The politics of fiction | Elif Shafak

Μετάφραση: Christina Nikitopoulou Επιμέλεια: George Matsaridis

I'm a storyteller.

Είμαι αφηγήτρια.

That's what I do in life -- telling stories,

Αυτή είναι η απασχόλησή μου: αφηγούμαι ιστορίες,

writing novels --

γράφω μυθιστορήματα.

and today I would like to tell you a few stories

Σήμερα θα ήθελα να σας πω μερικές ιστορίες

about the art of storytelling

σχετικά με την τέχνη της αφήγησης

and also some supernatural creatures

και ορισμένα υπερφυσικά πλάσματα

called the djinni.

που ονομάζονται τζίνι.

But before I go there, please allow me to share with you

Πριν όμως φτάσω εκεί, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας

glimpses of my personal story.

ορισμένες στιγμές από την προσωπική μου ιστορία.

I will do so with the help of words, of course,

Αυτό θα το κάνω φυσικά με τη βοήθεια των λέξεων

but also a geometrical shape, the circle,

αλλά και ενός γεωμετρικού σχήματος, του κύκλου.

so throughout my talk,

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας μου, λοιπόν,

you will come across several circles.

θα συναντήσετε αρκετούς κύκλους.

I was born in Strasbourg, France

Γεννήθηκα στο Στρασβούργο, στη Γαλλία

to Turkish parents.

από Τούρκους γονείς.

Shortly after, my parents got separated,

Λίγο αργότερα οι γονείς μου χώρισαν

and I came to Turkey with my mom.

και πήγα στην Τουρκία με τη μητέρα μου.

From then on, I was raised

Από εκεί και πέρα, μεγάλωσα

as a single child by a single mother.

ως μοναχοπαίδι μιας μόνης μητέρας.

Now in the early 1970s, in Ankara,

Στην Άγκυρα των αρχών της δεκαετίας του '70

that was a bit unusual.

αυτό ήταν κάπως ασυνήθιστο.

Our neighborhood was full of large families,

Η γειτονιά μας ήταν γεμάτη μεγάλες οικογένειες,

where fathers were the heads of households,

στις οποίες οι πατέρες ήταν η κεφαλή του σπιτιού.

so I grew up seeing my mother as a divorcee

Οπότε, μεγάλωσα με την εικόνα της μητέρας μου ως ζωντοχήρας

in a patriarchal environment.

σε πατριαρχικό περιβάλλον.

In fact, I grew up observing

Για την ακρίβεια, μεγάλωσα με ερεθίσματα

two different kinds of womanhood.

από δύο διαφορετικά είδη γυναικείων ρόλων.

On the one hand was my mother,

Από τη μία πλευρά ήταν η μητέρα μου,

a well-educated, secular, modern, westernized, Turkish woman.

μια μορφωμένη, κοσμική, μοντέρνα Τουρκάλα με ευρωπαϊκούς τρόπους.

On the other hand was my grandmother,

Από την άλλη πλευρά ήταν η γιαγιά μου,

who also took care of me

η οποία επίσης με πρόσεχε

and was more spiritual, less educated

και ήταν πιο πνευματιστική, λιγότερο μορφωμένη

and definitely less rational.

και σίγουρα λιγότερο ορθολογίστρια.

This was a woman who read coffee grounds to see the future

Ήταν μια γυναίκα που διάβαζε το φλιτζάνι για να προβλέψει το μέλλον

and melted lead into mysterious shapes

και λιώνοντας μόλυβδο σε περίεργα σχήματα

to fend off the evil eye.

έδιωχνε το κακό μάτι.

Many people visited my grandmother,

Πολλοί άνθρωποι επισκέπτονταν τη γιαγιά μου,

people with severe acne on their faces

άνθρωποι με σοβαρές περιπτώσεις ακμής στο πρόσωπό τους

or warts on their hands.

ή μυρμηγκιά στα χέρια τους.

Each time, my grandmother would utter some words in Arabic,

Η γιαγιά μου έλεγε κάθε φορά ορισμένες λέξεις στα αραβικά,

take a red apple and stab it

έπαιρνε ένα κόκκινο μήλο και έμπηγε σε αυτό

with as many rose thorns

τόσα αγκάθια τριαντάφυλλου

as the number of warts she wanted to remove.

όσα και τα εξογκώματα μυρμηγκιάς που ήθελε να απομακρύνει.

Then one by one, she would

Στη συνέχεια σχημάτιζε έναν κύκλο

encircle these thorns with dark ink.

με σκούρο μελάνι γύρω από αυτά τα αγκάθια.

A week later, the patient would come back

Μετά από μία εβδομάδα, οι ασθενείς επέστρεφαν

for a follow-up examination.

για εξετάσεις παρακολούθησης.

Now, I'm aware that I should not be saying such things

Γνωρίζω ότι δεν θα έπρεπε να λέω τέτοια πράγματα

in front of an audience of scholars and scientists,

ενώπιον ενός κοινού μορφωμένων ανθρώπων και επιστημόνων,

but the truth is, of all the people

αλλά η αλήθεια είναι πως από τους ανθρώπους

who visited my grandmother for their skin conditions,

που επισκέπτονταν τη γιαγιά μου για τα δερματικά τους προβλήματα

I did not see anyone go back

δεν είδα κανέναν να επιστρέφει

unhappy or unhealed.

δυστυχισμένος ή αθεράπευτος.

I asked her how she did this. Was it the power of praying?

Τη ρώτησα πώς το κατάφερνε αυτό. Ήταν μήπως η δύναμη της προσευχής;

In response she said, "Yes, praying is effective,

Η απάντησή της ήταν: «Ναι, η προσευχή είναι αποτελεσματική.

but also beware of the power of circles."

Μην ξεχνάς, όμως, και τη δύναμη των κύκλων».

From her, I learned, amongst many other things,

Από αυτήν πήρα μεταξύ άλλων

one very precious lesson --

ένα εξαιρετικά πολύτιμο μάθημα.

that if you want to destroy something in this life,

Αν θες να καταστρέψεις κάτι σε αυτήν τη ζωή,

be it an acne, a blemish

είτε πρόκειται για ακμή, δερματικά σημάδια

or the human soul,

ή την ανθρώπινη ψυχή,

all you need to do is to surround it with thick walls.

το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να το περιβάλεις με χοντρά τείχη.

It will dry up inside.

Θα μαραζώσει εκεί μέσα.

Now we all live in some kind of a social and cultural circle.

Όλοι μας ζούμε μέσα σε ένα είδος κοινωνικού και πολιτισμικού κύκλου.

We all do.

Όλοι μας.

We're born into a certain family, nation, class.

Γεννιόμαστε ανήκοντας σε μια συγκεκριμένη οικογένεια, χώρα, κοινωνική τάξη.

But if we have no connection whatsoever

Ωστόσο, αν δεν έχουμε μια οποιαδήποτε σύνδεση

with the worlds beyond the one we take for granted,

με άλλους κόσμους πέρα από τον κόσμο που θεωρούμε δεδομένο,

then we too run the risk

τότε διατρέχουμε τον κίνδυνο

of drying up inside.

να μαραζώσουμε στο εσωτερικό του κύκλου.

Our imagination might shrink;

Η φαντασία μας μπορεί να συρρικνωθεί.

our hearts might dwindle,

Οι καρδιές μας μπορεί να μαραθούν.

and our humanness might wither

Η ανθρωπιά μας μπορεί να στερέψει

if we stay for too long

αν μένουμε υπερβολικά

inside our cultural cocoons.

μέσα στα πολιτισμικά μας κουκούλια.

Our friends, neighbors, colleagues, family --

Οι φίλοι μας, γείτονές μας, συνάδελφοί μας, η οικογένειά μας --

if all the people in our inner circle resemble us,

αν όλοι οι άνθρωποι στον κύκλο μας είναι όμοιοί μας,

it means we are surrounded

αυτό σημαίνει ότι περιβαλλόμαστε

with our mirror image.

από μια αντανάκλαση του εαυτού μας.

Now one other thing women like my grandma do in Turkey

Ένα άλλο πράγμα που κάνουν οι γυναίκες σαν τη γιαγιά μου στην Τουρκία

is to cover mirrors with velvet

είναι να καλύπτουν τους καθρέφτες με βελούδο

or to hang them on the walls with their backs facing out.

ή να τους κρεμάνε στους τοίχους με το πίσω μέρος προς τα έξω.

It's an old Eastern tradition

Πρόκειται για μια παλιά ανατολίτικη συνήθεια

based on the knowledge that it's not healthy

βασισμένη στη γνώση ότι δεν είναι υγιές

for a human being to spend too much time

για έναν άνθρωπο να περνά υπερβολικά πολύ χρόνο

staring at his own reflection.

κοιτάζοντας επίμονα την ίδια του την αντανάκλαση.

Ironically, [living in] communities of the like-minded

Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι οι κοινότητες ομοϊδεατών

is one of the greatest dangers

αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους

of today's globalized world.

του σημερινού παγκοσμιοποιημένου κόσμου.

And it's happening everywhere,

Και υπάρχουν παντού:

among liberals and conservatives,

μεταξύ φιλελευθέρων και συντηρητικών,

agnostics and believers, the rich and the poor,

αγνωστικιστών και πιστών, πλούσιων και φτωχών,

East and West alike.

Ανατολής και Δύσης.

We tend to form clusters

Τείνουμε να σχηματίζουμε ομάδες

based on similarity,

με βάση την ομοιότητα

and then we produce stereotypes

και έπειτα παράγουμε στερεότυπα

about other clusters of people.

σχετικά με άλλες ομάδες ανθρώπων.

In my opinion, one way of transcending

Κατά τη γνώμη μου, ένας τρόπος για να ξεφύγουμε

these cultural ghettos

από αυτά τα πολιτισμικά γκέτο

is through the art of storytelling.

είναι μέσω της τέχνης της αφήγησης.

Stories cannot demolish frontiers,

Οι ιστορίες δεν μπορούν να γκρεμίσουν σύνορα,

but they can punch holes in our mental walls.

αλλά μπορούν με γροθιές να σχηματίσουν τρύπες στα νοητά μας τείχη.

And through those holes, we can get a glimpse of the other,

Και από αυτές τις τρύπες μπορούμε να ρίξουμε μια φευγαλέα ματιά στο διαφορετικό

and sometimes even like what we see.

και ορισμένες φορές μάλιστα να μας αρέσει αυτό που βλέπουμε.

I started writing fiction at the age of eight.

Ξεκίνησα να γράφω ιστορίες από την ηλικία των οχτώ.

My mother came home one day with a turquoise notebook

Η μητέρα μου γύρισε σπίτι μια μέρα με ένα τυρκουάζ σημειωματάριο

and asked me if I'd be interested in keeping a personal journal.

και με ρώτησε αν θα με ενδιέφερε να κρατώ ένα προσωπικό ημερολόγιο.

In retrospect, I think she was slightly worried

Εκ των υστέρων, νομίζω ότι ανησυχούσε ελαφρώς

about my sanity.

για την πνευματική μου υγεία.

I was constantly telling stories at home, which was good,

Έλεγα συνεχώς ιστορίες στο σπίτι, το οποίο ήταν καλό,

except I told this to imaginary friends around me,

μόνο που τις έλεγα σε φανταστικούς φίλους γύρω μου,

which was not so good.

το οποίο δεν ήταν τόσο καλό.

I was an introverted child,

Ήμουν εσωστρεφές παιδί,

to the point of communicating with colored crayons

σε σημείο που επικοινωνούσα με κηρομπογιές

and apologizing to objects

και απολογούμουν σε αντικείμενα

when I bumped into them,

όταν έπεφτα κατά λάθος επάνω τους.

so my mother thought it might do me good

Γι' αυτό η μητέρα μου πίστευε πως ίσως να μου έκανε καλό

to write down my day-to-day experiences

αν κατέγραφα τις εμπειρίες και τα συναισθήματά μου

and emotions.

μέρα προς μέρα.

What she didn't know was that I thought my life was terribly boring,

Αυτό που δεν ήξερε, όμως, ήταν ότι θεωρούσα τη ζωή μου απίστευτα βαρετή

and the last thing I wanted to do

και το τελευταίο που ήθελα να κάνω

was to write about myself.

ήταν να γράψω σχετικά με τον εαυτό μου.

Instead, I began to write about people other than me

Αντί αυτού, άρχισα να γράφω για άλλους ανθρώπους

and things that never really happened.

και πράγματα που δεν συνέβησαν ποτέ στην πραγματικότητα.

And thus began my life-long passion

Έτσι ξεκίνησε το πάθος μου για τη συγγραφή λογοτεχνίας

for writing fiction.

το οποίο με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή.

So from the very beginning, fiction for me

Εξ αρχής η λογοτεχνία για εμένα

was less of an autobiographical manifestation

ήταν λιγότερο μια αυτοβιογραφική έκφραση

than a transcendental journey

και περισσότερο ένα υπερβατικό ταξίδι

into other lives, other possibilities.

σε άλλες ζωές, άλλες πιθανότητες.

And please bear with me:

Παρακαλώ δείξτε υπομονή.

I'll draw a circle and come back to this point.

Θα σχηματίσω έναν κύκλο και θα επιστρέψω σε αυτό το σημείο.

Now one other thing happened around this same time.

Και κάτι άλλο συνέβη εκείνη περίπου την περίοδο.

My mother became a diplomat.

Η μητέρα μου έγινε διπλωμάτης.

So from this small, superstitious,

Από αυτήν τη μικρή, προληπτική

middle-class neighborhood of my grandmother,

μεσοαστική γειτονιά της γιαγιάς μου,

I was zoomed into this

μεταφέρθηκα σε ένα

posh, international school [in Madrid],

αριστοκρατικό διεθνές σχολείο στη Μαδρίτη,

where I was the only Turk.

όπου ήμουν η μοναδική Τουρκάλα.

It was here that I had my first encounter

Εκεί συνάντησα για πρώτη φορά

with what I call the "representative foreigner."

αυτό που αποκαλώ «αντιπροσωπευτικός αλλοδαπός».

In our classroom, there were children from all nationalities,

Στην τάξη μας υπήρχαν παιδιά όλων των εθνικοτήτων.

yet this diversity did not necessarily lead

Ωστόσο, αυτή η ποικιλία δεν οδήγησε οπωσδήποτε

to a cosmopolitan, egalitarian

σε μια κοσμοπολίτικη, εξισωτική

classroom democracy.

δημοκρατία στην τάξη.

Instead, it generated an atmosphere

Αντιθέτως, δημιούργησε μια ατμόσφαιρα

in which each child was seen --

στην οποία το κάθε παιδί δεν αντιμετωπιζόταν

not as an individual on his own,

ως μεμονωμένο άτομο

but as the representative of something larger.

αλλά ως αντιπρόσωπος μιας μεγαλύτερης οντότητας.

We were like a miniature United Nations, which was fun,

Είχε πλάκα που ήμαστε μια μινιατούρα των Ηνωμένων Εθνών,

except whenever something negative,

εκτός από τις φορές που κάτι αρνητικό

with regards to a nation

που αφορούσε μια χώρα

or a religion, took place.

ή μια θρησκεία λάμβανε χώρα.

The child who represented it was mocked,

Το παιδί που αντιπροσώπευε την εκάστοτε χώρα ή θρησκεία γινόταν στόχος

ridiculed and bullied endlessly.

ασταμάτητων χλευασμών, κοροϊδιών και πειραγμάτων.

And I should know, because during the time I attended that school,

Αυτό το ξέρω από πρώτο χέρι γιατί, όταν πήγαινα σε αυτό το σχολείο,

a military takeover happened in my country,

συνέβη στρατιωτικό πραξικόπημα στη χώρα μου,

a gunman of my nationality nearly killed the Pope,

ένας εκτελεστής τουρκικής εθνικότητας παραλίγο να σκοτώσει τον Πάπα

and Turkey got zero points in [the] Eurovision Song Contest.

και η Τουρκία πήρε μηδέν βαθμούς στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision.

(Laughter)

(Γέλια)

I skipped school often and dreamed of becoming a sailor

Έκανα συχνά σκασιαρχείο και ονειρευόμουν να γίνω ναύτης

during those days.

εκείνες τις μέρες.

I also had my first taste

Επίσης, εκεί πήρα μια πρώτη γεύση

of cultural stereotypes there.

των πολιτισμικών στερεοτύπων.

The other children asked me about the movie

Τα άλλα παιδιά με ρωτούσαν σχετικά με την ταινία

"Midnight Express," which I had not seen;

«Το εξπρές του μεσονυχτίου», την οποία δεν είχα δει.

they inquired how many cigarettes a day I smoked,

Με ρωτούσαν πόσα τσιγάρα κάπνιζα την ημέρα,

because they thought all Turks were heavy smokers,

γιατί νόμιζαν πως όλοι οι Τούρκοι είναι βαρείς καπνιστές.

and they wondered at what age

Ακόμη, αναρωτιόνταν σε ποια ηλικία

I would start covering my hair.

θα ξεκινούσα να καλύπτω τα μαλλιά μου.

I came to learn that these were

Σιγά-σιγά έμαθα πως αυτά ήταν

the three main stereotypes about my country:

τα τρία κύρια στερεότυπα της χώρας μου:

politics, cigarettes

η πολιτική, το κάπνισμα

and the veil.

και η μαντήλα.

After Spain, we went to Jordan, Germany

Μετά την Ισπανία, πήγαμε στην Ιορδανία, στη Γερμανία

and Ankara again.

και ξανά στην Άγκυρα.

Everywhere I went, I felt like

Όπου κι αν πήγαινα ένιωθα λες και

my imagination was the only suitcase

η φαντασία μου ήταν η μόνη αποσκευή

I could take with me.

που μπορούσα να πάρω μαζί μου.

Stories gave me a sense of center,

Οι ιστορίες μού έδιναν μια αίσθηση κέντρου,

continuity and coherence,

συνέχειας και συνοχής,

the three big Cs that I otherwise lacked.

τρία σημαντικά στοιχεία που έλειπαν κατά τ' άλλα από τη ζωή μου.

In my mid-twenties, I moved to Istanbul,

Γύρω στα 25, μετακόμισα στην Ισταμπούλ,

the city I adore.

την πόλη που λατρεύω.

I lived in a very vibrant, diverse neighborhood

Ζούσα σε μια γειτονιά με πολλή ζωντάνια και διαφορετικότητα,

where I wrote several of my novels.

όπου έγραψα αρκετά από τα μυθιστορήματά μου.

I was in Istanbul when the earthquake hit

Ήμουν στην Ισταμπούλ όταν σεισμός έπληξε την πόλη

in 1999.

το 1999.

When I ran out of the building at three in the morning,

Όταν έτρεξα έξω από το κτίριο στις τρεις το πρωί,

I saw something that stopped me in my tracks.

είδα κάτι που με έκανε να σταματήσω την πορεία μου.

There was the local grocer there --

Υπήρχε ένας μπακάλης εκεί στην περιοχή,

a grumpy, old man who didn't sell alcohol

ένας στρυφνός γέρος που δεν πωλούσε αλκοόλ

and didn't speak to marginals.

και δεν μιλούσε σε περιθωριακούς.

He was sitting next to a transvestite

Καθόταν δίπλα σε μια τραβεστί

with a long black wig

με μια μακριά μαύρη περούκα

and mascara running down her cheeks.

και τη μάσκαρα να τρέχει στα μάγουλά της.

I watched the man open a pack of cigarettes

Είδα τον άντρα να ανοίγει ένα πακέτο τσιγάρα

with trembling hands

με τρεμάμενα χέρια

and offer one to her,

και να της προσφέρει.

and that is the image of the night of the earthquake

Αυτή εξακολουθεί να είναι η εικόνα από τη νύχτα του σεισμού

in my mind today --

στο μυαλό μου μέχρι και σήμερα:

a conservative grocer and a crying transvestite

ένας συντηρητικός μπακάλης και μια κλαίουσα τραβεστί

smoking together on the sidewalk.

να καπνίζουν μαζί στο πεζοδρόμιο.

In the face of death and destruction,

Μπροστά στο θάνατο και στην καταστροφή

our mundane differences evaporated,

οι μικροπρεπείς μας διαφορές εξανεμίζονται

and we all became one

και όλοι γινόμαστε ένα,

even if for a few hours.

έστω και για μερικές ώρες.

But I've always believed that stories, too, have a similar effect on us.

Πάντα πίστευα ότι οι ιστορίες μάς προκαλούν έναν παρόμοιο αντίκτυπο.

I'm not saying that fiction has the magnitude of an earthquake,

Δεν ισχυρίζομαι πως η λογοτεχνία έχει το μέγεθος ενός σεισμού.

but when we are reading a good novel,

Όταν διαβάζουμε, όμως, ένα καλό μυθιστόρημα,

we leave our small, cozy apartments behind,

εγκαταλείπουμε τη θαλπωρή του μικρού μας διαμερίσματος,

go out into the night alone

βγαίνουμε μόνοι μας έξω στη νύχτα

and start getting to know people we had never met before

και αρχίζουμε να γνωρίζουμε ανθρώπους που δεν είχαμε συναντήσει ποτέ

and perhaps had even been biased against.

και εναντίον των οποίων ήμαστε ίσως προκατειλημμένοι.

Shortly after, I went

Μετά από λίγο καιρό πήγα

to a women's college in Boston, then Michigan.

σε ένα γυναικείο κολλέγιο στη Βοστόνη μετά στο Μίσιγκαν.

I experienced this, not so much as a geographical shift,

Βίωσα αυτήν την αλλαγή όχι τόσο ως γεωγραφική μετατόπιση

as a linguistic one.

αλλά ως γλωσσική.

I started writing fiction in English.

Ξεκίνησα να γράφω λογοτεχνία στα αγγλικά.

I'm not an immigrant, refugee or exile --

Δεν είμαι μετανάστρια, πρόσφυγας ή εξόριστη.

they ask me why I do this --

Με ρωτούν γιατί το κάνω αυτό.

but the commute between languages

Το ταξίδι μεταξύ των γλωσσών

gives me the chance to recreate myself.

μού δίνει την ευκαιρία να αναδημιουργώ τον εαυτό μου.

I love writing in Turkish,

Λατρεύω να γράφω στην τούρκικη γλώσσα,

which to me is very poetic and very emotional,

η οποία για εμένα είναι εξαιρετικά ποιητική και συναισθηματική.

and I love writing in English, which to me

Λατρεύω επίσης να γράφω στην αγγλική γλώσσα,

is very mathematical and cerebral.

η οποία για εμένα είναι εξαιρετικά μαθηματική και εγκεφαλική.

So I feel connected to each language in a different way.

Επομένως, συνδέομαι διαφορετικά με κάθε γλώσσα.

For me, like millions of other people

Για εμένα, όπως και για εκατομμύρια άλλους ανθρώπους

around the world today,

ανά την υφήλιο σήμερα,

English is an acquired language.

τα αγγλικά είναι δεύτερη γλώσσα.

When you're a latecomer to a language,

Όταν φτάνεις αργότερα σε μια γλώσσα,

what happens is you live there

ζεις εκεί

with a continuous

νιώθοντας συνεχή

and perpetual frustration.

και αέναη αναστάτωση.

As latecomers, we always want to say more, you know,

Όντας αργοπορημένοι, πάντα θέλουμε να πούμε κάτι παραπάνω.

crack better jokes, say better things,

Ξέρετε, να πούμε καλύτερα αστεία, καλύτερα πράγματα.

but we end up saying less

Καταλήγουμε, όμως, να λέμε λιγότερα

because there's a gap between the mind and the tongue.

γιατί υπάρχει χάσμα μεταξύ της σκέψης και της γλώσσας.

And that gap is very intimidating.

Αυτό το χάσμα φοβίζει πολύ.

But if we manage not to be frightened by it,

Αν καταφέρουμε, όμως, να μην φοβηθούμε,

it's also stimulating.

αυτό το χάσμα είναι επίσης διεγερτικό.

And this is what I discovered in Boston --

Αυτό συνειδητοποίησα στη Βοστόνη,

that frustration was very stimulating.

πως η αναστάτωση προκαλεί διέγερση.

At this stage, my grandmother,

Σε αυτό το σημείο, η γιαγιά μου,

who had been watching the course of my life

η οποία παρακολουθούσε την πορεία της ζωής μου

with increasing anxiety,

με αυξανόμενη ανησυχία,

started to include in her daily prayers

άρχισε να συμπεριλαμβάνει στις καθημερινές προσευχές της

that I urgently get married

την έκκληση να παντρευτώ σύντομα

so that I could settle down once and for all.

ώστε να μείνω μια και καλή μόνιμα σε ένα τόπο.

And because God loves her, I did get married.

Και επειδή ο Θεός την αγαπά, όντως παντρεύτηκα.

(Laughter)

(Γέλια)

But instead of settling down,

Αντί, όμως, να μείνω μόνιμα κάπου,

I went to Arizona.

πήγα στην Αριζόνα.

And since my husband is in Istanbul,

Εφόσον ο σύζυγός μου μένει στην Ινσταμπούλ,

I started commuting between Arizona and Istanbul --

ξεκίνησα να ταξιδεύω μεταξύ της Αριζόνας και της Ινσταμπούλ.

the two places on the surface of earth

Δύο μέρη στην επιφάνεια της γης

that couldn't be more different.

τα οποία δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικά μεταξύ τους.

I guess one part of me has always been a nomad,

Μάλλον ανέκαθεν ήμουν εν μέρει νομάς,

physically and spiritually.

σωματικά και πνευματικά.

Stories accompany me,

Οι ιστορίες με συνοδεύουν,

keeping my pieces and memories together,

ενώνουν τα κομμάτια και τις αναμνήσεις μου,

like an existential glue.

σαν υπαρξιακή κόλλα.

Yet as much as I love stories,

Ωστόσο, όσο κι αν αγαπώ τις ιστορίες,

recently, I've also begun to think

άρχισα πρόσφατα να πιστεύω

that they lose their magic

ότι η μαγεία τους χάνεται

if and when a story is seen as more than a story.

αν τις δούμε σαν κάτι περισσότερο από αυτό που είναι.

And this is a subject that I would love

Αυτό το θέμα θα ήθελα

to think about together.

να συλλογιστούμε μαζί.

When my first novel written in English came out in America,

Όταν εκδόθηκε στην Αμερική το πρώτο μου μυθιστόρημα στα αγγλικά,

I heard an interesting remark from a literary critic.

ένας κριτικός λογοτεχνίας μού έκανε το εξής ενδιαφέρον σχόλιο.

"I liked your book," he said, "but I wish you had written it differently."

«Μου άρεσε το βιβλίο σας», είπε, «αλλά θα προτιμούσα να το είχατε γράψει αλλιώς».

(Laughter)

(Γέλια)

I asked him what he meant by that.

Τον ρώτησα τι εννοούσε.

He said, "Well, look at it. There's so many

Απάντησε: «Να, υπάρχουν τόσοι πολλοί

Spanish, American, Hispanic characters in it,

Ισπανοί, Αμερικάνοι, Λατινοαμερικάνοι χαρακτήρες

but there's only one Turkish character and it's a man."

αλλά μόνο ένας Τούρκος χαρακτήρας και είναι άντρας».

Now the novel took place on a university campus in Boston,

Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται σε μια πανεπιστημιούπολη στη Βοστόνη,

so to me, it was normal

επομένως μου φαινόταν φυσιολογικό

that there be more international characters in it

να υπάρχουν περισσότεροι διεθνείς

than Turkish characters,

παρά Τούρκοι χαρακτήρες.

but I understood what my critic was looking for.

Κατάλαβα όμως τι έψαχνε ο κριτικός.

And I also understood that I

Κατάλαβα επίσης ότι

would keep disappointing him.

θα συνέχιζα να τον απογοητεύω.

He wanted to see the manifestation of my identity.

Ήθελε να δει εκδηλώσεις της ταυτότητάς μου.

He was looking for a Turkish woman in the book

Έψαχνε στο βιβλίο μια γυναίκα τούρκικης καταγωγής

because I happened to be one.

επειδή τύχαινε και εγώ να έχω αυτά τα χαρακτηριστικά.

We often talk about how stories change the world,

Μιλάμε συχνά για το πώς οι ιστορίες αλλάζουν τον κόσμο.

but we should also see how the world of identity politics

Οφείλουμε, όμως, να εξετάσουμε πώς οι πολιτικές ταυτότητας

affects the way stories

επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο

are being circulated,

οι ιστορίες διακινούνται,

read and reviewed.

διαβάζονται και αξιολογούνται.

Many authors feel this pressure,

Πολλοί συγγραφείς αισθάνονται αυτήν την πίεση,

but non-Western authors feel it more heavily.

αλλά οι μη δυτικοί συγγραφείς την αισθάνονται πιο έντονα.

If you're a woman writer from the Muslim world, like me,

Αν είσαι γυναίκα συγγραφέας προερχόμενη από τον μουσουλμανικό κόσμο, όπως εγώ,

then you are expected to write

τότε περιμένουν να γράψεις

the stories of Muslim women

τις ιστορίες μουσουλμάνων γυναικών

and, preferably, the unhappy stories

και κατά προτίμηση τις θλιβερές ιστορίες

of unhappy Muslim women.

δυστυχισμένων μουσουλμάνων γυναικών.

You're expected to write

Περιμένουν να γράψεις

informative, poignant and characteristic stories

συγκινητικές χαρακτηριστικές ιστορίες πληροφοριακού ύφους

and leave the experimental and avant-garde

και να αφήσεις τον πειραματισμό και την πρωτοπορία

to your Western colleagues.

στους συναδέλφους δυτικής καταγωγής.

What I experienced as a child in that school in Madrid

Αυτό που βίωσα ως παιδί σε εκείνο το σχολείο στη Μαδρίτη

is happening in the literary world today.

συμβαίνει σήμερα στον λογοτεχνικό κόσμο.

Writers are not seen

Οι συγγραφείς δεν αντιμετωπίζονται

as creative individuals on their own,

ως δημιουργικά αυτόνομα όντα

but as the representatives

αλλά ως εκπρόσωποι

of their respective cultures:

των αντίστοιχων πολιτισμών τους.

a few authors from China, a few from Turkey,

Ορισμένοι συγγραφείς από την Κίνα, ορισμένοι από την Τουρκία,

a few from Nigeria.

ορισμένοι από τη Νιγηρία.

We're all thought to have something very distinctive,

Θεωρείται πως όλοι εμείς έχουμε κάτι πολύ χαρακτηριστικό,

if not peculiar.

αν όχι παράξενο.

The writer and commuter James Baldwin

Ο συγγραφέας και ταξιδιώτης Τζέιμς Μπόλντγουιν

gave an interview in 1984

έδωσε μια συνέντευξη το 1984

in which he was repeatedly asked about his homosexuality.

όπου του γίνονταν επανειλημμένες ερωτήσεις σχετικά με την ομοφυλοφιλία του.

When the interviewer tried to pigeonhole him

Όταν ο δημοσιογράφος προσπάθησε να τον εντάξει στο στερεότυπο

as a gay writer,

του ομοφυλόφιλου συγγραφέα,

Baldwin stopped and said,

ο Μπόλντγουιν σταμάτησε και είπε:

"But don't you see? There's nothing in me

«Μα, δεν βλέπετε; Δεν έχω κάτι

that is not in everybody else,

που δεν έχουν όλοι οι υπόλοιποι,

and nothing in everybody else

ούτε έχουν κάτι όλοι οι υπόλοιποι

that is not in me."

που δεν έχω κι εγώ».

When identity politics tries to put labels on us,

Όταν οι πολιτικές ταυτότητας επιχειρούν να μας βάλουν ταμπέλες,

it is our freedom of imagination that is in danger.

αυτό που διακυβεύεται είναι η ελευθερία της φαντασίας μας.

There's a fuzzy category called

Υπάρχει μια ασαφώς ορισμένη κατηγορία με το όνομα

multicultural literature

πολυπολιτισμική λογοτεχνία

in which all authors from outside the Western world

στην οποία συμμαζώνονται

are lumped together.

όλοι οι συγγραφείς εκτός του δυτικού κόσμου.

I never forget my first multicultural reading,

Θυμάμαι την πρώτη μου εκδήλωση ανάγνωσης πολυπολιτισμικής λογοτεχνίας

in Harvard Square about 10 years ago.

στην Πλατεία Χάρβαρντ πριν 10 χρόνια.

We were three writers, one from the Philippines,

Ήμαστε τρεις συγγραφείς, ένας Φιλιππινέζος,

one Turkish and one Indonesian --

μια Τουρκάλα και ένας Ινδονήσιος --

like a joke, you know.

σαν ανέκδοτο, ξέρετε.

(Laughter)

(Γέλια)

And the reason why we were brought together

Ο λόγος που μας παρουσίασαν μαζί

was not because we shared an artistic style

δεν ήταν επειδή μοιραζόμασταν μια καλλιτεχνική τεχνοτροπία

or a literary taste.

ή κάποια λογοτεχνική προτίμηση.

It was only because of our passports.

Ο μόνος λόγος ήταν τα διαβατήριά μας.

Multicultural writers are expected to tell real stories,

Οι πολυπολιτισμικοί συγγραφείς υποτίθεται ότι λένε πραγματικές ιστορίες,

not so much the imaginary.

όχι τόσο φανταστικές.

A function is attributed to fiction.

Μια λειτουργία αποδίδεται στη λογοτεχνία.

In this way, not only the writers themselves,

Έτσι, τόσο οι ίδιοι οι συγγραφείς

but also their fictional characters

αλλά και οι φανταστικοί χαρακτήρες τους

become the representatives of something larger.

γίνονται αντιπρόσωποι ενός μεγαλύτερου πράγματος.

But I must quickly add

Πρέπει, όμως, να προσθέσω σύντομα

that this tendency to see a story

πως αυτή η τάση να βλέπουμε μια ιστορία

as more than a story

ως κάτι περισσότερο από μια ιστορία

does not solely come from the West.

δεν προέρχεται μόνο από τη Δύση.

It comes from everywhere.

Προέρχεται από παντού.

And I experienced this firsthand

Το έζησα από πρώτο χέρι

when I was put on trial in 2005

όταν δικάστηκα το 2005

for the words my fictional characters uttered in a novel.

για τα λόγια που είπαν οι φανταστικοί χαρακτήρες σε ένα μυθιστόρημά μου.

I had intended to write

Η πρόθεσή μου ήταν να γράψω

a constructive, multi-layered novel

ένα εποικοδομητικό μυθιστόρημα πολλαπλών στρώσεων

about an Armenian and a Turkish family

σχετικά με μια αρμένικη και μια τούρκικη οικογένεια

through the eyes of women.

μέσα από τα μάτια των γυναικών.

My micro story became a macro issue

Η μικροσκοπικής κλίμακας ιστορία μου έγινε θέμα μακροσκοπικής κλίμακας

when I was prosecuted.

όταν διώχτηκα.

Some people criticized, others praised me

Κάποιοι με κατηγόρησαν, άλλοι με επαίνεσαν

for writing about the Turkish-Armenian conflict.

επειδή έγραψα για τη διαμάχη μεταξύ Τούρκων και Αρμενίων.

But there were times when I wanted to remind both sides

Υπήρχαν, όμως, φορές που ήθελα να υπενθυμίσω και στις δύο πλευρές

that this was fiction.

πως επρόκειτο για μυθοπλασία.

It was just a story.

Ήταν απλώς μια ιστορία.

And when I say, "just a story,"

Και όταν λέω «απλώς μια ιστορία»

I'm not trying to belittle my work.

δεν προσπαθώ να υποβαθμίσω τη δουλειά μου.

I want to love and celebrate fiction

Θέλω να αγαπώ και να εξαίρω τη λογοτεχνία

for what it is,

γι αυτό που πραγματικά είναι,

not as a means to an end.

όχι ως μέσο προς ένα σκοπό.

Writers are entitled to their political opinions,

Οι συγγραφείς δικαιούνται να έχουν τις δικές τους πολιτικές πεποιθήσεις

and there are good political novels out there,

και κυκλοφορούν καλά πολιτικά μυθιστορήματα,

but the language of fiction

αλλά η γλώσσα της λογοτεχνίας

is not the language of daily politics.

δεν είναι η γλώσσα των πολιτικών της καθημερινότητας.

Chekhov said,

Ο Τσέχοφ είπε:

"The solution to a problem

«Η λύση σε ένα πρόβλημα

and the correct way of posing the question

και ο σωστός τρόπος να τεθεί η ερώτηση

are two completely separate things.

είναι δύο εντελώς ξεχωριστά πράγματα.

And only the latter is an artist's responsibility."

Και μόνο το δεύτερο είναι ευθύνη του καλλιτέχνη».

Identity politics divides us. Fiction connects.

Οι πολιτικές ταυτότητας μάς χωρίζουν. Η λογοτεχνία μάς συνδέει.

One is interested in sweeping generalizations.

Οι πρώτες επικεντρώνονται σε ισοπεδωτικές γενικεύσεις.

The other, in nuances.

Η δεύτερη επικεντρώνεται σε λεπτές αποχρώσεις.

One draws boundaries.

Οι πρώτες σχηματίζουν διαχωριστικές γραμμές.

The other recognizes no frontiers.

Η δεύτερη δεν γνωρίζει σύνορα.

Identity politics is made of solid bricks.

Οι πολιτικές ταυτότητας είναι από γερά τούβλα.

Fiction is flowing water.

Η λογοτεχνία είναι ρέον νερό.

In the Ottoman times, there were itinerant storytellers called "meddah."

Την εποχή των Οθωμανών, υπήρχαν περιπλανώμενοι παραμυθάδες που λέγονταν «μεντά».

They would go to coffee houses,

Πήγαιναν στα καφενεία,

where they would tell a story in front of an audience,

όπου αφηγούνταν μια ιστορία μπροστά σε ένα κοινό,

often improvising.

συχνά αυτοσχεδίαζαν.

With each new person in the story,

Κάθε φορά που μετέφερε τα λόγια ενός άλλου προσώπου της ιστορίας,

the meddah would change his voice,

ο μεντά άλλαζε τη φωνή του

impersonating that character.

προσπαθώντας να υποδυθεί αυτόν τον χαρακτήρα.

Everybody could go and listen, you know --

Ο καθένας μπορούσε να πάει και να ακούσει, ξέρετε --

ordinary people, even the sultan, Muslims and non-Muslims.

συνηθισμένοι άνθρωποι αλλά και ο σουλτάνος, μουσουλμάνοι και μη μουσουλμάνοι.

Stories cut across all boundaries,

Οι ιστορίες ξεπερνούν όλες τις διαχωριστικές γραμμές.

like "The Tales of Nasreddin Hodja,"

Όπως «Οι Ιστορίες του Νασρεντίν Χόντζα»

which were very popular throughout the Middle East,

οι οποίες ήταν πολύ δημοφιλείς σε όλη τη Μέση Ανατολή,

North Africa, the Balkans and Asia.

στη Βόρεια Αφρική, στα Βαλκάνια και στην Ασία.

Today, stories continue

Σήμερα, οι ιστορίες εξακολουθούν

to transcend borders.

να υπερβαίνουν τα όρια.

When Palestinian and Israeli politicians talk,

Όταν οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί πολιτικοί μιλούν,

they usually don't listen to each other,

συνήθως δεν ακούει ο ένας τον άλλο.

but a Palestinian reader

Ένας Παλαιστίνιος αναγνώστης

still reads a novel by a Jewish author,

διαβάζει παρόλα αυτά το μυθιστόρημα ενός Εβραίου συγγραφέα

and vice versa, connecting and empathizing

και το αντίστροφο, ενώ παράλληλα συνδέεται και συμπάσχει

with the narrator.

με τον αφηγητή.

Literature has to take us beyond.

Η λογοτεχνία πρέπει να μας κάνει να ξεπερνάμε τα όρια.

If it cannot take us there,

Αν δεν το καταφέρει αυτό,

it is not good literature.

τότε δεν πρόκειται για καλή λογοτεχνία.

Books have saved the introverted,

Τα βιβλία έσωσαν το εσωστρεφές

timid child that I was -- that I once was.

ντροπαλό παιδί που ήμουν κάποτε.

But I'm also aware of the danger

Έχω, όμως, και επίγνωση ότι υπάρχει κίνδυνος

of fetishizing them.

να τα φετιχοποιώ.

When the poet and mystic, Rumi,

Όταν ο ποιητής και μυστικιστής Ρουμί

met his spiritual companion, Shams of Tabriz,

συνάντησε τον πνευματικό του σύντροφο Σαμ του Ταμπρίζ,

one of the first things the latter did

ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο τελευταίος

was to toss Rumi's books into water

ήταν να πετάξει τα βιβλία του Ρουμί στο νερό

and watch the letters dissolve.

και να παρακολουθεί τα γράμματα να διαλύονται.

The Sufis say, "Knowledge that takes you not beyond yourself

Οι Σούφι λένε: «Η γνώση που δεν σε ωθεί να ξεπεράσεις τον εαυτό σου

is far worse than ignorance."

είναι πολύ χειρότερη από την άγνοια».

The problem with today's cultural ghettos

Το πρόβλημα με τα σημερινά πολιτισμικά γκέτο

is not lack of knowledge --

δεν είναι η έλλειψη της γνώσης.

we know a lot about each other, or so we think --

Γνωρίζουμε πολλά ο ένας για τον άλλο ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε.

but knowledge that takes us not beyond ourselves:

Ωστόσο, η γνώση που δεν μας ωθεί να ξεπεράσουμε τους εαυτούς μας

it makes us elitist,

μάς κάνει ελιτιστές,

distant and disconnected.

απόμακρους και ξεκομμένους.

There's a metaphor which I love:

Υπάρχει μια μεταφορά που αγαπώ:

living like a drawing compass.

αυτή του διαβήτη.

As you know, one leg of the compass is static, rooted in a place.

Όπως γνωρίζετε, το ένα σκέλος του διαβήτη είναι στατικό, ριζωμένο σε ένα μέρος.

Meanwhile, the other leg

Εν τω μεταξύ, το άλλο σκέλος

draws a wide circle, constantly moving.

καθώς κινείται ασταμάτητα σχηματίζει έναν μεγάλο κύκλο.

Like that, my fiction as well.

Τα έργα μου λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο.

One part of it is rooted in Istanbul,

Ένα μέρος τους είναι ριζωμένο στην Ινσταμπούλ

with strong Turkish roots,

με ισχυρές τούρκικες ρίζες.

but the other part travels the world,

Το άλλο μέρος, όμως, ταξιδεύει τον κόσμο

connecting to different cultures.

και συνδέεται με διάφορους πολιτισμούς.

In that sense, I like to think of my fiction

Υπό αυτήν την έννοια, θεωρώ τα έργα μου

as both local and universal,

ταυτόχρονα τοπικής και παγκόσμιας κλίμακας,

both from here and everywhere.

από εδώ και παντού.

Now those of you who have been to Istanbul

Όσοι από εσάς έχετε ταξιδέψει στην Ινσταμπούλ

have probably seen Topkapi Palace,

έχετε κατά πάσα πιθανότητα επισκεφτεί το ανάκτορο Τοπ Καπί,

which was the residence of Ottoman sultans

το οποίο ήταν η κατοικία των Οθωμανών σουλτάνων

for more than 400 years.

για περισσότερο από 400 χρόνια.

In the palace, just outside the quarters

Στο ανάκτορο, έξω ακριβώς από τα διαμερίσματα

of the favorite concubines,

των αγαπημένων παλλακίδων,

there's an area called The Gathering Place of the Djinn.

υπάρχει ένας χώρος που ονομάζεται Χώρος Συγκέντρωσης των Τζίνι.

It's between buildings.

Είναι μεταξύ των κτιρίων.

I'm intrigued by this concept.

Με συναρπάζει αυτή η ιδέα.

We usually distrust those areas

Συνήθως νιώθουμε καχυποψία για όσα μέρη

that fall in between things.

βρίσκονται μεταξύ δύο πραγμάτων.

We see them as the domain

Τα βλέπουμε ως την περιοχή

of supernatural creatures like the djinn,

υπερφυσικών πλασμάτων όπως τα τζίνι,

who are made of smokeless fire

τα οποία είναι από άκαπνη φωτιά

and are the symbol of elusiveness.

και αποτελούν το σύμβολο του φευγαλέου.

But my point is perhaps

Αυτό που θέλω να πω είναι πως ίσως

that elusive space

αυτός ο φευγαλέος χώρος

is what writers and artists need most.

είναι αυτό που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες.

When I write fiction

Όταν γράφω λογοτεχνία,

I cherish elusiveness and changeability.

λατρεύω το φευγαλέο και το μεταβλητό.

I like not knowing what will happen 10 pages later.

Μου αρέσει να μην ξέρω τι θα συμβεί μετά από 10 σελίδες.

I like it when my characters surprise me.

Μου αρέσει όταν οι ήρωές μου με εκπλήσσουν.

I might write about

Μπορεί να γράψω για

a Muslim woman in one novel,

μια μουσουλμάνα σε ένα μυθιστόρημα

and perhaps it will be a very happy story,

και ίσως να πρόκειται για μια πολύ ευτυχισμένη ιστορία.

and in my next book, I might write

Στο επόμενο βιβλίο μου, μπορεί να γράψω

about a handsome, gay professor in Norway.

για έναν όμορφο ομοφυλόφιλο καθηγητή πανεπιστημίου στη Νορβηγία.

As long as it comes from our hearts,

Εφόσον βγαίνει από την καρδιά μας,

we can write about anything and everything.

μπορούμε να γράψουμε για οτιδήποτε και για όλα.

Audre Lorde once said,

Η συγγραφέας Όντρε Λορντ είπε κάποτε:

"The white fathers taught us to say,

«Οι λευκοί πατέρες μάς δίδαξαν να λέμε

'I think, therefore I am.'"

'σκέφτομαι, άρα υπάρχω'».

She suggested, "I feel, therefore I am free."

Η πρότασή της ήταν: «Αισθάνομαι, άρα είμαι ελεύθερος».

I think it was a wonderful paradigm shift.

Πιστεύω πως ήταν μια εκπληκτική αλλαγή τρόπου σκέψης.

And yet, why is it that,

Και όμως, γιατί

in creative writing courses today,

στα σημερινά μαθήματα δημιουργικής γραφής

the very first thing we teach students is

το πρώτο πράγμα που διδάσκουμε τους φοιτητές είναι

"write what you know"?

«γράψτε ό,τι γνωρίζετε»;

Perhaps that's not the right way to start at all.

Αυτός μάλλον δεν είναι καθόλου ο σωστός τρόπος να ξεκινήσουν.

Imaginative literature is not necessarily about

Στη λογοτεχνία που πηγάζει από τη φαντασία, δεν γράφουμε απαραιτήτως

writing who we are or what we know

για το ποιοι είμαστε ή τι ξέρουμε

or what our identity is about.

ή την ταυτότητά μας.

We should teach young people and ourselves

Πρέπει να διδάξουμε τους νέους ανθρώπους και τους εαυτούς μας

to expand our hearts

να διευρύνουμε την καρδιά μας

and write what we can feel.

και να γράφουμε για ό,τι μπορούμε να αισθανόμαστε.

We should get out of our cultural ghetto

Πρέπει να ξεφύγουμε από τα πολιτισμικά μας γκέτο

and go visit the next one and the next.

και να επισκεφτούμε τα επόμενα στη σειρά.

In the end, stories move like whirling dervishes,

Στο κάτω-κάτω, οι ιστορίες είναι σαν περιστρεφόμενοι δερβίσηδες,

drawing circles beyond circles.

σχηματίζουν κύκλους πέρα από τους κύκλους.

They connect all humanity,

Συνδέουν ολόκληρη την ανθρωπότητα,

regardless of identity politics,

ανεξαρτήτως των πολιτικών ταυτότητας.

and that is the good news.

Αυτά είναι τα καλά νέα.

And I would like to finish with an old Sufi poem:

Θα ήθελα να κλείσω με ένα παλιό ποίημα των Σούφι.

"Come, let us be friends for once;

«Ελάτε, ας είμαστε φίλοι για μια φορά,

let us make life easy on us;

ας κάνουμε τη ζωή μας πιο εύκολη,

let us be lovers and loved ones;

ας γίνουμε εραστές και αγαπημένοι,

the earth shall be left to no one."

σε κανέναν δεν ανήκει η Γη".

Thank you.

Ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)