How to make hard choices | Ruth Chang

Tłumaczenie: Anna Koszuta Korekta: Magda Komorowska

Think of a hard choice you'll face in the near future.

Pomyślcie o trudnym wyborze, który czeka was w przyszłości.

Może to być wybór zawodu:

It might be between two careers --

artist and accountant --

być artystą czy księgowym?

or places to live -- the city or the country --

Lub wybór miejsca zamieszkania: miasto czy wieś?

Albo wybór przyszłej małżonki:

or even between two people to marry --

wybór pomiędzy Betty a Lolitą.

you could marry Betty or you could marry Lolita.

Może to być decyzja o posiadaniu dzieci,

Or it might be a choice about whether to have children,

o zamieszkaniu ze schorowanym rodzicem,

to have an ailing parent move in with you,

o wychowaniu dziecka w religii,

to raise your child in a religion that your partner lives by

którą wyznaje was partner,

a która wam jest obojętna.

but leaves you cold.

Albo o przekazaniu oszczędności życia na cele charytatywne.

Or whether to donate your life savings to charity.

Zapewne wybór, o którym pomyśleliście

Chances are, the hard choice you thought of was something big,

jest czymś, co ma wielkie znaczenie,

something momentous, something that matters to you.

co odgrywa istotną dla was rolę.

Trudnym decyzjom zwykle towarzyszy

Hard choices seem to be occasions

zadręczanie się, załamywanie rąk,

for agonizing, hand-wringing, the gnashing of teeth.

zgrzytanie zębami.

Sądzę, że źle pojmujemy trudne wybory

But I think we've misunderstood hard choices

i ich wpływ na nasze życie.

and the role they play in our lives.

Zrozumienie, czym są trudne wybory,

Understanding hard choices

pomaga odkryć moc,

uncovers a hidden power each of us possesses.

którą posiadamy.

Wybór staje się trudny,

What makes a choice hard is the way the alternatives relate.

kiedy opcje są zbliżone.

In any easy choice,

Przy łatwym wyborze

one alternative is better than the other.

pierwsza możliwość jest lepsza niż druga.

In a hard choice,

Przy trudnym wyborze

one alternative is better in some ways,

jedna opcja jest lepsza pod pewnym względem,

the other alternative is better in other ways,

a druga jest lepsza pod innym.

and neither is better than the other overall.

I ostatecznie żadna z nich nie jest najlepsza.

You agonize over whether to stay in your current job in the city

Zadręczacie się, rozważając,

czy zachować obecną pracę w mieście,

czy całkowicie zmienić swoje życie

or uproot your life for more challenging work in the country,

i podjąć ambitniejszą pracę na prowincji.

because staying is better in some ways,

Pozostanie na miejscu ma zalety,

moving is better in others,

ale przeprowadzka także je ma

and neither is better than the other overall.

i żadna z opcji nie jest najlepsza.

Nie powinniśmy uważać wszystkich trudnych wyborów za ważne.

We shouldn't think that all hard choices are big.

Na przykład decyzja, co zjeść na śniadanie.

Let's say you're deciding what to have for breakfast.

Możecie zjeść płatki bogate w błonnik

You could have high fiber bran cereal

albo pączka z czekoladą.

or a chocolate donut.

Suppose what matters in the choice is tastiness and healthfulness.

Załóżmy, że przy wyborze liczy się

smakowitość i zdrowie.

The cereal is better for you,

Płatki są zdrowsze,

the donut tastes way better,

a pączek smakuje lepiej,

ale żadne z nich nie jest najlepszą opcją.

but neither is better than the other overall,

a hard choice.

Trudny wybór.

Świadomość, że małe wybory

Realizing that small choices can also be hard,

też mogą być trudne

może sprawić, że duże wybory będą mniej skomplikowane.

may make big hard choices seem less intractable.

Skoro udało nam się zdecydować, co zjeść na śniadanie,

After all, we manage to figure out what to have for breakfast,

to może uda nam się zdecydować,

so maybe we can figure out whether to stay in the city

czy zostać w mieście

or uproot for the new job in the country.

czy zacząć od nowa na wsi.

Nie powinniśmy też myśleć, że trudne decyzje są trudne,

We also shouldn't think that hard choices are hard

ponieważ jesteśmy głupi.

because we are stupid.

Po ukończeniu college'u

When I graduated from college,

nie mogłam zdecydować

I couldn't decide between two careers, philosophy and law.

między filozofią a prawem.

Uwielbiałam filozofię.

I really loved philosophy.

Można zdobyć niesamowitą wiedzę,

There are amazing things you can learn as a philosopher,

będąc filozofem,

and all from the comfort of an armchair.

siedząc sobie w wygodnym fotelu.

Jednak moja rodzina to skromni imigranci.

But I came from a modest immigrant family

Luksusem dla mnie

where my idea of luxury

był ozór wieprzowy i kanapka z dżemem

was having a pork tongue and jelly sandwich

in my school lunchbox,

w pudełku na lunch do szkoły.

so the thought of spending my whole life

Dlatego myśl o spędzeniu swojego życia

sitting around in armchairs just thinking ...

na siedzeniu w fotelu i rozmyślaniu

zdawała się szczytem ekstrawagancji i lekkomyślności.

Well, that struck me as the height of extravagance and frivolity.

Wyjęłam swój żółty notatnik

So I got out my yellow pad,

I drew a line down the middle,

i przedzieliłam linią kartkę na pół,

and I tried my best to think of the reasons

próbując wypisać powody

for and against each alternative.

"za" i "przeciw" dla każdego rozwiązania.

Pomyślałam wtedy,

I remember thinking to myself,

że chciałabym wiedzieć,

if only I knew what my life in each career would be like.

jak moje życie może się potoczyć.

If only God or Netflix would send me a DVD of my two possible future careers,

Gdyby tylko Bóg albo portal Netflix wysłał mi DVD

pokazujące obie opcje w przyszłości, wiedziałabym, co robić.

I'd be set.

I'd compare them side by side,

Porównałabym je dokładnie

I'd see that one was better,

i wiedziałabym, która jest lepsza.

and the choice would be easy.

Wybór byłby prosty.

But I got no DVD,

Ale nie miałam nagrania DVD.

and because I couldn't figure out which was better,

Nie wiedząc, która możliwość jest lepsza,

I did what many of us do in hard choices:

zrobiłam to, co robi wielu z nas w obliczu trudnych decyzji:

I took the safest option.

wybrałam bezpieczniejszą opcję.

Fear of being an unemployed philosopher led me to become a lawyer,

Strach przed byciem bezrobotną filozofką

popchnął mnie do zostania prawniczką.

I jak się przekonałam

and as I discovered, lawyering didn't quite fit.

prawo do mnie nie pasowało.

It wasn't who I was.

Nie czułam się sobą.

So now I'm a philosopher,

Dlatego teraz jestem filozofką

and I study hard choices,

i badam temat trudnych wyborów.

and I can tell you, that fear of the unknown,

Strach przed nieznanym,

while a common motivational default in dealing with hard choices,

który często demotywuje

w obliczu trudnych decyzji,

rests on a misconception of them.

polega na tym, że mylnie je postrzegamy.

It's a mistake to think that in hard choices,

Błędem jest myślenie, że podejmując trudne decyzje,

jedna opcja jest rzeczywiście lepsza od drugiej,

one alternative really is better than the other,

a my jesteśmy zbyt głupi, żeby wiedzieć która.

but we're too stupid to know which,

Skoro tego nie wiemy, równie dobrze możemy

and since we don't know which,

we might as well take the least risky option.

wybrać tę mniej ryzykowną.

Even taking two alternatives side by side

Nawet porównywanie obu opcji,

with full information, a choice can still be hard.

mając wszystkie dane, nie ułatwi wyboru.

Trudne wybory są trudne.

Hard choices are hard not because of us or our ignorance;

Nie z naszej winy czy ignorancji.

Są trudne, bo nie ma najlepszej opcji.

they're hard because there is no best option.

Skoro nie ma najlepszej możliwości,

Now, if there's no best option,

a jedna nie ma przewagi

if the scales don't tip in favor of one alternative over another,

nad drugą,

zatem obie muszą być równie dobre.

then surely the alternatives must be equally good.

Może stając przed trudnym wyborem, najlepiej jest powiedzieć,

So maybe the right thing to say in hard choices

is that they're between equally good options.

że obie są równie dobre.

But that can't be right.

Ale to nie może mieć sensu.

If alternatives are equally good, you should just flip a coin between them,

Jeśli są równie dobre,

możemy zadecydować, rzucając monetą.

and it seems a mistake to think,

Błędem byłoby myślenie,

że wyboru dotyczącego kariery

here's how you should decide between careers,

places to live, people to marry:

domu, małżonka dokona za nas moneta.

Flip a coin.

Istnieje kolejny powód, żeby sądzić,

There's another reason for thinking

that hard choices aren't choices between equally good options.

że trudny wybór wcale nie polega na rozważeniu

równie dobrych opcji.

Załóżmy, że wybieracie pomiędzy dwoma posadami:

Suppose you have a choice between two jobs:

możecie być bankierem inwestycyjnym

you could be an investment banker

albo artystą grafikiem.

or a graphic artist.

Wiele rzeczy liczy się przy tym wyborze:

There are a variety of things that matter in such a choice,

atrakcyjność pracy,

like the excitement of the work,

achieving financial security,

zabezpieczenie finansowe,

having time to raise a family, and so on.

czas dla rodziny i tak dalej.

Maybe the artist's career puts you on the cutting edge

Być może kariera artysty pchnie was

na granicę najnowocześniejszych form

of new forms of pictorial expression.

wyrazu poprzez obraz.

Maybe the banking career puts you on the cutting edge

Może kariera bankiera

of new forms of financial manipulation.

zawiedzie was na granicę najnowocześniejszych

form manipulacji finansowej.

(Laughter)

Imagine the two jobs however you like,

Myślcie o obu zawodach tak,

żeby jeden nie był lepszy od drugiego.

so that neither is better than the other.

Teraz trochę ulepszymy jeden z nich.

Now suppose we improve one of them, a bit.

Przypuśćmy, że kuszący was bank

Suppose the bank, wooing you,

zwiększa waszą pensję o 500 dolarów.

adds 500 dollars a month to your salary.

Czy wyższa pensja sprawi, że praca w bankowości

Does the extra money

now make the banking job better than the artist one?

wyda się lepsza od pracy artysty?

Niekoniecznie.

Not necessarily.

Praca w bankowości dzięki wyższej pensji

A higher salary makes the banking job better than it was before,

jest lepsza niż wcześniej,

but it might not be enough

ale to wcale nie daje pewności,

to make being a banker better than being an artist.

że lepiej być bankierem niż artystą.

Jeśli ulepszenie jednego zawodu,

But if an improvement in one of the jobs doesn't make it better than the other,

nie czyni go lepszym,

then the two original jobs could not have been equally good.

zatem oba zawody

nie mogą być tak samo dobre.

If you start with two things that are equally good,

Gdy mając dwie równie dobre rzeczy,

ulepszycie jedną z nich,

and you improve one of them,

it now must be better than the other.

powinna stać się lepsza od drugiej.

That's not the case with options in hard choices.

To nie sprawdza się przy podejmowaniu trudnych decyzji.

Zatem mamy łamigłówkę.

So now we've got a puzzle.

We've got two jobs.

Mamy dwa zawody.

Neither is better than the other, nor are they equally good.

Pierwszy nie jest lepszy od drugiego.

Nie są też równie dobre.

So how are we supposed to choose?

Zatem jak mamy podjąć decyzję?

Something seems to have gone wrong here.

Coś tu jest nie tak.

Może wybór sam w sobie jest problematyczny,

Maybe the choice itself is problematic, and comparison is impossible.

a porównanie niemożliwe?

To nieprawda.

But that can't be right.

It's not like we're trying to choose between two things that can't be compared.

Nie staramy się przecież wybrać pomiędzy

nieporównywalnymi możliwościami.

We're weighing the merits of two jobs, after all,

Rozważamy zalety dwóch zawodów,

a nie zalety liczby dziewięć

not the merits of the number nine and a plate of fried eggs.

oraz talerza smażonych jajek.

Porównanie ogólnych zalet dwóch zawodów

A comparison of the overall merits of two jobs

jest dla nas wykonalne

is something we can make,

i często to robimy.

and one we often do make.

Sądzę, że łamigłówka pojawia się,

I think the puzzle arises

ponieważ odnosimy się do kwestii wartości

because of an unreflective assumption we make about value.

bez większego zastanowienia się.

We unwittingly assume that values like justice, beauty, kindness,

Mimowolnie przyjmujemy,

że wartości takie jak sprawiedliwość, piękno, dobro

są powiązane z wielkościami

are akin to scientific quantities, like length, mass and weight.

takimi jak długość, masa i waga.

Porównajmy coś, nie biorąc pod uwagę wartości.

Take any comparative question not involving value,

Na przykład która z walizek jest cięższa.

such as which of two suitcases is heavier.

There are only three possibilities.

Istnieją tylko trzy możliwości.

The weight of one is greater, lesser or equal to the weight of the other.

Waga pierwszej walizki jest większa, mniejsza

od wagi drugiej albo jest jej równa.

Properties like weight can be represented by real numbers --

Cechy takie jak waga mogą być wyrażone

za pomocą liczb rzeczywistych: jeden, dwa, trzy...

one, two, three and so on --

and there are only three possible comparisons

Istnieją tylko trzy możliwe porównania

between any two real numbers.

pomiędzy dwoma liczbami rzeczywistymi.

One number is greater, lesser, or equal to the other.

Jedna liczba jest większa, mniejsza od drugiej

albo jest jej równa.

Not so with values.

Tak nie dzieje się z wartościami.

As post-Enlightenment creatures,

Choć oświecenie dawno już przeminęło,

we tend to assume

to zazwyczaj zakładamy,

that scientific thinking holds the key to everything of importance in our world,

że myślenie naukowe stanowi klucz

do tego, co ważne.

Ale świat wartości

but the world of value is different from the world of science.

różni się od świata nauki.

The stuff of the one world can be quantified by real numbers.

To, co należy do jednego świata,

można przedstawić dzięki liczbom rzeczywistym.

The stuff of the other world can't.

W drugim świecie to niemożliwe.

We shouldn't assume that the world of is, of lengths and weights,

Nie powinniśmy zakładać,

że świat bytów, długości i wag

jest taki sam jak świat powinności,

has the same structure as the world of ought,

of what we should do.

tego, co powinniśmy zrobić.

So if what matters to us --

Jeśli to, co jest dla nas ważne:

radość dziecka, miłość do partnera

a child's delight, the love you have for your partner —

nie może być przedstawione za pomocą liczb,

can't be represented by real numbers,

to nie ma powodu, żeby sądzić,

then there's no reason to believe

that in choice, there are only three possibilities --

że wybór oznacza tylko trzy możliwości:

jedna z opcji jest lepsza, gorsza od drugiej

that one alternative is better, worse or equal to the other.

albo jest jej równa.

We need to introduce a new, fourth relation

Musimy wprowadzić nową, czwartą zależność,

beyond being better, worse or equal,

oprócz opcji lepszej, gorszej lub równej.

Określa ona, co dzieje się przy trudnych wyborach.

that describes what's going on in hard choices.

Mówię o takich opcjach,

I like to say that the alternatives are "on a par."

że są "równorzędne.

When alternatives are on a par,

Gdy opcje są równorzędne,

it may matter very much which you choose,

bardzo liczy się, którą wybierzecie,

but one alternative isn't better than the other.

ale nie ma możliwości wybrania lepszej.

Rather, the alternatives are in the same neighborhood of value,

Możliwości mają raczej

sąsiadujące wartości,

wartości należące do tej samej ligi.

in the same league of value,

while at the same time being very different in kind of value.

Jednocześnie różnią się pod względem

rodzaju wartości.

That's why the choice is hard.

Dlatego wybór jest trudny.

Understanding hard choices in this way

Takie rozumienie trudnych wyborów

pomaga nam odkryć rzeczy, których o sobie nie wiedzieliśmy.

uncovers something about ourselves we didn't know.

Każdy z nas może

Each of us has the power to create reasons.

tworzyć powody.

Wyobraźcie sobie świat, w którym każdy wybór

Imagine a world in which every choice you face

jest prosty,

is an easy choice,

that is, there's always a best alternative.

w którym zawsze jest najlepsza opcja.

If there's a best alternative, then that's the one you should choose,

Jeśli istnieje najlepsza opcja,

to ją powinniście wybrać,

because part of being rational

ponieważ bycie racjonalnym

is doing the better thing rather than the worse thing,

oznacza wybór tej lepszej rzeczy, a nie tej gorszej.

choosing what you have most reason to choose.

To wybór, który dyktuje rozsądek.

In such a world,

W takim świecie

we'd have most reason

rozsądek podpowiadałby,

to wear black socks instead of pink socks,

żeby nosić czarne, nie różowe skarpety,

to eat cereal instead of donuts,

jeść płatki zamiast pączków,

to live in the city rather than the country,

mieszkać w mieście, a nie na wsi,

ożenić się z Betty, a nie z Lolitą.

to marry Betty instead of Lolita.

A world full of only easy choices would enslave us to reasons.

Świat pełen łatwych wyborów

zrobiłby z nas niewolników rozsądku.

When you think about it,

Jeśli się nad tym zastanowić,

(Laughter)

it's nuts to believe that the reasons given to you

szaleństwem byłoby sądzić,

że przedstawione powody

dyktują wam, że najrozsądniej będzie skupić się

dictated that you had most reason to pursue

na konkretnym hobby, którym się zajmujecie,

the exact hobbies you do,

to live in the exact house you do,

mieszkać w tym domu, w którym mieszkacie,

to work at the exact job you do.

wykonywać tę pracę, którą wykonujecie.

Instead, you faced alternatives that were on a par --

W zamian stanęliście przed możliwościami,

które były równorzędne - przed trudnymi wyborami.

hard choices --

and you made reasons for yourself

Stworzyliście powody,

to choose that hobby, that house and that job.

dla których wybraliście to hobby, ten dom i tę pracę.

Gdy opcje są równorzędne,

When alternatives are on a par,

the reasons given to us,

nasze powody,

the ones that determine whether we're making a mistake,

które określają, czy popełniamy błąd,

milczą i nie podpowiadają, co robić.

are silent as to what to do.

It's here, in the space of hard choices,

To tutaj, w obrębie trudnych wyborów,

możemy przećwiczyć

that we get to exercise our normative power --

swoją normatywną moc.

the power to create reasons for yourself,

Moc tworzenia dla siebie powodów,

to make yourself into the kind of person

przemiany samego siebie

w typ osoby,

której życie na wsi

for whom country living is preferable to the urban life.

odpowiada bardziej niż życie w mieście.

Kiedy wybieramy pomiędzy opcjami,

When we choose between options that are on a par,

które są ze sobą równorzędne,

we can do something really rather remarkable.

możemy dokonać czegoś niesamowitego.

We can put our very selves behind an option.

Możemy utożsamić się z daną możliwością.

Jestem tutaj.

Here's where I stand.

Here's who I am, I am for banking.

Jestem taką osobą. Jestem za bankowością.

Jestem za pączkiem z czekoladą.

I am for chocolate donuts.

(Laughter)

Taka reakcja przy trudnych wyborach

This response in hard choices is a rational response,

jest reakcją racjonalną,

but it's not dictated by reasons given to us.

ale nie podyktowaną podanymi nam powodami.

Rather, it's supported by reasons created by us.

Jest poparta powodami, które sami stworzyliśmy.

Kiedy sami tworzymy powody,

When we create reasons for ourselves

dla których stajemy się konkretną osobą,

to become this kind of person rather than that,

wówczas stajemy się ludźmi, którymi jesteśmy.

we wholeheartedly become the people that we are.

Można powiedzieć, że stajemy się autorami

You might say that we become the authors of our own lives.

naszego własnego życia.

Zatem kiedy stajemy przed trudnymi wyborami,

So when we face hard choices, we shouldn't beat our head against a wall

nie powinniśmy walić głową w mur,

trying to figure out which alternative is better.

usiłując odgadnąć, która opcja jest lepsza.

Nie ma lepszej możliwości.

There is no best alternative.

Instead of looking for reasons out there,

Zamiast szukać powodów na zewnątrz,

powinniśmy ich szukać w sobie.

we should be looking for reasons in here:

Who am I to be?

Kim mam być?

You might decide to be a pink sock-wearing,

Możecie zdecydować się zostać bankierami noszącymi różowe skarpetki,

cereal-loving, country-living banker,

uwielbiającymi płatki, mieszkającymi na wsi.

and I might decide to be a black sock-wearing,

Ja mogę zechcieć być artystką noszącą czarne skarpetki.

urban, donut-loving artist.

która mieszka w mieście i kocha pączki.

To, jak postąpimy, podejmując trudne decyzje,

What we do in hard choices is very much up to each of us.

w dużej mierze zależy od nas.

Now, people who don't exercise their normative powers in hard choices

Ci, którzy nie stosują normatywnych mocy

przy podejmowaniu trudnych decyzji, dryfują.

are drifters.

We all know people like that.

Wszyscy znamy takich ludzi.

I drifted into being a lawyer.

Ja dryfując, zostałam prawnikiem.

I didn't put my agency behind lawyering.

Nie wkładałam serca w bycie prawnikiem.

I wasn't for lawyering.

Nie byłam za pracą jako prawnik.

Drifters allow the world to write the story of their lives.

Dryfując, ludzie pozwalają światu

pisać scenariusz ich życia.

They let mechanisms of reward and punishment --

Pozwalają mechanizmom nagrody i kary:

klepaniu po głowie, strachowi, łatwości wyboru

pats on the head, fear, the easiness of an option --

determinować ich działania.

to determine what they do.

So the lesson of hard choices:

Oto nauka płynąca z trudnych wyborów:

reflect on what you can put your agency behind,

zastanówcie się, w co możecie włożyć serce,

on what you can be for,

za czym możecie się opowiedzieć,

a dzięki trudnym wyborom

and through hard choices,

become that person.

staniecie się tą osobą.

Nie traktujmy trudnych wyborów w kategoriach męczarni i strachu.

Far from being sources of agony and dread,

To doskonałe okazje,

hard choices are precious opportunities

for us to celebrate what is special about the human condition,

dzięki którym doceniamy wyjątkowość

ludzkiego stanu umysłu.

that the reasons that govern our choices as correct or incorrect

Powody, które określają nasze wybory

jako poprawne lub niepoprawne,

sometimes run out,

czasami się kończą.

and it is here, in the space of hard choices,

Tutaj, w przestrzeni trudnych wyborów,

that we have the power to create reasons for ourselves

mamy tę moc

tworzenia własnych powodów,

to become the distinctive people that we are.

dla których stajemy się wyjątkowymi ludźmi.

And that's why hard choices are not a curse

Dlatego trudne wybory nie są przekleństwem,

but a godsend.

ale darem.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)