο LHC.

But in the last few minutes, I just want to give you

Αλλά τα τελευταία λεπτά της ομιλίας μου, θέλω να σας παρουσιάσω

a different perspective

μια άλλη οπτική

of what I think -- what particle physics

του τι πιστεύω ότι σημαίνει Σωματιδιακή φυσική

really means to me -- particle physics and cosmology.

για μένα -Σωματιδιακή φυσική και Κοσμολογία.

And that's that I think it's given us a wonderful

Και αυτό πιστεύω είναι που μας έδωσε μια όμορφη

narrative -- almost a creation story,

αφήγηση. - Σχεδόν μια ιστορία δημιουργίας

if you'd like -- about the universe,

αν θέλετε, για το σύμπαν,

from modern science over the last few decades.

από τη μοντέρνα επιστήμη των τελευταίων δεκαετιών.

And I'd say that it deserves,

Και θα έλεγα ότι αξίζει,

in the spirit of Wade Davis' talk,

στο πνεύμα των λόγων του Γουέιντ Ντέιβις,

to be at least put up there with these wonderful creation stories

να μπει ανάμεσα στις όμορφες ιστορίες της δημιουργίας

of the peoples of the high Andes and the frozen north.

των ανθρώπων των Άνδεων και του παγωμένου Βορρά.

This is a creation story, I think, equally as wonderful.

Είναι μια ιστορία δημιουργίας, νομίζω, εξ' ίσου όμορφη.

The story goes like this: we know that

Η ιστορία έχει ως εξής: Ξέρουμε ότι

the universe began 13.7 billion years ago,

το σύμπαν γεννήθηκε 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν,

in an immensely hot, dense state,

σε μια εξαιρετικά θερμή και πυκνή κατάσταση,

much smaller than a single atom.

πολύ μικρότερη από ένα μόνο άτομο.

It began to expand about

Ξεκίνησε να διευρύνεται περίπου

a million, billion, billion, billion billionth

ένα εκατομμύριο δισεκατομμύρια δισεκατομμύρια δισεκατομμύρια δισεκατομμυριοστά

of a second -- I think I got that right -- after the Big Bang.

του δευτερολέπτου -νομίζω το είπα σωστά- μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Gravity separated away from the other forces.

Η βαρύτητα διαχωρίστηκε από τις άλλες δυνάμεις.

The universe then underwent

Το σύμπαν υπέστη μια

an exponential expansion called inflation.

εκθετική διαστολή που ονομάζεται πληθωρισμός (inflation).

In about the first billionth of a second or so,

Μέσα στο πρώτο δισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου περίπου,

the Higgs field kicked in, and the quarks

το πεδίο Χιγκς μπήκε στο παιχνίδι και τα κουάρκς

and the gluons and the electrons

και τα γλουόνια και τα ηλεκτρόνια

that make us up got mass.

τα οποία μας απαρτίζουν και απέκτησαν μάζα.

The universe continued to expand and cool.

Το σύμπαν συνέχισε να διαστέλλεται και να ψύχεται.

After about a few minutes,

Έπειτα από μερικά λεπτά,

there was hydrogen and helium in the universe. That's all.

υπήρχε υδρογόνο και ήλιο στο σύμπαν. Αυτό είναι όλο.

The universe was about 75 percent hydrogen,

Το σύμπαν απαρτιζόταν από 75% υδρογόνο

25 percent helium. It still is today.

και 25% από ήλιο. Έτσι είναι και σήμερα.

It continued to expand

Συνέχισε να διαστέλλεται

about 300 million years.

για 300 εκατομμυρια χρόνια.

Then light began to travel through the universe.

Έπειτα το φως άρχισε να ταξιδεύει μέσα στο σύμπαν.

It was big enough to be transparent to light,

Ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να είναι διαπερατό στο φως

and that's what we see in the cosmic microwave background

και αυτό είναι που βλέπουμε στο κοσμικό μικροκυματικό φόντο

that George Smoot described

το οποίο ο Τζωρτζ Σμουτ περιέγραψε

as looking at the face of God.

σαν να κοιτάμε το πρόσωπο του Θεού.

After about 400 million years, the first stars formed,

Μετά από περίπου 400 εκατομμύρια χρόνια, σχηματίστηκαν τα πρώτα αστέρια

and that hydrogen, that helium, then began to cook

και αυτό το υδρογόνο, αυτό το ήλιο, άρχισαν να μετουσιώνονται

into the heavier elements.

σε βαρύτερα στοιχεία.

So the elements of life --

Έτσι τα στοιχεία της ζωής,

carbon, and oxygen and iron,

ο άνθρακας, το οξυγόνο και ο σίδηρος,

all the elements that we need to make us up --

όλα τα στοιχεία που χρειάζονται για να σχηματιστούμε,

were cooked in those first generations of stars,

δημιουργήθηκαν μέσα σ' εκείνες τις πρώτες γενιές αστεριών

which then ran out of fuel, exploded,

που έπειτα έμειναν από καύσιμα και εξεράγησαν

threw those elements back into the universe.

διασπείροντας εκείνα τα στοιχεία ξανά στο διάστημα.

They then re-collapsed into another generation

Έπειτα κατέρρευσαν σε μια άλλη γενιά

of stars and planets.

αστεριών και πλανητών.

And on some of those planets, the oxygen, which had been created

Και σε μερικούς από αυτούς τους πλανήτες, το οξυγόνο, που είχε δημιουργηθεί

in that first generation of stars, could fuse with hydrogen

κατά την πρώτη γενιά αστεριών, μπορούσε να συγχωνευθεί με το υδρογόνο

to form water, liquid water on the surface.

ώστε να σχηματιστεί νερό, νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνεια.

On at least one, and maybe only one of those planets,

Σε τουλάχιστον έναν και ίσως στον μοναδικό από τους πλανήτες,

primitive life evolved,

αναπτύχθηκε πρωτόγονη ζωή

which evolved over millions of years into

και εξελίχθηκε μέσα σε εκατομμύρια χρόνια

things that walked upright and left footprints

σε όντα που περπάτησαν ευθυτενή και άφησαν πατημασίες

about three and a half million years ago in the mud flats of Tanzania,

περίπου τρεισήμισι εκατομμύρια χρόνια πριν, στις λασπώδεις πεδιάδες της Τανζανίας

and eventually

ώσπου τελικά

left a footprint on another world.

άφησαν τα ίχνη τους σε έναν άλλο κόσμο.

And built this civilization,

Και κατασκεύασαν αυτόν τον πολιτισμό,

this wonderful picture,

αυτή την πανέμορφη εικόνα,

that turned the darkness into light,

που μετέτρεψε το σκοτάδι σε φως

and you can see the civilization from space.

και έτσι μπορείτε να δείτε αυτόν τον πολιτισμό από το διάστημα.

As one of my great heroes, Carl Sagan, said,

Όπως είπε ένας από τους μεγαλύτερους ήρωές μου, ο Καρλ Σάγκαν,

these are the things -- and actually, not only these,

αυτά είναι τα πράγματα -και όχι μόνον αυτά,

but I was looking around -- these are the things,

...κοιτούσα εδώ γύρω... "Αυτά είναι τα πράγματα,

like Saturn V rockets, and Sputnik,

-όπως ο πύραυλος Σάτουρν V και ο Σπούτνικ,-

and DNA, and literature and science --

-το DNA, η λογοτεχνία, η επιστήμη-

these are the things that hydrogen atoms do

"αυτά είναι τα πράγματα που δημιουργούν τα άτομα του υδρογόνου,

when given 13.7 billion years.

όταν τους δοθούν 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια".

Absolutely remarkable.

Αναμφίβολα αξιοσημείωτο.

And, the laws of physics. Right?

Και οι νόμοι της φυσικής, προφανώς.

So, the right laws of physics --

Οι σωστοί νόμοι της φυσικής

they're beautifully balanced.

είναι πανέμορφα ισορροπημένοι.

If the weak force had been a little bit different,

Αν η ασθενής δύναμη ήταν λίγο διαφορετική

then carbon and oxygen wouldn't be stable

ο άνθρακας και το οξυγόνο δεν θα ήταν σταθερά

inside the hearts of stars,

μέσα στις καρδιές των αστεριών

and there would be none of that in the universe.

και τίποτα απ' όλ' αυτά δε θα υπήρχε στο σύμπαν.

And I think that's

Πιστεύω πως αυτή είναι

a wonderful and significant story.

μια υπέροχη και σημαντική ιστορία.

50 years ago, I couldn't have told that story,

Πενήντα χρόνια πριν δε θα ήμουν σε θέση να σας τη διηγηθώ,

because we didn't know it.

διότι δεν τη γνωρίζαμε.

It makes me really feel that

Με κάνει πραγματικά να αισθάνομαι

that civilization --

ότι αυτός ο πολιτισμός,

which, as I say, if you believe

ο οποίος όπως λέω, αν πιστεύετε

the scientific creation story,

την επιστημονική ιστορία της δημιουργίας,

has emerged purely as a result of the laws of physics,

έχει προκύψει ξεκάθαρα σαν αποτέλεσμα των νόμων της φυσικής

and a few hydrogen atoms --

και μερικών ατόμων υδρογόνου.

then I think, to me anyway,

Εμένα τουλάχιστον αυτό,

it makes me feel incredibly valuable.

με κάνει να νιώθω, απίστευτα πολύτιμος.

So that's the LHC.

Αυτός είναι λοιπόν ο LHC.

The LHC is certainly, when it turns on in summer,

Όταν λειτουργήσει μέσα στο καλοκαίρι

going to write the next chapter of that book.

είναι βέβαιο πως πρόκειται να γράψει το επόμενο κεφάλαιο του βιβλίου αυτού.

And I'm certainly looking forward with

Σίγουρα περιμένω

immense excitement to it being turned on.

με απέραντη έξαψη να λειτουργήσει.

Thanks.

Ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)