James B. Glattfelder: Who controls the world?

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

کاتێک تەنگژە دروست دەبێت.

بەربەستە گەورەکانی مۆدێڵی ئابووری و دارایی

بە خێرایی دەردەکەون."

"بڕوایەکی بەهێز هەیە، منیش هاوڕام.

"When the crisis came,

the serious limitations of existing economic and financial models

ئەو ئابووریە خراپە یاخود زیادئاسان و خۆبەزلزانە

immediately became apparent."

یارمەتی دروست کردنی تەنگژەکەی داوە."

ئێستا هەمووتان ئەم رەخنانەتان بیستووە

"There is also a strong belief, which I share,

لەو کەسانەی کە حەزیان لە سەرمایەداریە هاتووە.

that bad or oversimplistic and overconfident economics

بەڵام ئەمە جیاوازە.

ئەمە لەناو جەرگەی پارەوە هاتووە.

helped create the crisis."

یەکەم ووتە هی جۆن کلۆد تریچێت ە .

Now, you've probably all heard of similar criticism

کاتێک پارێزگاری بانکی ناوەندی ئەوروپا بوو.

coming from people who are skeptical of capitalism.

But this is different.

دووەم ووتە هی سەرۆکی خزمەتگوزاری ئابووری بەریتانیایە.

This is coming from the heart of finance.

The first quote is from Jean-Claude Trichet

ئەم خەڵکە مەبەستیانە

when he was governor of the European Central Bank.

کە ئێمە لە سیستمی ئابووری تێناگەین

کە کۆمەڵگە مۆدێرنەکان بەڕێوەدەبات؟

The second quote is from the head of the UK Financial Services Authority.

خراپتریشە

ملیارەها دۆلار خەرج دەکەین

Are these people implying

بۆ ئەوەی کە لە سەرەتای گەردوون تێبگەین.

that we don't understand the economic systems

that drive our modern societies?

لە کاتێکدا ئێمە لە مەرجەکانی کۆمەڵگەیەکی تەندروست تێنەگەیشتووین.

It gets worse.

"We spend billions of dollars

ئابووریەکی کارا، یان ئاشتی."

trying to understand the origins of the universe,

while we still don't understand the conditions for a stable society,

چی لێرە ڕوودەدات؟ ئەمە چۆن دەبێت؟

ئایا بە تەواوەتی تێگەیشتووین لە دروستکەرەکانی ڕاستی

a functioning economy, or peace."

زیاتر لە دروستکەرەکان کە لە نێوان کارلێکی مرۆڤەکان پەیدا دەبێت؟

بە خەمبارییەوە. وەڵامەکە بەڵێ یە.

What's happening here? How can this be possible?

بەڵام چارەسەرێکی گشتی هەیە

Do we really understand more about the fabric of reality

کە لە شتێکەوە هاتووە پێی دەڵێن زانستی ئاڵۆزی.

than we do about the fabric which emerges from our human interactions?

Unfortunately, the answer is yes.

بۆ ئەوەی ڕوونبکرێتەوە کە ئەمە واتای چییە و ئەم شتە چییە،

با دوو هەنگاو بچمە دواوە.

But there's an intriguing solution

which is coming from what is known as the science of complexity.

من بە ڕێکەوت چوومە بەشی فیزیا.

بەرکەوتنێکی هەمەڕەکی بوو کاتێک گەنج بووم.

لەو کاتەوە زۆرجار لە خۆم پرسیوە دەربارەی ئەو سەرکەوتنە گەورەیەی فیزیا

To explain what this means and what this thing is,

please let me quickly take a couple of steps back.

لە روونکردنەوەی ئەو ڕاستییەی کە هەموو ڕۆژێ تێیدا خەبەرمان دێیتەوە.

I ended up in physics by accident.

It was a random encounter when I was young,

دەتوانی وەک ئەمە بیر لە فیزیا بکەیتەوە.

and since then, I've often wondered about the amazing success of physics

بڕێکی زۆری ڕاستی دەبەیت و دەتەوێ لێی تێبگەیت

وەریدەگێڕی بۆ بیرکاری.

in describing the reality we wake up in every day.

دەیکەی بەهاوکێشە.

In a nutshell, you can think of physics as follows.

دوای ئەوە دەتوانی پێشبینی دابنێیت و تاقی بکەیتەوە.

So you take a chunk of reality you want to understand

لە ڕاستیدا بەختمان زۆرە کە ئەمە کار دەکات.

and you translate it into mathematics.

چونکە کەس نازانێ بۆ ئەو بیرۆکانەی لە مێشکمانان

You encode it into equations.

هیچ پەیوەندییەکیان بە کارکردنی سەرەتایی گەردوونەوە هەیە.

Then, predictions can be made and tested.

سەرباری سەرکەوتنەکەی فیزیا سنووری هەیە.

We're actually really lucky that this works,

because no one really knows why the thoughts in our heads

وەک دێرک هێلبینگ لە کۆتا وتەی هەیە.

should actually relate to the fundamental workings of the universe.

ئێمە بەڕاستی لەو تێکەڵیەی کە پەیوەندی پێمانەوە هەیە و دەورەی داوین تێناگەین.

Despite the success, physics has its limits.

ئەم ناکۆکیە بوو وای لێکردم کە گرنگی بە سیسیتمی ئاڵۆز بدەم.

As Dirk Helbing pointed out in the last quote,

ئەمانە ئەو سیستمانەن کە دروست بوون

we don't really understand the complexity that relates to us, that surrounds us.

لە بڕێکی زۆر لە بەشی پێکەوە پەیوەست پێکەوە کارکردوو:

ژمارەیەکی زۆر پۆلی باڵندە یان ماسی،

This paradox is what got me interested in complex systems.

شارە مێرولە، سروشت، مێشک مارکێتی ئابووری.

So these are systems which are made up

of many interconnected or interacting parts:

ئەمانە چەند نموونەیەکن.

swarms of birds or fish,

سەرنجڕاکێشتر، سیستمی ئاڵۆز زۆر گرانە بۆ گۆڕینی.

ant colonies, ecosystems, brains, financial markets.

بۆ هاوکێشەی بیرکاری،

These are just a few examples.

ڕێگای فیزیای ئاسایی لێرە کار ناکەن.

Interestingly, complex systems are very hard to map

چی دەزانین دەربارەی ئەم سیستمە ئاڵۆزانە؟

دەرکەوتووە کە ئەو شتەی لە دەرەوە زۆر ئاڵۆزە

into mathematical equations,

so the usual physics approach doesn't really work here.

دەرئەنجامی چەند ڕێسایەکی سادەی کارلێکن.

So what do we know about complex systems?

Well, it turns out that what looks like complex behavior from the outside

واتای ئەوەیە کە هاوکێشەکان لە یاد بکە

تەنها لە سیستمەکان تێبگە

is actually the result of a few simple rules of interaction.

بە تەماشا کردنی کارلێکەکان،

بۆیە هاوکێشەکان لە یاد بکە

تەنها تەماشای کارلێکەکان بکە.

This means you can forget about the equations

بگرە باشتریش دەبێت، چونکە زۆربەی سیستمە ئاڵۆزەکان

and just start to understand the system

ئەم تایبەتمەندییە سەرنجڕاکێشەیان هەیە پێی دەوترێت دەرکەوتن.

by looking at the interactions,

so you can actually forget about the equations

ئەمەش واتە ئەم سیستمە بە گشتی رەفتارێکی نوێ دروست دەکەن

and you just start to look at the interactions.

کە ناتوانرێت پێشبینی بکرێت و لێی تێبگەین

And it gets even better, because most complex systems

بە تەماشا کردنی بەشەکانی سیستمەکان.

have this amazing property called emergence.

بۆیە هەمووی زیاترە لە کۆکراوەی بەشەکان

So this means that the system as a whole suddenly starts to show a behavior

ئەمەش هەمووی واتە

دەتوانی بەشەکانی سیستمەکە لە یاد بکەیت،

which cannot be understood or predicted

by looking at the components of the system.

چەند ئاڵۆزن.

So the whole is literally more than the sum of its parts.

ئەگەر ئەمە خانەیەک بێت یان مێروو یان باڵندە،

And all of this also means

تەنها گرنگی بدە بە یاساکانی کارلێک.

that you can forget about the individual parts of the system,

لە ئەنجامدا، تۆڕی ئینتەرنێت شتێکی نموونەیین بۆ باسکردنی سیستمە ئاڵۆزەکان.

how complex they are.

So if it's a cell or a termite or a bird,

you just focus on the rules of interaction.

خاڵەکانی تۆڕەکە بەشەکانی سیستمەکەن.

As a result, networks are ideal representations of complex systems.

پەیوەندییەکانیش پەیوەستن بە کارلێکەکانەوە.

ئەی کام هاوکێشانە بۆ فیزیاییەکانن،

The nodes in the network are the system's components,

تۆڕی ئاڵۆز بۆ تاقیکردنەوەی سیستمە ئاڵۆزەکانن.

ئەم شێوازە بە سەرکەوتوویی بەکارهاتووە

and the links are given by the interactions.

بۆ چەندین سیستمی ئاڵۆزی زیندەزانی و فیزیا.

So what equations are for physics,

complex networks are for the study of complex systems.

زانستی کۆمپیوتەر، زانستی کۆمەڵایەتی.

بەڵام ئەی ئابووری؟

This approach has been very successfully applied

تۆڕەکانی ئابووری لە کوێن؟

ئەمە بۆشاییەکی دیار و چاوەڕێ نەکراوی ناو بابەتەکەیە.

to many complex systems in physics, biology,

computer science, the social sciences,

ئەو بابەتەی کە پار بڵاومان کردەوە ناوی "تۆڕی دامەزراوەی جیهانی" بوو

but what about economics?

Where are economic networks?

یەکەم لێکدانەوەی تەواوی تۆڕی ئابووری بوو

This is a surprising and prominent gap in the literature.

The study we published last year, called "The Network of Global Corporate Control,"

ئەم بابەتە زۆر بڵاو بووەوە لە ئینتەرنێت.

ئەمە سەرنجی زۆر میدیای جیهانی ڕاکێشا.

was the first extensive analysis of economic networks.

زۆر گرنگە، چونکە دووبارە، بۆ کەس تەماشای ئەمەی نەکردووە پێشتر؟

The study went viral on the Internet

ماوەیەکی زۆرە داتای هاوشێوە هەبووە.

and it attracted a lot of attention from the international media.

ئەوەی تەماشامان کرد بریتیبوو لە تۆڕی خاوەنەکان.

This is quite remarkable, because, again, why did no one look at this before?

لێرەش خاڵەکان کۆمپانیان، خەڵکن ، حکومەتن دامەزراوەکانن، هتد.

Similar data has been around for quite some time.

What we looked at in detail was ownership networks.

ئەم هێڵانەش بریتین لە پەیوەندی خاوەن پشکەکان،

بۆیە خاوەن پشکی ا (س) پشکی لە کۆمپانیای ب هەیە.

So here the nodes are companies, people, governments, foundations, etc.

هەروەها نرخێک دەدەین بە کۆمپانیاکە کە پێی دەستکەوتەکەوە دانراوە.

And the links represent the shareholding relations,

تۆڕی خاوەندارییەتی پەیوەندییەکانی خاوەن پشکەکان دەردەخات.

so shareholder A has x percent of the shares in company B.

And we also assign a value to the company given by the operating revenue.

لەم نموونە بچووکەدا دەتوانی چەند دامەزراوەیەکی پارەدار ببینیت

کە هەندێک لە پەیوەندییەکان دیاری کراون.

So ownership networks reveal the patterns of shareholding relations.

لەوانەیە بڵێیت کە کەس ئەمەی نەبینیوە

چونکە تۆڕی خاوەندارییەتی زۆر زۆر ناخۆشن بۆ خوێندن.

In this little example, you can see a few financial institutions

with some of the many links highlighted.

وەکو چۆن خاوەندارییەتی پەیوەستە بە کۆنترۆڵەوە،

Now, you may think that no one looked at this before

وەک دواتر بۆتان ڕوون دەکەمەوە.

because ownership networks are really, really boring to study.

بەتەماشاکردنی تۆڕی خاوەندارییەتی

دەتوانێت وەڵامی چەند پرسیارێک بداتەوە وەک.

کێن بەشداربووە سەرەکییەکان؟

چۆن ڕێکخراون؟ ئایا جیاکراونەتەوە؟

Well, as ownership is related to control,

ئایا پێکەوە بەستراونەتەوە؟

کۆکراوەی بڵاوبووەوەی کۆنترۆڵ چییە؟

as I shall explain later,

looking at ownership networks

actually can give you answers to questions like,

بە شێوەیەکی دیکە، کێ کۆنترۆڵی جیهان دەکات؟

who are the key players?

ئەمە پرسیارێکی سەرنجڕاکێشە.

How are they organized? Are they isolated?

Are they interconnected?

کاریگەری لەسەر درووستبوونی مەترسییەکی بە بەرنامە هەبێت.

And what is the overall distribution of control?

ئەمە پێوانەیەکە کە دەریدەخات ئەم سیستمە چەند لاوازە.

In other words, who controls the world?

I think this is an interesting question.

پلەیەکی زۆری پێکەوە بەستن دەکرێت خراپ بێت بۆ سەقامگیری،

And it has implications for systemic risk.

چونکە ئەم فشارە وەک نەخۆشییەکی گشتی بڵاو دەبێتەوە بە سیستمەکەدا.

This is a measure of how vulnerable a system is overall.

زاناکان هەندێک جار ڕەخنەیان لە ئابووریناسان گرتووە

A high degree of interconnectivity can be bad for stability,

کە باوەڕیان وایە بیرۆکەکان و بیردۆزەکان لە داتا ئەزموونییەکان گرنگترن،

because then the stress can spread through the system like an epidemic.

چونکە لەزانستدا سەرەتایترین ڕێنمایی ئەوەیە:

Scientists have sometimes criticized economists

با داتا قسە بکات. باشە. با ئەوە بکەین.

who believe ideas and concepts are more important than empirical data,

داتا بەیسێکمان دروست کرد ١٣ ملیۆن پەیوەندی خاوەنداریەتی تێدا بوو هی ساڵی ٢٠٠٧.

because a foundational guideline in science is:

ئەمە داتایەکی زۆرە و چونکە دەمانویست بزانین

Let the data speak. OK. Let's do that.

"کێ جیهان حوکم دەکات،"

So we started with a database containing 13 million ownership relations from 2007.

بڕیارماندا کە سەرنج بخەینە سەر دامەزراوە فرە نەتەوەییەکان،

یان، "د.ف.ن" بە کورتی.

ئەمانە کۆمپانیاکانن کە لە زیاد لە وڵاتێک کاردەکەن، و

This is a lot of data, and because we wanted to find out

نزیکەی ٤٣,٠٠٠مان دۆزییەوە.

"who rules the world,"

لە هەنگاوی داهاتوودا، چەند تۆڕێکمان لە دەوری ئەم کۆمپانیایانە دروست کرد.

we decided to focus on transnational corporations,

or "TNCs," for short.

هەموو خاوەن پشکەکانی کۆمپانیا فرەنەتەوەییەکەمان برد، و

These are companies that operate in more than one country,

خاوەن پشکی خاوەنپشکەکانیش و هتد.

هەتا کەسی سەری سەرەوە، و بۆ کەسەکانی خواریشەوە هەمان شت، و

and we found 43,000.

تۆڕێکمان دروست کرد کە ٦٠٠٠٠٠ خاڵی تێدا بوو و

In the next step, we built the network around these companies,

so we took all the TNCs' shareholders,

یەک ملیۆن پێکەوە بەستنیش.

ئەمە تۆرێکی کۆمپانیای فرە نەتەوەییە کە توانیمان شی بکەینەوە.

and the shareholders' shareholders, etc.,

all the way upstream, and we did the same downstream,

شێوەکەی وەک ئەمە دەرچوو.

and ended up with a network containing 600,000 nodes

چواردەورێکت هەیە لەگەڵ ناوەڕاستێک

کە لەسەدا ٧٥ی هەموو بەشداربووەکانی تێدایە، و

and one million links.

This is the TNC network which we analyzed.

لە ناوەڕاستدا، ناوکێکی زاڵبووی بچووکی تێدایە

And it turns out to be structured as follows.

So you have a periphery and a center

کە لە بڕێکی زۆری کۆمپانیای پێکەوە بەستراوەکان درووستبووە.

which contains about 75 percent of all the players,

بۆ ئەوەی وێنەیەکی جوانترتان بۆ بکێشم،

بیر لە ناوچەیەکی پیشەسازی بکەنەوە.

and in the center, there's this tiny but dominant core

ناوجەرگەی شار هەیە لەگەڵ قەراغ شارەکان،

ناوەڕاستەکەت هەیە، وەک ناوچەیەکی ئابووری،

which is made up of highly interconnected companies.

ناوکەکە شتێکی لەم شێوەیە دەبێت

بینایەکی بەرز لە ناوەڕاستدا.

To give you a better picture,

think about a metropolitan area.

وە لێرە نیشانەی دامەزراوە دەبینین

So you have the suburbs and the periphery,

you have a center, like a financial district,

لە سەدا ٣٦ی کۆمپانیا فرە نەتەوەییەکان تەنیا لە ناوکەکەدان،

then the core will be something like

the tallest high-rise building in the center.

بەڵام لە سەدا ٩٥ی کۆی گشتی داهاتی کۆمپانیاکانیان بۆ دەڕوات.

And we already see signs of organization going on here.

36 percent of the TNCs are in the core only,

باشە، ئێستا ئەم پێکاهەتەیەمان شیکردەوە،

ئەی چۆن پەیوەندی هەیە بە کۆنترۆڵ کردنەوە؟

but they make up 95 percent of the total operating revenue of all TNCs.

ئێ. خاوەنداریەتی توانای دەنگدان دەدات بە خاوەن پشکەکان.

ئەمەش شێوازی ئاسایی کۆنترۆڵە.

OK, so now we analyzed the structure,

ئەمانەش مۆدیڵی جیاوازن

so how does this relate to the control?

کە دەتوانی ئەم کۆنترۆڵە بکەیت بە ئیلیکترۆنی کە لە خاوەنداریەتی وەری دەگریت.

Well, ownership gives voting rights to shareholders.

ئەگەر لە ٥٠%زیاتر پشکت هەبوو لە کۆمپانیایەک هەبوو.

This is the normal notion of control.

کۆنترۆڵت دەبێت،

بەڵام ئاسایی، بەندە لەسەر بڵاوبوونەوەی پشکەکان.

And there are different models

which allow you to compute the control you get from ownership.

تۆڕەکە شتە گرنگەکەیە.

If you have more than 50 percent of the shares in a company,

نزیکەی ١٠ ساڵ لەمەوپێش. بەڕێز ترۆنچێتی پرۆڤێرا

you get control,

خاوەندارییەتی و کۆنترۆڵی کۆمپانیایەکی بچووکی هەبوو.

but usually, it depends on the relative distribution of shares.

کە خاوەنداریەتی و کۆنترۆڵی کۆمپانیایەکی گەورەتری هەبوو

And the network really matters.

بیرۆکەکە تێدەگەی.

ئەمە وای کرد کۆنترۆڵی تیلیکۆم ئیتالیا بکات بە دەستکەوتی ٢٦

About 10 years ago, Mr. Tronchetti Provera

had ownership and control in a small company,

which had ownership and control in a bigger company.

مواتای ئەوەیە کە هەموو یۆرۆیەک کە دەیکاتە کارەکە

You get the idea.

دەیتوانی ٢٦ یۆرۆ لە نرخی بازار بجوڵێنێت

This ended up giving him control in Telecom Italia with a leverage of 26.

لە ڕێگەی زنجیرەی پەیوەندییەکانی خاوەندارێتی.

ئەوەی لە بابەتەکەمان کرد بریتی بوو لە کۆنترۆڵ کردنی نرخی کۆمپانیا فرەنەتەوەییەکان.

So this means that, with each euro he invested,

he was able to move 26 euros of market value

وای کرد بتوانین کاریگەریمان هەبێت لەسەر خاوەن پشکەکان

through the chain of ownership relations.

Now what we actually computed in our study was the control over the TNCs' value.

ئەمەش رێک ئەوەیە کە ماکس وێبەر پێی دەوت توانای شاردراوە،

کە ئەگەری ئەوەیە کەسێک بتوانێت ویستی خۆی بە تەواوی بسەپێنێت

This allowed us to assign a degree of influence to each shareholder.

سەرباری دژایەتی کردنی ئەوانی تر.

This is very much in the sense of Max Weber's idea of potential power,

ئەگەر ویستت هەژماری ڕۆشتن لە تۆڕی خاوەندارییەتی یەکێک بکەیت

which is the probability of imposing one's own will

دەبێت ئەمە بکەیت.

زۆر گران نیە بۆ تێگەیشتن.

despite the opposition of others.

با بە نیشاندانی ئەم لێکچواندنە بۆتانی ڕوون بکەمەوە.

If you want to compute the flow in an ownership network,

بیر لە ئاو بکەرەوە کە بە ناو بۆری جیاواز لە ئەستووریدا بڕوات.

this is what you have to do.

It's actually not that hard to understand.

بە هەمان شێوە، کۆنترۆڵەکە بە تۆڕی خاوەندارییەتەکەدا دەڕوات و

Let me explain by giving you this analogy.

لە خاڵەکاندا کۆدەبێتەوە.

So think about water flowing in pipes, where the pipes have different thickness.

ئەی چیمان دۆزیەوە دوای ئەوەی ئەم تۆڕی کۆنترۆڵەمان هەژمارکرد ؟

So similarly, the control is flowing in the ownership networks

ئێ، دەرکەوت کە ٧٣٧ خاوەن پشکی لوتکە

and is accumulating at the nodes.

بەیەکەوە توانای کۆکراوەیان هەیە بۆ کۆنترۆڵکردنی لە سەدا ٨٠ی بەهای کۆمپانیاکان.

So what did we find after computing all this network control?

Well, it turns out that the 737 top shareholders

بیرت بێت، بە ٦٠٠٠٠٠ خاڵ دەستمان پێکرد

ئەم ٧٣٧ کەسە تەنها کەمێک زیاتر لە ٠.١% پێکدێنن.

have the potential to collectively control 80 percent of the TNCs' value.

ئەمانە زیاتر دامەزراوەی ئابوورین لە ئەمریکا و بەریتانیا.

Now remember, we started out with 600,000 nodes,

so these 737 top players make up a bit more than 0.1 percent.

لەوەش گەورەتر دەبێت.

١٤٦ کەسی کە هەیە لە ناوەڕاستدا،

They're mostly financial institutions in the US and the UK.

ئەوانەش بەیەکەوە کۆنتڕۆڵی

لە سەدا ٤٠ی نرخی کۆمپانیاکان دەکەن.

And it gets even more extreme.

There are 146 top players in the core,

لەمەوە دەبێت چیت بۆ دەرکەوێت؟

ئەو ڕێژەی کۆنترۆڵەی بینیت بەپێی هەموو پێوەرێک زۆر گەورەیە.

and they together have the potential to collectively control

40 percent of the TNCs' value.

ئەو پەیوەندییەی کە لە نێوان کەسە بەرزەکان هەیە لە ناوکەکەدا

What should you take home from all of this?

Well, the high degree of control you saw is very extreme by any standard.

دەکرێ ببێتە هۆی مەترسی لەسەر ئابووری جیهانی.

دەتوانین بە ئاسانی تۆڕی کۆمپانیا نێونەتەوەییەکان درووستکەینەوە

The high degree of interconnectivity of the top players in the core

بە چەند یاسایەکی سادە.

ئەمە واتای ئەوەیە پێکهاتەکە لەوانەیە ئەنجامی خۆڕێکخستن بێت.

could pose a significant systemic risk to the global economy.

ئەمە تایبەتمەندیەکە کە بەندە لەسەر یاساکانی کارلێک لە ناو سیستمێک.

And we could easily reproduce the TNC network

with a few simple rules.

ئەمە ئەنجامی نزیکبوونەوەیەکی سەر-خوار نییە

This means that its structure is probably the result of self-organization.

وەک پلانی نهێنی جیهانی.

It's an emergent property which depends on the rules of interaction in the system,

بابەتەکەمان "تێڕوانینێکە لە سەر ڕووی مانگ.

نەخشەی شەقامێک نییە ".

so it's probably not the result of a top-down approach

بۆیە لە توێژینەوەکەماندا پێویستە کەمێک بە گومانەوە بڕوانیتە ژمارەکان،

like a global conspiracy.

لەگەڵ ئەوەش " تێڕوانینێکی نوێی پێبەخشین لە جیهانی ئابووری."

Our study "is an impression of the moon's surface.

It's not a street map."

So you should take the exact numbers in our study with a grain of salt,

هیوامان وایە دەرگایەکمان کردبێتەوە بۆ ئەوەی توێژینەوە بکرێت لەم ئاڕاستەیە،

yet it "gave us a tantalizing glimpse of a brave new world of finance."

ئەوەی کە ماوەتەوە لە داهاتوودا دەردەکەوێت

بە هێواشی دەستپێدەکات.

پرۆگرامی درێژخایەن و پارە بۆدابینکراوی نوێ دەبینین دەردەکەوێت

We hope to have opened the door for more such research in this direction,

so the remaining unknown terrain will be charted in the future.

کە مەبەستیان تێگەیاندمانە لە جیهانە پڕ پەیوەندیەکانمان

لە ڕوانگەیەکی ئاڵۆزییەوە.

And this is slowly starting.

We're seeing the emergence of long-term and highly-funded programs

ئەم گەشتە تازە دەستی پێکردووە،

دەبێ چاوەڕی بکەین تاکوو ئەنجامەکانمان دەست دەکەوێت.

which aim at understanding our networked world

ئێستا کێشەیەکی گەورە ماوە کە بەڕای من.

from a complexity point of view.

But this journey has only just begun,

بیرۆکەکان کە پەیوەستن بە ئابووری، دارایی، سیاسەت، کۆمەڵایەتی،

so we will have to wait before we see the first results.

زۆر بە ئاسانی کاریان تێدەکرێت بیروباوەڕی تایبەتی کەسەکان.

Now there is still a big problem, in my opinion.

Ideas relating to finance, economics, politics, society,

هیوام وایە کە ئەم ڕوانگە ئاڵۆزە

یارمەتیدەربێت بۆ هاتنە کایەی زەمینەیەکی هاوبەش.

are very often tainted by people's personal ideologies.

زۆر شتێکی باش ئەبێت ئەگەر هێزی ئەوەی هەبێت

I really hope that this complexity perspective

یارمەتی چاککردنی ئاڵۆزییەکان بدات کە بەهۆی پێکدادانی بیرۆکەکانەوەیە،

allows for some common ground to be found.

کە پێدەچێت جیهانە یەکپارچەییەکەمان پەک بخات.

It would be really great if it has the power

ڕاستی زۆر ئاڵۆزە، پێویستە دوورکەوینەوە لە باوەڕی چەقبەستوو.

to help end the gridlock created by conflicting ideas,

بەڵام ئەمە بەتەنها بیروباوەڕی منە.

which appears to be paralyzing our globalized world.

سوپاس.

(چەپڵە)

Reality is so complex, we need to move away from dogma.

But this is just my own personal ideology.

Thank you.

(Applause)