How to make hard choices | Ruth Chang

1,816,698 views ・ 2014-06-18

TED


Двойчы пстрыкніце па англійскіх субтытрах ніжэй, каб прайграць відэа.

Translator: Hanna Baradzina Reviewer: Alena Zhaliazniak
00:12
Think of a hard choice you'll face in the near future.
0
12817
3214
Падумайце пра цяжкі выбар, з якім вы мусіце сутыкнуцца ў бліжэйшай будучыні.
00:16
It might be between two careers --
1
16391
1821
Гэта можа быць выбар паміж дзвюма кар'ерамі,
мастака і бухгалтара,
00:18
artist and accountant --
2
18236
1447
00:20
or places to live -- the city or the country --
3
20286
2448
або паміж тым, дзе жыць, у горадзе ці ў вёсцы,
або нават паміж дзвюма нявестамі.
00:23
or even between two people to marry --
4
23123
1874
Ажаніцца з Бэці ці з Лалітаю.
00:25
you could marry Betty or you could marry Lolita.
5
25021
2948
00:28
Or it might be a choice about whether to have children,
6
28572
2993
Або гэта можа быць выбар пра тое, ці заводзіць дзяцей,
00:31
to have an ailing parent move in with you,
7
31589
2347
ці прывозіць да сябе хворых бацькоў,
00:33
to raise your child in a religion that your partner lives by
8
33960
3217
ці выхоўваць вашае дзіця па рэлігіёзных канонах,
якіх прытрымліваецца ваш партнёр,
але якія вам не да спадобы.
00:37
but leaves you cold.
9
37201
1392
Або, ці ахвяраваць усе вашыя ашчаджанні на дабрачыннасць.
00:39
Or whether to donate your life savings to charity.
10
39236
2837
00:42
Chances are, the hard choice you thought of was something big,
11
42622
2914
Ёсць верагоднасць, што той цяжкі выбар, пра які вы задумаліся,
гэта нешта вялікае, нешта істотнае,
00:45
something momentous, something that matters to you.
12
45560
2504
нешта важнае для вас.
00:48
Hard choices seem to be occasions
13
48763
2266
Здаецца, цяжкі выбар -- нагода
для пакутаў, выкручвання рук
00:51
for agonizing, hand-wringing, the gnashing of teeth.
14
51053
3510
ды скрыгату зубоў.
Але я мяркую, што мы няслушна зразумелі цяжкі выбар
00:56
But I think we've misunderstood hard choices
15
56073
2065
і ролю, якую ён адыгрывае ў нашым жыцці.
00:58
and the role they play in our lives.
16
58162
2067
01:00
Understanding hard choices
17
60253
1878
Разуменне цяжкага выбару
раскрывае схаваны патэнцыял,
01:02
uncovers a hidden power each of us possesses.
18
62155
3483
якім валодае кожны з нас.
01:06
What makes a choice hard is the way the alternatives relate.
19
66972
3349
Цяжкім робіць выбар тое,
як узаемазвязаны альтэрнатывы.
01:10
In any easy choice,
20
70909
1450
Калі выбар лёгкі,
01:12
one alternative is better than the other.
21
72383
2138
адна альтэрнатыва лепшая за другую.
01:14
In a hard choice,
22
74910
1469
Калі выбар цяжкі,
01:16
one alternative is better in some ways,
23
76403
2528
адна альтэрнатыва лепшая у некаторых адносінах,
01:18
the other alternative is better in other ways,
24
78955
2201
другая альтэрнатыва лепшая ў іншых адносінах,
01:21
and neither is better than the other overall.
25
81180
2671
і ніводная з іх не лепшая за другую цалкам.
01:24
You agonize over whether to stay in your current job in the city
26
84732
4247
Вы пакутуеце, абіраючы паміж тым, ці застацца
на цяперашняй працы ў горадзе,
або тым, каб зрушыць сваё жыццё
01:29
or uproot your life for more challenging work in the country,
27
89003
4349
для больш захапляльнай працы ў вёсцы,
бо застацца лепш з аднаго боку,
01:33
because staying is better in some ways,
28
93479
2202
01:35
moving is better in others,
29
95705
1600
пераехаць лепш з іншых бакоў,
01:37
and neither is better than the other overall.
30
97329
2738
і ніводны варыянт не лепшы цалкам.
01:41
We shouldn't think that all hard choices are big.
31
101368
3282
Мы не павінны думаць, што ўсе цяжкія выбары -- вялікія.
Скажам, вы абіраеце, што з'есці на сняданак.
01:45
Let's say you're deciding what to have for breakfast.
32
105023
2607
01:47
You could have high fiber bran cereal
33
107654
2856
Можна з'есці мюслі з клятчаткаю
або шакаладны пончык.
01:50
or a chocolate donut.
34
110534
1352
Мяркуючы, што для гэтага выбару істотныя
01:52
Suppose what matters in the choice is tastiness and healthfulness.
35
112199
3570
смачнасць і здаровасць,
01:56
The cereal is better for you,
36
116563
2242
мюслі карыснейшыя для вас,
01:58
the donut tastes way better,
37
118829
2157
але пончык смачнейшы,
ды ніводнае з іх не лепш цалкам --
02:01
but neither is better than the other overall,
38
121010
2202
02:03
a hard choice.
39
123236
1414
цяжкі выбар.
02:05
Realizing that small choices can also be hard,
40
125348
4000
Разуменне таго, што неістотны выбар
таксама можа быць цяжкім,
02:09
may make big hard choices seem less intractable.
41
129372
3326
можа дапамагчы зрабіць вялікі выбар менш непахісным.
02:13
After all, we manage to figure out what to have for breakfast,
42
133563
2906
Зрэшты рэшт, нам удаецца разабрацца з тым, што выбраць на сняданак,
02:16
so maybe we can figure out whether to stay in the city
43
136493
3131
а гэта азначае, што таксама мажліва разабрацца з тым,
ці застацца ў горадзе
02:19
or uproot for the new job in the country.
44
139648
2277
або пераехаць на новую працу ў вёску.
02:23
We also shouldn't think that hard choices are hard
45
143789
4552
Таксама не варта думаць, што цяжкі выбар такі цяжкі,
02:28
because we are stupid.
46
148365
1577
бо мы дурныя.
02:30
When I graduated from college,
47
150692
1916
Калі я скончыла універсітэт,
02:32
I couldn't decide between two careers, philosophy and law.
48
152632
3502
то не магла вызначыцца паміж дзвюма кар'ерамі:
філасофіяй і правам.
Я насамрэч любіла філасофію.
02:36
I really loved philosophy.
49
156158
2665
02:39
There are amazing things you can learn as a philosopher,
50
159600
2952
Існуе шмат неверагодных рэчаў, якім можна навучыцца
як філосафу,
02:42
and all from the comfort of an armchair.
51
162576
2475
седзячы ў зручным фатэлі.
Але я нарадзілася ў сціплай імігранцкай сям'і,
02:46
But I came from a modest immigrant family
52
166106
2878
02:49
where my idea of luxury
53
169008
1449
дзе маё ўяўленне раскошы складалася
02:50
was having a pork tongue and jelly sandwich
54
170481
2485
з бутэрброду са свінога языка з жэле
02:52
in my school lunchbox,
55
172990
1543
ў маёй школьнай ссабойцы,
02:55
so the thought of spending my whole life
56
175232
2365
таму сама ідэя правесці ўсё жыццё
02:57
sitting around in armchairs just thinking ...
57
177621
2959
седзячы ў фатэлях і проста разважаючы
так бы мовіць, здавалася мне пікам экстравагантнасці і фрывольнасці.
03:01
Well, that struck me as the height of extravagance and frivolity.
58
181335
3181
Таму я ўзяла свой жоўты нататнік,
03:05
So I got out my yellow pad,
59
185357
1746
03:07
I drew a line down the middle,
60
187127
1883
правяла рыску пасярэдзіне
03:09
and I tried my best to think of the reasons
61
189034
2397
і пастаралася з усіх сіл прадумаць
03:11
for and against each alternative.
62
191455
2673
усе за ды супраць кожнай з альтэрнатыў.
Памятаю, я падумала,
03:15
I remember thinking to myself,
63
195199
2190
03:17
if only I knew what my life in each career would be like.
64
197413
4412
каб толькі я ведала, якім бы стала маё жыццё
у кожнай з кар'ер.
03:22
If only God or Netflix would send me a DVD of my two possible future careers,
65
202428
5987
Калі б толькі Божа або Нэтфлікс мог бы даслаць мне DVD
з мажлівымі варыянтамі развіцця дзьвюх кар'ер, я б абрала адразу.
03:28
I'd be set.
66
208439
1172
03:29
I'd compare them side by side,
67
209635
1902
Я параўнала б іх крок за крокам,
03:31
I'd see that one was better,
68
211561
1907
убачыла б, што адна з іх лепей,
03:33
and the choice would be easy.
69
213492
1788
і выбар быў бы лёгкім.
03:35
But I got no DVD,
70
215867
1609
Але я не атрымала DVD,
03:37
and because I couldn't figure out which was better,
71
217976
2843
і з-за таго, што мне не ўдалася зразумець, якая з кар'ер лепшая,
03:40
I did what many of us do in hard choices:
72
220843
2713
я зрабіла тое, што многія з нас робяць у сітуацыі складанага выбару:
03:43
I took the safest option.
73
223580
1989
я абрала бяспечнейшы варыянт.
03:46
Fear of being an unemployed philosopher led me to become a lawyer,
74
226466
4265
Страх застацца беспрацоўным філосафам
прывёў мяне да прафесіі адваката,
але як я потым зразумела,
03:52
and as I discovered, lawyering didn't quite fit.
75
232256
3330
адвакацтва не вельмі мне падыходзіла.
03:55
It wasn't who I was.
76
235610
1629
Гэта не была сапраўдная я.
03:57
So now I'm a philosopher,
77
237889
1614
Таму цяпер я філосаф,
03:59
and I study hard choices,
78
239527
1938
і я вывучаю цяжкі выбар,
04:01
and I can tell you, that fear of the unknown,
79
241489
3325
і я магу сказаць вам, што страх невядомага,
04:04
while a common motivational default in dealing with hard choices,
80
244838
4426
хаця і з'яўляецца звычайнай матывацыяй
у сітуацыях цяжкога выбару,
04:09
rests on a misconception of them.
81
249958
2053
насамрэч трымаецца на неразуменні такіх сітуацый.
04:12
It's a mistake to think that in hard choices,
82
252505
2930
Будзе памылкай меркаваць, што ў цяжкім выбары
04:15
one alternative really is better than the other,
83
255459
2994
адна альтэрнатыва сапраўды лепш за другую,
04:18
but we're too stupid to know which,
84
258477
1959
але гэта мы такія дурныя, каб высветліць якая з іх лепш,
04:20
and since we don't know which,
85
260460
1443
і таму, што не ведаем гэтага, мы схіляемся
04:21
we might as well take the least risky option.
86
261927
2476
абіраць найменш рызыкоўны варыянт.
04:24
Even taking two alternatives side by side
87
264825
2358
Нават калі разгледзець дзьве альтэрнатывы крок за крокам,
04:27
with full information, a choice can still be hard.
88
267207
3647
валодаючы поўнай інфармацыяй, выбар усё роўна будзе цяжкім.
Цяжкі выбар такі цяжкі
04:32
Hard choices are hard not because of us or our ignorance;
89
272099
4056
не праз нас або нашую дурноту;
04:36
they're hard because there is no best option.
90
276179
3242
ён цяжкі, бо лепшага варыянта проста не існуе.
У такім выпадку, калі лепшы варыянт не існуе,
04:41
Now, if there's no best option,
91
281231
1924
калі вагі не нахіляюцца ў бок аднаго варыянту,
04:43
if the scales don't tip in favor of one alternative over another,
92
283179
4421
а не другога,
тады, пэўна, варыянты мусяць быць аднолькава добрымі,
04:48
then surely the alternatives must be equally good.
93
288060
2686
04:51
So maybe the right thing to say in hard choices
94
291797
2271
таму, відаць, слушна будзе сказаць пра цяжкі выбар,
што ён адбываецца паміж двума аднолькава добрымі варыянтамі.
04:54
is that they're between equally good options.
95
294092
2223
04:56
But that can't be right.
96
296770
1161
Але так быць не можа.
04:57
If alternatives are equally good, you should just flip a coin between them,
97
297955
3554
Калі варыянты аднолькава добрыя,
то вы павінны проста падкінуць манетку, каб абраць паміж імі,
05:01
and it seems a mistake to think,
98
301898
2411
але здаецца няслушнай думка,
што менавіта так варта вырашаць паміж кар'ерамі,
05:04
here's how you should decide between careers,
99
304333
2550
05:06
places to live, people to marry:
100
306907
1570
месцажыхарствам, нявестамі: падкінь манетку.
05:08
Flip a coin.
101
308501
1179
І вось яшчэ адна нагода меркаваць,
05:11
There's another reason for thinking
102
311156
1711
05:12
that hard choices aren't choices between equally good options.
103
312891
4087
што цяжкі выбар не з'яўляецца выбарам
паміж аднолькава добрымі варыянтамі.
Уявіце, што ў вас ёсць выбар паміж дзьвюма кар'ерамі:
05:18
Suppose you have a choice between two jobs:
104
318063
3132
05:21
you could be an investment banker
105
321744
2551
вы можаце стаць інвестыцыйным банкірам
05:24
or a graphic artist.
106
324708
1853
або мастаком-графікам.
Існуе мноства рэчаў, важных у такім выбары,
05:27
There are a variety of things that matter in such a choice,
107
327220
2792
такіх як захапленне працай,
05:30
like the excitement of the work,
108
330036
2555
05:32
achieving financial security,
109
332615
1737
дасягненне фінансавай трываласці,
05:34
having time to raise a family, and so on.
110
334376
2350
час на сям'ю, і гэтак далей.
05:36
Maybe the artist's career puts you on the cutting edge
111
336750
4435
Мажліва, кар'ера мастака дазволіць вам
быць на хвалі найноўшых формаў
05:41
of new forms of pictorial expression.
112
341209
2276
мастацкага выяўлення.
Мажліва, што банкаўская кар'ера
05:44
Maybe the banking career puts you on the cutting edge
113
344049
2796
прынясе вас на хвалю
05:46
of new forms of financial manipulation.
114
346869
3012
найноўшых формаў фінансавых маніпуляцый.
05:50
(Laughter)
115
350012
1452
05:51
Imagine the two jobs however you like,
116
351620
2940
Уявіце абедзьве працы якім заўгодна чынам,
05:54
so that neither is better than the other.
117
354584
1961
але так, каб ніводная не была лепшай.
05:57
Now suppose we improve one of them, a bit.
118
357696
2953
Зараз уявіце, што мы трошкі палепшым адну з іх.
06:00
Suppose the bank, wooing you,
119
360673
1984
Напрыклад банк, каб вас у свой бок падахвоціць,
дадае 500 даляраў да вашага штомесяцовага заробку.
06:03
adds 500 dollars a month to your salary.
120
363612
2432
06:06
Does the extra money
121
366432
1350
Ці робіць гэта банкаўскую працу
06:07
now make the banking job better than the artist one?
122
367806
4006
лепшай за мастакоўскую?
06:12
Not necessarily.
123
372940
1617
Не абавязкова.
Вышэйшы заробак робіць банкаўскую працу
06:15
A higher salary makes the banking job better than it was before,
124
375049
4107
лепш, чым яна была раней,
але гэтага можа быць недастаткова, каб зрабіць перспектыву
06:19
but it might not be enough
125
379180
1618
06:20
to make being a banker better than being an artist.
126
380822
3588
стаць банкірам лепшай за перспектыву стаць мастаком.
06:25
But if an improvement in one of the jobs doesn't make it better than the other,
127
385299
4467
Але калі паляпшэнне ў адной з прац
не робіць яе лепшай за другую,
06:29
then the two original jobs could not have been equally good.
128
389790
3283
то дзьве першапачатковыя працы
не маглі быць аднолькава добрымі.
06:33
If you start with two things that are equally good,
129
393812
2397
Калі вы пачынаеце з дзьвюх аднолькава добрых рэчаў,
а потым паляпшаеце адну з іх,
06:36
and you improve one of them,
130
396233
1341
06:37
it now must be better than the other.
131
397598
2086
тады яна павінна стаць лепей за другую.
06:40
That's not the case with options in hard choices.
132
400653
2940
Але гэта не пра варыянты ў цяжкім выбары.
Вось такая атрымліваецца загадка.
06:45
So now we've got a puzzle.
133
405393
1560
06:47
We've got two jobs.
134
407755
1608
У нас ёсць дзьве працы.
06:49
Neither is better than the other, nor are they equally good.
135
409387
3488
Ніводная з іх не лепшая за другую,
але яны і не аднолькава добрыя.
06:53
So how are we supposed to choose?
136
413526
2034
Дык як мы мусім зрабіць выбар?
06:55
Something seems to have gone wrong here.
137
415955
2572
Нешта дакладна не так.
07:00
Maybe the choice itself is problematic, and comparison is impossible.
138
420303
4612
Мажліва, сам выбар праблематычны
і параўнанне немагчымае.
Не можа такога быць.
07:06
But that can't be right.
139
426184
1540
07:07
It's not like we're trying to choose between two things that can't be compared.
140
427748
3955
Мы ж не намагаемся абраць паміж
дзьвюма непараўнальнымі рэчамі.
Мы ўзважваем перавагі абедзьвюх прац, зрэшты рэшт,
07:12
We're weighing the merits of two jobs, after all,
141
432234
2877
а не перавагі ліку дзевяць
07:15
not the merits of the number nine and a plate of fried eggs.
142
435135
3133
і талеркі яечні.
Параўнанне агульных пераваг дзьвюх прац --
07:20
A comparison of the overall merits of two jobs
143
440052
3344
07:23
is something we can make,
144
443420
1887
гэта тое, што мы здольныя зрабіць,
07:25
and one we often do make.
145
445331
2137
і тое, што мы часта робім.
07:29
I think the puzzle arises
146
449407
2056
Я мяркую, што загадка ўзнікае
07:31
because of an unreflective assumption we make about value.
147
451487
3778
праз беспадстаўнае меркаванне,
якое мы маем наконт каштоўнасцяў.
07:35
We unwittingly assume that values like justice, beauty, kindness,
148
455995
5438
Мы няслушна мяркуем, што каштоўнасці
кшталту справядлівасці, прыгажосці, дабрыні
падобныя да навуковых якасцяў
07:42
are akin to scientific quantities, like length, mass and weight.
149
462006
5087
кшталту даўжыні, масы і вагі.
07:49
Take any comparative question not involving value,
150
469247
3091
Возьмем любое параўнальнае пытанне, у якім справа ідзе не пра каштоўнасці,
напрыклад, якая з дзвюх валізак цяжэйшая?
07:52
such as which of two suitcases is heavier.
151
472362
2807
07:55
There are only three possibilities.
152
475907
2233
Існуе толькі тры варыянты.
07:58
The weight of one is greater, lesser or equal to the weight of the other.
153
478648
5042
Вага адной большая, меншая
або роўная вазе другой.
08:04
Properties like weight can be represented by real numbers --
154
484605
3174
Якасці кшталту вагі могуць быць апісаныя
простымі лікамі -- адзін, два, тры і гэтак далей --
08:07
one, two, three and so on --
155
487803
1938
08:09
and there are only three possible comparisons
156
489765
2739
і існуе толькі тры магчымыя параўнанні
08:12
between any two real numbers.
157
492847
1846
паміж любымі двума простымі лікамі.
08:15
One number is greater, lesser, or equal to the other.
158
495240
3525
Адзін з лікаў большы, меншы
або роўны другому.
08:20
Not so with values.
159
500475
1722
З каштоўнасцямі не так.
Як стварэнні эпохі пост-асветніцтва
08:23
As post-Enlightenment creatures,
160
503440
1827
08:25
we tend to assume
161
505291
1950
мы маем тэндэнцыю меркаваць,
08:27
that scientific thinking holds the key to everything of importance in our world,
162
507265
4904
што навуковае мысленне дае рады
ўсяму важнаму ў нашым свеце,
але свет каштоўнасцяў
08:33
but the world of value is different from the world of science.
163
513050
3566
адрозніваецца ад навуковага свету.
08:36
The stuff of the one world can be quantified by real numbers.
164
516640
3588
У адным свеце ўсё
можна апісаць простымі лікамі.
У іншым свеце -- нельга.
08:40
The stuff of the other world can't.
165
520252
2320
08:43
We shouldn't assume that the world of is, of lengths and weights,
166
523712
4272
Не варта меркаваць,
што свет існага, даўжыні і вагі
мае такую ж структуру, як свет маральнага,
08:48
has the same structure as the world of ought,
167
528008
2907
08:50
of what we should do.
168
530939
1227
нашых этычных абавязкаў.
08:52
So if what matters to us --
169
532904
2081
Таму калі тое, што істотна для нас --
дзіцячая радасць, каханне, якое вы адчуваеце да сваёй паловінкі, --
08:55
a child's delight, the love you have for your partner —
170
535009
3514
08:58
can't be represented by real numbers,
171
538547
2804
немажліва апісаць простымі лікамі,
то няма нагоды верыць,
09:01
then there's no reason to believe
172
541375
1942
09:03
that in choice, there are only three possibilities --
173
543341
3816
што ў выбары існуе толькі тры варыянты --
што адна альтэрнатыва лепш, горш або роўная
09:07
that one alternative is better, worse or equal to the other.
174
547181
3943
другой.
09:12
We need to introduce a new, fourth relation
175
552464
4242
Мы павінны ўвесці новае, чацвёртае вымярэнне адносінаў,
09:16
beyond being better, worse or equal,
176
556730
3615
акрамя лепшасці, горшасці ці роўнасці,
якое вытлумачыць тое, што адбываецца ў сітуацыі цяжкога выбару.
09:20
that describes what's going on in hard choices.
177
560369
3150
09:23
I like to say that the alternatives are "on a par."
178
563960
2809
Я б сказала, што варыянты знаходзяцца
"на роўных".
09:27
When alternatives are on a par,
179
567151
1900
Калі альтэрнатывы на роўных,
можа быць вельмі важным, якую з іх вы абіраеце,
09:29
it may matter very much which you choose,
180
569075
3366
але адна з іх не лепш за другую.
09:32
but one alternative isn't better than the other.
181
572465
2915
09:35
Rather, the alternatives are in the same neighborhood of value,
182
575404
4378
Хутчэй, альтэрнатывы знаходзяцца
ў адной сферы каштоўнасцяў,
09:39
in the same league of value,
183
579806
2047
у адной катэгорыі каштоўнасцяў,
09:41
while at the same time being very different in kind of value.
184
581877
4157
будучы ў той жа час вельмі рознымі
па самой каштоўнасці.
Вось чаму выбар цяжкі.
09:46
That's why the choice is hard.
185
586444
2159
09:49
Understanding hard choices in this way
186
589754
2409
Разуменне цяжкога выбару такім чынам
раскрывае нешта пра нас саміх, чаго мы не ведалі.
09:52
uncovers something about ourselves we didn't know.
187
592187
3273
Кожны з нас валодае мажлівасцю
09:56
Each of us has the power to create reasons.
188
596266
3319
ствараць прычыны.
Уявіце свет, у якім кожны выбар, з якім вы сутыкаецеся, --
10:02
Imagine a world in which every choice you face
189
602172
3314
лёгкі выбар,
10:05
is an easy choice,
190
605510
1373
10:06
that is, there's always a best alternative.
191
606907
2276
то бок, заўжды існуе лепшы варыянт.
10:09
If there's a best alternative, then that's the one you should choose,
192
609207
3383
Калі ёсць лепшы варыянт,
то гэта яго вы павінны абраць,
10:12
because part of being rational
193
612614
1762
таму што гэта рацыянальна --
10:14
is doing the better thing rather than the worse thing,
194
614400
2715
рабіць лепшае замест горшага,
абіраючы тое, на што ў вас больш прычын.
10:17
choosing what you have most reason to choose.
195
617139
2420
10:20
In such a world,
196
620567
1706
У такім свеце
10:22
we'd have most reason
197
622297
2401
у нас бы было больш прычын
10:24
to wear black socks instead of pink socks,
198
624722
2447
насіць чорныя шкарпэткі замест ружовых,
есці мюслі замест пончыкаў,
10:27
to eat cereal instead of donuts,
199
627193
1936
жыць у горадзе замест вёскі,
10:29
to live in the city rather than the country,
200
629153
2054
ажаніцца з Бэці, а не з Лалітаю.
10:31
to marry Betty instead of Lolita.
201
631231
1871
Свет, у якім існуе толькі лёгкі выбар,
10:33
A world full of only easy choices would enslave us to reasons.
202
633126
5527
зрабіў бы нас рабамі прычынаў.
10:39
When you think about it,
203
639963
1303
Калі вы задумаецеся пра гэта,
10:41
(Laughter)
204
641290
1190
10:42
it's nuts to believe that the reasons given to you
205
642504
5003
будзе бязглузда паверыць,
што дадзеныя вам звонку прычыны
прадыктавалі тое, чаму вы вырашылі займацца менавіта тымі хоббі,
10:48
dictated that you had most reason to pursue
206
648235
4747
якімі вы займаецеся,
10:53
the exact hobbies you do,
207
653006
1898
10:55
to live in the exact house you do,
208
655952
2197
жыць у той хаце, дзе вы жывяце,
выконваючы тую працу, на якой вы зараз працуеце.
10:58
to work at the exact job you do.
209
658173
1901
11:01
Instead, you faced alternatives that were on a par --
210
661471
3901
Замест таго, вы сутыкнуліся з альтэрнатывамі,
якія былі на роўных, цяжкім выбарам,
11:05
hard choices --
211
665959
1166
11:07
and you made reasons for yourself
212
667149
3013
і вы стварылі прычыны для сябе,
каб абраць гэтае хоббі, гэтую хату і гэтую працу.
11:10
to choose that hobby, that house and that job.
213
670186
3580
Калі альтэрнатывы на роўных,
11:15
When alternatives are on a par,
214
675004
2233
11:17
the reasons given to us,
215
677261
1528
прычыны, якія нам даюцца, тыя,
11:18
the ones that determine whether we're making a mistake,
216
678813
2956
што вызначаюць, ці робім мы памылку,
11:21
are silent as to what to do.
217
681793
2291
маўчаць у адносінах да таго, што нам зрабіць.
11:24
It's here, in the space of hard choices,
218
684989
3689
Менавіта тут, у сферы цяжкога выбару,
11:28
that we get to exercise our normative power --
219
688702
3642
нам даводзіцца карыстацца
прынцыпамі нарматыўнай этыкі,
паводлі якіх мы ствараем прычыны для саміх сябе,
11:33
the power to create reasons for yourself,
220
693280
2512
11:35
to make yourself into the kind of person
221
695816
4386
робім з сябе
таго чалавека,
11:40
for whom country living is preferable to the urban life.
222
700226
3904
для якога вясковае жыццё
стаіць перад гарадскім жыццём.
Калі мы абіраем паміж
11:45
When we choose between options that are on a par,
223
705337
3382
варыянтамі, якія знаходзяцца на роўных,
11:48
we can do something really rather remarkable.
224
708743
3111
мы можам зрабіць нешта насамрэч вельмі выбітнае.
11:52
We can put our very selves behind an option.
225
712495
2855
Мы можам паставіць сябе саміх за адным з варыянтаў.
Вось дзе я знаходжуся.
11:56
Here's where I stand.
226
716325
1784
11:58
Here's who I am, I am for banking.
227
718910
3198
Вось хто я. Я той, хто любіць банкі.
12:02
I am for chocolate donuts.
228
722132
2135
Я той, хто любіць шакаладныя пончыкі.
12:04
(Laughter)
229
724291
1568
Гэтакі адказ у цяжкім выбары --
12:06
This response in hard choices is a rational response,
230
726370
4327
гэта рацыянальны адказ,
12:10
but it's not dictated by reasons given to us.
231
730721
2676
але ён не прадыктаваны знешнімі прычынамі, дадзенымі нам.
12:13
Rather, it's supported by reasons created by us.
232
733421
4433
Ён, хутчэй, падтрымліваецца прычынамі, што мы стварылі для сябе.
12:19
When we create reasons for ourselves
233
739765
2567
Калі мы самі ствараем прычыны для сябе,
12:22
to become this kind of person rather than that,
234
742356
3266
каб стаць менавіта такой асобай, а не іншай,
12:25
we wholeheartedly become the people that we are.
235
745646
3180
мы ад усяго сэрца становімся тымі, хто мы ёсць.
12:29
You might say that we become the authors of our own lives.
236
749620
3428
Можна сказаць, мы становімся аўтарамі
нашага ўласнага жыцця.
Таму калі мы сутыкаемся з цяжкім выбарам,
12:35
So when we face hard choices, we shouldn't beat our head against a wall
237
755047
4597
нам не трэба біцца галавой аб сценку,
12:39
trying to figure out which alternative is better.
238
759668
2353
намагаючыся ўцяміць, якая з альтэрнатыў лепшая.
Лепшай альтэрнатывы не існуе.
12:42
There is no best alternative.
239
762045
1965
12:44
Instead of looking for reasons out there,
240
764502
2536
Замест таго каб шукаць знешнія прычыны,
варта пашукаць прычынаў унутры.
12:47
we should be looking for reasons in here:
241
767062
2277
12:49
Who am I to be?
242
769823
1519
Кім мне быць?
12:52
You might decide to be a pink sock-wearing,
243
772278
3442
Вы можаце вырашыць стаць ружовашкарпэтнікам,
12:55
cereal-loving, country-living banker,
244
775744
3889
аматарам мюслі, вясковым банкірам,
а я магу вырашыць стаць чорнашкарпэтніцай,
12:59
and I might decide to be a black sock-wearing,
245
779657
3192
13:02
urban, donut-loving artist.
246
782873
2044
гарадской мастачкай, аматаркай пончыкаў.
13:06
What we do in hard choices is very much up to each of us.
247
786132
4346
Тое, што мы робім у цяжкім выбары, збольшага
залежыць ад кожнага з нас.
13:12
Now, people who don't exercise their normative powers in hard choices
248
792887
4825
Таму тыя, хто не прытрамліваюцца сваіх нарматыўных статутаў ў цяжкім выбары, --
13:17
are drifters.
249
797736
1326
гэта тыя, хто плыве з плыняю.
13:19
We all know people like that.
250
799513
1588
Усім нам вядомыя такія людзі.
13:21
I drifted into being a lawyer.
251
801125
2296
Я прыплыла ў адвакацтва.
13:23
I didn't put my agency behind lawyering.
252
803445
2134
Я не паставіла свае існасці за адвакацтвам.
13:25
I wasn't for lawyering.
253
805603
1598
Я не была той, хто любіў адвакацтва.
13:28
Drifters allow the world to write the story of their lives.
254
808542
4873
Плыннікі дазваляюць свету
пісаць гісторыю іхніх жыццяў.
13:33
They let mechanisms of reward and punishment --
255
813439
3828
Яны дазваляюць механізмам заахвочвання і пакарання --
13:37
pats on the head, fear, the easiness of an option --
256
817291
3915
пагладжванне па галоўцы, запугванне, лёгкасць выбару --
вызначаць тое, што яны робяць.
13:41
to determine what they do.
257
821230
1690
13:43
So the lesson of hard choices:
258
823936
1828
Такім чынам, урок цяжкога выбару
13:46
reflect on what you can put your agency behind,
259
826373
4464
адлюстроўвае, якую існасць вы ставіце за сваім выбарам,
13:50
on what you can be for,
260
830861
2645
што вы насамрэч любіце,
і праз цяжкі выбар
13:53
and through hard choices,
261
833530
2215
13:55
become that person.
262
835769
1273
вы становіцеся той самай асобай.
Абсалютна далёкі ад нагоды для пакутаў і страху,
13:59
Far from being sources of agony and dread,
263
839199
2833
цяжкі выбар -- бескаштоўная мажлівасць
14:02
hard choices are precious opportunities
264
842056
3352
14:05
for us to celebrate what is special about the human condition,
265
845432
3914
для нашага святкавання адмысловай
чалавечай здольнасці,
14:09
that the reasons that govern our choices as correct or incorrect
266
849370
4603
калі прычыны, што кіруюць нашым выбарам
паміж слушным і няслушным,
14:13
sometimes run out,
267
853997
1666
часам заканчваюцца,
14:15
and it is here, in the space of hard choices,
268
855687
3075
і тады менавіта тут, у сітуацыі цяжкога выбару,
14:18
that we have the power to create reasons for ourselves
269
858786
4117
у нас з'яўляецца сіла
самім ствараць прычыны для сябе,
14:22
to become the distinctive people that we are.
270
862927
2855
каб стаць тымі адрознымі асобамі, якімі мы з'яўляемся.
14:26
And that's why hard choices are not a curse
271
866496
2726
І вось чаму цяжкі выбар -- гэта не праклён,
а блаславенне.
14:29
but a godsend.
272
869246
1173
14:30
Thank you.
273
870967
1171
Дзякуй.
14:32
(Applause)
274
872162
3448
(Плясканні)
Аб гэтым сайце

Гэты сайт пазнаёміць вас з відэа YouTube, якія карысныя для вывучэння англійскай мовы. Вы ўбачыце ўрокі англійскай мовы, якія вядуць высакакласныя выкладчыкі з усяго свету. Двойчы пстрыкніце англійскія субтытры, якія адлюстроўваюцца на кожнай старонцы відэа, каб прайграць відэа адтуль. Субтытры пракручваюцца сінхранізавана з прайграваннем відэа. Калі ў вас ёсць якія-небудзь каментарыі або пажаданні, звяжыцеся з намі, выкарыстоўваючы гэтую кантактную форму.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7