The politics of fiction | Elif Shafak

Translator: Gulchin Taghiyeva Reviewer: Kanan Karimzada

I'm a storyteller.

Mən yazıçıyam.

That's what I do in life -- telling stories,

hekayə söyləmək və roman yazmaq

writing novels --

mənim işimdir.

and today I would like to tell you a few stories

Bugün sizə hekayə yazmaq sənəti haqda

about the art of storytelling

biraz danışmaq istəyirəm,

and also some supernatural creatures

və cin adlandırılan fövqəltəbii varlıqlar

called the djinni.

haqda da bir az danışacam.

But before I go there, please allow me to share with you

Ancaq bunlara başlamazdan əvvəl icazə verin öz şəxsi

glimpses of my personal story.

hekayəmi qısaca danışım.

I will do so with the help of words, of course,

Təbii olaraq sözlərdən istifadə edəcəm, bir də

but also a geometrical shape, the circle,

həndəsi fiqur--dairədən.

so throughout my talk,

Nitqimi dinləyərkən bir neçə

you will come across several circles.

dairəyə rast gələcəksiniz.

I was born in Strasbourg, France

Strasburqda, Fransada türk

to Turkish parents.

ailəsində doğulmuşam.

Shortly after, my parents got separated,

Bu hadisədən az sonra valideyinlərim boşanır

and I came to Turkey with my mom.

və mən anamla bərabər Türkiyyəyə gəlmişəm.

From then on, I was raised

Həmin vaxtdan tək ananın

as a single child by a single mother.

himayəsində tək uşaq olaraq böyüdülmüşəm.

Now in the early 1970s, in Ankara,

1970-ci illərdə Ankarada vəziyyət

that was a bit unusual.

bir az qəribə idi.

Our neighborhood was full of large families,

Qonşuluğumuzdakı ailələrin çoxu

where fathers were the heads of households,

atanın ailə başçısı olduğu geniş ailələr idi.

so I grew up seeing my mother as a divorcee

Patriarxal mühitdə tək boşanmış qadın olan

in a patriarchal environment.

anamın yanında böyüdüm.

In fact, I grew up observing

Əslində 2 qrupa aid qadınların

two different kinds of womanhood.

əhatəsinda böyüdüm.

On the one hand was my mother,

Bir tərəfdə savadlı, dünyəvi, müasir,

a well-educated, secular, modern, westernized, Turkish woman.

avropalılaşmış Türk qadını - anam idi.

On the other hand was my grandmother,

Digər tərəfdə isə həmişə qayğıma qalan,

who also took care of me

dindar, daha az savadlı,

and was more spiritual, less educated

daha az rasional nənəm

and definitely less rational.

dururdu.

This was a woman who read coffee grounds to see the future

Nənəm, qəhvə fincanındakı qəhvə qalığına ilə fala baxar,

and melted lead into mysterious shapes

şeytan gözünü dəf etmək üçün qurşunu müxtəlif cürə

to fend off the evil eye.

əridərdi.

Many people visited my grandmother,

Üzlərində dərin sızanaqlar , əllərində

people with severe acne on their faces

ziyili olan insanlar nənəmi

or warts on their hands.

ziyarətə gələrdilər.

Each time, my grandmother would utter some words in Arabic,

Hər dəfə nənəm ərəbcə nəysə pıçıldayar,

take a red apple and stab it

əlindəki qırmızı almaya

with as many rose thorns

ziyillərin sayı qədər

as the number of warts she wanted to remove.

qızılgül tikanları batırardı.

Then one by one, she would

Ardından bir-bir tikanları

encircle these thorns with dark ink.

mürəkkəblə əhatə edərdi.

A week later, the patient would come back

Bir həftə sonra xəstə axırıncı

for a follow-up examination.

müayinə üçün gələrdi.

Now, I'm aware that I should not be saying such things

Bilirəm ki bu qədər elm xadimi və savadlı insanın qarşısında

in front of an audience of scholars and scientists,

bunları danışmaq qəribə səslənə bilər, ancaq

but the truth is, of all the people

nənəmin yanına müxtəlif dəri xastəliklərinin

who visited my grandmother for their skin conditions,

müalicəsi üçün gələn insanların heç birinin

I did not see anyone go back

narazı və ya sağalmamış qayıtdığını

unhappy or unhealed.

görməmişəm.

I asked her how she did this. Was it the power of praying?

Nənəmdən necə etdiyini soruşdum. Bu duanın gücü idi?

In response she said, "Yes, praying is effective,

O, " Əlbəttə, duaların xeyri var,

but also beware of the power of circles."

ancaq əsas dairələrin gücüdür." deyə cavab vermişdi.

From her, I learned, amongst many other things,

Ondan öyrəndiklərimin içində, bir çox

one very precious lesson --

vacib dərs var.

that if you want to destroy something in this life,

Əgər həyatda nəyisə yox etmək istəyirsənsə,

be it an acne, a blemish

istər sızanaq olsun, istər ləkə

or the human soul,

və ya insanın ruhu,

all you need to do is to surround it with thick walls.

onu qalın divarlarla dövrəyə almaq lazımdır.

It will dry up inside.

İçəridə quruyub qalacaqdır.

Now we all live in some kind of a social and cultural circle.

Bizim hər birimiz indi sosial və mədəni dairələrin daxilindəyik.

We all do.

Hamımız onun içindəyik.

We're born into a certain family, nation, class.

Hamımız müəyyən bir ailəyə, xalqa, sinfə məxsus olaraq doğuluruq.

But if we have no connection whatsoever

Ancaq məxsus olduğumuz dünyadan kənar bir dünta ilə

with the worlds beyond the one we take for granted,

əlaqə yarada bilməyəndə, uzaq olanda

then we too run the risk

içdən-içə qurumaq

of drying up inside.

riski ilə üzləşirik.

Our imagination might shrink;

Təxəyyül gücümüz azala bilər.

our hearts might dwindle,

Ürəyimiz süstləşir.

and our humanness might wither

Olduğumuz mühitin içində çox uzun

if we stay for too long

qaldıqda insanlıq hissimizi

inside our cultural cocoons.

itirə bilirik.

Our friends, neighbors, colleagues, family --

Dostlarımız, qonşularımız, iş yoldaşlarımız,

if all the people in our inner circle resemble us,

ailəmizin daxil olduğu dairəmiz bizi əks etdirirsə və çox oxşarıqsa,

it means we are surrounded

özümüz öz əksimizlə əhatə olunmuşuq

with our mirror image.

deməkdir.

Now one other thing women like my grandma do in Turkey

Türkiyədə nənəm kimi qadınlar belə bir şey edirlər,

is to cover mirrors with velvet

onlar güzgünün üstünü məxmər parça ilə örtür,

or to hang them on the walls with their backs facing out.

ya da güzgünün üzünü əksinə- divara tərəf çevirirlər.

It's an old Eastern tradition

Bu Şərqə mövcud olan

based on the knowledge that it's not healthy

inancdan irəli gəlir.

for a human being to spend too much time

Bir insanın xeyli müddət öz görüntüsünə-əksinə baxması

staring at his own reflection.

sağlam deyildir.

Ironically, [living in] communities of the like-minded

Qəribə olsa da, oxşar fikirləri paylaşan icmalarda yaşamaq

is one of the greatest dangers

qloballaşan dünyamızın ən böyük

of today's globalized world.

təhlükələrindən biridir.

And it's happening everywhere,

Və bu hər yer yerdə baş verir,

among liberals and conservatives,

liberallar və mühavizəkarlar arasında,

agnostics and believers, the rich and the poor,

aqnostik və inanclılar, varlılar və kasıblar,

East and West alike.

Şərq və Qərbdə də.

We tend to form clusters

Oxşarlıqlar və bənzərliklər əsasında

based on similarity,

qruplar formalaşdırırıq,

and then we produce stereotypes

və başqaları haqqında stereotiplər

about other clusters of people.

yaradırıq.

In my opinion, one way of transcending

Mənim fikirmcə, yazıçılıq sənəti

these cultural ghettos

bu mədəni gettoların aşılmasında

is through the art of storytelling.

əsas yol ola bilər.

Stories cannot demolish frontiers,

Hekayələr sərhədləri dağıda bilməsə də

but they can punch holes in our mental walls.

zehnimizdəki səddlərdə dəliklər aça bilər.

And through those holes, we can get a glimpse of the other,

Bu dəliklərdən baxaraq başqa dünyaları görə, hətta

and sometimes even like what we see.

gördüklərmizi sevə də bilərik.

I started writing fiction at the age of eight.

8 yaşımdan hekayələr yazmağa başladım.

My mother came home one day with a turquoise notebook

Bir gün anam mənə firuzəyi rəngdə dəftərçə verdi

and asked me if I'd be interested in keeping a personal journal.

və şəxsi hekayələrimi bura yazmağın yaxşı fikir olacağını dedi.

In retrospect, I think she was slightly worried

İndi fikirləşirəm ki, o vaxtkı düşüncə tərzim

about my sanity.

bir az qorxudurdu onu.

I was constantly telling stories at home, which was good,

Hekayələrimi evdə ailəmlə bölüşməyim yaxşı idi,

except I told this to imaginary friends around me,

ancaq bu hekayələri öz xəyali dostlarıma danışmağım

which was not so good.

elə də yaxşı deyildi.

I was an introverted child,

Rəngli tabaşirlərlə söhbət edəcək və

to the point of communicating with colored crayons

toxunduğum əşyalardan üzr istəyəcək qədər

and apologizing to objects

içimə qapalı, introvert

when I bumped into them,

bir uşaq idim.

so my mother thought it might do me good

Anam buna görə gündəlik təəssuratlarımı

to write down my day-to-day experiences

yazmağın yaxşı fikir olduğunu

and emotions.

fikirləşirdi.

What she didn't know was that I thought my life was terribly boring,

Ancaq o bilmirdi ki, mən həyatımın həddən artıq sıxıcı olduğunu fikirləşirdim

and the last thing I wanted to do

və etmək istədəyim axırıncı şey bu maraqsız

was to write about myself.

həyatım haqda yazmaq idi.

Instead, I began to write about people other than me

Bunun əvəzinə özüm haqda deyil, başqaları haqda və

and things that never really happened.

olmayan şeylər haqda yazmağa başladım.

And thus began my life-long passion

Ömürlük sevgimə çevriləcək yazıçılığa

for writing fiction.

belə başladım.

So from the very beginning, fiction for me

Əvvəllər yazıçılıq mənim üçün avtobioqrafik

was less of an autobiographical manifestation

manifestdən daha çox başqalarının

than a transcendental journey

həyatı, başqalarının

into other lives, other possibilities.

hekayələri idi.

And please bear with me:

Biraz səbr edin :)

I'll draw a circle and come back to this point.

Dairə çəkərək izah etsəm həyatımda baş verən bu hadisələri.

Now one other thing happened around this same time.

Bu dairə çərçıvəsində başqa bir hadisə də baş verdi.

My mother became a diplomat.

Anam diplomat oldu.

So from this small, superstitious,

Mən də eyni zamanda bu kiçik,

middle-class neighborhood of my grandmother,

mövhumatçı, orta təbəqə mühitindən

I was zoomed into this

çıxıb, Madriddə yerləşən

posh, international school [in Madrid],

beynəlxalq məktəb mühitinə düşdüm.

where I was the only Turk.

Məktəbdəki tək türk idim.

It was here that I had my first encounter

İlk dəfə burda "tipik xarici" olmaq kimi

with what I call the "representative foreigner."

ifadə etdiyim çətin mühitə düşdüm.

In our classroom, there were children from all nationalities,

Sinifdə bütün millətlərdən uşaqlar var idi,

yet this diversity did not necessarily lead

ancaq bu nə kosmopolitan

to a cosmopolitan, egalitarian

nə də sinifdə müşahidə olunacaq eqalitarian

classroom democracy.

demokratiya mühiti yaradırdı.

Instead, it generated an atmosphere

Əksinə olaraq, bu muhitdə

in which each child was seen --

uşaqlar öz şəxsiyyətlərini, özlərini

not as an individual on his own,

deyil daha böyük xalqı təmsil

but as the representative of something larger.

edirmiş kimi qəbul olunurdular.

We were like a miniature United Nations, which was fun,

Birləşmiş Millətlərə bənzəyirdik, həm də

except whenever something negative,

əyləncəli idi, hər hansısa xalqın adına

with regards to a nation

pis bir hadisə baş verməsi və ya

or a religion, took place.

dindən söhbət düşməsi xaric.

The child who represented it was mocked,

Belə halda uşaq zarafat mənbəyinə çevrilir,

ridiculed and bullied endlessly.

həmişə incidilirdi.

And I should know, because during the time I attended that school,

Və yaxşı yadımdadır ki, mən bu məktəbdə olarkən,

a military takeover happened in my country,

Türkiyyədə hərbi çevriliş oldu,

a gunman of my nationality nearly killed the Pope,

türk silahlısı Papanı öldürməyə cəhd etdi

and Turkey got zero points in [the] Eurovision Song Contest.

və Eurovision musiqi müsəbiqəsində Türkiyə 0 xal topladı.

(Laughter)

(Gülüş)

I skipped school often and dreamed of becoming a sailor

Həmin vaxtlar tez-tez məktəbdən qaçıb dənizçi olmaq haqda

during those days.

xəyal qururdum.

I also had my first taste

İlk dəfə elə bu məktəbdə

of cultural stereotypes there.

mədəni stereotip anlayışını gördüm.

The other children asked me about the movie

Bütün uşaqlar baxmadığım "Midnight Express"(Gecəyarısı Qatarı)

"Midnight Express," which I had not seen;

haqda sual verirdilər.

they inquired how many cigarettes a day I smoked,

Məndən gündə neçə siqaret çəkdiyimi soruşurdular,

because they thought all Turks were heavy smokers,

onlara görə bütün türklər siqaret çəkirdilər.

and they wondered at what age

Neçə yaşdan başlayaraq başımı örtəcəyəmi

I would start covering my hair.

soruşurdular.

I came to learn that these were

Türkiyə ilə bağlı 3 strereotipi

the three main stereotypes about my country:

burda öyrəndim, bunlar:

politics, cigarettes

siyasət, siqaret

and the veil.

və baş örtüyü idi.

After Spain, we went to Jordan, Germany

İspanyadan sonra İordaniyaya, Almaniya

and Ankara again.

və yenidən Ankaraya qayıtdıq.

Everywhere I went, I felt like

Təxəyyülümün və xəyal gücümün özümlə daşıya biləcəyim

my imagination was the only suitcase

yeganə səyahət çantası olduğunu

I could take with me.

fikirləşirdim, bütün bu səfərlərimizdə.

Stories gave me a sense of center,

Hekayələr mənə birlik,

continuity and coherence,

davamlılıq və ardıcıllıq hissini

the three big Cs that I otherwise lacked.

bəxş edirdi- bu hisslərdən yoxsul idim real həyatda.

In my mid-twenties, I moved to Istanbul,

20 yaşlarımda çox sevdiyim İstanbul şəhərinə

the city I adore.

köçdüm.

I lived in a very vibrant, diverse neighborhood

Çox kosmopolitan və canlı bir mühitdə yaşayırdım,

where I wrote several of my novels.

və romanlarımın birneçəsini burda yazdım.

I was in Istanbul when the earthquake hit

1999-cu il İstanbulda zəlzələ olanda

in 1999.

orda idim.

When I ran out of the building at three in the morning,

Səhər 3-də tələsik binadan çıxarkən gördüyüm səhnə

I saw something that stopped me in my tracks.

məni dayandırdı.

There was the local grocer there --

Hisli, yaşlı bir satıcı var idi,

a grumpy, old man who didn't sell alcohol

mağazasında içki satmır,

and didn't speak to marginals.

kənar adamlarla və marjinal həyat yaşayanlarla danışmırdı.

He was sitting next to a transvestite

Başında uzun qara parik, gözündəki

with a long black wig

tuş-u üzünə yayılmış transsekualın

and mascara running down her cheeks.

yanında oturmuşdu.

I watched the man open a pack of cigarettes

Baqqalın titrəyən əlləri ilə cibindən çıxardığı

with trembling hands

siqaretdən ona

and offer one to her,

da təklif etdiyini gördüm.

and that is the image of the night of the earthquake

Həmin gecəki zəlzələdən fikrimdə qalan

in my mind today --

səhnədir--

a conservative grocer and a crying transvestite

mühafizəkar satıcı ilə ağlayan transsekualın

smoking together on the sidewalk.

yloun kənarında birgə siqaret çəkməsi.

In the face of death and destruction,

Ölüm və dağıntılarla üzləşdiyimiz zaman

our mundane differences evaporated,

dünyəvi fərqlərimiz aradan qalxır, buxarlanır

and we all became one

bir neçə saatlığa olsa da

even if for a few hours.

hamımız bir oluruq.

But I've always believed that stories, too, have a similar effect on us.

Mən isə həmişə hekayələrin də oxşar effektə malik olduğuna inanmışam.

I'm not saying that fiction has the magnitude of an earthquake,

Ədəbiyyatın bir zəlzələ kimi güclü olduğunu demək istəmirəm.

but when we are reading a good novel,

Ancaq yaxşı bir romanı oxuyanda,

we leave our small, cozy apartments behind,

öz balaca rahat otağımızdan uzaqlaşır,

go out into the night alone

gecənin qaranlığında

and start getting to know people we had never met before

heç vaxt rastlaşmadığımız və bəzən haqqında yaxşı fikirdə olmadığımız

and perhaps had even been biased against.

insanları tanımağa başlayırıq.

Shortly after, I went

Həmin hadisədən az sonra

to a women's college in Boston, then Michigan.

Bostonda, ardından Miçiqanda qızlar kollecinə getdim.

I experienced this, not so much as a geographical shift,

Yalnız coğrafi cəhətdən deyil, dil baxımıdan da tam dəyişiklik

as a linguistic one.

idi bu dəfə.

I started writing fiction in English.

İngiliscə yazmağa başladım.

I'm not an immigrant, refugee or exile --

Mühacir, immiqrant nə də məcburi köçkünəm.

they ask me why I do this --

İngiliscə yazmağımın səbəbini soruşurlar hərdən.

but the commute between languages

Yazı dilimi dəyişmək

gives me the chance to recreate myself.

özümü də yeniləmiyimə kömək edir.

I love writing in Turkish,

Türkcə yazmağı sevirəm,

which to me is very poetic and very emotional,

yazdıqlarım daha poetik və emosional olur.

and I love writing in English, which to me

İngiliscə də yazmağı sevirəm, daha

is very mathematical and cerebral.

riyazi və məntiqi olur məncə.

So I feel connected to each language in a different way.

Hər dilə başqa cür bağlandığımı düşünürəm.

For me, like millions of other people

İngilis dilini dünyadakı milyonlarlca

around the world today,

insan kimi mən də sonradan öyrənmişəm.

English is an acquired language.

İngilis dili sonradan qazanılma dildir.

When you're a latecomer to a language,

Hansısa dili sonradan öyrənəndə,

what happens is you live there

öyrəndiklərini itirməyə

with a continuous

məhkumsunuz daimi

and perpetual frustration.

olaraq.

As latecomers, we always want to say more, you know,

Dilə sonradan gəlmələr olaraq, daha çox danışmaq,

crack better jokes, say better things,

daha yaxşı sözlər işlətmək, daha yaxşı zarafatlar etmək istəyirik.

but we end up saying less

Nəticədə daha az danışırıq,

because there's a gap between the mind and the tongue.

çünki beynimiz və dilimiz arasında böyük fərq olur.

And that gap is very intimidating.

Bu fərq qorxuducudur.

But if we manage not to be frightened by it,

Ancaq ondan qorxmamağı öyrənsək,

it's also stimulating.

bu bizə stimul ola bilər.

And this is what I discovered in Boston --

Bostonda öyrəndiyim də bu idi--

that frustration was very stimulating.

yaşadığım dağıntı və iflas bir stimul idi.

At this stage, my grandmother,

Həmin vaxtlar bütün fəaliyyətlərimi

who had been watching the course of my life

gündən -günə artan narahatcılıqla izləyən

with increasing anxiety,

nənəm gündəlik dualarına mənim

started to include in her daily prayers

evləməyimi də daxil edir,

that I urgently get married

onun fikrincə ancaq enlənəndən sonra birdəfəlik

so that I could settle down once and for all.

bir yerdə yerləşə bilərdim.

And because God loves her, I did get married.

Allah nənəmi sevdiyi üçün ailə həyatı qurdum.

(Laughter)

(Gülüş)

But instead of settling down,

Ancaq bir yerdə qərar tutmaq əvəzinə

I went to Arizona.

Arizonaya getdim.

And since my husband is in Istanbul,

Və həyat yoldaşım İstanbulda olduğuna görə

I started commuting between Arizona and Istanbul --

Arizona İstanbul arasında gedib-gəlməyə başladım.

the two places on the surface of earth

Dünyanın başqa iki nöqtəsində fərqi

that couldn't be more different.

bu qədər dərindən hiss edə bilməzdim.

I guess one part of me has always been a nomad,

Mənim bir parçam həmişə köçəri olub deyəsən,

physically and spiritually.

fiziki və ruhi baxımdan.

Stories accompany me,

Sanki bütün xatirələrimi və

keeping my pieces and memories together,

parçalarımı məndə saxlamaq üçün

like an existential glue.

hekayələrim həmişə mənimlədirlər.

Yet as much as I love stories,

Onu da fikirləşirəm ki

recently, I've also begun to think

hekayəni hekayədən daha

that they lose their magic

çox həqiqətlə əlaqələndirəndə

if and when a story is seen as more than a story.

o öz sehrini itirir.

And this is a subject that I would love

Bu məsələ haqda sizinlə bərabər

to think about together.

fikir yürütmək istərdim.

When my first novel written in English came out in America,

İngiliscə yazdığım əsərlərdən biri Amerikada işıq üzü görəndə

I heard an interesting remark from a literary critic.

ədəbi tənqidçilərdən biri belə bir şərh etdi.

"I liked your book," he said, "but I wish you had written it differently."

"Kitabın xoşuma gəldi." dedi, "ancaq kaş bir az fərqli yazaydın."

(Laughter)

(Gülüş)

I asked him what he meant by that.

Nə demək istəyini soruşdum.

He said, "Well, look at it. There's so many

O, " Əsərinizə nəzər salsaq görərik ki,

Spanish, American, Hispanic characters in it,

çoxlu İspan, Amerikan, ispandilli qəhrəmanlar var,

but there's only one Turkish character and it's a man."

ancaq bircə Türk var ki, o da kişidir."

Now the novel took place on a university campus in Boston,

Əsər əslində Bostonda universitet kampusunda cərəyan edir.

so to me, it was normal

Türklərdən daha çox

that there be more international characters in it

başqa millətlərdən qəhrəmanların olması

than Turkish characters,

mənə görə normal idi.

but I understood what my critic was looking for.

Ancaq tənqidçinin nə demək istədiyini başa düşürəm.

And I also understood that I

Ancaq onu da bilirəm ki, həmişə

would keep disappointing him.

onu məyus etməyə davam edəcəm.

He wanted to see the manifestation of my identity.

O, əsərin mənim şəxsi manifestim olmasını istəyirdi.

He was looking for a Turkish woman in the book

O, mən türk qadını olduğum üçün kitabda da

because I happened to be one.

türk qadını olmağını istəyirdi.

We often talk about how stories change the world,

Həmişə hekayələrin dünyanı dəyişməsindən danışırıq.

but we should also see how the world of identity politics

Bununla bərabər siyasətin həkayələrin

affects the way stories

yayılmasına, oxunmasına

are being circulated,

və başa düşülməsinə

read and reviewed.

təsir etdiyini də görə bilərik.

Many authors feel this pressure,

Yazıçıların çoxu, xüsusilə də

but non-Western authors feel it more heavily.

qərbdən olmayan yazıçılar bu təyziqə məruz qalırlar.

If you're a woman writer from the Muslim world, like me,

Əgər mənim kimi İslam dünyasından olan

then you are expected to write

qadınsınızsa, İslam qadını

the stories of Muslim women

haqda yazmağınızı gözləyirlər,

and, preferably, the unhappy stories

bu Müsəlman qadın xoşbəxt olmasa

of unhappy Muslim women.

daha yaxşı olar.

You're expected to write

Daha çox informativ, üzücü,kəskin

informative, poignant and characteristic stories

tipik hekayələr yazmağınızı,

and leave the experimental and avant-garde

qərb avanqardlığından uzaq olmağınızı

to your Western colleagues.

gözləyirlər.

What I experienced as a child in that school in Madrid

Uşaqlıqda Madriddə mənim üzləşdiyim prbolemlər

is happening in the literary world today.

indiki dünya ədəbiyyatında da mövcuddur.

Writers are not seen

Yazıçılar şəxsi fikirləri olan

as creative individuals on their own,

yaradıcı insanlar kimi deyil,

but as the representatives

mədəniyyətlərinin və ölkələrinin

of their respective cultures:

təmsilçisi kimi görünürlər.

a few authors from China, a few from Turkey,

Bir neçə yazar Çindən, bir neçəsi Türkiyyədən

a few from Nigeria.

bir neçəsi Nigeriyadan.

We're all thought to have something very distinctive,

Fərqimizin fərdi deyil, mədəniyyətimizə

if not peculiar.

uyğun olmağını gözləyirlər.

The writer and commuter James Baldwin

1984-cü ildə yazıçı və səyahətçi James Baldwindən

gave an interview in 1984

intervyu götürəndə

in which he was repeatedly asked about his homosexuality.

ona bir neçə dəfə homoseksuallığı haqda sual vermişdilər.

When the interviewer tried to pigeonhole him

İntervyu götürən şəxs onu mavi yazıçı olaraq

as a gay writer,

dəyərləndirməyə çalışanda

Baldwin stopped and said,

Baldwin dayandı və belə dedi,

"But don't you see? There's nothing in me

" Görmürsünüz ki, başqalarında olmayan

that is not in everybody else,

heç bir şeyə sahib deyiləm? Və mənim

and nothing in everybody else

sahibolduqlarım hərkəsdə

that is not in me."

olanlarla eyni."

When identity politics tries to put labels on us,

Siyasət bizi etiketləyəndə təsəvvür

it is our freedom of imagination that is in danger.

azadlığımız təhlükə altındadır deməkdir.

There's a fuzzy category called

Qərbdən olmayan bütün yazıçıların

multicultural literature

aid edildiyi çoxmillətli ədəbiyyat

in which all authors from outside the Western world

adlanan qeyri-müəyyən bir

are lumped together.

kateqoriya mövcuddur.

I never forget my first multicultural reading,

Təxminən 10 il əvvəl Harvard Meydanındakı

in Harvard Square about 10 years ago.

ilk çoxmillətli oxu yaxşı yadımdadır.

We were three writers, one from the Philippines,

3 yazıçı idik, Fİlippindən bir nəfər,

one Turkish and one Indonesian --

bir mən Türkiyədən, bir də İndoneziyadan-

like a joke, you know.

lətifəyə banzəyir.

(Laughter)

(Gülüş)

And the reason why we were brought together

Bizi bir araya gətirən isə ədəbi və ya

was not because we shared an artistic style

bədii üslubumuz

or a literary taste.

deyildi.

It was only because of our passports.

Yalnız passportlarımız idi.

Multicultural writers are expected to tell real stories,

Başqa millətdən olan yazıçıların həqiqi hekayələr

not so much the imaginary.

yazmalarını gözləyirlər.

A function is attributed to fiction.

Ədəbiyyata bir funksiya aid edilir.

In this way, not only the writers themselves,

Bu yolla yalnız yazıçılar deyil,

but also their fictional characters

onların əsər qəhrəmanları da

become the representatives of something larger.

daha böyük kütlənin təmsilçisi olurlar.

But I must quickly add

Əlavə etməliyəm ki,

that this tendency to see a story

hekayəyə belə yanaşma

as more than a story

ancaq Qərbdə

does not solely come from the West.

mövcud deyil.

It comes from everywhere.

Bütün dünyada belədir.

And I experienced this firsthand

Bunu ilk dəfə 2005-ci ildə

when I was put on trial in 2005

əsərdəki qəhrəmanın sözlərinə

for the words my fictional characters uttered in a novel.

görə məhkəməyə çıxarılanda gördüm.

I had intended to write

Çalışırdım ki,

a constructive, multi-layered novel

qadınların gözü ilə türk və erməni ailəsi

about an Armenian and a Turkish family

haqda konstruktiv,

through the eyes of women.

çoxtəbəqəli əsər yazım.

My micro story became a macro issue

Məhkəməyə cəlb ediləndə kiçik hekayəm

when I was prosecuted.

böyük makro problemə çevrildi.

Some people criticized, others praised me

Türk- Erməni münaqişəsi haqda yazdığıma görə

for writing about the Turkish-Armenian conflict.

bəziləri məni tənqid, bəziləri təqdir etdilər.

But there were times when I wanted to remind both sides

Ancaq həmin anda hər iki tərəfə demək istərdim ki,

that this was fiction.

bu sadəcə ədəbiyyatdır.

It was just a story.

Sadəcə hekayədir.

And when I say, "just a story,"

" Sadəcə hekayə" deyərkən

I'm not trying to belittle my work.

gördüyüm işin dəyərini azaltmaq istəmirəm.

I want to love and celebrate fiction

Ədəbiyyatı necə başa düşüldüyünə

for what it is,

görə deyil

not as a means to an end.

necə olduğuna görə sevir və dəstəkləyirəm.

Writers are entitled to their political opinions,

Yazıçılar siyası baxışlarına görə tanınırlar,

and there are good political novels out there,

ancaq siyasi kitablar kifayət qədərdir bugün,

but the language of fiction

ədəbiyyatın dili isə gündəlik

is not the language of daily politics.

siyasətin dili deyil.

Chekhov said,

Çexov belə deyib:

"The solution to a problem

"Məsələnin həlli

and the correct way of posing the question

və məsələnin düzgün qoyuluş tərzi

are two completely separate things.

tamam başqa anlayışlardır.

And only the latter is an artist's responsibility."

Və ikincini etmək sənətçinin işidir."

Identity politics divides us. Fiction connects.

Siyasət bizi bir-birimizdən ayırır. Ədəbiyyat birləşdirir.

One is interested in sweeping generalizations.

Biri ümumiləşdirmələri əhatə edir.

The other, in nuances.

Digəri incə fərqləri.

One draws boundaries.

Biri sərhəd çəkir.

The other recognizes no frontiers.

Digəri sərhəd tanımır.

Identity politics is made of solid bricks.

Siyasət möhkəm kərpicdən düzəldilib.

Fiction is flowing water.

Ədəbiyyat axar sudan.

In the Ottoman times, there were itinerant storytellers called "meddah."

Osmanlı dövründə "məddah" adlanan səyyar hekayə söyləyənlər var idi.

They would go to coffee houses,

Onlar qəhvəxanalara gedər,

where they would tell a story in front of an audience,

tamaşaçıların qarşısında çox vaxt bədahətən olmaqla

often improvising.

hekayələr söyləyərdilər.

With each new person in the story,

Hekayədəki müxtəlif obrazları

the meddah would change his voice,

ifadə etmək üçün səslərini dəyişər,

impersonating that character.

onları yamsılayardılar.

Everybody could go and listen, you know --

Hamı onu dinləməyə gedərdi, adi insanlar,

ordinary people, even the sultan, Muslims and non-Muslims.

hətta sultan, müsəlmanlar, qeyri-müsəlmanlar.

Stories cut across all boundaries,

Hekayələr sərhədləri aşardı.

like "The Tales of Nasreddin Hodja,"

Orta Asiya, Şimali Afrika, Balkanlar

which were very popular throughout the Middle East,

və Asiyaya yayılmış

North Africa, the Balkans and Asia.

"Molla Nəsrəddinin Nağılı" kimi.

Today, stories continue

Bugün də hekayələr sərhədləri

to transcend borders.

aşmağa davam edir.

When Palestinian and Israeli politicians talk,

Fələstinli və İsraillli siyasətçilər danışarkən

they usually don't listen to each other,

bir-birinə qulaq asmırlar.

but a Palestinian reader

Ancaq fələstinli oxucu israilli yazıçının

still reads a novel by a Jewish author,

əsərini israilli oxucu da fələstinli yazıçının

and vice versa, connecting and empathizing

əsərini oxuyur, hekayə yolu ilə əlaqə

with the narrator.

yaranır.

Literature has to take us beyond.

Ədəbiyyat bizi daha uzağa aparmalıdır.

If it cannot take us there,

Əgər bunu bacarmırsa,

it is not good literature.

yaxşı əsər deyil demək ki.

Books have saved the introverted,

Kitablar məni- bir vaxtlar içinəqapalı

timid child that I was -- that I once was.

və utancaq olan uşağı xilas edib.

But I'm also aware of the danger

Ancaq kitabların bütləşdirilməsi

of fetishizing them.

təhlükəsi də var.

When the poet and mystic, Rumi,

Yazıçı və sufi Rumi öz ruh yoldaşı

met his spiritual companion, Shams of Tabriz,

Səms Təbrizi ilə rastlaşandan sonra, Şəmsin ilk işi

one of the first things the latter did

Ruminin kitablarını suya atıb

was to toss Rumi's books into water

içində yazılı olanların

and watch the letters dissolve.

məhvini seyr etmək oldu.

The Sufis say, "Knowledge that takes you not beyond yourself

Sufilərə görə, " Səni səndən uzaqlaşdıra bilməyən bilik,

is far worse than ignorance."

cahillikdən daha betərdir."

The problem with today's cultural ghettos

Bugünkü mədəni gettoların problemi

is not lack of knowledge --

savadsızlıq vəya bilik azlığı deyil.

we know a lot about each other, or so we think --

Bir-birimiz haqda çox bilirik, daha doğrusu bildiyimizi sanırıq.

but knowledge that takes us not beyond ourselves:

Qazandığımız biliklə özümüzdən uzaqlaşmırıq,

it makes us elitist,

elitar oluruq, başqalarından

distant and disconnected.

uzaqlaşır və əlaqələrimizi kəsirik.

There's a metaphor which I love:

Sevdiyim bir bənzətmə var:

living like a drawing compass.

kompasın hərəkəti kimi yaşamaq.

As you know, one leg of the compass is static, rooted in a place.

Kompasın əqrəblərindən biri sabit olur.

Meanwhile, the other leg

Digər əqrəbi isə daimi hərkət edir,

draws a wide circle, constantly moving.

daimi dövr edir.

Like that, my fiction as well.

Mənim əsərlərim də belədir.

One part of it is rooted in Istanbul,

Yazdığım əsərlərin bir parçası İstanbula

with strong Turkish roots,

Türkiyyəyə köklənib.

but the other part travels the world,

Digər parçası isə dünyanı dolaşır,

connecting to different cultures.

fərqli mədəniyyətlər arasında əlaqə yaradır.

In that sense, I like to think of my fiction

Bu baxımdan əsərlərimi həm yerli,

as both local and universal,

həm universal hesab edir, bura

both from here and everywhere.

həm də hər yerə aid olduğuna inanıram.

Now those of you who have been to Istanbul

İstanbula səfər edənləriniz yəqin ki

have probably seen Topkapi Palace,

Topkapı Sarayını görübsünüz.

which was the residence of Ottoman sultans

1400 il Osmanlı sultanlarının

for more than 400 years.

qərərgahı olub.

In the palace, just outside the quarters

Sarayda kənizlərin otağından bayırda

of the favorite concubines,

Cinlərin Görüş yeri adlandırılan

there's an area called The Gathering Place of the Djinn.

bir yer mövcuddur.

It's between buildings.

Binaların arasındadır həmin yer.

I'm intrigued by this concept.

Bu yanaşma çox xoşuma gəlir.

We usually distrust those areas

Nəyinsə arasında olan

that fall in between things.

ərazilərə inanmırıq biz adətən.

We see them as the domain

Həmin yerləri tüstüsüz atəşdən

of supernatural creatures like the djinn,

yaranmış və dəyişkənliyin simvolu

who are made of smokeless fire

olaraq qəbul edilən fövqəl-təbii

and are the symbol of elusiveness.

varlıqların- cinlərin məskəni hesab edirik.

But my point is perhaps

Mənim fikrimcə isə

that elusive space

aralıqda olan ərazilər

is what writers and artists need most.

sənətçilərin məskəni olmalıdır.

When I write fiction

Mən yazarkən dəyişkənliyə

I cherish elusiveness and changeability.

və çoxtərəflliliyə üstünlü verirəm.

I like not knowing what will happen 10 pages later.

10 səhifə sonrası haqda fikirləşməməyi sevirəm.

I like it when my characters surprise me.

Qəhrəmanlarımın məni təəccübləndirməsini sevirəm.

I might write about

Romanlarımın birində

a Muslim woman in one novel,

müsəlman qadın haqda yaza bilərəm.

and perhaps it will be a very happy story,

Və böyük ehtimal xoşbəxt bir qadın olacaq.

and in my next book, I might write

Digər əsərimin qəhrəmanı Norveçdən olan

about a handsome, gay professor in Norway.

yaraşıqlı mavi professor ola bilər.

As long as it comes from our hearts,

İçimizdən gəldiyi müddətcə

we can write about anything and everything.

hər şey haqda yaza bilərik.

Audre Lorde once said,

Audo Lorde deyir,

"The white fathers taught us to say,

" Ağıllı atalarımız deyir ki,

'I think, therefore I am.'"

'Düşünürəm, demək ki varam ' "

She suggested, "I feel, therefore I am free."

O isə deyir, " Hiss edirəm, demək ki azadam."

I think it was a wonderful paradigm shift.

Məncə əla bir misal idi.

And yet, why is it that,

Və başa düşmürəm ki,

in creative writing courses today,

niyə biz hələ də yazıçılığı

the very first thing we teach students is

öyrədəndə, tələbələrə bildiyiniz şeylər

"write what you know"?

haqda yazın deyirik.

Perhaps that's not the right way to start at all.

Bəlkə də bu başlanğıc üçün çox da yaxşı deyil.

Imaginative literature is not necessarily about

Yaradıcılıq kim olduğumuz,

writing who we are or what we know

nələri bildiyimiz və necə şəxsiyyətə

or what our identity is about.

malik olduğumuzla bağlı deyil.

We should teach young people and ourselves

Gənclərə və bir-birimizə açıq ürəklə

to expand our hearts

hiss etdiklərimiz haqda

and write what we can feel.

yazmağı öyrətməliyik.

We should get out of our cultural ghetto

Mədəni gettolardan uzaqlaşmalı,

and go visit the next one and the next.

başqa dünyaları tanımalıyıq.

In the end, stories move like whirling dervishes,

Daimi dairələr çizən, dövrə vuran

drawing circles beyond circles.

dərvişlər kimi.

They connect all humanity,

Siyasi durumundan asılı olmayaraq,

regardless of identity politics,

onlar bütün bəşəriyyəti birləşdirirlər.

and that is the good news.

Və bu yaxşı xəbərdir.

And I would like to finish with an old Sufi poem:

Nitqimi qədim sufi şeri ilə bitirmək isərdim,

"Come, let us be friends for once;

"Gəlin tanış olar, dost olaq,

let us make life easy on us;

İşləri yoluna qoyaq;

let us be lovers and loved ones;

Sevək sevilək;

the earth shall be left to no one."

Dünya fani dünyadır."

Thank you.

Çox sağ olun.

(Applause)

(Alqış)