The politics of fiction | Elif Shafak

Elif Shafak: Chính kiến của sự hư cấu

Translator: Trang Tran Reviewer: Linh Dao

I'm a storyteller.

Tôi là một người kể chuyện.

That's what I do in life -- telling stories,

Tôi sống bằng nghề này -- kể chuyện,

writing novels --

viết tiểu thuyết.

and today I would like to tell you a few stories

Hôm nay, tôi muốn kể cho bạn nghe vài câu chuyện

about the art of storytelling

về nghệ thuật kể chuyện

and also some supernatural creatures

và về một số sinh vật siêu nhiên

called the djinni.

được gọi là djinni.

But before I go there, please allow me to share with you

Nhưng trước hết, cho phép tôi được chia sẻ với bạn

glimpses of my personal story.

một thoáng câu chuyện cá nhân của mình.

I will do so with the help of words, of course,

Tất nhiên tôi sẽ kể với sự trợ giúp của từ ngữ,

but also a geometrical shape, the circle,

và đồng thời của một dạng hình học, vòng tròn,

so throughout my talk,

Thông qua cuộc nói chuyện,

you will come across several circles.

bạn sẽ trải qua vài vòng tròn.

I was born in Strasbourg, France

Tôi sinh ra ở Strasbourg, Pháp

to Turkish parents.

cha mẹ tôi là người Thổ Nhĩ Kỳ.

Shortly after, my parents got separated,

Một thời gian ngắn sau đó, cha mẹ tôi ly dị,

and I came to Turkey with my mom.

tôi chuyển đến Thổ Nhĩ Kỳ sống cùng mẹ.

From then on, I was raised

Từ đó trở đi, tôi được nuôi dạy

as a single child by a single mother.

với tư cách một đứa trẻ của một bà mẹ độc thân.

Now in the early 1970s, in Ankara,

Từ đầu những năm 1970, ở Ankara,

that was a bit unusual.

điều đó có chút không bình thường.

Our neighborhood was full of large families,

Khu vực chúng tôi sống có rất nhiều gia đình lớn,

where fathers were the heads of households,

mà người cha là trụ cột.

so I grew up seeing my mother as a divorcee

Còn tôi, tôi lớn lên với một bà mẹ độc thân

in a patriarchal environment.

trong môi trường phụ hệ.

In fact, I grew up observing

Trên thực tế, tôi lớn lên và quan sát

two different kinds of womanhood.

hai loại phụ nữ khác nhau.

On the one hand was my mother,

Một mặt là mẹ tôi,

a well-educated, secular, modern, westernized, Turkish woman.

một người phụ nữ Thổ Nhĩ Kỳ có học thức, không mê tín, hiện đại, Tây hóa.

On the other hand was my grandmother,

Còn một mặt là bà tôi,

who also took care of me

người cũng chăm sóc tôi

and was more spiritual, less educated

bà mê tín hơn, ít học hơn

and definitely less rational.

và dĩ nhiên là ít lý trí hơn.

This was a woman who read coffee grounds to see the future

Đấy là người phụ nữ có thể đọc bã cà phê để thấy tương lai

and melted lead into mysterious shapes

và làm tan chảy chì thành những hình dạng kỳ dị

to fend off the evil eye.

để chống lại mắt quỷ.

Many people visited my grandmother,

Rất nhiều người tới thăm bà tôi,

people with severe acne on their faces

những người có vài nốt mụn trứng cá trên mặt

or warts on their hands.

hay mụn cóc trên tay.

Each time, my grandmother would utter some words in Arabic,

Mỗi lần, bà tôi thốt ra vài từ tiếng Ả Rập,

take a red apple and stab it

lấy một quả táo đỏ và đâm nó

with as many rose thorns

bằng nhiều cái gai hoa hồng

as the number of warts she wanted to remove.

đúng với số mụn cóc bà muốn loại bỏ.

Then one by one, she would

Bà lần lượt

encircle these thorns with dark ink.

nối kết những cái gai với mực tối màu.

A week later, the patient would come back

Một tuần sau đó, bệnh nhân quay trở lại

for a follow-up examination.

để kiểm tra.

Now, I'm aware that I should not be saying such things

Tất nhiên, tôi ý thức rằng mình không nên nói những điều này

in front of an audience of scholars and scientists,

trước mặt các học giả và các nhà khoa học,

but the truth is, of all the people

nhưng sự thực là, trong số tất cả những người

who visited my grandmother for their skin conditions,

tới gặp bà tôi để chữa trị những chứng bệnh da liễu,

I did not see anyone go back

tôi không thấy ai quay trở lại

unhappy or unhealed.

mà lại không vui hay không khỏi bệnh.

I asked her how she did this. Was it the power of praying?

Tôi hỏi bà tại sao bà lại làm được như vậy. Đó có phải là sức mạnh của cầu nguyện hay không?

In response she said, "Yes, praying is effective,

Bà đáp, "Đúng thế, cầu nguyện có công hiệu.

but also beware of the power of circles."

Nhưng hãy để ý đến sức mạnh của các vòng tròn nữa."

From her, I learned, amongst many other things,

Trong số nhiều điều khác tôi đã học được từ bà,

one very precious lesson --

có một bài học rất quý giá.

that if you want to destroy something in this life,

Đó là nếu bạn muốn phá hủy thứ gì đó trong cuộc đời này,

be it an acne, a blemish

dù là một cái mụn trứng cá, một điểm khiếm khuyết

or the human soul,

hay tâm hồn con người

all you need to do is to surround it with thick walls.

tất cả những gì bạn cần làm là vây bọc nó bằng những bức tường dày.

It will dry up inside.

Nó sẽ chết khô trong đó.

Now we all live in some kind of a social and cultural circle.

Tất cả chúng ta đều ở trong một vòng tròn xã hội và văn hóa nào đó.

We all do.

Tất cả chúng ta.

We're born into a certain family, nation, class.

Chúng ta sinh ra trong một gia đình, một quốc gia, tầng lớp nhất định.

But if we have no connection whatsoever

Nhưng nếu chúng ta không có kết nối

with the worlds beyond the one we take for granted,

với những thế giới vượt khỏi nơi chúng ta coi là dĩ nhiên ấy,

then we too run the risk

chúng ta sẽ rơi vào nguy cơ

of drying up inside.

bị chết khô trong vòng tròn đó.

Our imagination might shrink;

Trí tưởng tượng sẽ tan biến.

our hearts might dwindle,

trái tim yếu dần đi,

and our humanness might wither

và tính người sẽ tàn lụi

if we stay for too long

nếu chúng ta ở quá lâu

inside our cultural cocoons.

trong cái kén văn hóa của mình.

Our friends, neighbors, colleagues, family --

Bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp, gia đình --

if all the people in our inner circle resemble us,

nếu tất cả mọi người trong vòng tròn này cũng giống chúng ta,

it means we are surrounded

điều đó có nghĩa chúng ta bị bao vây

with our mirror image.

bởi những hình ảnh phản chiếu của chính mình.

Now one other thing women like my grandma do in Turkey

Một điều nữa mà những người phụ nữ như bà tôi làm ở Thổ Nhĩ Kỳ

is to cover mirrors with velvet

đó là phủ vải nhung lên những tấm gương

or to hang them on the walls with their backs facing out.

hay treo chúng lên tường và quay mặt gương vào trong.

It's an old Eastern tradition

Đó là một truyền thống phương Đông cổ xưa

based on the knowledge that it's not healthy

dựa trên quan niệm rằng dành quá nhiều thời gian

for a human being to spend too much time

nhìn chằm chằm vào hình phản chiếu của bản thân

staring at his own reflection.

là không tốt.

Ironically, [living in] communities of the like-minded

Trớ trêu thay, [sống trong] những cộng đồng có những người giống nhau

is one of the greatest dangers

là một trong những hiểm nguy lớn nhất

of today's globalized world.

của thế giới toàn cầu hóa ngày nay.

And it's happening everywhere,

Điều đó xảy ra ở mọi nơi,

among liberals and conservatives,

giữa phe tự do và bảo thủ,

agnostics and believers, the rich and the poor,

người vô thần và người theo đạo, người giàu và người nghèo,

East and West alike.

phương Đông và phương Tây.

We tend to form clusters

Chúng ta có xu hướng tụ tập thành nhóm

based on similarity,

dựa trên sự tương đồng,

and then we produce stereotypes

và rồi tự tạo ra những định kiến

about other clusters of people.

về những nhóm người khác.

In my opinion, one way of transcending

Theo tôi, có một cách để xuyên qua

these cultural ghettos

những khu ổ chuột văn hóa đó

is through the art of storytelling.

đó là nghệ thuật kể chuyện.

Stories cannot demolish frontiers,

Tuy những câu chuyện không thể phá vỡ những rào cản,

but they can punch holes in our mental walls.

nhưng chúng có thể khoét những lỗ hổng trên bức tường tinh thần của chúng ta

And through those holes, we can get a glimpse of the other,

Qua những cái lỗ đó, chúng ta có được liếc nhìn phía bên kia,

and sometimes even like what we see.

và đôi khi còn thích những gì ta nhìn thấy.

I started writing fiction at the age of eight.

Tôi bắt đầu viết tiểu thuyết từ năm lên tám.

My mother came home one day with a turquoise notebook

Một ngày nọ, mẹ tôi đem về nhà một cuốn vở màu xanh ngọc,

and asked me if I'd be interested in keeping a personal journal.

bà hỏi tôi có thích một quyển nhật kí cá nhân hay không.

In retrospect, I think she was slightly worried

Giờ đây khi nghĩ lại, tôi thấy mẹ mình hơi lo lắng

about my sanity.

không biết con gái mình có bình thường không.

I was constantly telling stories at home, which was good,

Ở nhà, tôi luôn kể chuyện, cái đó là tốt,

except I told this to imaginary friends around me,

ngoại trừ là tôi kể chúng với những đứa bạn tưởng tượng quanh mình

which was not so good.

cái đó thì không tốt lắm.

I was an introverted child,

Tôi là một đứa trẻ nội tâm,

to the point of communicating with colored crayons

tôi nói chuyện với những cây bút chì màu

and apologizing to objects

và xin lỗi đồ vật

when I bumped into them,

khi trót đâm vào chúng,

so my mother thought it might do me good

vì thế mẹ nghĩ sẽ tốt hơn nếu để cho tôi

to write down my day-to-day experiences

viết ra những trải nghiệm và cảm xúc

and emotions.

thường nhật.

What she didn't know was that I thought my life was terribly boring,

Điều bà không biết đó là tôi nghĩ cuộc sống của mình quá tẻ nhạt,

and the last thing I wanted to do

và điều cuối cùng tôi muốn làm

was to write about myself.

đó là viết về bản thân mình.

Instead, I began to write about people other than me

Thay vào đó, tôi bắt đầu viết về những người khác

and things that never really happened.

và những điều thực sự chưa bao giờ xảy ra.

And thus began my life-long passion

Đó là điểm bắt đầu niềm đam mê cả cuộc đời tôi

for writing fiction.

cho việc viết tiểu thuyết.

So from the very beginning, fiction for me

Ngay từ đầu, truyện hư cấu đối với tôi

was less of an autobiographical manifestation

ít giống một hình thức tự truyện

than a transcendental journey

hơn là một một hành trình hóa thân

into other lives, other possibilities.

vào những cuộc đời khác, những khả năng khác.

And please bear with me:

Mong quý vị cố kiên nhẫn:

I'll draw a circle and come back to this point.

tôi sẽ vẽ một vòng tròn, sau đó quay lại điểm xuất phát.

Now one other thing happened around this same time.

Một điều khác nữa cũng xảy ra cùng vào thời điểm đó.

My mother became a diplomat.

Mẹ tôi trở thành một nhà ngoại giao.

So from this small, superstitious,

Từ một khu xóm trung lưu nhỏ bé, mê tín

middle-class neighborhood of my grandmother,

nơi bà tôi sống,

I was zoomed into this

tôi được vào học tại

posh, international school [in Madrid],

ngôi trường quốc tế sang trọng [tại Madrid],

where I was the only Turk.

nơi tôi là người Thổ Nhĩ Kỳ duy nhất.

It was here that I had my first encounter

Đây là nơi tôi chạm trán

with what I call the "representative foreigner."

với khái niệm tôi gọi là "đại sứ nước ngoài."

In our classroom, there were children from all nationalities,

Lũ trẻ trong lớp đều từ tất cả các quốc gia

yet this diversity did not necessarily lead

thế nhưng sự đa dạng đó không nhất thiết dẫn đến

to a cosmopolitan, egalitarian

tính dân chủ quốc tế bình đẳng

classroom democracy.

trong lớp học.

Instead, it generated an atmosphere

Thay vào đó, nó tạo nên một bầu không khí

in which each child was seen --

mà trong đó mỗi đứa trẻ được nhìn nhận --

not as an individual on his own,

không phải như một cá nhân,

but as the representative of something larger.

mà là đại diện cho một điều gì đó lớn hơn.

We were like a miniature United Nations, which was fun,

Chúng tôi như một Liên Hợp Quốc thu nhỏ, một điều khá vui,

except whenever something negative,

ngoại trừ việc mỗi khi có điều gì đó tồi tệ

with regards to a nation

có liên quan tới một quốc gia

or a religion, took place.

hay một tôn giáo nào đó.

The child who represented it was mocked,

Đứa trẻ đại diện cho vùng đó bị chỉ trích,

ridiculed and bullied endlessly.

trêu ghẹo, và bắt nạt không ngớt.

And I should know, because during the time I attended that school,

Tôi biết rõ, bởi trong khoảng thời gian tôi học ở trường đó,

a military takeover happened in my country,

một cuộc tiếp quản quân sự xảy ra ở đất nước tôi,

a gunman of my nationality nearly killed the Pope,

một tay súng mang quốc tịch nước tôi gần như giết chết Giáo Hoàng,

and Turkey got zero points in [the] Eurovision Song Contest.

và Thổ Nhĩ Kỳ bị không điểm trong Cuộc Thi Hát Eurovision.

(Laughter)

(Cười)

I skipped school often and dreamed of becoming a sailor

Tôi thường xuyên trốn học, và mơ mộng trở thành một thủy thủ

during those days.

trong suốt những ngày đó.

I also had my first taste

Tôi cũng đã được nếm trải cảm giác

of cultural stereotypes there.

những định kiến văn hóa nơi đây.

The other children asked me about the movie

Những đứa trẻ khác hỏi tôi về bộ phim tôi chưa từng xem,

"Midnight Express," which I had not seen;

có tên "Con tàu tốc hành lúc nửa đêm";

they inquired how many cigarettes a day I smoked,

họ muốn biết một ngày tôi hút bao nhiêu điếu thuốc lá,

because they thought all Turks were heavy smokers,

bởi họ tường tất cả người Thổ Nhĩ Kì đều là những tay hút thuốc hạng nặng,

and they wondered at what age

và họ còn hỏi tôi bắt đầu đội khăn

I would start covering my hair.

từ khi mấy tuổi.

I came to learn that these were

Tôi hiểu rằng

the three main stereotypes about my country:

ba định kiến chính về đất nước mình đó là:

politics, cigarettes

chính trị, thuốc lá,

and the veil.

và mạng che mặt.

After Spain, we went to Jordan, Germany

Sau Tây Ban Nha, chúng tôi tới Jordan, Đức,

and Ankara again.

và quay về Ankara.

Everywhere I went, I felt like

Mỗi khi di chuyển như vậy, tôi thấy như

my imagination was the only suitcase

chiếc va li duy nhất tôi mang theo

I could take with me.

đó là trí tưởng tượng của mình.

Stories gave me a sense of center,

Những câu chuyện khiến tôi có cảm giác ở trung tâm,

continuity and coherence,

tiếp nối, và gắn kết,

the three big Cs that I otherwise lacked.

ba điều mà tôi thiếu.

In my mid-twenties, I moved to Istanbul,

Vào giữa tuổi hai mươi, tôi chuyển tới Istanbul,

the city I adore.

thành phố ưa thích của tôi.

I lived in a very vibrant, diverse neighborhood

Tôi sống trong một khu xóm sôi động, đa dạng,

where I wrote several of my novels.

nơi tôi đã viết vài quyển tiểu thuyết.

I was in Istanbul when the earthquake hit

Tôi ở Istanbul khi có trận động đất kinh hoàng

in 1999.

vào năm 1999.

When I ran out of the building at three in the morning,

Khi chạy ra khỏi tòa nhà vào lúc ba giờ sáng,

I saw something that stopped me in my tracks.

có một điều đã dừng chân tôi lại trên đường.

There was the local grocer there --

Đó là một người bán hàng tạp hóa địa phương --

a grumpy, old man who didn't sell alcohol

một người đàn ông đứng tuổi, gắt gỏng, không bán rượu,

and didn't speak to marginals.

và không nói chuyện với những người lân cận.

He was sitting next to a transvestite

Ông ngồi cạnh một người phu nữ mặc quần áo đàn ông

with a long black wig

đội bộ tóc giả dài màu đen

and mascara running down her cheeks.

mascara chảy dọc đến cằm cô ấy.

I watched the man open a pack of cigarettes

Tôi thấy ông ta mở bao thuốc lá

with trembling hands

tay run rẩy

and offer one to her,

mời cô ấy một điếu,

and that is the image of the night of the earthquake

và đó là ấn tượng của tôi trong cái đêm xảy ra động đất

in my mind today --

cho đến ngày nay --

a conservative grocer and a crying transvestite

một người bán tạp hóa bảo thủ và một người chuyển giới đang khóc

smoking together on the sidewalk.

họ cùng hút thuốc trên vỉa hè.

In the face of death and destruction,

Ở bề mặt của cái chết và sự phá hủy,

our mundane differences evaporated,

những khác biệt tầm thường của chúng ta tan biến,

and we all became one

chúng ta trở thành một

even if for a few hours.

ngay cả là chỉ trong vòng vài giờ đồng hồ.

But I've always believed that stories, too, have a similar effect on us.

Nhưng tôi cũng luôn tin rằng những câu chuyện như vậy cũng có ảnh hưởng tương tự tới chúng ta.

I'm not saying that fiction has the magnitude of an earthquake,

Tôi không định nói rằng truyện hư cấu có tầm ảnh hưởng như trận động đất

but when we are reading a good novel,

nhưng khi chúng ta đọc một cuốn tiểu thuyết hay,

we leave our small, cozy apartments behind,

chúng ta dường như bỏ lại khu căn hộ nhỏ và ấm áp của mình

go out into the night alone

đi ra ngoài trời đêm một mình

and start getting to know people we had never met before

và bắt đầu biết những người trước đây chưa bao giờ gặp

and perhaps had even been biased against.

và có lẽ cả những người ta từng có định kiến trước đó.

Shortly after, I went

Không lâu sau đó, tôi theo học

to a women's college in Boston, then Michigan.

tại một trường nữ sinh ở Boson, và rồi Michigan.

I experienced this, not so much as a geographical shift,

Trải nghiệm này đối với tôi không hẳn là một thay đổi về địa lý

as a linguistic one.

mà là thay đổi về ngôn ngữ.

I started writing fiction in English.

Tôi bắt đầu viết truyện hư cấu bằng tiếng Anh.

I'm not an immigrant, refugee or exile --

Tôi không phải là dân di cư, tị nạn, hay người đi tha hương --

they ask me why I do this --

họ hỏi tại sao tôi lại làm như vậy --

but the commute between languages

nhưng sự giao lưu giữa những ngôn ngữ

gives me the chance to recreate myself.

khiến tôi có cơ hội được tạo dựng lại bản thân mình.

I love writing in Turkish,

Tôi thích viết bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ,

which to me is very poetic and very emotional,

nó rất nên thơ và tràn đầy xúc cảm,

and I love writing in English, which to me

và tôi cũng thích viết bằng tiếng Anh, thứ ngôn ngữ

is very mathematical and cerebral.

khoa học và phổ biến.

So I feel connected to each language in a different way.

Tôi kết nối mỗi ngôn ngữ lại theo một cách khác nhau.

For me, like millions of other people

Đối với tôi, và như hàng triệu người khác

around the world today,

trên thế giới ngày nay,

English is an acquired language.

tiếng Anh là ngôn ngữ bắt buộc.

When you're a latecomer to a language,

Khi bạn là người đến muộn đối với một ngôn ngữ,

what happens is you live there

những gì xảy ra là bạn sống tại đây

with a continuous

với một sự thất vọng

and perpetual frustration.

không bao giờ dứt.

As latecomers, we always want to say more, you know,

Là những người đến sau, chúng tôi luôn muốn nói nhiều hơn, bạn biết đấy,

crack better jokes, say better things,

pha trò nhiều hơn, nói nhiều điều tốt hơn,

but we end up saying less

nhưng cuối cùng lại nói ít hơn thế

because there's a gap between the mind and the tongue.

bởi có khoảng cách giữa trí óc và lưỡi.

And that gap is very intimidating.

Khoảng cách đó thật là đáng sợ.

But if we manage not to be frightened by it,

Nhưng nếu chúng tôi cố gắng không hoảng sợ,

it's also stimulating.

thì nó lại kích thích.

And this is what I discovered in Boston --

Đó là điều tôi khám phá được khi ở Boston --

that frustration was very stimulating.

sự thất vọng đó rất kích thích.

At this stage, my grandmother,

Ở điểm này, bà tôi,

who had been watching the course of my life

người đã dõi theo cuộc đời tôi

with increasing anxiety,

với sự những lo lắng tăng dần,

started to include in her daily prayers

bắt đầu thêm vào những lời cầu nguyện hàng ngày của bà

that I urgently get married

rằng tôi phải mau chóng kết hôn

so that I could settle down once and for all.

để có thể sống ổn định tại một nơi.

And because God loves her, I did get married.

Và bởi Chúa thương bà, tôi đã kết hôn.

(Laughter)

(Cười)

But instead of settling down,

Nhưng thay vì việc ổn định,

I went to Arizona.

tôi lại tới Arizona.

And since my husband is in Istanbul,

Và bởi chồng tôi sống tại Istanbul,

I started commuting between Arizona and Istanbul --

tôi bắt đầu đi đi lại lại giữa Arizona và Istanbul --

the two places on the surface of earth

hai địa điểm trên bề mặt Trái Đất

that couldn't be more different.

không thể khác biệt hơn.

I guess one part of me has always been a nomad,

Tôi đoán một phần bản thân mình đã luôn là một người du mục,

physically and spiritually.

cả về thể chất và tinh thần.

Stories accompany me,

Những câu chuyện đồng hành cùng với tôi,

keeping my pieces and memories together,

giữ tôi và kỉ niệm gắn kết với nhau

like an existential glue.

như một chất keo cho sự tồn tại.

Yet as much as I love stories,

Nhưng dù tôi yêu các câu chuyện,

recently, I've also begun to think

gần đây, tôi cũng đã bắt đầu nghĩ rằng

that they lose their magic

chúng đánh mất sự kì diệu

if and when a story is seen as more than a story.

và khi một câu chuyện được nhìn như hơn một câu chuyện

And this is a subject that I would love

Đó là chủ đề mà tôi muốn

to think about together.

cùng quý vị nghĩ đến.

When my first novel written in English came out in America,

Khi cuốn tiểu thuyết đầu tiên của tôi phát hành tại Mỹ,

I heard an interesting remark from a literary critic.

tôi nghe được một nhận xét thú vị từ một nhà phê bình văn học.

"I liked your book," he said, "but I wish you had written it differently."

"Tôi thích cuốn sách của cô," ông nói, "nhưng tôi ước cô có thể viết nó khác đi."

(Laughter)

(Tiếng cười)

I asked him what he meant by that.

Tôi hỏi ông ấy rằng câu nói ấy có ý gì.

He said, "Well, look at it. There's so many

Ông nói, "Hãy nhìn này. Trong này có quá nhiều

Spanish, American, Hispanic characters in it,

nhân vật Tây Ban Nha, Mỹ, người gốc Tây Ban Nha,

but there's only one Turkish character and it's a man."

nhưng lại chỉ có một nhân vật người Thổ Nhĩ Kì, và đó lại là một người đàn ông."

Now the novel took place on a university campus in Boston,

Cuốn tiểu thuyết diễn ra tại khuôn viên một trường đại học ở Boston,

so to me, it was normal

nên đối với tôi, có nhiều nhân vật nước ngoài hơn

that there be more international characters in it

người Thổ Nhĩ Kì là điều

than Turkish characters,

bình thường,

but I understood what my critic was looking for.

nhưng tôi hiểu nhà phê bình đang tìm kiếm điều gì.

And I also understood that I

Tôi cũng hiểu rằng mình

would keep disappointing him.

sẽ tiếp tục khiến ông thất vọng.

He wanted to see the manifestation of my identity.

Ông muốn thấy hóa thân của bản sắc của tôi

He was looking for a Turkish woman in the book

Ông tìm kiếm một người phụ nữ Thổ Nhĩ Kì ở cuốn sách này

because I happened to be one.

bởi tôi là một người như thế

We often talk about how stories change the world,

Chúng ta hay nói về cách những câu chuyện thay đổi thế giới,

but we should also see how the world of identity politics

nhưng chúng tôi cũng nên nhìn xem thế giới của rào cản bản sắc

affects the way stories

ảnh hướng đến việc lưu truyền

are being circulated,

đọc, và cảm nhận

read and reviewed.

các câu chuyện.

Many authors feel this pressure,

Rất nhiều tác giả cảm thấy đây là áp lực,

but non-Western authors feel it more heavily.

nhưng những tác giả không phải là người phương Tây cảm nhận được điều này rõ hơn.

If you're a woman writer from the Muslim world, like me,

Nếu bạn là một nữ nhà văn đến từ thế giới Hồi giáo, giống như tôi,

then you are expected to write

người ta sẽ hy vọng bạn sẽ viết

the stories of Muslim women

về những phụ nữ Hồi giáo

and, preferably, the unhappy stories

và, hơn thế nữa, những câu chuyện bất hạnh

of unhappy Muslim women.

về những người phụ nữ Hồi giáo bất hạnh.

You're expected to write

Người ta sẽ mong bạn viết

informative, poignant and characteristic stories

về những câu chuyện nhiều thông tin, sân sắc, và đặc trưng,

and leave the experimental and avant-garde

để lại những thử nghiệm và tiên phong

to your Western colleagues.

cho đồng nghiệp phương Tây của mình.

What I experienced as a child in that school in Madrid

Những gì tôi trải nghiệm hồi còn là một đứa trẻ trong trường học đó ở Madrid

is happening in the literary world today.

đang diễn ra trong thế giới văn học ngày nay.

Writers are not seen

Nhà văn không được nhìn nhận

as creative individuals on their own,

như những cá nhân sáng tạo,

but as the representatives

mà họ như những đại sứ

of their respective cultures:

cho nền văn hóa của chính họ:

a few authors from China, a few from Turkey,

một số tác giả từ Trung Quốc, một số từ Thổ Nhĩ Kì,

a few from Nigeria.

một số khấc từ Nigeria.

We're all thought to have something very distinctive,

Chúng ta đều có những điểm rất khác biệt,

if not peculiar.

có khi còn kỳ dị.

The writer and commuter James Baldwin

Nhà văn và người đi làm James Baldwin

gave an interview in 1984

tham gia một buổi phỏng vấn vào năm 1984

in which he was repeatedly asked about his homosexuality.

trong đó ông liên tục được hỏi về việc ông bị đồng tính.

When the interviewer tried to pigeonhole him

Khi phóng viên cố phân loại ông

as a gay writer,

như một nhà văn bị đồng tính,

Baldwin stopped and said,

Baldwin ngừng lại và nói,

"But don't you see? There's nothing in me

"Anh không thấy ư? Chẳng có thứ gì tôi có

that is not in everybody else,

mà những người khác lại không có,

and nothing in everybody else

và không thứ gì mọi người khác có

that is not in me."

mà tôi không có."

When identity politics tries to put labels on us,

Khi rào cản bản sắc cố gắng phân biệt chúng ta,

it is our freedom of imagination that is in danger.

đó là lúc sự tự do tưởng tượng của chúng ta gặp nguy hiểm.

There's a fuzzy category called

Có một thể loại văn học không rõ ràng gọi là

multicultural literature

văn học đa văn hóa

in which all authors from outside the Western world

trong đó tất cả các tác giả không phải từ phương Tây

are lumped together.

bị gộp lại với nhau.

I never forget my first multicultural reading,

Tôi không thể quên bài đọc đa văn hóa đầu tiên của mình,

in Harvard Square about 10 years ago.

ở Harvard Square mười năm trước.

We were three writers, one from the Philippines,

Chúng tôi là ba nhà văn, một người tới từ Philipppine,

one Turkish and one Indonesian --

một người Thổ Nhĩ Kì và một người Indonesia --

like a joke, you know.

bạn biết đấy, nghe như chuyện đùa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And the reason why we were brought together

Và lí do tại sao chúng tôi lại tụ hợp với nhau

was not because we shared an artistic style

không phải bởi chúng tôi có cùng một phong cách viết

or a literary taste.

hay một gu văn học giống nhau

It was only because of our passports.

mà chỉ bởi vì hộ chiếu của chúng tôi.

Multicultural writers are expected to tell real stories,

Người ta nghĩ những nhà văn đa văn hóa sẽ kể những câu chuyện có thật,

not so much the imaginary.

chứ không phải là tưởng tượng.

A function is attributed to fiction.

Một chức năng được thêm vào truyện hư cấu

In this way, not only the writers themselves,

Bằng cách này, không chỉ riêng những nhà văn,

but also their fictional characters

mà cả nhân vật hư cấu của họ

become the representatives of something larger.

cũng trở thành những đại diện cho một thứ gì đó lớn hơn.

But I must quickly add

Nhưng tôi phải nói thêm rằng

that this tendency to see a story

xu hướng nhìn nhận một câu chuyện

as more than a story

ngoài tầm một câu chuyện này

does not solely come from the West.

không chỉ diễn ra ở phương Tây.

It comes from everywhere.

Nó bắt nguồn từ mọi nơi.

And I experienced this firsthand

Lần đầu tiên tôi trải nghiệm điều này

when I was put on trial in 2005

là khi tôi đi hầu tòa năm 2005

for the words my fictional characters uttered in a novel.

bởi những lời mà nhân vật hư cấu của tôi nói trong một cuốn tiểu thuyết.

I had intended to write

Tôi đã định viết

a constructive, multi-layered novel

một cuốn tiểu thuyết có tính xây dựng, nhiều tầng nghĩa

about an Armenian and a Turkish family

về một người Armenia và một gia đình Thổ Nhĩ Kì

through the eyes of women.

qua con mắt của phụ nữ.

My micro story became a macro issue

Nhưng câu chuyện nhỏ của tôi trở thành vấn đề lớn

when I was prosecuted.

khi tôi bị truy tố.

Some people criticized, others praised me

Một số người chỉ trích tôi, một số khác lại ủng hộ tôi

for writing about the Turkish-Armenian conflict.

khi viết về xung đột giữa Thổ Nhĩ Kì và Armenia

But there were times when I wanted to remind both sides

Nhưng có lúc tôi chỉ muốn nhắc nhở cả hai phía rằng

that this was fiction.

đó chỉ là một câu chuyện hư cấu.

It was just a story.

Chỉ là một câu chuyện.

And when I say, "just a story,"

Và khi tôi nói, "đó chỉ là một câu chuyện,"

I'm not trying to belittle my work.

Tôi không phải muốn hạ thấp tác phẩm của mình.

I want to love and celebrate fiction

Tôi muốn yêu và tôn vinh tiểu thuyết hư cấu

for what it is,

bởi chính bản thân nó,

not as a means to an end.

chứ không phải như một công cụ cho một mục đích nào đó.

Writers are entitled to their political opinions,

Nhà văn bị gắn với chính kiến của chính họ

and there are good political novels out there,

và đã có những cuốn tiểu thuyết chính trị khá hay,

but the language of fiction

nhưng ngôn ngữ hư cấu

is not the language of daily politics.

không phải là ngôn ngữ của chính kiến hàng ngày.

Chekhov said,

Chekhov từng nói,

"The solution to a problem

"Giải pháp cho một vấn đề

and the correct way of posing the question

và cách đặt câu hỏi một cách đúng đắn

are two completely separate things.

là hai điều hoàn toàn khác nhau.

And only the latter is an artist's responsibility."

Chỉ có điều sau là trách nghiệm của một nghệ sỹ."

Identity politics divides us. Fiction connects.

Rào cản bản sắc chia cắt chung ta. Còn truyện hư cấu lại kết nối chúng ta lại.

One is interested in sweeping generalizations.

Rào cản bản sắc thích tạo ra khái quát hóa

The other, in nuances.

Còn truyện hư cấu tạo ra những khác biệt tinh tế

One draws boundaries.

Một thứ tạo ra các ranh giới.

The other recognizes no frontiers.

Thứ kia không nhận ra một rào cản nào.

Identity politics is made of solid bricks.

Rào cản bản sắc được dựng lên bởi những viên gạch cứng.

Fiction is flowing water.

Ngược lại, truyện hư cấu là dòng nước chảy.

In the Ottoman times, there were itinerant storytellers called "meddah."

Dưới thời vua Ottoman, đã có những người kể chuyện đi rong được gọi là "meddah."

They would go to coffee houses,

Họ tới những quán cà phê,

where they would tell a story in front of an audience,

nơi họ kể chuyện trước đám đông,

often improvising.

thường là ngẫu hứng.

With each new person in the story,

Với mỗi người trong câu chuyện,

the meddah would change his voice,

meddah sẽ thay đổi giọng,

impersonating that character.

dựng nên nhân vật đó.

Everybody could go and listen, you know --

Tất cả mọi người đều có thể tới và nghe kể chuyện --

ordinary people, even the sultan, Muslims and non-Muslims.

những người bình thường, và ngay cả hoàng đế Thổ Nhĩ Kì, những người Đạo hồi và người không theo đạo Hồi.

Stories cut across all boundaries,

Những câu chuyện vượt khỏi mọi ranh giới,

like "The Tales of Nasreddin Hodja,"

như "Những chuyện kể của Nasreddin Hodja,"

which were very popular throughout the Middle East,

một câu chuyện khá phổ biến ở khu vực Trung Đông,

North Africa, the Balkans and Asia.

Bắc Phi, khu vực Balkan, và Châu Á.

Today, stories continue

Ngày nay, những câu chuyện tiếp tục

to transcend borders.

phá vỡ những rào cản.

When Palestinian and Israeli politicians talk,

Khi những nhà chính trị người Palestin và Israeli nói chuyện,

they usually don't listen to each other,

họ thường không lắng nghe lẫn nhau,

but a Palestinian reader

nhưng một độc giả người Palestin

still reads a novel by a Jewish author,

sẽ vẫn đọc tiểu thuyết được viết bởi một tác giả Do Thái,

and vice versa, connecting and empathizing

và ngược lại, kết nối và đồng cảm

with the narrator.

với người kể chuyện.

Literature has to take us beyond.

Văn học phải làm được điều đó.

If it cannot take us there,

Nếu nó không dẫn chúng ta đến điều đó,

it is not good literature.

thì đó không phải là văn học thực sự.

Books have saved the introverted,

Sách cứu giúp cái đứa trẻ nội tâm,

timid child that I was -- that I once was.

nhút nhát trong tôi -- tôi đã từng như vậy..

But I'm also aware of the danger

Nhưng tôi cũng ý thức được đến hiểm nguy

of fetishizing them.

của việc tôn thờ chúng.

When the poet and mystic, Rumi,

Khi nhà thơ và nhà thần bí học, Rumi,

met his spiritual companion, Shams of Tabriz,

gặp bạn đồng hành tinh thần của mình, Shams của Tabriz,

one of the first things the latter did

một trong những điều đầu tiên người sau làm

was to toss Rumi's books into water

đó là xé tan sách của Rumi bỏ xuống nước

and watch the letters dissolve.

và nhìn chữ hòa vào nước.

The Sufis say, "Knowledge that takes you not beyond yourself

Người Sufis từng nói, "Kiến thức không khiến bạn đi xa hơn bản thân mình

is far worse than ignorance."

thì còn tệ hơn nhiều sự bỏ mặc."

The problem with today's cultural ghettos

Vấn đề với những ổ chuột văn hóa hiện nay

is not lack of knowledge --

không phải là sự thiếu kiến thức --

we know a lot about each other, or so we think --

chúng ta biết rõ về nhau, hay chúng ta nghĩ là như vậy --

but knowledge that takes us not beyond ourselves:

nhưng kiến thức mà không dẫn chúng ta ra khỏi bản thân mình:

it makes us elitist,

nó khiến chúng ta trở nên trịch thượng,

distant and disconnected.

xa cách và tách biệt.

There's a metaphor which I love:

Có một phép ẩn dụ tôi tâm đắc:

living like a drawing compass.

sống là như một compa vẽ.

As you know, one leg of the compass is static, rooted in a place.

Như bạn biết đấy, một chân com-pa đứng yên một chỗ.

Meanwhile, the other leg

Trong khi đó, chân còn lại

draws a wide circle, constantly moving.

vẽ một vòng tròn lớn, luôn chuyển động.

Like that, my fiction as well.

Truyện hư cấu của tôi cũng như vậy.

One part of it is rooted in Istanbul,

Một phần của tôi cố định tại Istanbul,

with strong Turkish roots,

với gốc Thổ Nhĩ Kỳ rõ rệt,

but the other part travels the world,

phần còn lại đi vòng quanh thế giới,

connecting to different cultures.

kết nối các nền văn hóa khác nhau.

In that sense, I like to think of my fiction

Bằng nghĩa này, tôi muốn nghĩ về câu chuyện hư cấu của mình

as both local and universal,

như một câu chuyện địa phương và cả câu chuyện thế giới,

both from here and everywhere.

từ đây và từ khắp mọi nơi.

Now those of you who have been to Istanbul

Những người trong số quý vị mà đã từng đến Istanbul

have probably seen Topkapi Palace,

có lẽ đã từng thấy Cung điện Topkapi,

which was the residence of Ottoman sultans

nơi ở của vua Ottoman,

for more than 400 years.

trong khoảng hơn 400 năm.

In the palace, just outside the quarters

Trong cung điện đó, ngay ngoài khu ở

of the favorite concubines,

của các phi tần được sủng ái,

there's an area called The Gathering Place of the Djinn.

có một nơi được gọi là Nơi tụ tập của Djinn.

It's between buildings.

Nó nằm giữa các toà nhà.

I'm intrigued by this concept.

Tôi bị thu hút bởi ý tưởng này.

We usually distrust those areas

Thường thì chúng ta không tin vào những khu vực

that fall in between things.

mà lọt thỏm giữa những thứ khác như thế này.

We see them as the domain

Chúng ta coi chúng như nơi

of supernatural creatures like the djinn,

của những sinh vật siêu nhiên như djinn,

who are made of smokeless fire

những người được làm từ lửa không khói

and are the symbol of elusiveness.

và là biểu tượng cho sự khó nắm bắt.

But my point is perhaps

Nhưng ý tôi là có lẽ

that elusive space

cái không gian vô hình đó

is what writers and artists need most.

là những gì mà nhà văn và nghệ sĩ cần nhất.

When I write fiction

Khi tôi viết truyện hư cấu

I cherish elusiveness and changeability.

Tôi trân trọng sự khó nắm bắt và khả năng thay đổi.

I like not knowing what will happen 10 pages later.

Tôi thấy thích khi không biết điều gì sẽ xảy ra ở 10 trang tiếp theo.

I like it when my characters surprise me.

Tôi thấy vui khi các nhân vật của mình làm tôi ngạc nhiên.

I might write about

Tôi có khi sẽ viết về

a Muslim woman in one novel,

một người phụ nữ Hồi giáo trong một cuốn tiểu thuyết,

and perhaps it will be a very happy story,

và có thể sẽ là một câu chuyện vui,

and in my next book, I might write

và trong cuốn sách sắp tới, tôi có thể viết viết

about a handsome, gay professor in Norway.

về chàng đồng tính, đẹp trai từ Na Uy.

As long as it comes from our hearts,

Miễn là nó bắt nguồn từ trái tim của chúng ta,

we can write about anything and everything.

chúng ta có thể viết về bất cứ điều gì và tất cả mọi thứ.

Audre Lorde once said,

Audre Lorde đã từng nói,

"The white fathers taught us to say,

"Nhưng người cha da trắng đã dạy chúng ta nói câu,

'I think, therefore I am.'"

'Tôi tư duy, tôi tồn tại.' "

She suggested, "I feel, therefore I am free."

Cô ấy gợi ý, "Tôi cảm nhận, tôi tự do."

I think it was a wonderful paradigm shift.

Tôi nghĩ đó là một sự thay đổi tư duy tuyệt vời.

And yet, why is it that,

Thế nhưng, tại sao

in creative writing courses today,

trong các khóa học viết sáng tạo ngày nay,

the very first thing we teach students is

điều đầu tiên chúng ta dạy cho học sinh của mình là

"write what you know"?

viết những gì bạn biết"?

Perhaps that's not the right way to start at all.

Có lẽ đó không phải là con đường đúng để xuất phát.

Imaginative literature is not necessarily about

Văn học tưởng tương không nhất thiết phải là

writing who we are or what we know

viết về chúng ta hay những gì chúng ta biết

or what our identity is about.

hay bản sắc của chúng ta.

We should teach young people and ourselves

Chúng ta nên dạy giới trẻ và cả bản thân mình

to expand our hearts

mở rộng trái tim

and write what we can feel.

và viết về những điều chúng ta có thể cảm nhận được.

We should get out of our cultural ghetto

Chúng ta nên vứt bỏ ổ chuột văn hóa của mình

and go visit the next one and the next.

và ghé thăm khu vực cạnh đó, cạnh đó nữa.

In the end, stories move like whirling dervishes,

Cuối cùng, những câu chuyện chuyển động như những vòng xoáy,

drawing circles beyond circles.

vẽ nên những vòng tròn bao bọc lẫn nhau.

They connect all humanity,

Chúng kết nối lòng nhân đạo,

regardless of identity politics,

vượt khỏi rào cản bản sắc,

and that is the good news.

và đó là một tin tốt.

And I would like to finish with an old Sufi poem:

Tôi muốn kết thúc bằng một bài thơ Sufi cổ:

"Come, let us be friends for once;

"Nào, hãy đề chúng ta là bạn bè một lần;

let us make life easy on us;

hãy để chúng ta làm cho cuộc sống trở nên dễ dàng;

let us be lovers and loved ones;

hãy để chúng ta trở thành người yêu và người được yêu;

the earth shall be left to no one."

sẽ không ai bị bỏ lại trên Trái Đất nữa."

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)