When did humans start getting divorced? - Rod Phillips

Tłumaczenie: Kinga Misterkiewicz Korekta: Rysia Wand

The earliest known divorce laws were written

Najstarsze znane prawo rozwodowe

on clay tablets in ancient Mesopotamia around 2000 BCE.

spisano na glinianych tabliczkach w Mezopotamii 4000 lat temu.

Formally or informally, human societies across place and time

Formalnie i nieformalnie, grupy ludzi na przestrzeni dziejów

have made rules to bind and dissolve couples.

ustalały reguły zawierania i rozwiązywania związków.

Inca couples, for example, started with a trial partnership,

Na przykład, związki Inków rozpoczynały się próbnym partnerstwem,

during which a man could send his partner home.

podczas którego mężczyzna mógł odesłać partnerkę do domu,

But once a marriage was formalized, there was no getting out of it.

ale od zawartego małżeństwa nie było odwołania.

Among the Inuit peoples, divorce was discouraged,

Wśród Inuitów rozwodu nie pochwalano,

but either spouse could demand one.

ale każdy z małżonków mógł go żądać

or they could exchange partners with a different couple—

lub mogli zamienić się partnerami z inną parą,

as long as all four people agreed.

o ile wszystkie cztery osoby wyraziły na to zgodę.

The stakes of who can obtain a divorce, and why, have always been high.

Stawka o to, kto może otrzymać rozwód i dlaczego, zawsze była wysoka.

Divorce is a battlefield for some of society's most urgent issues,

Rozwód jest polem bitwy dla istotnych problemów społecznych,

including the roles of church and state, individual rights, and women’s rights.

takich jak rola kościoła i państwa, prawa człowieka i prawa kobiet.

Religious authorities have often regulated marriage and divorce.

Władze religijne często regulowały małżeństwa i rozwody.

Muslims in Africa, the Middle East, and Asia began using the Quran’s rules

Muzułmanie w Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Azji zaczęli stosować zasady Koranu

in the 7th century AD—

w VII wieku naszej ery:

generally, a husband can divorce his wife without cause or agreement,

mąż mógł rozwieść się z żoną bez powodu i bez jej zgody,

while a wife must secure her husband’s agreement to divorce him.

podczas gdy żona musiała otrzymać zgodę męża na rozwód.

In Europe, Christian churches controlled divorce from the 11th century on,

W Europie kościoły chrześcijańskie kontrolowały rozwody od XI wieku:

with the Catholic Church banning it entirely

Kościół katolicki zakazał ich całkowicie,

and Protestant churches allowing it in restricted circumstances,

a kościoły protestanckie zezwalały na nie w określonych okolicznościach,

particularly adultery.

zwłaszcza w przypadku cudzołóstwa.

In the late 18th century, a series of changes took place

Pod koniec XVIII wieku miała miejsce seria zmian,

that would eventually shape divorce laws around the world.

która ostatecznie zmieniła prawo rozwodowe na świecie.

Following centuries of religious conflict,

Po wiekach religijnych konfliktów

Europeans pushed for state governance separate from religious control.

Europejczycy chcieli rozdziału państwa od kontroli religijnej.

Secular courts gradually took over education, welfare, health, marriage—

Świeckie sądy stopniowo przejęły edukację,

opiekę społeczną i zdrowotną, małżeństwa

and divorce.

i rozwody.

The French Revolution ushered in the first of the new divorce laws,

Rewolucja francuska wprowadziła pierwsze prawo rozwodowe,

allowing men and women to divorce for a number of grounds,

pozwalające kobietom i mężczyznom rozwieść się z różnych powodów,

including adultery, violence, and desertion, or simply mutual consent.

takich jak cudzołóstwo, przemoc, opuszczenie czy zwykła obopólna zgoda.

Though progress was uneven, overall this sort of legislation spread in Europe,

Chociaż postęp był nierównomierny, podobne prawa pojawiły się

w Europie, Ameryce Północnej i koloniach europejskich w XIX wieku.

North America and some European colonies in the 19th century.

Still, women's access to divorce often remained restricted compared to men.

Jednak wciąż kobietom trudniej było o rozwód niż mężczyznom.

Adultery was considered more serious for women—

Do cudzołóstwa kobiet przywiązywano większą wagę.

a man could divorce his wife for adultery alone,

Takie cudzołóstwo wystarczało mężowi do uzyskania rozwodu,

while a woman would need evidence of adultery,

podczas gdy kobieta prócz dowodów na cudzołóstwo męża

plus an additional offense to divorce her husband.

potrzebowała dodatkowych zarzutów, by uzyskać rozwód.

Sometimes this double standard was written into law;

Czasami podwójne standardy były wpisywane w prawo;

other times, the courts enforced the laws unequally.

czasami sądy egzekwowały prawa niewspółmiernie.

Domestic violence by a man against his wife was not widely considered

Przemoc męża wobec żony

rzadko stanowiła przesłankę do rozwodu aż do XX wieku.

grounds for divorce until the 20th century.

And though new laws expanded the reasons a couple could divorce,

Choć nowe prawa dopuściły więcej powodów do rozwodu,

they also retained the fundamental ideology of their religious predecessors:

utrzymały fundamentalną myśl religijnych poprzedników:

that a couple could only split if one person wronged the other in specific ways.

powodem rozwodu mogła być tylko konkretna krzywda.

This state of affairs really overstayed its welcome.

Ten stan rzeczy trwał o wiele za długo.

Well into the 20th century, couples in the U.S.

Jeszcze w XX wieku pary w USA uciekały się

resorted to hiring actors to jump into bed with one spouse,

do zatrudniania aktorów do pozorowania scen łóżkowych,

fully clothed, and take photos as evidence of cheating.

które fotografowano jako dowód zdrady.

Finally, in the 1960s and 70s,

W końcu w latach 60. i 70.

many countries and states adopted no-fault divorce laws,

wiele państw i stanów przyjęło rozwody bez winy,

where someone could divorce their spouse without proving harm,

które pozwalały na rozwód z małżonkiem bez konieczności wykazania winy

and importantly, without the other’s consent.

i co najważniejsze, bez ich zgody.

The transition from cultural and religious rules

Przejście z kulturowych i religijnych zasad

to state sanctioned ones has always been messy and incomplete—

do zasad regulowanych przez prawo zawsze było chaotyczne i niekompletne.

people have often ignored their governments’ laws

Ludzie często ignorowali prawa ustanowione przez władze

in favor of other conventions.

na rzecz konwenansów.

Even today, the Catholic Church doesn’t recognize divorces granted by law.

Nawet dzisiaj kościół katolicki nie respektuje cywilnych rozwodów.

In some places, like parts of India,

W niektórych regionach Indii

Western-style divorce laws have been seen as a colonial influence

rozwody w stylu zachodnim były i są postrzegane jako wpływ kolonialny,

and communities practice divorce according to other religious rules.

a mieszkańcy praktykują rozwody zgodnie z własnymi religijnymi regułami.

In others, though the law may allow for equal access to divorce,

W innych krajach prawo może zezwalać na równy dostęp do rozwodu,

bias in the legal system, cultural stigma, or community pressures

ale stronniczość w systemie prawnym, stygmatyzacja kulturowa i presja społeczna

can make it far more difficult for certain people, almost always women.

sprawiają, że jest to dużo trudniejsze dla niektórych osób, prawie zawsze kobiet.

And even in the places where women aren’t disadvantaged by law or otherwise,

Nawet tam, gdzie prawo lub obyczaje nie dyskryminują kobiet,

social and economic conditions often make divorce more difficult for women.

społeczne i ekonomiczne warunki utrudniają im rozwody.

In the United States, for example,

Na przykład rozwód w USA

women experience economic loss far more than men after divorce.

częściej powoduje straty finansowe dla kobiet niż mężczyzn.

At its best, modern no-fault divorce allows people to leave marriages

W najlepszym razie współczesne rozwody bez winy,

pozwalają rozwiązywać nieszczęśliwe związki.

that make them unhappy.

But dissolving a marriage is almost never as simple

Jednak rozwiązywanie małżeństwa

rzadko polega na zwykłym rozdzieleniu dwojga ludzi.

as sending two people their separate ways.

What divorcing partners owe each other,

Wzajemne zobowiązania rozwodników

and how they manage aspects of a once shared life

i radzenie sobie z aspektami niegdyś wspólnego życia

remain emotionally and philosophically complex issues.

pozostają emocjonalnie i filozoficznie skomplikowanym problemem.