How languages evolve - Alex Gendler

Hoe talen evolueren - Alex Gendler

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Feike Laffeber

In the biblical story of the Tower of Babel,

In het Bijbelse verhaal van de Toren van Babel

all of humanity once spoke a single language

sprak de hele mensheid ooit één enkele taal

until they suddenly split into many groups

totdat ze plots in vele groepen uiteenvielen

unable to understand each other.

en elkaar niet meer begrepen.

We don't really know if such an original language ever existed,

We weten niet of zo'n originele taal ooit heeft bestaan,

but we do know that the thousands of languages existing today

maar we weten wel dat de duizenden talen die vandaag bestaan,

can be traced back to a much smaller number.

zijn terug te voeren naar een veel kleiner aantal.

So how did we end up with so many?

Hoe kwamen we ooit aan zoveel talen?

In the early days of human migration,

In de vroege dagen van de menselijke migratie

the world was much less populated.

was de wereld veel minder bevolkt.

Groups of people that shared a single language and culture

Groepen mensen die een enkele taal en cultuur deelden,

often split into smaller tribes,

splitsten vaak op in kleinere stammen,

going separate ways in search of fresh game and fertile land.

en gingen hun eigen weg op zoek naar vers wild en vruchtbare grond.

As they migrated and settled in new places,

Terwijl ze migreerden naar nieuwe plaatsen,

they became isolated from one another

raakten ze van elkaar geïsoleerd

and developed in different ways.

en ontwikkelden ze zich anders.

Centuries of living in different conditions,

Door eeuwen anders te leven,

eating different food

ander voedsel te eten

and encountering different neighbors

en verschillende buren te ontmoeten,

turned similar dialects with varied pronunciation and vocabulary

veranderden gelijkaardige dialecten met gevarieerde uitspraak en woordenschat

into radically different languages,

in totaal verschillende talen.

continuing to divide as populations grew and spread out further.

Die bleven zich opdelen naarmate de bevolking groeide en zich verspreidde.

Like genealogists, modern linguists try to map this process

Net als genealogen proberen taalkundigen dit proces in kaart te brengen

by tracing multiple languages back as far as they can

door meerdere talen zo ver als ze kunnen te traceren

to their common ancestor, or protolanguage.

naar hun gemeenschappelijke voorouder of proto-taal.

A group of all languages related in this way is called a language family,

Een groep van alle zo verwante talen wordt een taalfamilie genoemd.

which can contain many branches and sub-families.

Die kan vele takken en subgroepen bevatten.

So how do we determine whether languages are related in the first place?

Maar hoe bepalen we of talen verwant zijn?

Gelijk klinkende woorden vertellen ons niet veel.

Similar sounding words don't tell us much.

They could be false cognates or just directly borrowed terms

Het kunnen valse vrienden of gewoon leenwoorden zijn,

rather than derived from a common root.

eerder dan dat ze een gemeenschappelijke oorsprong hebben.

Grammar and syntax are a more reliable guide,

Grammatica en syntaxis zijn een betrouwbaarder gids,

as well as basic vocabulary,

evenals de basiswoordenschat,

such as pronouns, numbers or kinship terms,

zoals voornaamwoorden, cijfers of verwantschapstermen,

that's less likely to be borrowed.

die minder waarschijnlijk ontleend werden.

By systematically comparing these features

Door deze zaken systematisch te vergelijken

and looking for regular patterns of sound changes

en te letten op regelmatige patronen van klankveranderingen

and correspondences between languages,

en overeenkomsten tussen talen,

linguists can determine relationships,

kunnen taalkundigen relaties vinden,

trace specific steps in their evolution

specifieke stappen in hun evolutie traceren

and even reconstruct earlier languages with no written records.

en zelfs oudere talen zonder geschreven bronnen reconstrueren.

Linguistics can even reveal other important historical clues,

Taalkunde kan zelfs andere belangrijke historische aanwijzingen onthullen,

such as determining the geographic origins and lifestyles of ancient peoples

zoals de geografische oorsprong en levensstijl van oude volkeren

based on which of their words were native,

op basis van welke woorden oorspronkelijk waren

and which were borrowed.

en welke ontleend werden.

There are two main problems linguists face

Taalkundigen ondervinden twee belangrijke problemen

when constructing these language family trees.

bij de constructie van deze taalfamiliebomen.

One is that there is no clear way of deciding

Eén is dat er geen duidelijke manier is om te bepalen

where the branches at the bottom should end, that is,

waar de takken onderaan moeten eindigen.

which dialects should be considered separate languages or vice versa.

Welke dialecten moeten worden beschouwd als afzonderlijke talen of vice versa.

Chinese is classified as a single language,

Chinees wordt geclassificeerd als één enkele taal,

but its dialects vary to the point of being mutually unintelligible,

maar de dialecten ervan zijn soms wederzijds onbegrijpelijk,

while speakers of Spanish and Portuguese

terwijl sprekers van Spaans en Portugees

can often understand each other.

elkaar vaak kunnen begrijpen.

Languages actually spoken by living people

Gesproken talen vallen ​​niet in netjes van elkaar afgescheiden categorieën,

do not exist in neatly divided categories,

but tend to transition gradually,

maar gaan vaak geleidelijk in elkaar over

crossing borders and classifications.

en overschrijden grenzen en classificaties.

Often the difference between languages and dialects

Vaak is het verschil tussen talen en dialecten

is a matter of changing political and national considerations,

een kwestie van veranderende politieke en nationale overwegingen

rather than any linguistic features.

in plaats van taalkundige kenmerken.

This is why the answer to, "How many languages are there?"

Daarom ligt het antwoord op hoeveel talen er zijn

can be anywhere between 3,000 and 8,000,

tussen 3.000 en 8.000, afhankelijk van wie telt.

depending on who's counting.

Het andere probleem is dat hoe verder we terug gaan in de tijd,

The other problem is that the farther we move back in time

towards the top of the tree,

naar de top van de boom,

the less evidence we have about the languages there.

hoe minder we weten over de talen daar.

De huidige verdeling van de grote taalfamilies

The current division of major language families

represents the limit at which relationships can be established

is de limiet waarop relaties met redelijke zekerheid kunnen worden vastgesteld.

with reasonable certainty,

Dat betekent dat de talen van verschillende families

meaning that languages of different families

are presumed not to be related on any level.

geacht worden op geen enkel niveau verwant te zijn.

But this may change.

Maar dit kan veranderen.

While many proposals for higher level relationships --

Terwijl vele voorstellen voor relaties op hoger niveau -

or super families -- are speculative,

of superfamilies – speculatief zijn,

some have been widely accepted

zijn sommige algemeen aanvaard

and others are being considered,

en worden andere overwogen,

especially for native languages with small speaker populations

vooral voor inheemse talen met weinig sprekers

that have not been extensively studied.

die niet uitgebreid werden bestudeerd.

Misschien zullen we nooit weten hoe taal tot stand kwam,

We may never be able to determine how language came about,

en of alle talen een gemeenschappelijke voorouder hadden,

or whether all human languages did in fact have a common ancestor

scattered through the babel of migration.

verspreid door de babel van de migratie.

But the next time you hear a foreign language, pay attention.

Maar als je nog eens een vreemde taal hoort, let er dan op.

It may not be as foreign as you think.

Misschien is ze niet zo vreemd als je denkt.