How do cigarettes affect the body? - Krishna Sudhir

Translator: Besiana Zekaj Reviewer: Helena Bedalli

Cigarettes aren’t good for us.

Cigaret nuk janë të mira për shëndet.

That’s hardly news--we’ve known about the dangers of smoking for decades.

Kjo s'është e re, kemi ditur për rrezikun e pirjes së duhanit për shumë dekada.

But how exactly do cigarettes harm us?

Por si na dëmtojnë cigaret saktësisht?

Let’s look at what happens as their ingredients

Le të shohim se çfarë ndodh kur këto substanca

make their way through our bodies,

hyjnë në trupin tonë,

and how we benefit physically when we finally give up smoking.

dhe çfarë ndodh kur e ndërpresim duhanpirjen.

With each inhalation,

Me çdo thithje,

smoke brings its more than 5,000 chemical substances

ne fusim në trupin tonë mbi 5000 substanca kimike.

into contact with the body’s tissues.

From the start, tar, a black, resinous material,

Nga fillimi, katrani, një material i zi, rrëshinor

begins to coat the teeth and gums,

fillon të mbulon dhëmbët dhe gingivën,

damaging tooth enamel, and eventually causing decay.

duke dëmtuar zmaltin e dhëmbëve dhe si pasojë duke shkatërruar dhëmbët.

Over time, smoke also damages nerve-endings in the nose,

Me kalimin e kohës duhanpirja dëmton edhe mbaresat nervore në hundë,

causing loss of smell.

duke shkaktuar humbjen e aftësisë së dallimit të aromave.

Inside the airways and lungs,

Brenda në rrugët e frymëmarrjes dhe mushkëri,

smoke increases the likelihood of infections,

duhanpirja rrit aftësinë për infeksione,

as well as chronic diseases like bronchitis and emphysema.

dhe sëmundje kronike si bronkiti dhe emfizema.

Këtë e bën duke dëmtuar ciliet që gjenden në qelizat e këtyre organeve.

It does this by damaging the cilia,

tiny hairlike structures whose job it is to keep the airways clean.

Ciliet janë struktura të vogla në formë fijesh

detyra e të cilave është që të mbajnë të pastra rrugët e frymëmarrjes.

It then fills the alveoli,

Pastaj mbush alveolat.

Alveolat janë qeska të vogla të mbushura me ajër

tiny air sacs that enable the exchange of oxygen and carbon dioxide

që mundësojnë këmbimin e oksigjenit dhe dyoksidit të karbonit

between the lungs and blood.

mes mushkerive dhe gjakut.

A toxic gas called carbon monoxide crosses that membrane into the blood,

Një gaz toksik që quhet monoksid karboni përshkon këtë membranë dhe kalon në gjak,

duke u lidhur kështu me hemoglobinën

binding to hemoglobin

and displacing the oxygen

dhe duke zhvendosur oksigjenin

it would usually have transported around the body.

që normalisht do duhej të qarkullonte nëpër trup.

That’s one of the reasons smoking can lead to oxygen deprivation

Kjo është një nga arsyet pse duhanpirja çon në deprivim të oksigjenit

and shortness of breath.

dhe shkurtim të frymëmarrjes.

Within about 10 seconds,

Në 10 sekonda,

the bloodstream carries a stimulant called nicotine to the brain,

qarkullimi i gjakut bart në tru një stimulant që quhet nikotinë,

triggering the release of dopamine and other neurotransmitters

që shkakton lirimin e dopaminës dhe neurotransmiterëve tjerë në tru

including endorphins

perfshirë edhe endorfinat

that create the pleasurable sensations which make smoking highly addictive.

që krijojnë ndjenjën e kënaqësisë gjë që e bën duhanpirjen adiktive.

Nicotine and other chemicals from the cigarette

Nikotina dhe substancat tjera kimike që gjenden në cigare

simultaneously cause constriction of blood vessels

shkaktojnë ngushtim të enëve të gjakut me kalimin e kohës

and damage their delicate endothelial lining,

dhe dëmtojnë endotelin e enëvë të gjakut

restricting blood flow.

duke penguar kështu qarkullimin e gjakut.

These vascular effects lead to thickening of blood vessel walls

Këto ndryshime shkaktojnë trashjen e murit të enëve të gjakut

and enhance blood platelet stickiness,

dhe rrisin ngjitshmërinë e trombociteve,

increasing the likelihood that clots will form

kjo ndihmon në formimin e koagulimeve në gjak

and trigger heart attacks and strokes.

dhe nxisin infarktin në zemër.

Many of the chemicals inside cigarettes can trigger dangerous mutations

Shumë nga kemikalet që gjenden në cigare nxisin mutacione të rrezikshme

in the body’s DNA that make cancers form.

në ADN e trupit tonë dhe kjo bën që të zhvillohet kanceri.

Additionally, ingredients like arsenic and nickel

Përbërësit e duhanit si Arsenik dhe Nikel

may disrupt the process of DNA repair,

mund të ndërprerjnë procesin e riparimit të ADN,

thus compromising the body’s ability to fight many cancers.

dhe të dëmtojnë aftësinë e organizmit tonë për të luftuar kancerin.

In fact, about one of every three cancer deaths in the United States

Në fakt në SHBA, nje nga tre të vdekurit nga kanceri

is caused by smoking.

si shkaktar kanë pasur duhanpirjen.

And it’s not just lung cancer.

Duhanpirja nuk shkakton vetëm kancer të mushkërive.

Smoking can cause cancer in multiple tissues and organs,

Mund të shkaktojë edhe kancer në shumë inde dhe organe,

as well as damaged eyesight

të dëmtojë shikimin

and weakened bones.

dhe të dobësojë eshtrat.

It makes it harder for women to get pregnant.

Është më e vështirë për femrat që të ngelen shtatzënë.

And in men, it can cause erectile dysfunction.

Dhe për meshkuj, mund të shkaktojë disfunksione në ereksion.

But for those who quit smoking,

Por njerëzit që ndërprejnë duhanpirjen,

there’s a huge positive upside

kanë shumë benefite

with almost immediate and long-lasting physical benefits.

të menjëhershme.

Just 20 minutes after a smoker’s final cigarette,

20 minuta pas ndërprerjes së duhanit,

their heart rate and blood pressure begin to return to normal.

të rrahurat e zemrës dhe shtypja e gjakut fillojnë të kthehen në normale.

After 12 hours, carbon monoxide levels stabilize,

Pas 12 orësh, nivelet e monoksidit të karbonit fillojnë të stabilizohen

increasing the blood’s oxygen-carrying capacity.

duke rritur kapacitetin e gjakut për të bartur oksigjenin .

Një ditë pas ndërprerjes së duhanpirjes,

A day after ceasing,

heart attack risk begins to decrease as blood pressure and heart rates normalize.

zvogëlohet rreziku i infarktit në zemër me rënien e shtypjes së gjakut

dhe normalizim të rrahurave të zemrës.

After two days,

Pas dy ditësh, mbaresat nervore përgjegjëse për ndjesinë e aromave

the nerve endings responsible for smell and taste start to recover.

dhe shijes fillojnë të kthejnë funksionin e tyre.

Lungs become healthier after about one month,

Mushkëritë shërohen nje muaj pas ndërprerjes së duhanpirjes,

with less coughing and shortness of breath.

me zvogëlim të kollitjes dhe normalizim të frymëmarrjes.

The delicate hair-like cilia in the airways and lungs

Ciliet që gjenden në mushkri dhe rrugë të frymëmarrjes

start recovering within weeks,

fillojnë të kthejnë funksionin e tyre pas disa javësh,

and are restored after 9 months, improving resistance to infection.

dhe shërohen plotësisht pas 9 muajsh, duke rritur rezistencën ndaj infeksioneve.

By the one-year anniversary of quitting,

Pas nje vit të ndërprerjes së duhanpirjes,

heart disease risk plummets to half as blood vessel function improves.

rreziku i semundjes se zemres zvogëlohet përgjysmë

ndersa përmirësohet funksioni i enëve të gjakut.

Five years in,

Pas pese vjetesh,

the chance of a clot forming dramatically declines,

zvogëlohet shumë rreziku i formimit të koagulove në gjak,

and the risk of stroke continues to reduce.

gjithashtu edhe i infarktit në zemër.

After ten years, the chances of developing fatal lung cancer

Pas 10 vitesh, zvogëlohet rreziku i zhvillimit të kancerit të mushkërive

go down by 50%,

deri në 50%.

probably because the body’s ability to repair DNA is once again restored.

Kjo ndodh si shkak i aftësisë së organizmit për të riparuar ADN e dëmtuar.

Fifteen years in, the likelihood of developing coronary heart disease

Pas 15 vitesh, mundësia e zhvillimit të sëmundjeve koronare të zemrës

is essentially the same as that of a non-smoker.

është gati e njëjte si e jo-duhanpirësve.

There’s no point pretending this is all easy to achieve.

Kjo dihet se nuk është e lehtë për tu arritur.

Quitting can lead to anxiety and depression,

Ndalimi i duhanpirjes shkakton shqetësim dhe depresion,

resulting from nicotine withdrawal.

si pasojë e lënies së nikotinës.

But fortunately, such effects are usually temporary.

Fatmirësisht, këto efekte janë të përkohshme.

And quitting is getting easier, thanks to a growing arsenal of tools.

Ndërprerja e duhanit është duke u bërë çdo ditë e më e lehtë

falë zhvillimit të mundësive të shumta për të arritur këtë gjë.

Nicotine replacement therapy through gum,

Terapia e zëvendësimit të nikotinës përmes përdorimit të çamçakëzit,

skin patches,

fashave ngjitese në lëkurë,

lozenges,

tabletave,

and sprays

dhe sprejeve

may help wean smokers off cigarettes.

ndihmon në lënien e duhanit.

They work by stimulating nicotine receptors in the brain

Ato funksionojnë si stimulues për receptorët e nikotinës në tru

and thus preventing withdrawal symptoms,

e kështu pengojnë zhvillimin e paraqitjes së simptomave të tërheqjes nga nikotina

without the addition of other harmful chemicals.

pa përdorimin e substancave të dëmshme kimike.

Counselling and support groups,

Këshillimi e grupet suportuese,

cognitive behavioral therapy,

terapia kognitive,

and moderate intensity exercise

aktiviteti fizik

also help smokers stay cigarette-free.

ndihmon gjithashtu.

That’s good news,

Ky është lajm i mirë,

since quitting puts you and your body on the path back to health.

sepse ndërprerja e duhanpirjes ndihmon që ju të jeni prapë të shëndetshëm.