How to spot a liar | Pamela Meyer | TED

23,257,237 views ・ 2011-10-13

TED


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Margarita Teodoro Reviewer: Schubert Malbas
00:15
Okay, now I don't want to alarm anybody in this room,
0
15285
4951
Okey, sa inyong lahat na nasa silid na ito, huwag sana kayong mangamba,
00:20
but it's just come to my attention that the person to your right is a liar.
1
20260
3976
pero napansin ko lang
na ang inyong katabi sa kanan ay isang sinungaling.
00:24
(Laughter)
2
24260
1976
(Halakhakan)
00:26
Also, the person to your left is a liar.
3
26260
2976
Ang katabi mo sa kaliwa ay sinungaling rin.
00:29
Also the person sitting in your very seats is a liar.
4
29260
2976
Ang tao na mismong nasa upuan niyo ay sinungaling rin.
00:32
We're all liars.
5
32260
1976
Lahat tayo ay sinungaling.
00:34
What I'm going to do today
6
34260
1976
Ang aking gagawin sa araw na ito
00:36
is I'm going to show you what the research says about why we're all liars,
7
36260
3576
ay ipakita ang pananaliksik na nagsasabing tayong lahat ay sinungaling,
00:39
how you can become a liespotter
8
39860
1576
kung paano maging "liespotter"
00:41
and why you might want to go the extra mile
9
41460
2776
at kung bakit gugustuhin nating
00:44
and go from liespotting to truth seeking,
10
44260
2976
maghanap ng katotohanan mula sa pagkilala ng sinungaling,
00:47
and ultimately to trust building.
11
47260
1976
at higit sa lahat, sa paghubog ng tiwala.
00:49
Now, speaking of trust,
12
49260
2976
Habang pinag-uusapan natin ang tiwala,
00:52
ever since I wrote this book, "Liespotting,"
13
52260
2976
mula ng sinulat ko ang aking libro, "Liespotting,"
00:55
no one wants to meet me in person anymore, no, no, no, no, no.
14
55260
2976
walang nang gustong makipagkilala sa akin, ay naku, wala talaga.
00:58
They say, "It's okay, we'll email you."
15
58260
2976
Sinasabi nila, "Sige, mag-e-mail nalang tayo."
01:01
(Laughter)
16
61260
1976
(Halakhakan)
01:03
I can't even get a coffee date at Starbucks.
17
63260
3976
Wala na ring nag-aalok sa akin na mag-kape sa Starbucks.
01:07
My husband's like, "Honey, deception?
18
67260
1976
Sabi ng asawa ko, "Mahal naman, panloloko talaga?
01:09
Maybe you could have focused on cooking. How about French cooking?"
19
69260
3191
Sana sumulat ka nalang ng tungkol sa pagluluto, sa mga lutuing Pranses?"
01:12
So before I get started, what I'm going to do
20
72475
2143
Bago po akong magsimula, ang gagawin ko
01:14
is I'm going to clarify my goal for you,
21
74642
2594
ay ipaliliwanag ko sa inyo ang aking layunin,
01:17
which is not to teach a game of Gotcha.
22
77260
1976
at hindi ito para turuan kayong maglaro ng Huli Ka!
01:19
Liespotters aren't those nitpicky kids,
23
79260
1976
Ang mga "liespotter" - hindi sila yung mga batang makulit,
01:21
those kids in the back of the room that are shouting, "Gotcha! Gotcha!
24
81260
3334
yung mga bata sa likod ng kuwarto na sumisigaw, "Huli ka! Huli ka!
01:24
Your eyebrow twitched. You flared your nostril.
25
84618
2618
Gumalaw ang kilay mo. Lumaki butas ng ilong mo.
01:27
I watch that TV show 'Lie To Me.' I know you're lying."
26
87260
2976
Napanood ko ang 'Lie to Me' sa TV. Alam kong nagsisinungaling ka."
01:30
No, liespotters are armed
27
90260
1976
Hindi ha, gumagamit ang mga "liespotter"
01:32
with scientific knowledge of how to spot deception.
28
92260
2976
ng agham upang kilalanin ang isang panloloko.
01:35
They use it to get to the truth,
29
95260
1976
Ginagamit nila ito upang makamit ang katotohanan,
01:37
and they do what mature leaders do everyday;
30
97260
2096
at ginagawa nila ang gawain ng isang mahusay na pinuno sa araw-araw;
01:39
they have difficult conversations with difficult people,
31
99380
2856
ang pakikipagtalakayan sa mga taong mahirap kausap,
01:42
sometimes during very difficult times.
32
102260
1976
at minsa'y sa di kaaya-ayang pagkakataon.
01:44
And they start up that path by accepting a core proposition,
33
104260
3976
Sinisimulan nila ito
sa paniniwala sa iisang bagay (core proposition),
01:48
and that proposition is the following:
34
108260
1976
at ito ay:
01:50
Lying is a cooperative act.
35
110260
2468
Ang pagsisinungaling ay isang pakikipagtulungan.
Walang kapangyarihan ang isang kasinungalingan kung batay lamang ito sa pagwika.
01:54
Think about it, a lie has no power whatsoever by its mere utterance.
36
114037
3199
01:57
Its power emerges
37
117260
1976
Lumulutang ang kapangyarihan nito
01:59
when someone else agrees to believe the lie.
38
119260
2096
kapag may ibang tao'y naniniwala.
02:01
So I know it may sound like tough love,
39
121380
1976
Marahil ang dating nito ay parang isang masalimuot na pag-ibig,
02:03
but look, if at some point you got lied to,
40
123380
3856
ngunit kung dati ika'y pinagsinungalinan,
02:07
it's because you agreed to get lied to.
41
127260
1976
ito'y dahil sumang-ayon ka sa kasinungalingan.
02:09
Truth number one about lying: Lying's a cooperative act.
42
129260
2976
Ang unang katotohanan: Ang pagsisinungaling ay isang pagtulungan.
02:12
Now not all lies are harmful.
43
132260
1976
Subalit, hindi lahat ng kasinungalingan ay nakakasama.
02:14
Sometimes we're willing participants in deception
44
134260
2976
Minsan tayo'y sumasang-ayon
02:17
for the sake of social dignity,
45
137260
2976
bilang pakitang-tao,
02:20
maybe to keep a secret that should be kept secret, secret.
46
140260
2976
o di kaya, upang maitago ang isang lihim.
02:23
We say, "Nice song."
47
143260
1976
Ika natin, "Maganda ng kanta."
02:25
"Honey, you don't look fat in that, no."
48
145260
2976
"Mahal, hindi ka naman mukhang mataba sa sinusuot mo."
02:28
Or we say, favorite of the digiratti,
49
148260
1976
O di kaya, sinasabi natin ngayon,
02:30
"You know, I just fished that email out of my Spam folder.
50
150260
2976
"Alam mo, nakuha ko lang ang email mo mula sa spam folder ko.
02:33
So sorry."
51
153260
2976
Sorry ha."
02:36
But there are times when we are unwilling participants in deception.
52
156260
3239
Minsan nagiging bahagi tayo ng panloloko na hindi natin gusto.
02:39
And that can have dramatic costs for us.
53
159523
2713
Madalas malaki ang epekto nito sa atin.
02:42
Last year saw 997 billion dollars
54
162260
2976
Noong nakaraan na taon, 997 bilyong dolyares
02:45
in corporate fraud alone in the United States.
55
165260
3579
ang nawala sa Estados Unidos dahil sa mga pandarayang korporasyon.
02:49
That's an eyelash under a trillion dollars.
56
169593
2015
Ang halagang iyan ay halos isang trilyong dolyares.
02:51
That's seven percent of revenues.
57
171632
1604
Iyon ay pitong porsyento ng kabuuang kita.
02:53
Deception can cost billions.
58
173260
1976
Ang halaga ng panloloko ay nasa bilyones.
02:55
Think Enron, Madoff, the mortgage crisis.
59
175260
2976
Enron, Madoff, at ang krisis sa utang.
02:58
Or in the case of double agents and traitors,
60
178260
2976
Sa mga kaso ng mga doble-kara at traydor,
03:01
like Robert Hanssen or Aldrich Ames,
61
181260
1976
tulad nina Robert Hanssen o Aldrich Ames,
03:03
lies can betray our country,
62
183260
1976
napapahamak ang bansa dahil sa kasinungalingan,
03:05
they can compromise our security, they can undermine democracy,
63
185260
3000
banta sa ating seguridad, sa demokrasya,
03:08
they can cause the deaths of those that defend us.
64
188284
2952
at dahilan ng pagkamatay ng mga taong nagtatanggol sa atin.
03:11
Deception is actually serious business.
65
191260
2976
Malaki ang kita sa panloloko.
03:14
This con man, Henry Oberlander, he was such an effective con man,
66
194260
3976
Ang con man na si Henry Oberlander,
isa siyang magaling na manloloko
03:18
British authorities say
67
198260
1976
Ayon sa mga awtoridad sa Inglatera,
03:20
he could have undermined the entire banking system of the Western world.
68
200260
3476
kaya niyang pabagsakin ang buong sistema ng mga bangko sa Kanluran.
03:23
And you can't find this guy on Google; you can't find him anywhere.
69
203760
3176
Hindi niyo siya makikita sa Google; hindi niyo siya makikita kahit saan.
May isang panayam minsan, at sabi niya:
03:26
He was interviewed once, and he said the following.
70
206960
2476
Sabi niya, "Iisa lamang ang aking patakaran."
03:29
He said, "Look, I've got one rule."
71
209460
1676
At ito ang patakaran ni Henry, sabi niya,
03:31
And this was Henry's rule, he said,
72
211160
2076
03:33
"Look, everyone is willing to give you something.
73
213260
2376
"Lahat ng tao ay handang magbigay ng anumang bagay.
03:35
They're ready to give you something for whatever it is they're hungry for."
74
215660
3572
Lahat ng tao ay handang magbigay kung ang kapalit nito ay ang bagay na gustung-gusto nila."
At iyan ang rurok ng lahat.
03:39
And that's the crux of it.
75
219256
1380
03:40
If you don't want to be deceived, you have to know,
76
220660
2429
Kung ayaw mong magpaloko, kailangan mong malaman,
ano ba ang bagay na gustung-gusto mo?
03:43
what is it that you're hungry for?
77
223113
1676
03:44
And we all kind of hate to admit it.
78
224813
2423
Madalas ayaw nating aminin ito.
03:47
We wish we were better husbands, better wives,
79
227260
2976
Gusto nating maging mas mabuting asawa,
03:50
smarter, more powerful, taller, richer --
80
230260
3976
mas matalino, mas makapangyarihan,
mas matangkad, mas mayaman --
03:54
the list goes on.
81
234260
1976
mahaba ang listahan.
03:56
Lying is an attempt to bridge that gap,
82
236260
1976
Ang pagsisinungaling ay pagtatangkang makamit ito,
03:58
to connect our wishes and our fantasies
83
238260
1976
na itugma ang mga inaasam at mga pangarap
04:00
about who we wish we were, how we wish we could be,
84
240260
2976
sa ninanais natin sa sarili, ang mga gusto nating mangyari,
04:03
with what we're really like.
85
243260
2976
sa ating tunay na pagkatao.
04:06
And boy are we willing to fill in those gaps in our lives with lies.
86
246260
3239
Ay! Tunay ngang handa tayong magsinungaling upang punan ang puwang na ito.
04:09
On a given day, studies show that you may be lied to
87
249523
2713
Ayon sa resulta ng pananaliksik, tayo ay pinagsinusungalingan
04:12
anywhere from 10 to 200 times.
88
252260
1976
ng 10 hanggang 200 beses sa isang araw.
04:14
Now granted, many of those are white lies.
89
254260
2976
Marami sa iyon mababaw na kasinungalingan lamang.
04:17
But in another study,
90
257260
1976
Ngunit sa isa pang pananaliksik,
04:19
it showed that strangers lied three times
91
259260
1976
sinasabing tatlong beses na nagsisinungaling sa isa't isa
04:21
within the first 10 minutes of meeting each other.
92
261260
2381
ang dalawang tao sa unang 10 minuto na sila'y magkakilala.
04:23
(Laughter)
93
263665
1571
(Halakhakan)
04:25
Now when we first hear this data, we recoil.
94
265260
2976
Madalas ang unang reaksyon natin ay ang hindi maniwala.
04:28
We can't believe how prevalent lying is.
95
268260
1976
Hindi tayo makapaniwala na laganap ang pagsisinungaling.
04:30
We're essentially against lying.
96
270260
1976
Sa totoo lang, lahat tayo'y ayaw sa pagsisinungaling.
04:32
But if you look more closely, the plot actually thickens.
97
272260
3976
Pero kung masusi niyong aaralin,
hindi pa dito nagtatapos ang kwento.
04:36
We lie more to strangers than we lie to coworkers.
98
276260
2976
Mas madalas tayong magsinungaling sa mga estranghero kaysa sa mga katrabaho.
04:39
Extroverts lie more than introverts.
99
279260
3976
Mas madalas magsinungaling ang mga palakaibigan kaysa sa mga tahimik.
04:43
Men lie eight times more about themselves than they do other people.
100
283260
4976
Ikawalong beses na mas madalas magsinungaling ang mga lalaki
kaysa sa ibang tao.
04:48
Women lie more to protect other people.
101
288260
2976
Madalas, nagsisinungaling ang mga babae upang mapagtanggol ang ibang tao.
04:51
If you're an average married couple,
102
291260
2976
Kung kayo ay mag-asawa,
04:54
you're going to lie to your spouse in one out of every 10 interactions.
103
294260
3976
makakapagsisinungaling ka sa iyong asawa
ng isang beses sa bawat sampung usapan.
04:58
Now, you may think that's bad.
104
298260
1976
Akala niyo masama na iyan.
05:00
If you're unmarried, that number drops to three.
105
300260
2286
Kung kayo ay dalaga o binata, ang bilang na iyan ay bababa sa tatlo.
05:02
Lying's complex.
106
302570
1666
Sadyang masalimuot ang kasinungalingan.
05:04
It's woven into the fabric of our daily and our business lives.
107
304260
3000
Ito'y bahagi na ng ating pang-araw-araw na buhay at kalakalan.
05:07
We're deeply ambivalent about the truth.
108
307284
1952
Tayo'y nag-aatubili sa katotohanan.
05:09
We parse it out on an as-needed basis,
109
309260
1976
Ginagawa natin ito batay sa pangangailangan,
05:11
sometimes for very good reasons,
110
311260
1976
minsan ito'y para sa mabuting dahilan,
05:13
other times just because we don't understand the gaps in our lives.
111
313260
3191
at minsan nama'y hindi lang natin maunawaan ang mga kakulangan sa ating buhay.
05:16
That's truth number two about lying.
112
316475
1761
'Yan ang pangalawang katotohanan tungkol sa pagsisinungaling.
05:18
We're against lying,
113
318260
1976
Hindi tayo sang-ayon sa pagsisinungaling,
05:20
but we're covertly for it
114
320260
1976
pero ito'y ating pinapalampas
05:22
in ways that our society has sanctioned for centuries and centuries and centuries.
115
322260
4000
ayon sa panlipunang pagtanggap
na nagmula pa sa ating mga ninuno.
05:26
It's as old as breathing.
116
326284
1952
Kawangis ito ng paghinga.
05:28
It's part of our culture, it's part of our history.
117
328260
2429
Ito'y bahagi ng ating kultura, ng ating kasaysayan.
05:30
Think Dante, Shakespeare, the Bible, News of the World.
118
330713
5523
Isipin niyo sina Dante, Shakespeare,
ang Bibliya, at Ang Pandaigdigang Balita.
05:36
(Laughter)
119
336260
1976
(Halakhakan)
05:38
Lying has evolutionary value to us as a species.
120
338260
2286
Ang pagsisinungaling ay may kahalagahang ebolusyon sa ating uri.
05:40
Researchers have long known that the more intelligent the species,
121
340570
3666
Matagal nang alam ng mga mananaliksik
na ang mga mas-matalinong uri
05:44
the larger the neocortex,
122
344260
1976
ay may mas malaking neocortex,
05:46
the more likely it is to be deceptive.
123
346260
1976
at mas madalas manloko.
05:48
Now you might remember Koko.
124
348260
1976
Naaalala niyo siguro si Koko.
05:50
Does anybody remember Koko the gorilla who was taught sign language?
125
350260
3239
May nakakaalala ba kay Koko, ang gorilyang tinuruan ng wikang pagsenyas?
05:53
Koko was taught to communicate via sign language.
126
353523
2713
Natuto si Kokong makipag-usap sa pamamagitan ng wikang pagsenyas.
05:56
Here's Koko with her kitten.
127
356260
1976
Eto si Koko, kasama ang kanyang kuting.
05:58
It's her cute little, fluffy pet kitten.
128
358260
2976
Ang kanyang maganda, maliit at mahimulmol na alagang-hayop na kuting.
06:01
Koko once blamed her pet kitten for ripping a sink out of the wall.
129
361260
3976
Noong minsan, sinisi ni Koko ang kanyang alagang-hayop na kuting
dahil sinira daw at itinanggal nito sa pader ang lababo.
06:05
(Laughter)
130
365260
1976
(Halakhakan)
06:07
We're hardwired to become leaders of the pack.
131
367260
2191
Hinubog tayong lahat upang maging pinuno ng grupo.
06:09
It's starts really, really early.
132
369475
1761
Maaga talaga itong hinubog sa ating kaalaman.
06:11
How early?
133
371260
1976
Gaano kaaga?
06:13
Well babies will fake a cry,
134
373260
1976
Halimbawa, ang isang sanggol ay pakunwaring iiyak,
06:15
pause, wait to see who's coming
135
375260
1976
titigil nang sandali, maghihintay, titingnan kung may dadating
06:17
and then go right back to crying.
136
377260
1976
tapos iiyak muli.
06:19
One-year-olds learn concealment.
137
379260
1976
Ang mga isang taong gulang ay natututong maglihim.
06:21
(Laughter)
138
381260
1976
(Halakhakan)
06:23
Two-year-olds bluff.
139
383260
1976
Nambobola ang mga dalawang taong gulang.
06:25
Five-year-olds lie outright.
140
385260
1976
Kusang nagsisinungaling ang mga limang taong gulang.
06:27
They manipulate via flattery.
141
387260
1976
Minamanipula sila sa pamamagitan ng pagpuri.
06:29
Nine-year-olds, masters of the cover-up.
142
389260
2976
Ang mga siyam na taong gulang ay napakagaling sa pagkukunwari.
06:32
By the time you enter college,
143
392260
1976
Pagdating ng kolehiyo,
06:34
you're going to lie to your mom in one out of every five interactions.
144
394260
3376
nakapagsinungaling kayo sa inyong nanay ng isa sa bawat limang beses.
06:37
By the time we enter this work world and we're breadwinners,
145
397660
2876
Pagdating naman ng panahong tayo'y nagtatrabaho na,
06:40
we enter a world that is just cluttered with Spam, fake digital friends,
146
400560
3676
nagiging bahagi tayo ng isang mundo kung saan laganap
ang mga spam, pekeng kaibigan sa Internet,
06:44
partisan media,
147
404260
1976
media na may kinikilingan,
06:46
ingenious identity thieves,
148
406260
1976
mga matatalinong magnanakaw ng impormasyon,
06:48
world-class Ponzi schemers,
149
408260
1976
mga nagraraket tulad ng Ponzi schemers,
06:50
a deception epidemic --
150
410260
1976
isang epidemya ng panloloko --
06:52
in short, what one author calls a post-truth society.
151
412260
4977
sa madaling salita, ayon sa isang manunulat,
isang lipunan kung saan hindi na umiiral ang katotohanan.
06:57
It's been very confusing for a long time now.
152
417261
3965
Matagal na panahon na
itong kalituhang ito.
07:03
What do you do?
153
423925
1311
Anong kailangan niyong gawin?
07:05
Well, there are steps we can take to navigate our way through the morass.
154
425260
3976
May ilang mga hakbang
upang tayo'y makaalpas sa masalimuot na daan.
07:09
Trained liespotters get to the truth 90 percent of the time.
155
429260
2976
Madalas nakikita ng mga bihasang liespotters ang katotohanan 90% ng pagkakataon.
07:12
The rest of us, we're only 54 percent accurate.
156
432260
2976
Tayo, 54 porsyento lamang.
07:15
Why is it so easy to learn?
157
435260
1976
Bakit napakadali nitong matutunan?
07:17
There are good liars and bad liars.
158
437260
2215
Sa pagsisinungaling, may magagaling, at may bano. Walang taong likas na sinungaling.
07:19
There are no real original liars.
159
439499
1637
Lahat tayo'y nagkakamali. Pare-pareho lang ang pamamaraan natin.
07:21
We all make the same mistakes. We all use the same techniques.
160
441160
2976
Kaya ang gagawin ko ngayon
07:24
So what I'm going to do is I'm going to show you two patterns of deception.
161
444160
3629
ay ipapakita ko sa inyo ang 2 pamamaraan na ginagamit sa pagsisinungaling.
07:27
And then we're going to look at the hot spots
162
447813
2199
Pagkatapos niyan, titingnan natin ang mga tinatawag na hot spots.
07:30
and see if we can find them ourselves.
163
450036
1853
Mag-uumpisa tayo sa isang talumpati.
07:31
We're going to start with speech.
164
451913
1623
07:33
(Video) Bill Clinton: I want you to listen to me.
165
453560
2334
(Bidyo) Bill Clinton: Gusto ko po sanang pakinggan ninyo ako.
07:35
I'm going to say this again.
166
455918
1418
Uulitin ko ang sinabi ko.
07:37
I did not have sexual relations with that woman, Miss Lewinsky.
167
457360
6876
Hindi ako nakipagtalik
sa babaeng iyon, kay Binibining Lewinsky.
07:44
I never told anybody to lie, not a single time, never.
168
464260
3976
Kailanman, hindi ko sinabi sa kahit sino na magsinungaling,
ni minsan, di kailanman.
07:48
And these allegations are false.
169
468260
2976
Walang katotohanan ang mga paninindigang ito.
07:51
And I need to go back to work for the American people.
170
471260
2572
At sa ngayon, kailangan kong ituloy ang trabaho ko para sa mga mamamayang Amerikano.
07:53
Thank you.
171
473856
1976
Salamat.
07:55
(Applause)
172
475856
1512
07:58
Pamela Meyer: Okay, what were the telltale signs?
173
478260
2976
Pamela Meyer: Okay, ano ang nakita nating palatandaan?
08:01
Well first we heard what's known as a non-contracted denial.
174
481260
3976
Una sa lahat, narinig natin ang tinatawag na "mahabang pagtanggi".
08:05
Studies show that people who are overdetermined in their denial
175
485260
3000
Ayon sa mga pananaliksik, ang mga taong sobrang pursigido sa kanilang pagtanggi
08:08
will resort to formal rather than informal language.
176
488284
2952
ay gagamit ng pormal sa halip ng di'pormal na pananalita.
08:11
We also heard distancing language: "that woman."
177
491260
2976
Narinig rin natin ang pananalitang mapaglayo: "ang babaeng iyon."
08:14
We know that liars will unconsciously distance themselves
178
494260
2715
Alam natin na ang mga sinungaling ay di' sadyang naglalagay ng pagitan sa kanilang sarili
08:16
from their subject,
179
496999
1237
at ang kanilang tinutukoy
08:18
using language as their tool.
180
498260
2976
sa pamamagitan ng pananalita.
08:21
Now if Bill Clinton had said, "Well, to tell you the truth ..."
181
501260
3048
Kung sakaling sinabi ni Bill Clinton, "Sa totoo lang..."
08:24
or Richard Nixon's favorite, "In all candor ..."
182
504332
2291
o tulad ng paborito ni Richard Nixon, "Sa katunayan..."
08:26
he would have been a dead giveaway
183
506647
1689
siguradong nahuli na siya
08:28
for any liespotter that knows
184
508360
1876
ng mga liespotter na alam na
08:30
that qualifying language, as it's called, qualifying language like that,
185
510260
3429
ang mga pananalitang matapat gaya nito
08:33
further discredits the subject.
186
513713
1523
ay nakaka-sirang puri sa nagpahayag nito.
08:35
Now if he had repeated the question in its entirety,
187
515260
2976
Kung sakali namang inulit niya ang tanong,
08:38
or if he had peppered his account with a little too much detail --
188
518260
3976
o kung sakaling nagdagdag siya ng mas madaming detalye --
08:42
and we're all really glad he didn't do that --
189
522260
2191
buti nalang hindi niya tinuloy --
08:44
he would have further discredited himself.
190
524475
2000
siguradong mas lalo niyang sinira ang kanyang puri.
08:46
Freud had it right.
191
526499
1737
Tama nga si Freud.
08:48
Freud said, look, there's much more to it than speech:
192
528260
2976
Sinabi ni Freud, alam niyo, ang pananalita ay isang batayan lamang:
08:51
"No mortal can keep a secret.
193
531260
2976
"Walang tao ang nakakapagtago ng lihim.
08:54
If his lips are silent, he chatters with his fingertips."
194
534260
2976
Kung tahimik ang kanyang labi, nagsasatsat naman ang kanyang mga daliri."
08:57
And we all do it no matter how powerful you are.
195
537260
2976
Ginagawa natin lahat ito, kahit yung mga may-kapangyarihan.
09:00
We all chatter with our fingertips.
196
540260
1976
Sumasatsat tayo sa pamamagitan ng ating mga daliri.
09:02
I'm going to show you Dominique Strauss-Kahn with Obama
197
542260
2976
Ito si Dominique Strauss-Khan noong nasa harap siya ni Obama,
09:05
who's chattering with his fingertips.
198
545260
2976
nagsasatsat ang kanyang mga daliri.
09:08
(Laughter)
199
548260
2976
(Halakhakan)
09:11
Now this brings us to our next pattern, which is body language.
200
551260
5976
Ngayon, ang susunod na palatandaan:
ang sinasabi ng katawan o body language.
09:17
With body language, here's what you've got to do.
201
557260
2976
Ayon sa sinasabi ng katawan, eto ang kailangan nating gawin:
09:20
You've really got to just throw your assumptions out the door.
202
560260
2976
Kailangan nating iwanan sa pinto ang lahat ng ating haka-haka.
09:23
Let the science temper your knowledge a little bit.
203
563260
2429
Hayaan natin ang siyensya ang maghumpay ng ating kaalaman nang kaunti.
09:25
Because we think liars fidget all the time.
204
565713
2523
Dahil akala lang natin na ang mga sinungaling ay palaging 'di mapakali.
09:28
Well guess what, they're known to freeze their upper bodies when they're lying.
205
568260
3762
Ang totoo, sadyang tumitigas ang pang-itaas na katawan tuwing sila'y nagsisinungaling.
Akala natin na ang mga sinungaling ay hindi tumitingin sa mata.
09:32
We think liars won't look you in the eyes.
206
572046
2190
09:34
Well guess what, they look you in the eyes a little too much
207
574260
2876
Ang totoo, sadyang tumitingin sila ng husto sa mata
upang baliktarin ang ating akala.
09:37
just to compensate for that myth.
208
577160
1576
09:38
We think warmth and smiles convey honesty, sincerity.
209
578760
3476
Akala natin na ang pagiging malapit na loob at pagngiti
ay naglalahad ng pagiging totoo at katapatan.
09:42
But a trained liespotter can spot a fake smile a mile away.
210
582260
3976
Ngunit ang isang dalubhasang liespotter
ay nakakakilala ng pekeng ngiti kahit isang milya pa ang layo.
09:46
Can you all spot the fake smile here?
211
586260
3000
Nakikilala niyo ba ang pekeng ngiti dito?
09:50
You can consciously contract the muscles in your cheeks.
212
590260
4976
Kayang-kaya ninyong galawin
ang kalamnan ng inyong pisngi.
09:55
But the real smile's in the eyes, the crow's feet of the eyes.
213
595260
2976
Ngunit ang tatak ng ngiti ay nasa mata, sa mga kulubot ng mga mata.
09:58
They cannot be consciously contracted,
214
598260
1976
Hindi 'yan kayang galawin ng isipan lamang,
10:00
especially if you overdid the Botox.
215
600260
1976
lalo na kung nasobrahan ang Botox.
10:02
Don't overdo the Botox; nobody will think you're honest.
216
602260
2976
Kaya huwag pasobrahan ang Botox ha; walang maniniwala sa inyo.
10:05
Now we're going to look at the hot spots.
217
605260
1976
Ngayon naman, tingnan natin ang mga hot spots.
10:07
Can you tell what's happening in a conversation?
218
607260
2286
Alam mo ba ang nangyayari sa isang usapan?
10:09
Can you start to find the hot spots
219
609570
2666
Kaya niyo bang hanapin ang mga hot spots
10:12
to see the discrepancies
220
612260
1976
na nagpapakita
10:14
between someone's words and someone's actions?
221
614260
2191
ng di-tugmang salita sa gawa?
10:16
Now, I know it seems really obvious,
222
616475
1761
Alam ko na napakadali lang nito,
10:18
but when you're having a conversation with someone you suspect of deception,
223
618260
4976
pero kung kayo ang nakikipag-usap
sa isang tao na pinaghihinalaan niyong manloloko,
10:23
attitude is by far the most overlooked but telling of indicators.
224
623260
3076
ang ugali't saloobin ay ang pinaka-nilalantaw na palatandaan sa lahat.
10:26
An honest person is going to be cooperative.
225
626360
2196
Ang mga totoong tao ay makikipagtulungan.
10:28
They're going to show they're on your side.
226
628580
2048
Ipapakita nila na sila'y nasa inyong panig.
10:30
They're going to be enthusiastic.
227
630652
1584
Sila ay ganado.
10:32
They're going to be willing and helpful to getting you to the truth.
228
632260
3276
Sila ay buong-loob na tutulong na malaman niyo ang katotohanan.
Sila ay makikipagtalakayan, magsasabi ng mga posibleng salarin,
10:35
They're going to be willing to brainstorm, name suspects,
229
635560
2776
at magbibigay ng detalye.
10:38
provide details.
230
638360
1276
10:39
They're going to say,
231
639660
1576
Sasabihin nila, "Naku,
10:41
"Hey, maybe it was those guys in payroll that forged those checks."
232
641260
3176
siguro pineke ng mga tao sa payroll ang mga tseke."
10:44
They're going to be infuriated if they sense they're wrongly accused
233
644460
3276
Nangangalit sila kapag sila'y pinagbibintangan
10:47
throughout the entire course of the interview, not just in flashes;
234
647760
3176
habang sila'y nasa panayam, at hindi 'yung pabugso-bugso lang;
sila'y nangangalit sa buong panayam.
10:50
they'll be infuriated throughout the entire course of the interview.
235
650960
3239
At kung itatanong niyo sa totoong tao
10:54
And if you ask someone honest
236
654223
1413
kung ano ang dapat mangyari sa taong pumeke ng mga tseke,
10:55
what should happen to whomever did forge those checks,
237
655660
2576
mas malamang na sasabihin niyang
10:58
an honest person is much more likely
238
658260
1776
mas mabigat ang parusa nararapat dito.
11:00
to recommend strict rather than lenient punishment.
239
660060
3176
11:03
Now let's say you're having that exact same conversation
240
663260
2667
Kunwari ay pare-pareho ang ating pinag-uusapan
11:05
with someone deceptive.
241
665951
1285
sa isang taong nanloloko.
11:07
That person may be withdrawn,
242
667260
1976
Ang taong sinungaling ay maaaring maging tahimik,
11:09
look down, lower their voice,
243
669260
1976
hindi makatingin, bababa ang boses,
11:11
pause, be kind of herky-jerky.
244
671260
1976
titigil ng kaunti, hindi mapakali.
11:13
Ask a deceptive person to tell their story,
245
673260
2048
Tanungin niyo ang isang taong manloloko na ilahad and kanyang istorya,
11:15
they're going to pepper it with way too much detail
246
675332
2904
at siguradong ito'y dadagdagan ng iba't ibang detalye
11:18
in all kinds of irrelevant places.
247
678260
2976
na wala sa lugar.
11:21
And then they're going to tell their story in strict chronological order.
248
681260
3476
Madalas, napakapulido ng salaysay nila.
11:24
And what a trained interrogator does
249
684760
1776
Kaya ang ginagawa ng mga eksperto sa pagtatanong
11:26
is they come in and in very subtle ways over the course of several hours,
250
686560
3676
ay unti-unti nila itong sinisiyasat
sa loob ng maraming oras,
11:30
they will ask that person to tell that story backwards,
251
690260
2976
at ipapaulit ang salaysay ng pabaligtad,
11:33
and then they'll watch them squirm,
252
693260
1976
at ngayo'y mapapansin ang pamamaluktot,
11:35
and track which questions produce the highest volume of deceptive tells.
253
695260
3429
lalo na sa iilang tanong.
11:38
Why do they do that? Well, we all do the same thing.
254
698713
2523
Bakit nila ginagawa ito? Ang totoo, ginagawa din natin iyon.
11:41
We rehearse our words,
255
701260
1976
Ini-insayo natin ang ating pananalita,
11:43
but we rarely rehearse our gestures.
256
703260
1976
ngunit bihira nating ini-ensayo ang ating galaw.
11:45
We say "yes," we shake our heads "no."
257
705260
1976
Sasabihin nating "oo," pero umiiling tayo ng "hindi."
11:47
We tell very convincing stories, we slightly shrug our shoulders.
258
707260
3096
Kapani-paniwala na sana ang salaysay, ikinikibit naman natin ang ating balikat.
11:50
We commit terrible crimes,
259
710380
1856
Gumagawa tayo ng krimen,
11:52
and we smile at the delight in getting away with it.
260
712260
2976
at napapangiti tayo kapag hindi tayo nahuli.
11:55
Now, that smile is known in the trade as "duping delight."
261
715260
2976
Ang tawag niyan ay " tuwa dulot ng pagsisinungaling."
11:58
And we're going to see that in several videos moving forward,
262
718260
2976
Makikita natin ito mamaya sa ilang mga bidyo,
12:01
but we're going to start -- for those of you who don't know him,
263
721260
3076
ngunit tayo'y magsisimula sa umpisa -- para doon sa mga 'di nakakakilala sa kanya,
siya ang kandidatong pagkapangulo na si John Edwards
12:04
this is presidential candidate John Edwards
264
724360
2076
12:06
who shocked America by fathering a child out of wedlock.
265
726460
2776
na gumimbal sa Amerika dahil sa pagkakaroon ng anak sa labas.
12:09
We're going to see him talk about getting a paternity test.
266
729260
2976
Makikita natin siyang nakikipagtalakayan tungkol sa pagkuha ng paternity test.
12:12
See now if you can spot him saying, "yes" while shaking his head "no,"
267
732260
4000
Panoorin niyo nang mabuti at tingnan ninyo:
sinasabi niya "oo" habang siya'y umiiling ng "hindi,"
12:16
slightly shrugging his shoulders.
268
736284
1952
at kumikibit ang kanyang balikat.
12:18
(Video) John Edwards: I'd be happy to participate in one.
269
738260
2676
(Bidyo): John Edwards: Masaya akong gawin ito.
12:20
I know that it's not possible that this child could be mine,
270
740960
2876
Alam ko na hindi posibleng anak ko ang batang ito,
12:23
because of the timing of events.
271
743860
1576
dahil sa pagkakasunod-sunod ng pangyayari.
12:25
So I know it's not possible.
272
745460
1776
Alam ko na hindi ito posible.
12:27
Happy to take a paternity test, and would love to see it happen.
273
747260
3976
Masaya akong gagawin ang paternity test,
at nais ko makita kung ano ang mangyayari.
12:31
Interviewer: Are you going to do that soon? Is there somebody --
274
751260
3048
Tagapagtanong: Gagawin niyo ba ito sa lalong madaling panahon? Mayroon bang --
12:34
JE: Well, I'm only one side. I'm only one side of the test.
275
754332
2904
JE: Alam niyo, isang panig lamang ako. Isang panig lang ako sa test na ito.
12:37
But I'm happy to participate in one.
276
757260
2604
Pero masaya akong gawin ito.
PM: Okay, ang mga iling na iyan ay mas madaling makita
12:41
PM: Okay, those head shakes are much easier to spot
277
761055
2434
kung ito'y inyong hinahanap.
12:43
once you know to look for them.
278
763513
1523
May mga pagkakataon
12:45
There are going to be times when someone makes one expression
279
765060
3976
na ang isang tao ay may ipapakitang kaanyuhan sa mukha
habang meron silang tinatago, at lumalabas nalang ito ng bigla.
12:49
while masking another that just kind of leaks through in a flash.
280
769060
3176
12:52
Murderers are known to leak sadness.
281
772260
1976
Ang mga mamamatay-tao ay kilalang nagpapakita ng kalungkutan.
12:54
Your new joint venture partner might shake your hand,
282
774260
2576
Ang inyong bagong ka-negosyo ay maaaring makipagkamay sa inyo,
12:56
celebrate, go out to dinner with you and then leak an expression of anger.
283
776860
4376
magsaya, sumamang kumain sa labas,
ngunit may natatagong galit pala.
13:01
And we're not all going to become facial expression experts overnight here,
284
781260
3576
Hindi naman natin natututunan ang mga ito agad-agad,
13:04
but there's one I can teach you that's very dangerous
285
784860
2478
ngunit may isang bagay akong ituturo na sadyang nakakatakot, at ito'y madaling pag-aralan,
13:07
and it's easy to learn,
286
787362
1213
at iyon ang pagkutya.
13:08
and that's the expression of contempt.
287
788599
1837
13:10
Now with anger, you've got two people on an even playing field.
288
790460
3000
Sa galit, may dalawang taong kasali.
13:13
It's still somewhat of a healthy relationship.
289
793484
2191
Matuturing pa rin itong malusog na relasyon.
13:15
But when anger turns to contempt, you've been dismissed.
290
795699
3537
Ngunit kapag ang galit ay naging pagkutya,
kawawa ka.
13:19
It's associated with moral superiority.
291
799260
1976
May kaakibat itong mataas na pagtingin sa sarili.
13:21
And for that reason, it's very, very hard to recover from.
292
801260
2976
At dahil dito, mahirap itong itanggi.
13:24
Here's what it looks like.
293
804260
1976
Ganito ang tinutukoy kong itsura.
13:26
It's marked by one lip corner pulled up and in.
294
806260
3976
Kapuna-puna ang pag-angat
at ang paloob na gilid ng labi.
13:30
It's the only asymmetrical expression.
295
810260
2976
Ito ang nag-iisang anyo ng mukha na hindi pantay.
13:33
And in the presence of contempt, whether or not deception follows --
296
813260
3976
At kung ito'y nangungutya,
di natin masisigurong susunod ang panloloko --
13:37
and it doesn't always follow --
297
817260
1976
at 'di naman lagi --
13:39
look the other way, go the other direction,
298
819260
2048
talikuran niyo na, iwasan niyo na,
13:41
reconsider the deal,
299
821332
1904
pag-isipan niyo ang kasunduan,
13:43
say, "No thank you. I'm not coming up for just one more nightcap. Thank you."
300
823260
3976
sabihin ninyo, "Hindi na bale, salamat. Hindi na rin ako aakyat para magkape. Salamat."
13:47
Science has surfaced many, many more indicators.
301
827260
3976
Marami pang
maituturo ang agham sa atin tungkol dito.
13:51
We know, for example,
302
831260
1976
Alam natin, halimbawa,
13:53
we know liars will shift their blink rate,
303
833260
2000
na ang mga sinungaling ay mag-iiba ang kisap ng kanilang mata,
13:55
point their feet towards an exit.
304
835284
1952
at ituturo ng kanilang paa ang pinto palabas.
13:57
They will take barrier objects
305
837260
1976
Maglalagay sila ng mga balakid
13:59
and put them between themselves and the person that is interviewing them.
306
839260
3429
sa pagitan nila at ng tagapagtanong.
14:02
They'll alter their vocal tone,
307
842713
1523
Babaguhin nila ang tono ng kanilang boses,
14:04
often making their vocal tone much lower.
308
844260
2976
madalas ito'y bababa.
14:07
Now here's the deal.
309
847260
1976
Ganito 'yan.
14:09
These behaviors are just behaviors.
310
849260
2976
Ang mga ito ay ugali, at ugali lamang.
14:12
They're not proof of deception.
311
852260
1976
Hindi ito patunay ng panloloko.
14:14
They're red flags.
312
854260
1976
Ito'y mga pagbabadya lang.
14:16
We're human beings.
313
856260
1976
Tayo'y mga tao lamang.
14:18
We make deceptive flailing gestures all over the place all day long.
314
858260
3276
Ginagawa natin ang mga tila ugaling panloloko araw-araw.
14:21
They don't mean anything in and of themselves.
315
861560
2191
Hindi ito batayan ng kahit ano man.
14:23
But when you see clusters of them, that's your signal.
316
863775
2561
Pero 'pag ito'y magkakasama, ayan ang inyong batayan.
14:26
Look, listen, probe, ask some hard questions,
317
866360
2876
Tingnan niyo, makinig kayo, usisain niyo, magtanong kayo ng mahirap na tanong,
14:29
get out of that very comfortable mode of knowing,
318
869260
2976
lagpasan ang sitwasyon kung saan kayo komportable,
14:32
walk into curiosity mode, ask more questions,
319
872260
2976
maging mausisa, magtanong palagi,
14:35
have a little dignity, treat the person you're talking to with rapport.
320
875260
3376
bigyang dangal ang sarili at harapin nang mahusay ang kausap.
14:38
Don't try to be like those folks on "Law & Order" and those other TV shows
321
878660
3576
Huwag tularan ang mga nasa "Law & Order" at iba pang palabas ng TV
na pinipilit sumuko ang pinaghihinalaan.
14:42
that pummel their subjects into submission.
322
882260
2048
Huwag maging lubos na mapangahas, hindi ito nakakatulong.
14:44
Don't be too aggressive, it doesn't work.
323
884332
2004
Napag-usapan na natin nang kaunti
14:47
Now, we've talked a little bit about how to talk to someone who's lying
324
887379
3357
kung paano makipag-usap sa isang singungaling
14:50
and how to spot a lie.
325
890760
1476
at kung ano ang palatandaan nito.
14:52
And as I promised, we're now going to look at what the truth looks like.
326
892260
3476
At tulad ng aking pangako, titingnan natin kung ano ang mukha ng katotohanan.
14:55
But I'm going to show you two videos,
327
895760
1776
Meron muna akong ipapakitang dalawang bidyo,
14:57
two mothers -- one is lying, one is telling the truth.
328
897560
2676
2 ina -- 1 nagsisinungaling at 1 nagsasabi ng totoo.
15:00
And these were surfaced by researcher David Matsumoto in California.
329
900260
4096
Ang siyang nagpalabas nito
ay ang mananaliksik na si David Matsumoto mula California.
15:04
And I think they're an excellent example of what the truth looks like.
330
904380
3856
At sa tingin ko, ito'y magandang halimbawa
ng mukha ng katotohanan.
15:08
This mother, Diane Downs,
331
908260
1976
Si Diane Downs, isang ina,
15:10
shot her kids at close range,
332
910260
1976
ay binaril ang kanyang mga anak
15:12
drove them to the hospital while they bled all over the car,
333
912260
3976
at itinakbo sa ospital
habang nauubusan ng dugo ang mga ito sa loob ng kotse,
15:16
claimed a scraggy-haired stranger did it.
334
916260
1976
at gumawa ng kwentong isang estranghero ang bumaril sa kanila.
15:18
And you'll see when you see the video,
335
918260
1976
Sa bidyong ito,
15:20
she can't even pretend to be an agonizing mother.
336
920260
2334
hindi man lang naging kapani-paniwala ang kanyang pighati.
15:22
What you want to look for here is an incredible discrepancy
337
922618
3618
Pansinin niyo dito
ang 'di-pagkakatugma ng
15:26
between horrific events that she describes and her very, very cool demeanor.
338
926260
3976
kakila-kilabot na pangyayari
at ang kanyang manhid na pagkilos.
15:30
And if you look closely, you'll see duping delight throughout this video.
339
930260
3476
At kung papansinin, makikita niyo ang galak na dulot ng panloloko na tinutukoy ko kanina.
15:33
(Video) Diane Downs: At night when I close my eyes,
340
933760
2476
(Bidyo) Diane Downs: Tuwing gabing pinipikit ko ang aking mga mata,
nakikita ko si Christie na pilit inaabot ang aking kamay,
15:36
I can see Christie reaching her hand out to me while I'm driving,
341
936260
3096
habang lumalabas ang dugo sa kanyang bibig.
15:39
and the blood just kept coming out of her mouth.
342
939380
2256
15:41
And that -- maybe it'll fade too with time --
343
941660
2143
At iyan -- siguro mawawala din 'to pagdating ng araw --
15:43
but I don't think so.
344
943827
1409
'di ako alam.
15:45
That bothers me the most.
345
945260
3000
Iyan ang lubos kong kinakatakutan.
15:55
PM: Now I'm going to show you a video
346
955260
1976
PM: Ipapakita ko sa inyo ngayon ang isang bidyo
15:57
of an actual grieving mother, Erin Runnion,
347
957260
2048
ng inang si Erin Runnion, na tunay na nagluluksa
15:59
confronting her daughter's murderer and torturer in court.
348
959332
3904
at dumalo sa korte upang harapin ang pumatay sa kanyang anak na babae.
16:03
Here you're going to see no false emotion,
349
963260
2000
Dito, wala kayong makikitang pekeng damdamin,
16:05
just the authentic expression of a mother's agony.
350
965284
2952
kundi isang tunay na pagluluksa ng isang ina.
16:08
(Video) Erin Runnion: I wrote this statement
351
968260
2091
(Bidyo) Erin Runnion: Sinulat ko ang salaysay na ito sa ikatlong anibersaryo
16:10
on the third anniversary of the night you took my baby,
352
970375
2661
ng pagkamatay ng aking anak nang dahil sa iyo,
sinaktan mo siya,
16:13
and you hurt her,
353
973060
1276
16:14
and you crushed her,
354
974360
1876
winasak mo,
16:16
you terrified her until her heart stopped.
355
976260
3976
at tinakot mo hanggang sa huminto ang kanyang puso.
16:20
And she fought, and I know she fought you.
356
980260
2976
Lumaban siya, alam kong nilabanan ka niya.
16:23
But I know she looked at you with those amazing brown eyes,
357
983260
3976
Alam kong tiningnan ka niya
mula sa kanyang mga kayumangging mata,
16:27
and you still wanted to kill her.
358
987260
2976
at ninais mo pa rin siyang patayin.
16:30
And I don't understand it,
359
990260
1976
Hindi ko ito maintindihan,
16:32
and I never will.
360
992260
1547
hindi kailanman.
16:35
PM: Okay, there's no doubting the veracity of those emotions.
361
995910
3326
PM: Hindi maitatanggi ang katotohanan sa damdaming iyon.
16:39
Now the technology around what the truth looks like
362
999260
2976
Yumayabong lalo ang teknolohiya at agham ng pagtukoy
16:42
is progressing on, the science of it.
363
1002260
2976
sa katotohanan.
16:45
We know, for example,
364
1005260
1976
Halimbawa
16:47
that we now have specialized eye trackers and infrared brain scans,
365
1007260
3143
may mahuhusay na eye trackers at infrared brain scans,
16:50
MRI's that can decode the signals that our bodies send out
366
1010427
2809
mga MRI na nakikita ang pagpapahiwatig ng ating katawan
16:53
when we're trying to be deceptive.
367
1013260
1976
tuwing tayo’y nagsisinungaling.
16:55
And these technologies are going to be marketed to all of us
368
1015260
2976
At ang mga teknolohiyang ito ay ibebenta sa atin
16:58
as panaceas for deceit,
369
1018260
1976
bilang sagot sa panloloko,
17:00
and they will prove incredibly useful some day.
370
1020260
2976
at ang mga ito’y makakatulong pagdating ng araw.
17:03
But you've got to ask yourself in the meantime:
371
1023260
2239
Pero sa ngayon, tanungin ninyo ang inyong sarili:
17:05
Who do you want on your side of the meeting,
372
1025523
2096
Sino ang gusto ninyong katabi sa isang kumpulan,
17:07
someone who's trained in getting to the truth
373
1027643
2593
isang taong sanay na maghanap ng katotohanan
17:10
or some guy who's going to drag a 400-pound electroencephalogram
374
1030260
3076
o isang taong may hawak ng mabigat na EEG
pagpasok ng pinto?
17:13
through the door?
375
1033360
1276
17:14
Liespotters rely on human tools.
376
1034660
3576
Gumagamit ng kaalamang pantao ang mga lispotter.
17:18
They know, as someone once said,
377
1038260
1976
Alam nila, tulad ng sinabi minsan ng isang tao,
17:20
"Character's who you are in the dark."
378
1040260
1976
"Ang tunay na pagkatao ay kung sino ka sa dilim."
17:22
And what's kind of interesting is that today, we have so little darkness.
379
1042260
3976
At nakakatuwang sabihin na
sa mga panahon ngayon, paminsan-minsan nalang ang kadiliman.
17:26
Our world is lit up 24 hours a day.
380
1046260
2976
May liwanag sa mundo ng 24 oras kada araw.
17:29
It's transparent with blogs and social networks
381
1049260
3976
Ngayon, walang tinatago
ang mga blogs at social networks
17:33
broadcasting the buzz of a whole new generation of people
382
1053260
2676
sa pagpapahayag ng mga saloobin ng bagong henerasyon
17:35
that have made a choice to live their lives in public.
383
1055960
2576
na pinipiling ilahad ang kanilang buhay sa madla.
17:38
It's a much more noisy world.
384
1058560
3676
Mas maingay na ang mundo kaysa sa dati.
17:42
So one challenge we have is to remember,
385
1062260
3976
Ang pinakamalaking hamon
na marapat tandaan,
17:46
oversharing, that's not honesty.
386
1066260
2976
na ang lubos-lubos na paglalahad ay hindi nangangahulugang totoo ito.
17:49
Our manic tweeting and texting can blind us
387
1069260
3976
Ang ating madalas na pag-tweet at pag-text
ay nakakabulag sa katotohanan na
17:53
to the fact that the subtleties of human decency -- character integrity --
388
1073260
3576
ang pagiging simple at disente -- marangal na pagkatao --
17:56
that's still what matters, that's always what's going to matter.
389
1076860
3048
iyan pa rin ang pinakamahalaga, higit sa lahat.
17:59
So in this much noisier world,
390
1079932
1504
Sa gitna ng ingay na mundo,
18:01
it might make sense for us
391
1081460
1776
nararapat siguro
18:03
to be just a little bit more explicit about our moral code.
392
1083260
4976
na ipaglaban natin ng husto
ang ating kaugaliang marangal.
18:08
When you combine the science of recognizing deception
393
1088260
2576
Kapag pinagsama ang kaalamang pagkikilala ng panloloko
18:10
with the art of looking, listening,
394
1090860
1676
at ang sining ng pagpansin at pakikinig,
18:12
you exempt yourself from collaborating in a lie.
395
1092560
2676
kayo’y lumalayo sa isang kasinungalingan.
18:15
You start up that path of being just a little bit more explicit,
396
1095260
3976
Umpisahan tahakin ang daan
tungo sa pagiging totoo sa mga kilos,
18:19
because you signal to everyone around you,
397
1099260
2000
dahil ipinapahayag niyo sa lahat ng nasa paligid niyo,
18:21
you say, "Hey, my world, our world, it's going to be an honest one.
398
1101284
4952
sinasabi niyo, "Alam niyo, ang aking mundo, ang ating mundo,
ay magiging makatotohanan.
18:26
My world is going to be one where truth is strengthened
399
1106260
2620
Ang aking mundo ay kung saan pinagtitibay ang katotohanan
18:28
and falsehood is recognized and marginalized."
400
1108904
2332
at tinutukoy at nilulupig ang kasinungalingan."
18:31
And when you do that,
401
1111260
1976
At kapag iyan ang iyong ginawa,
18:33
the ground around you starts to shift just a little bit.
402
1113260
2976
unti-unting magbabago ang iyong kapaligiran.
18:36
And that's the truth. Thank you.
403
1116260
2976
At 'yan ang katotohanan. Maraming salamat.
18:39
(Applause)
404
1119260
5000
(Palakpakan)
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7