When did humans start getting divorced? - Rod Phillips

Çeviri: Sara Ozturk Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

The earliest known divorce laws were written

En eski boşanma kanunları antik Mezopotamya’da

on clay tablets in ancient Mesopotamia around 2000 BCE.

milattan önce 2000′li yıllarda kil tabletlere yazılmıştı.

Formally or informally, human societies across place and time

Resmi veya gayri resmi olarak insan toplulukları mekanlar ve zamanlar boyunca

have made rules to bind and dissolve couples.

çiftleri birleştirmek veya ayırmak için kurallar oluşturdu.

Inca couples, for example, started with a trial partnership,

Örneğin, İnka partnerler bir erkeğin partnerini isterse eve gönderebileceği

during which a man could send his partner home.

bir deneme ilişkisini ortaya attı.

But once a marriage was formalized, there was no getting out of it.

Ancak bir evlilik resmileştiğinde bundan kaçış yoktu.

Among the Inuit peoples, divorce was discouraged,

Inuit halkı, boşanmayı teşvik etmiyordu

but either spouse could demand one.

ancak eşlerin her biri boşanma talebinde bulunabilirdi

or they could exchange partners with a different couple—

ya da dört kişi de kabul ettiği takdirde başka bir çiftle

as long as all four people agreed.

partnerlerini değiştirebilirlerdi.

The stakes of who can obtain a divorce, and why, have always been high.

Kimin boşanma talep edeceği ve neden edeceği konusundaki sınırlar

her zaman yüksek olmuştu.

Divorce is a battlefield for some of society's most urgent issues,

Boşanma, devletin ve kilisenin rolleri, bireysel haklar ve kadın haklarını içeren

including the roles of church and state, individual rights, and women’s rights.

toplumun önemli konularında bir savaş alanı halindeydi.

Religious authorities have often regulated marriage and divorce.

Dini yetkililer, sıklıkla evlenme ve boşanmayı düzenlemişti.

Muslims in Africa, the Middle East, and Asia began using the Quran’s rules

Afrika, Orta Doğu ve Asya’daki Müslümanlar milattan sonra 7. yüzyılda

in the 7th century AD—

Kuran’daki kuralları kullanmaya başladılar.

generally, a husband can divorce his wife without cause or agreement,

Genellikle bir erkek eşini hiçbir sebep ya da uzlaşma olmadan boşayabilirken

while a wife must secure her husband’s agreement to divorce him.

eşi onu boşayabilmek için onayını almak zorundaydı.

In Europe, Christian churches controlled divorce from the 11th century on,

Avrupa’da Hristiyan kiliseleri 11. yüzyıl itibarıyla boşanmayı düzenledi.

with the Catholic Church banning it entirely

Katolik kilisesi boşanmayı tamamen yasaklarken

and Protestant churches allowing it in restricted circumstances,

Protestan kiliseleri özellikle aldatma gibi

particularly adultery.

sınırlı durumlarda boşanmaya izin verdi.

In the late 18th century, a series of changes took place

18. yüzyılın sonlarında dünyadaki boşanma kanunlarını

that would eventually shape divorce laws around the world.

şekillendirecek olan birkaç değişiklik yapıldı.

Following centuries of religious conflict,

Yüzyıllar süren dini çatışmalar sonrasında

Europeans pushed for state governance separate from religious control.

Avrupalılar devlet yönetiminin dini kontrolden ayrı olmasını istedi.

Secular courts gradually took over education, welfare, health, marriage—

Laik mahkemeler eğitim, refah, sağlık, evlilik ve boşanma

and divorce.

gibi konuları giderek devraldı.

The French Revolution ushered in the first of the new divorce laws,

Fransız Devrimi, kadın ve erkeklerin aldatma, şiddet,

allowing men and women to divorce for a number of grounds,

terk etme veya basitçe karşılıklı uzlaşma gibi konularda

including adultery, violence, and desertion, or simply mutual consent.

boşanmalarına izin vererek yeni boşanma kanunlarına yol gösterdi.

Though progress was uneven, overall this sort of legislation spread in Europe,

Süreç istikrarsız olmasına rağmen 19. yüzyılda bu yasalar

North America and some European colonies in the 19th century.

Avrupa’da, Kuzey Amerika’da ve bazı Avrupa kolonilerinde yayıldı.

Still, women's access to divorce often remained restricted compared to men.

Yine de erkeklerle karşılaştırıldığında

kadınların boşanmaya olan erişimi sınırlı kaldı.

Adultery was considered more serious for women—

Aldatmak kadınlar için daha ciddi bir olay olarak görüldü.

a man could divorce his wife for adultery alone,

Aldatılma söz konusu olduğunda bir erkek bir kadını rahatlıkla boşayabilirken

while a woman would need evidence of adultery,

kadının boşayabilmesi için aldatıldığına dair kanıta

plus an additional offense to divorce her husband.

ve fazladan bir suç kanıtına ihtiyacı vardı.

Sometimes this double standard was written into law;

Bazen bu çifte standart kanunlara yazıldı,

other times, the courts enforced the laws unequally.

bazen de mahkeme, kanunları eşit olmayan bir şekilde uyguladı.

Domestic violence by a man against his wife was not widely considered

Bir erkeğin eşine aile içi şiddet uygulaması

grounds for divorce until the 20th century.

20. yüzyıla kadar boşanma sebebi olarak görülmedi.

And though new laws expanded the reasons a couple could divorce,

Yeni kanunlar bir çiftin boşanma sebeplerini genişletse de

they also retained the fundamental ideology of their religious predecessors:

aynı zamanda dindar atalarından kalan temel ideolojileri sürdürdü.

that a couple could only split if one person wronged the other in specific ways.

Bir çift sadece bir partner diğerini

belirli bir şekilde mağdur ettiyse ayrılabilirdi.

This state of affairs really overstayed its welcome.

Bu durum, varlığını gereğinden fazla sürdürdü.

Well into the 20th century, couples in the U.S.

Hatta 20. yüzyılda ABD’deki çiftler

resorted to hiring actors to jump into bed with one spouse,

aldatma kanıtı olarak bir eşle birlikte tamamen giyinik şekilde

fully clothed, and take photos as evidence of cheating.

yatağa girerek fotoğraf çektirecek oyuncular çağırma yoluna başvurdu.

Finally, in the 1960s and 70s,

En sonunda 1960 ve 1970′lerde

many countries and states adopted no-fault divorce laws,

Birçok ülke ve devlet, bir kişinin eşini kanıt göstermeden

where someone could divorce their spouse without proving harm,

ve eşinin izni olmadan boşayabileceği

and importantly, without the other’s consent.

kusura dayanmayan boşanma kanunlarını benimsedi.

The transition from cultural and religious rules

Kültürel ve dini kurallardan

to state sanctioned ones has always been messy and incomplete—

devlet destekli kurallara geçiş her zaman karmaşık ve yetersiz kalmıştı.

people have often ignored their governments’ laws

İnsanlar sıklıkla diğer gelenekler adına

in favor of other conventions.

devletlerin kanunlarını göz ardı etti.

Even today, the Catholic Church doesn’t recognize divorces granted by law.

Bugün bile Katolik kilisesi kanunların izin verdiği boşanmaları kabul etmiyor.

In some places, like parts of India,

Hindistan’ın bazı bölgeleri gibi yerlerde

Western-style divorce laws have been seen as a colonial influence

Batılı tarzdaki boşanma kanunları sömürge etkisi olarak görülüyor

and communities practice divorce according to other religious rules.

ve topluluklar boşanmayı dini kurallara göre gerçekleştiriyorlar.

In others, though the law may allow for equal access to divorce,

Diğer yerlerde yasalar boşanmaya eşit erişim sağlasa da

bias in the legal system, cultural stigma, or community pressures

hukuk sistemindeki ön yargılar, kültürel damgalar ya da topluluk baskıları

can make it far more difficult for certain people, almost always women.

boşanmayı bazı insanlar yani neredeyse daima kadınlar için zor hale getirebilir.

And even in the places where women aren’t disadvantaged by law or otherwise,

Kadınların kanunlar tarafından mağdur edilmediği yerlerde bile

social and economic conditions often make divorce more difficult for women.

sosyal ve ekonomik şartlar boşanmayı

kadınlar için sıklıkla daha zor hale getiriyor.

In the United States, for example,

Örneğin, Amerika Birleşik Devtleri’nde

women experience economic loss far more than men after divorce.

kadınlar erkeklere göre boşandıktan sonra daha çok ekonomik kayıp yaşıyor.

At its best, modern no-fault divorce allows people to leave marriages

En iyi ihtimalle, modern anlaşmalı boşanmalar,

mutsuz evliliklerini bitirmeleri için insanlara olanak sağlıyor.

that make them unhappy.

But dissolving a marriage is almost never as simple

Ancak bir evliliği bitirmek iki insanı farklı yollara göndermek

as sending two people their separate ways.

kadar basit bir durum değil.

What divorcing partners owe each other,

Boşanan partnerlerin birbirlerine borçlu oldukları şeyler

and how they manage aspects of a once shared life

ve bir zamanlar paylaşılan hayatın yönleriyle nasıl başa çıktıkları

remain emotionally and philosophically complex issues.

duygusal ve felsefi açıdan karmaşık bir durum olarak kalıyor.