The mind behind Tesla, SpaceX, SolarCity ... | Elon Musk

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Eugenij Safonov Reviewer: Hanna Baradzina

Chris Anderson: Elon, what kind of crazy dream

Крыс Андэрсан: Элан, што за шалёная мара

would persuade you to think of trying

натхніла цябе паспрабаваць

to take on the auto industry and build an all-electric car?

заняцца аўтамабільнай вытворчасцю і пабудаваць цалкам электрычную машыну?

Elon Musk: Well, it goes back to when I was in university.

Элан Маск: Ну, ідэя сягае часоў, калі я быў ва ўніверсітэце.

I thought about, what are the problems that are most likely

Я думаў: якія праблемы хутчэй за ўсё

to affect the future of the world or the future of humanity?

паўплываюць на будучыню свету або будучыню чалавецтва?

I think it's extremely important that we have sustainable transport

Я думаю, неверагодна важна мець устойлівыя мадэлі

and sustainable energy production.

транспартнай сістэмы і вытворчасці энергіі.

That sort of overall sustainable energy problem

Агульная праблема энергетыкі такога кшталту --

is the biggest problem that we have to solve this century,

гэта найбуйнейшая праблема, якую мы мусім вырашыць у гэтым стагоддзі

independent of environmental concerns.

незалежна ад клопату пра навакольнае асяроддзе.

In fact, even if producing CO2 was good for the environment,

Насамрэч, нават калі б выкіды СО2 былі карыснымі,

given that we're going to run out of hydrocarbons,

улічваючы, што вуглевадароды хутка скончацца,

we need to find some sustainable means of operating.

нам усё роўна трэба вынайсці ўстойлівыя сродкі для функцыянавання.

CA: Most of American electricity comes from

КА: Большая частка амерыканскай электрычнасці паходзіць

burning fossil fuels.

са спальвання выкапнёвых паліваў.

How can an electric car that plugs into that electricity help?

Як можа электрамабіль, што падключаецца да гэтай сеткі, дапамагчы?

EM: Right. There's two elements to that answer.

ЭМ: Так, ёсць дзве часткі адказу.

One is that, even if you take the same source fuel

Па-першае, нават калі з такога самага паліва

and produce power at the power plant

выпрацаваць энергію на электрастанцыі,

and use it to charge electric cars, you're still better off.

то калі зарадзіць ім машыну, вы будзеце толькі ў плюсе.

So if you take, say, natural gas,

Калі, напрыклад, узяць прыродны газ,

which is the most prevalent hydrocarbon source fuel,

самую распаўсюджаную крыніцу вуглевадароднай энергіі,

if you burn that in a modern

і спаліць яго ў сучаснай

General Electric natural gas turbine,

газавай турбіне General Electric,

you'll get about 60 percent efficiency.

атрымаецца каля 60% эфектыўнасці.

If you put that same fuel in an internal combustion engine car,

Калі ж ужыць той самы газ ў рухавіку ўнутранага спальвання аўтамабіля,

you get about 20 percent efficiency.

атрымаецца 20% эфектыўнасці.

And the reason is, in the stationary power plant,

А прычына ў тым, што на стацыянарнай электрастанцыі

you can afford to have something that weighs a lot more,

вы можаце дазволіць сабе рэчы значна цяжэйшыя,

is voluminous,

аб'ёмнейшыя.

and you can take the waste heat

Можаце нават пабочнае награванне ўжыць,

and run a steam turbine and generate

каб прыводзіць у рух паравую турбіну

a secondary power source.

і карыстацца другаснай крыніцай энергіі.

So in effect, even after you've taken transmission loss into account and everything,

Такім чынам, нават калі ўлічыць страты пры перадачы энергіі і іншае,

even using the same source fuel, you're at least twice as better off

выкарыстаўшы такое самае паліва, вы прынамсі ў двухразовым выйгрышы,

charging an electric car, then burning it at the power plant.

зараджаючы электрамабіль энергіяй з электрастанцыі.

CA: That scale delivers efficiency.

КА: Такі маштаб прыносіць эфектыўнасць.

EM: Yes, it does.

ЭМ: Менавіта так.

And then the other point is, we have to have sustainable means

Сутнасць у тым, што нам у любым выпадку трэба мець

of power generation anyway, electricity generation.

устойлівыя крыніцы энергіі, электрычнасці.

So given that we have to solve sustainable electricity generation,

Таму калі мы вырашым гэтую праблему,

then it makes sense for us to have electric cars

мае сэнс мець і электрычныя машыны

as the mode of transport.

ў якасці транспарту.

CA: So we've got some video here

КА: У нас ёсць відэа,

of the Tesla being assembled,

як збіраюць Тэслу,

which, if we could play that first video --

якое, калі яго прайграць...

So what is innovative about this process in this vehicle?

Што ж такога наватарскага ў гэтым працэсе?

EM: Sure. So, in order to accelerate the advent of electric transport,

ЭМ: Натуральна, што з мэтай паскарэння надыходу электрычнага транспарту,

and I should say that I think, actually,

а трэба сказаць, што, мяркую,

all modes of transport will become fully electric

усе віды транспарту стануць цалкам электрычнымі

with the ironic exception of rockets.

за іранічным выняткам ракет.

There's just no way around Newton's third law.

Трэці закон Ньютана нам не абысці.

The question is how do you accelerate

Пытанне ў тым, як паскорыць

the advent of electric transport?

надыход электрычнага транспарту?

And in order to do that for cars, you have to come up with

Каб зрабіць гэта з аўтамабілямі, трэба запраектаваць

a really energy efficient car,

насамрэч энэргаашчадную машыну,

so that means making it incredibly light,

што азначае зрабіць яе неймаверна лёгкай.

and so what you're seeing here

Тое, што вы бачыце тут -

is the only all-aluminum body and chassis car

адзіныя кузаў і шасі цалкам з алюмінія

made in North America.

з Паўночнай Амерыкі.

In fact, we applied a lot of rocket design techniques

На самой справе, мы прымянілі шмат метадаў з распрацоўкі ракет,

to make the car light despite having a very large battery pack.

каб зрабіць машыну лягчэйшай нягледзячы на аб'ёмную батарэю.

And then it also has the lowest drag coefficient

Да таго ж яна мае найніжэйшы каэфіцыент аэрадынамічнага супраціву

of any car of its size.

сярод усіх іншых машын такіх памераў.

So as a result, the energy usage is very low,

У выніку спажыванне энергіі вельмі нізкае,

and it has the most advanced battery pack,

а самая прасунутая батарэя

and that's what gives it the range that's competitive,

дае машыне выйгрышную перавагу.

so you can actually have on the order of a 250-mile range.

Вы можаце праехаць парадку 400 кіламетраў.

CA: I mean, those battery packs are incredibly heavy,

КА: Але ж гэтыя батарэі неверагодна цяжкія,

but you think the math can still work out intelligently --

вы ўсё роўна думаеце, што падлік верны:

by combining light body, heavy battery,

лёгкі кузаў, цяжкая батарэя -

you can still gain spectacular efficiency.

атрымоўваем захапляльную эфектыўнасць?

EM: Exactly. The rest of the car has to be very light

ЭМ: Менавіта. Усё ў машыне мае быць вельмі лёгкім,

to offset the mass of the pack,

каб ураўнаважыць масу батарэй.

and then you have to have a low drag coefficient so that you have good highway range.

А аэрадынаміка дазваляе праехаць настолькі даўгі шлях.

And in fact, customers of the Model S

Па праўдзе, кіроўцы Мадэлі S

are sort of competing with each other

нібы спаборнічаюць паміж сабой,

to try to get the highest possible range.

каб праехаць найдалей.

I think somebody recently got 420 miles out of a single charge.

Здаецца, хтосьці надоечы пераадолеў 676 кіламетраў на адным зарадзе.

CA: Bruno Bowden, who's here, did that,

КА: Бруно Баўдэн, вось хто зрабіў гэта.

broke the world record.EM: Congratulations.

пабіў новы сусветны рэкорд. ЭМ: Віншаванні.

CA: That was the good news. The bad news was that

КА: Гэта былі добрыя навіны. Але недахопам было тое,

to do it, he had to drive at 18 miles an hour constant speed

што каб зрабіць гэта, яму прыйшлося ехаць з хуткасцю 30 км/г

and got pulled over by the cops. (Laughter)

і часта спыняцца паліцыяй. (Смех)

EM: I mean, you can certainly drive --

ЭМ: Вы можаце спакойна ехаць

if you drive it 65 miles an hour,

з хуткасцю каля 100 км/г

under normal conditions,

пры нармальных умовах,

250 miles is a reasonable number.

і 400 км - разумны лік.

CA: Let's show that second video

КА: Давайце пакажам другое відэа,

showing the Tesla in action on ice.

пра Тэслу ў дзеянні на лёдзе.

Not at all a dig at The New York Times, this, by the way.

І гэта зусім не камень у агарод The New York Times, дарэчы.

What is the most surprising thing about the experience

Што самае неспадзяванае ў

of driving the car?

кіраванні гэтай машынай?

EM: In creating an electric car,

ЭМ: Пры кіраванні электрамабілем,

the responsiveness of the car is really incredible.

яго адчувальнасць насамрэч неверагодная.

So we wanted really to have people feel as though

Мы хацелі, каб людзі адчувалі,

they've almost got to mind meld with the car,

як іх розум зліваецца з машынай,

so you just feel like you and the car are kind of one,

нібыта вы з ёю -- адно цэлае.

and as you corner and accelerate, it just happens,

Калі вы паварочваеце і паскараецеся, гэта проста адбываецца

like the car has ESP.

быццам у машыны ёсць Электронны Кантроль Устойлівасці.

You can do that with an electric car because of its responsiveness.

Гэта магчыма з электрамабілем дзякуючы яго адчувальнасці,

You can't do that with a gasoline car.

з паліўнай машынай так не атрымаецца.

I think that's really a profound difference,

І гэта істотная розніца,

and people only experience that when they have a test drive.

якую можна адчуць толькі пры спробнай паездцы.

CA: I mean, this is a beautiful but expensive car.

КА: Гэта прыгожая, але дарагая машына.

Is there a road map where this becomes

Ці ёсць у вас нейкі план,

a mass-market vehicle?

каб выпусціць масавую версію?

EM: Yeah. The goal of Tesla has always been

ЭМ: Так. Мэтай Тэслы заўсёды быў

to have a sort of three-step process,

трохступенчаты працэс, у якім першая версія --

where version one was an expensive car at low volume,

гэта дарагая машына з маленькім аб'ёмам вытворчасці,

version two is medium priced and medium volume,

другая каштуе менш і і большым аб'ёмам,

and then version three would be low price, high volume.

і трэцяя версія -- самая аб'ёмная і танная.

So we're at step two at this point.

У дадзены момант мы знаходзімся ў другой фазе.

So we had a $100,000 sports car, which was the Roadster.

Такім чынам ёсць спорткар Roadster за $100.000,

Then we've got the Model S, which starts at around 50,000 dollars.

і ёсць Мадэль S па цане ад $50.000.

And our third generation car, which should hopefully

Электрамабіль трэцяга пакалення,

be out in about three or four years

які меркавана з'явіцца праз тры-чатыры гады,

will be a $30,000 car.

будзе каштаваць $30.000.

But whenever you've got really new technology,

Кожны раз, як з'яўлялася насамрэч новая тэхналогія,

it generally takes about three major versions

звычайна мусіла выйсці тры буйныя версіі,

in order to make it a compelling mass-market product.

каб з'явіўся выдатны масавы прадукт.

And so I think we're making progress in that direction,

Мы прасоўваемся ў гэтым кірунку,

and I feel confident that we'll get there.

і я ўпэўнены, што так усё і будзе.

CA: I mean, right now, if you've got a short commute,

КА: Добра, калі шлях недалёкі,

you can drive, you can get back, you can charge it at home.

можна паехаць, вярнуцца і зарадзіцца дома.

There isn't a huge nationwide network of charging stations now that are fast.

Але на дадзены момант няма агульнанацыянальнай сеткі хуткіх зарадных станцый.

Do you see that coming, really, truly,

Ці прадбачацца нейкія істотныя змены тут,

or just on a few key routes?

ці гэта спраўдзіцца толькі на некаторых ключавых маршрутах?

EM: There actually are far more charging stations

ЭМ: На самой справе, зарадных станцый ужо больш,

than people realize,

чым людзі сабе ўяўляюць.

and at Tesla we developed something

У Тэсле распрацаваная тэхналогія

called a Supercharging technology,

пад назвай Supercharging,

and we're offering that if you buy a Model S

якую мы прапануем пакупнікам Model S

for free, forever.

бясплатна назаўжды.

And so this is something that maybe a lot of people don't realize.

Гэта факт, які для многіх магчыма застаецца незразумелым.

We actually have California and Nevada covered,

Насамрэч штаты Каліфорнія і Невада ўжо пакрытыя сеткай станцый,

and we've got the Eastern seaboard

як і Ўсходняе ўзбярэжжа

from Boston to D.C. covered.

ад Бостана да Вашынгтона.

By the end of this year, you'll be able to drive

Напрыканцы гэтага года вы зможаце праехаць

from L.A. to New York

з Лос-Анджэлеса ў Нью-Ёрк,

just using the Supercharger network,

карыстаючыся толькі сеткай Supercharger,

which charges at five times the rate of anything else.

каторая зараджае шпарчэй у пяць разоў за якія-кольвек іншыя.

And the key thing is to have a ratio of drive to stop,

Для нас галоўнае -- прытрымлівацца суадносінаў язды да перапынкаў

to stop time, of about six or seven.

каля шасці ці сямі.

So if you drive for three hours,

Так, каб ехаць на працягу трох гадзінаў,

you want to stop for 20 or 30 minutes,

а спыняцца на 20 або 30 хвілін.

because that's normally what people will stop for.

Гэта адрэзак часу, на які людзі звычайна спыняюцца.

So if you start a trip at 9 a.m.,

Такім чынам, калі вы выяжджаеце ў дарогу а 9:00,

by noon you want to stop to have a bite to eat,

апоўдні можна зрабіць перапынак каб перакусіць,

hit the restroom, coffee, and keep going.

завітаць у прыбіральню, выпіць кавы і паехаць далей.

CA: So your proposition to consumers is, for the full charge, it could take an hour.

КА: Дык вы прапануеце спажыўцам зараджацца цалкам на працягу гадзіны.

So it's common -- don't expect to be out of here in 10 minutes.

Маўляў, не спадзявайцеся выехаць адсюль праз 10 хвілін,

Wait for an hour, but the good news is,

пачакайце гадзіну, але ёсць добрая навіна:

you're helping save the planet,

вы дапамагаеце ратаваць планету,

and by the way, the electricity is free. You don't pay anything.

і, дарэчы, электрычнасць для вас -- бясплатная.

EM: Actually, what we're expecting is for people

ЭМ: Насамрэч мы спадзяемся,

to stop for about 20 to 30 minutes, not for an hour.

што людзі будуць спыняцца на 20-30 хвілін, не гадзіну.

It's actually better to drive for about maybe 160, 170 miles

Лепей праехаць каля 260-270 кіламетраў

and then stop for half an hour

і спыніцца на паўгадзіны,

and then keep going.

каб потым працягнуць шлях.

That's the natural cadence of a trip.

Гэта натуральны рытм падарожжа.

CA: All right. So this is only one string to your energy bow.

КА: Зразумела. Гэта толькі адна спіца ў вашым энергетычным коле.

You've been working on this solar company SolarCity.

Вы працуеце таксама над сваёй кампаніяй SolarCity.

What's unusual about that?

Што такога незвычайнага там?

EM: Well, as I mentioned earlier,

ЭМ: Ну, як я ўжо ўзгадваў раней,

we have to have sustainable electricity production

мы мусім перайсці на ўстойлівыя метады

as well as consumption,

выпрацоўкі электраэнергіі і яе спажывання.

so I'm quite confident that the primary means

Я досыць упэўнены, што першаснай такой крыніцай

of power generation will be solar.

здабывання энергіі будзе Сонца.

I mean, it's really indirect fusion, is what it is.

То бок, гэта ж ускосны тэрмаядзерны сінтэз, вось што гэта.

We've got this giant fusion generator in the sky called the sun,

У нас ёсць вялізная атамная электрастанцыя ў небе пад назвай "Сонца",

and we just need to tap a little bit of that energy

нам проста трэба выхапіць крыху гэтай энэргіі

for purposes of human civilization.

для патрэбаў чалавечай цывілізацыі.

What most people know but don't realize they know

Мы ўсе ўжо ведаем, але магчыма не разумеем да канца,

is that the world is almost entirely solar-powered already.

што свет і так амаль цалкам працуе на сонечнай энергіі.

If the sun wasn't there, we'd be a frozen ice ball

Калі б не было Сонца, мы былі б ледзяным шарам

at three degrees Kelvin,

з тэмпературай тры градусы Кельвіна.

and the sun powers the entire system of precipitation.

Яно прыводзіць у рух сістэму ападкаў,

The whole ecosystem is solar-powered.

уся экасістэма сілкуецца сонечнай энэргіяй.

CA: But in a gallon of gasoline, you have,

КА: Але ў галоне бензіна, фактычна,

effectively, thousands of years of sun power

уціснутыя тысячы гадоў

compressed into a small space,

сонечнай энэргіі,

so it's hard to make the numbers work right now on solar,

таму цяжка падвесці падлікі на карысць сонечнай энергіі,

and to remotely compete with, for example, natural gas,

каб хаця б аддалена спаборнічаць з, напрыклад, прыродным газам.

fracked natural gas. How are you going to build a business here?

Як тут можна збудаваць бізнэс?

EM: Well actually, I'm confident that solar

ЭМ: Ну, насамрэч, я ўпэўнены, што сонечная энергія

will beat everything, hands down, including natural gas.

разаб'е дашчэнту ўсе іншыя крыніцы ўлучна з прыродным газам.

(Applause)CA: How?

(Воплескі) КА: Як?

EM: It must, actually. If it doesn't, we're in deep trouble.

ЭМ: Так мусіць быць, іначай у нас сур'ёзныя праблемы.

CA: But you're not selling solar panels to consumers.

КА: Вы ж не прадаеце сонечныя панэлі спажыўцам.

What are you doing?

Чым тады вы займаецеся?

EM: No, we actually are. You can buy a solar system

ЭМ: Не, на самой справе мы прадаем. Вы можаце набыць

or you can lease a solar system.

або арэндаваць сонечную ўсталёўку ў нас.

Most people choose to lease.

Большасць выбірае арэнду.

And the thing about solar power is that

А самае прывабнае ў гэтым,

it doesn't have any feed stock or operational costs,

што не патрэбныя ані сыравіна, ані выдаткі на эксплуатацыю.

so once it's installed, it's just there.

Як толькі ўсталявалі, яна працуе.

It works for decades. It'll work for probably a century.

І працуе дзесяцігоддзямі, можа нават стагоддзямі.

So therefore, the key thing to do is to get the cost

Таму ключом тут з'яўляецца зніжэнне

of that initial installation low,

коштаў першаснай ўсталёўкі

and then get the cost of the financing low,

і агульнай сумы інвестыцыі,

because that interest -- those are the two factors that drive the cost of solar.

бо гэтыя два фактары спрыяюць коштам сонечнай энергетыкі.

And we've made huge progress in that direction,

Мы прасунуліся вельмі далёка ў гэтым,

and that's why I'm confident we'll actually beat natural gas.

вось чаму я ўпэўнены, што мы пераўзыйдзем прыродны газ.

CA: So your current proposition to consumers is,

КА: Дык вашая прапанова пакупнікам наступная:

don't pay so much up front.

не плаціце шмат загадзя...

EM: Zero.CA: Pay zero up front.

ЭМ: Анічога. КА: Не плаціце анічога загадзя,

We will install panels on your roof.

мы паставім панэлі вам на дах.

You will then pay, how long is a typical lease?

А потым ужо плаціце толькі арэнду. На колькі звычайна?

EM: Typical leases are 20 years,

ЭМ: Мы арэндуем звычайна на 20 гадоў.

but the value proposition is, as you're sort of alluding to, quite straightforward.

Але каштоўнасць гэтай прапановы, як вы і намякаеце, досыць простая.

It's no money down, and your utility bill decreases.

Вы не выдаткоўвайце грошы, але вашыя камунальныя аплаты памяншаюцца.

Pretty good deal.

Досыць выгодна.

CA: So that seems like a win for the consumer.

КА: Выглядае як выйгрыш для спажыўца.

No risk, you'll pay less than you're paying now.

Няма рызыкі, плоціце менш, чым цяпер.

For you, the dream here then is that --

Для вас жа тут выгодна..

I mean, who owns the electricity from those panels for the longer term?

То бок, хто валодае электрычнасцю з гэтых панэляў у перспектыве?

I mean, how do you, the company, benefit?

Як кампанія зарабляе?

EM: Well, essentially,

ЭМ: Ну, па сутнасці,

SolarCity raises a chunk of capital

SolarCity здабывае частку капітала

from say, a company or a bank.

ад, скажам, кампаніі або банку.

Google is one of our big partners here.

Гугл -- адзін з найбуйнейшых нашых партнёраў.

And they have an expected return on that capital.

І яны спадзяюцца на некаторы прыбытак з яго.

With that capital, SolarCity purchases and installs the panel on the roof

За гэты капітал мы набываем і ўсталёўваем панэлі на дах,

and then charges the homeowner or business owner

а потым збіраем арэндную плату з уладальніка дома ці бізнэса,

a monthly lease payment, which is less than the utility bill.

якая меншая за камунальныя аплаты.

CA: But you yourself get a long-term commercial benefit from that power.

КА: Але вы самі атрымоўваеце доўгатэрміновую выгоду з гэтай энэргіі.

You're kind of building a new type of distributed utility.

Такім чынам вы будуеце размеркаваную энэргетычную сетку.

EM: Exactly. What it amounts to

ЭМ: Дакладна. Усё зводзіцца да

is a giant distributed utility.

вялізнай электрасеткі.

I think it's a good thing, because utilities

І гэта, на маю думку, добра, бо электрасеткі

have been this monopoly, and people haven't had any choice.

былі манаполіяй, у людзей не было выбару.

So effectively it's the first time

Тут жа ўпершыню

there's been competition for this monopoly,

з'явілася канкурэнцыя,

because the utilities have been the only ones

таму што энэргетычныя кампаніі былі адзінымі,

that owned those power distribution lines, but now it's on your roof.

хто валодаў сеткамі размеркавання энэргіі. Цяпер такая ёсць у вас на даху.

So I think it's actually very empowering

Я думаю, гэта вяртае ўладу

for homeowners and businesses.

домаўладальнікам і фірмам.

CA: And you really picture a future

КА: І вы сапраўды прадбачыце будучыню,

where a majority of power in America,

дзе большасць электрычнасці ў ЗША --

within a decade or two, or within your lifetime, it goes solar?

у межах дзесяцігоддзя-двух -- стане сонечнай?

EM: I'm extremely confident that solar will be at least a plurality of power,

ЭМ: Я надзвычай упэўнены, што сонечная энергія будзе пераважаць,

and most likely a majority,

а магчыма і стане большасцю.

and I predict it will be a plurality in less than 20 years.

І я прадказваю такую перавагу ў межах 20 гадоў.

I made that bet with someone —CA: Definition of plurality is?

Я нават з кімсьці пайшоў у заклад... КА: А як вы вызначаеце "перавагу"?

EM: More from solar than any other source.

ЭМ: Больш сонечнай энергіі, чым з любой іншай крыніцы.

CA: Ah. Who did you make the bet with?

КА: Ага. З кім вы пайшлі ў заклад?

EM: With a friend who will remain nameless.

ЭМ: З сябрам, хто застанецца безназоўным.

CA: Just between us. (Laughter)

КА: Толькі паміж намі. (Смех)

EM: I made that bet, I think, two or three years ago,

ЭМ: Я заклаўся, здаецца, каля двух-трох гадоў таму.

so in roughly 18 years,

Такім чынам, па грубым падліку гэта праз 18 гадоў,

I think we'll see more power from solar than any other source.

мы ўбачым больш сонечнай энергіі, чым любой іншай.

CA: All right, so let's go back to another bet that you made

КА: Добра, тады давайце вернемся да іншага вашага закладу

with yourself, I guess, a kind of crazy bet.

з самім сабой, я падазраю. Досыць вар'яцкага закладу.

You'd made some money from the sale of PayPal.

Вы зарабілі некаторыя грошы ад продажу PayPal.

You decided to build a space company.

І вырашылі пабудаваць касмічную кампанію.

Why on Earth would someone do that?

З якой такой нагоды хто-небудзь будзе рабіць гэта?

(Laughter)

(Смех)

EM: I got that question a lot, that's true.

ЭМ: Мяне часта аб гэтым пытаюцца, гэта так.

People would say, "Did you hear the joke about the guy

Маўляў, вы чулі жарт пра таго хлопца,

who made a small fortune in the space industry?"

што разбагацеў у касмічнай індустрыі?

Obviously, "He started with a large one," is the punchline.

Відавочна, ён быў яшчэ багацейшы, як пачынаў -- сцвярджае кульмінацыя.

And so I tell people, well, I was trying to figure out

Таму я адказваю ўсім, што проста шукаў

the fastest way to turn a large fortune into a small one.

самы хуткі спосаб паменшыць сваё багацце.

And they'd look at me, like, "Is he serious?"

А яны глядзяць на мяне і, маўляў, "Ён сур'ёзна?"

CA: And strangely, you were. So what happened?

КА: І, на дзіва, гэта казалі сур'ёзна. Дык што здарылася?

EM: It was a close call. Things almost didn't work out.

ЭМ: Мы былі на валаску ад правалу. Здавалася, што анічога не выйдзе.

We came very close to failure,

Мы падышлі вельмі блізка да паразы,

but we managed to get through that point in 2008.

але нам удалося зварухнуцца з мёртвай кропкі ў 2008.

The goal of SpaceX is to try to advance rocket technology,

Мэта SpaceX -- спрабаваць прасунуць ракетную тэхналогію

and in particular to try to crack a problem

і асабліва вырашыць тую праблему,

that I think is vital

якую я лічу жыццёва важнай для таго,

for humanity to become a space-faring civilization,

каб чалавецтва стала касмічнай цывілізацыяй.

which is to have a rapidly and fully reusable rocket.

Гэта пабудова шматразовай ракеты.

CA: Would humanity become a space-faring civilization?

КА: А ці будзе чалавецтва касмічнай цывілізацыяй?

So that was a dream of yours, in a way, from a young age?

Гэта вашая мара, скажам, з часоў юнацтва?

You've dreamed of Mars and beyond?

Ці марылі вы пра Марс або далей?

EM: I did build rockets when I was a kid,

ЭМ: Я рабіў ракеты ў дзяцінстве,

but I didn't think I'd be involved in this.

але я не думаў, што ўцягнуся ў гэта.

It was really more from the standpoint of

Ідэя прыйшла хутчэй з разважанняў

what are the things that need to happen in order for

наконт таго, што мусіць здарыцца,

the future to be an exciting and inspiring one?

каб будучыня была захапляльнай і натхняльнай?

And I really think there's a fundamental difference,

І я думаю, ёсць істотная розніца паміж тым,

if you sort of look into the future,

каб глядзець у будучыню

between a humanity that is a space-faring civilization,

чалавецтва як касмічнай цывілізацыі,

that's out there exploring the stars, on multiple planets,

якая паўсюль даследуе зоркі і насяляе розныя планеты,

and I think that's really exciting,

што, на маю думку, насамрэч цудоўна,

compared with one where we are forever confined to Earth

чым як на зняволенную тут на Зямлі

until some eventual extinction event.

ажно да часу імавернага вымірання.

CA: So you've somehow slashed the cost of building

КА: Дык вы ўрэзалі кошт пабудовы ракеты

a rocket by 75 percent, depending on how you calculate it.

на 75%, у залежнасці як падлічваць.

How on Earth have you done that?

Як жа вы ўмудрыліся гэтага дасягнуць?

NASA has been doing this for years. How have you done this?

NASA будуе ракеты дзесяцігоддзі. Як?

EM: Well, we've made significant advances

ЭМ: Ну, мы значна прасунуліся

in the technology of the airframe, the engines,

у тэхналогіі вытворчасці фюзеляжа, рухавікоў,

the electronics and the launch operation.

электронікі і правядзення запускаў.

There's a long list of innovations

Даўжэзны спіс новаўвядзенняў,

that we've come up with there

якія мы распрацавалі

that are a little difficult to communicate in this talk, but --

і якія крыху цяжка прадставіць у межах нашай гутаркі,..

CA: Not least because you could still get copied, right?

КА: Не ў апошнюю чаргу таму, што іх могуць пераняць, га?

You haven't patented this stuff. It's really interesting to me.

Вы ж не запатэнтавалі гэта -- вось што мне цікава.

EM: No, we don't patent.CA: You didn't patent because you think it's

ЭМ: Не, мы не патэнтуем распрацоўкі. КА: Вы не робіце гэтага, бо лічыце

more dangerous to patent than not to patent.

гэта небяспечным?

EM: Since our primary competitors are national governments,

ЭМ: З-за таго што нашыя асноўныя канкурэнты -- ўрады дзяржаў,

the enforceability of patents is questionable.(Laughter) (Applause)

прававая моц патэнтаў глыбока сумнеўная. (Смех) (Воплескі)

CA: That's really, really interesting.

КА: Гэта вельмі, вельмі цікава.

But the big innovation is still ahead,

Але вялікае новаўвядзенне яшчэ наперадзе,

and you're working on it now. Tell us about this.

і вы цяпер працуеце над ім. Распавядзіце нам.

EM: Right, so the big innovation—

ЭМ: Так, вялікае новаўвядзенне --

CA: In fact, let's roll that video and you can talk us through it, what's happening here.

КА: На самой справе, давайце паглядзім тое відэа, і вы зможаце суправаджаць яго апавяданнем.

EM: Absolutely. So the thing about rockets is that

ЭМ: Згодны. Штука з ракетамі ў тым,

they're all expendable.

што яны незваротныя.

All rockets that fly today are fully expendable.

Усе ракеты, якія лётаюць сёння -- выключна аднаразовыя.

The space shuttle was an attempt at a reusable rocket,

Шаттл быў спробай зрабіць шматразовую ракету,

but even the main tank of the space shuttle was thrown away every time,

але нават яго галоўны бак выкідваўся кожны раз.

and the parts that were reusable

Часткі, што можна было выкарыстаць паўторна,

took a 10,000-person group nine months to refurbish for flight.

узнаўляліся для палёту групай у 10.000 асоб на працягу дзевяці месяцаў.

So the space shuttle ended up costing a billion dollars per flight.

Таму адзін палёт Шаттла абыходзіўся ў міліярд даляраў.

Obviously that doesn't work very well for —

Відавочна, гэта не акупала надта добра...

CA: What just happened there? We just saw something land?

КА: Што толькі што адбылося? Нешта прызямлілася?

EM: That's right. So it's important that the rocket stages

ЭМ: Дакладна так. Дык вось, важна, каб ступені ракеты

be able to come back, to be able to return to the launch site

маглі вярнуцца назад, на стартавую пляцоўку,

and be ready to launch again within a matter of hours.

і быць гатовымі да запуску праз некалькі гадзін.

CA: Wow. Reusable rockets.EM: Yes. (Applause)

КА: Неймаверна. Шматразовыя ракеты. ЭМ: Так. (Воплескі)

And so what a lot of people don't realize is,

Многія не разумеюць,

the cost of the fuel, of the propellant, is very small.

што кошт ракетнага паліва невялікі,

It's much like on a jet.

амаль як для рэактыўнага самалёта.

So the cost of the propellant is about .3 percent

Яго кошт каля 0.3%

of the cost of the rocket.

ад кошту ракеты.

So it's possible to achieve, let's say,

Таму магчыма дасягнуць, скажам,

roughly 100-fold improvement in the cost of spaceflight

100-кротнага зніжэння кошту палёту,

if you can effectively reuse the rocket.

калі паспяхова выкарыстаць ракету паўторна.

That's why it's so important.

Вось чаму гэта важна.

Every mode of transport that we use,

Кожны сродак транспарту, якім мы карыстаемся:

whether it's planes, trains, automobiles, bikes, horses,

ці то самалёт, ці цягнік, аўтамабіль, ровар, конь --

is reusable, but not rockets.

шматразовыя, толькі не ракеты

So we must solve this problem in order to become a space-faring civilization.

Таму каб стаць касмічнай цывілізацыяй, гэтую праблему трэба вырашыць.

CA: You asked me the question earlier

КА: Вы пыталіся раней у мяне,

of how popular traveling on cruises would be

наколькі распаўсюджанымі былі б круізы,

if you had to burn your ships afterward.EM: Certain cruises are apparently highly problematic.

калі б прыходзілася спальваць карабель напрыканцы. ЭМ: Некаторыя круізы, відаць, вельмі праблематычныя.

CA: Definitely more expensive.

КА: Адназначна даражэйшыя.

So that's potentially absolutely disruptive technology,

Значыць, гэта неймаверна рэвалюцыйная тэхналогія,

and, I guess, paves the way for your dream to actually take,

мяркую, пракладзе шлях да вашае мары --

at some point, to take humanity to Mars at scale.

у пэўны момант дастаўляць людзей на Марс вялікімі групамі.

You'd like to see a colony on Mars.

Вам бы хацелася ўбачыць калонію на Марсе.

EM: Yeah, exactly. SpaceX, or some combination

ЭМ: Так, дакладна. SpaceX або нейкая група

of companies and governments, needs to make progress

кампаній і ўрадаў мусяць прасоўвацца

in the direction of making life multi-planetary,

ў кірунку шматпланетнага жыцця,

of establishing a base on another planet,

усталявання базы на іншай планеце.

on Mars -- being the only realistic option --

Марс -- адзіны сэнсоўны выбар.

and then building that base up

А потым разбудоўваць гэтую базу

until we're a true multi-planet species.

да моманту, калі мы станем шматпланетным гатункам.

CA: So progress on this "let's make it reusable,"

КА: Як пасоўваецца ідэя "давайце зробім яе шматразовай"?

how is that going? That was just a simulation video we saw.

Гэта было толькі мадэляванне.

How's it going?

Як справы з гэтым?

EM: We're actually, we've been making some good progress recently

ЭМ: Мы насамрэч сур'ёзна прасунуліся надоечы

with something we call the Grasshopper Test Project,

ў праекце пад назвай "Выпрабаванне коніка".

where we're testing the vertical landing portion of the flight,

Тэставаўся этап вертыкальнай пасадкі,

the sort of terminal portion which is quite tricky.

досыць хітрай канцавой часткі палёту.

And we've had some good tests.

І мы атрымалі станоўчыя вынікі.

CA: Can we see that?EM: Yeah.

КА: Можна паглядзець на гэта? ЭМ: Так.

So that's just to give a sense of scale.

Каб надаць гледачу пачуццё маштаба,

We dressed a cowboy as Johnny Cash

мы апранулі каўбоя Джонні Кэшам

and bolted the mannequin to the rocket. (Laughter)

і прывярцелі манекен да ракеты. (Смех)

CA: All right, let's see that video then,

КА: Ясна, давайце паглядзім відэа,

because this is actually amazing when you think about it.

бо гэта насамрэч дзіўна, калі так падумаць.

You've never seen this before. A rocket blasting off and then --

Вы аніколі не бачылі гэтага раней. Ракета вырываецца ўгору і...

EM: Yeah, so that rocket is about the size

ЭМ: Ага, ракета памерам

of a 12-story building.

з 12-павярховы будынак.

(Rocket launch)

(Запуск ракеты)

So now it's hovering at about 40 meters,

Яна завісла на вышыні каля 40 метраў,

and it's constantly adjusting

пастаянна падстройваючы

the angle, the pitch and yaw of the main engine,

вугал, тангаж і адхіленне галоўнага рухавіка

and maintaining roll with cold gas thrusters.

і падтрымліваючы нахіл рухавікамі вугальнага газу.

CA: How cool is that? (Applause)

КА: Як жа гэта клёва, га!?

Elon, how have you done this?

Элан, як вы гэта зрабілі? (Смех)

These projects are so -- Paypal, SolarCity,

Гэтыя праекты: PayPal, SolarCity

Tesla, SpaceX, they're so spectacularly different,

Tesla, SpaceX -- яны настолькі ашаломна розныя,

they're such ambitious projects at scale.

настолькі амбіцыйныя і маштабныя праекты.

How on Earth has one person

Як жа адна асоба

been able to innovate in this way?

здольная ўводзіць навінкі такім чынам?

What is it about you?

Што ж у вас такога?

EM: I don't know, actually.

ЭМ: Я шчыра не ведаю.

I don't have a good answer for you.

У мяне няма простага адказу.

I work a lot. I mean, a lot.

Я шмат працую. І гэта значыць -- шмат.

CA: Well, I have a theory.EM: Okay. All right.

КА: Ну, у мяне ёсць тэорыя. ЭМ: Добра, слухаю.

CA: My theory is that you

КА: Мая тэорыя ў тым, што вы

have an ability to think at a system level of design

можаце думаць на сістэмным узроўні дызайну,

that pulls together design, technology and business,

збліжаць дызайн, тэхналогію і бізнэс --

so if TED was TBD, design, technology and business,

так, TED быў бы TBD -- дызайн, тэхналогія і бізнэс --

into one package,

у адзін пакунак,

synthesize it in a way that very few people can and --

змешваць гэта такім чынам, які не ўсім пад сілу і --

and this is the critical thing -- feel so damn confident

гэта найважнейшае -- быць так ліха ўпэўненым

in that clicked-together package that you take crazy risks.

у гэтым звязаным пакунку, што вы рызыкуеце, як вар'ят.

You bet your fortune on it, and you seem to have done that multiple times.

Вы ставілі на яго ўсё сваё багацце -- і рабілі гэта не раз.

I mean, almost no one can do that.

То бок, амаль аніхто не можа так зрабіць.

Is that -- could we have some of that secret sauce?

Ці гэта.. Можаце даць які-небудзь рэцэпт?

Can we put it into our education system? Can someone learn from you?

Ці можна гэта ўвесці ў нашую сістэму адукацыі? Ці можа хтосьці навучыцца ад вас?

It is truly amazing what you've done.

Тое, што вы робіце, проста неверагодна.

EM: Well, thanks. Thank you.

ЭМ: Эмм, дзякуй. Дзякуй вам.

Well, I do think there's a good framework for thinking.

Мне здаецца, ёсць добры каркас для мыслення.

It is physics. You know, the sort of first principles reasoning.

І гэта -- фізіка. Ну, ведаеце, разважанне ад першасных прынцыпаў.

Generally I think there are -- what I mean by that is,

Увогуле тое, што я маю на ўвазе,

boil things down to their fundamental truths

гэта раскласці прадметы на асноватворныя ісціны

and reason up from there,

і з іх будаваць разважанні,

as opposed to reasoning by analogy.

у адрозненне ад разважанняў па аналогіі.

Through most of our life, we get through life

На працягу большай часткі нашага жыцця,

by reasoning by analogy,

мы разважаем па аналогіі,

which essentially means copying what other people do with slight variations.

што па сутнасці азначае перайманне дзеянняў іншых людзей з лёгкімі адхіленнямі.

And you have to do that.

І мы павінны так рабіць.

Otherwise, mentally, you wouldn't be able to get through the day.

Іначай мы бы не змаглі пражыць і дня.

But when you want to do something new,

Але калі вам патрэбна штосьці новае,

you have to apply the physics approach.

стасуйце фізічны падыход.

Physics is really figuring out how to discover

Фізіка -- гэта высвятленне, як адкрыць новыя рэчы,

new things that are counterintuitive, like quantum mechanics.

якія нелагічныя, напрыклад квантавая механіка.

It's really counterintuitive.

Яна вельмі нелагічная.

So I think that's an important thing to do,

Таму, мяркую, гэта важна,

and then also to really pay attention to negative feedback,

як важна і звяртаць увагу на адмоўную водгукі

and solicit it, particularly from friends.

і нават патрабаваць іх, асабліва ад сяброў.

This may sound like simple advice,

Гэта можа гучаць як простая парада,

but hardly anyone does that,

але мала хто прыслухоўваецца.

and it's incredibly helpful.

Яна неверагодна карысная.

CA: Boys and girls watching, study physics.

КА: Хлопчыкі і дзяўчынкі, вучыце фізіку.

Learn from this man.

Вучыцеся ў гэтага дзядзькі.

Elon Musk, I wish we had all day, but thank you so much for coming to TED.

Элан Маск, мне шкада, што ў нас не цэлы дзень, але вялізны дзякуй вам за візіт на TED.

EM: Thank you. CA: That was awesome. That was really, really cool.

ЭМ: Дзякуй вам. КА: Гэта было неверагодна. Вельмі, вельмі клёва.

Look at that. (Applause)

Гляньце-ка. (Воплескі)

Just take a bow. That was fantastic.

Прыміце падзяку. Было проста фантастычна.

Thank you so much.

Вялізны вам дзякуй.